Zapożyczenia w języku polskim Czyli o hungaryzmach i turcyzmach

O zapożyczeniach słów kilka… Czym właściwie są zapożyczenia językowe? Wg Słownika języka polskiego PWN to „wyrazy, związki wyrazowe lub struktury składniowe przejęte z języka obcego lub na nim wzorowane” Są to więc wszystkie obce w strukturze danego języka elementy, np.: wyrazy, zwroty i związki frazeologiczne

Rodzaje zapożyczeń właściwe – czyli takie wyrazy, których sens się nie zmienia a pisownia często zostaje spolszczona, np. „match”(ang.) - mecz strukturalne („kalki”) – wierne odwzorowania wyrazów z innego języka znaczeniowe (semantyczne) – do istniejącego już wyrazu jest dodawane nowe znaczenie np. mysz (zwierzę) - mysz (komputerowa) fonetyczne – czyli przejmowanie sposobu wymowy od innych narodowości, np. istniejący kiedyś w jęz. pol. wyraz „wiesiele” pod wpływem jęz. czeskiego stał się „weselem”

Zapożyczenia z jęz. węgierskiego Z powodu wydarzeń historycznych są to wyrazy związane głównie z wojskowością i pasterstwem. Przykłady: Orszak – czyli gromada, oddział - od ország (czyli „kraj”) Rokosz – zajazd szlachty lub zbrojne powstanie skierowane przeciwko królowi - od nazwy pola Rákos, gdzie miejsce miały elekcje królewskie Husarz – czyli żołnierz Husarii – od huszár czyli połączenia słów husz – „dwadzieścia” oraz ar oznaczającej lenno lub dobra ziemskie Szyszak – rodzaj hełmu – od węgierskiego słowa sisak

Husarz Szyszak

Zapożyczenia z jęz. węgierskiego Giermek – pomocnik średniowiecznego rycerza - od giermek - „dziecko” Baca - góral kierujący wypasem stada owiec – od bács, bacsó – wyrazów odwołujących się do słowa „pasterz” Hejnał -  sygnał muzyczny wygrywany o określonej porze dnia – wyraz pochodzący od hajnali dal czyli „pieśni porannej” Szereg słów używanych przez górali ma również węgierskie pochodzenie. Za ich obecność w polskim odpowiada bliskość Węgier.

Baca Giermek

Zapożyczenia z turecko-tatarskiego Tabor – w tym znaczeniu oddział wojsk armii tureckiej – od tureckiego wyrazu thabur (oznaczającego to samo) Jasyr - niewola turecka lub tatarska – od jesir - jeniec Torba – od takiego samego wyrazu, który w jęz. tureckim oznacza „worek” Imbryk – od ibrīk - naczynia na wodę lub kawę A nawet sam wyraz Tatarzy pochodzący od Tatarlar / Татарлар

Erhard Schön „Turek z jeńcami” Imbryk

Inne wyrazy Istnieją też wyrazy które mogą ale nie muszą pochodzić z jęz. tureckiego (ich pochodzenie nie jest pewne), np.: Jogurt – prawdopodobnie od tureckiego wyrazu yoğurt  Kefir – od tureckich słów „keyif” (oznaczających radość/przyjemność) i „kopur ”(pianka mleczna) lub od „kef ” czyli „zdrowia” (obecnie w jęz. tureckim również funkcjonuje wyraz „kefir”)

Tatarzy Ziarna kefirowe

Dziękuję za uwagę!  Prezentację wykonał Michał Hoffa