Rejtan – Upadek Polski

Obraz „Rejtan Upadek Polski” odnosi się do dwóch wydarzeń historycznych. Pierwsze to słynny protest usiłującego nie dopuścić do zatwierdzenia i rozbioru Polski posła ziem nowogródzkiej Tadeusza Rejtana podczas sejmu warszawskiego 21 kwietnia 1773 roku. Drugie wydarzenie to rozleglejszy proces upadku Polski pod koniec XVIII wieku. Obraz Jana Matejko „Rejtan – upadek Polski” został ukończony w roku 1866 i po krótkiej prezentacji w Krakowie wysłano go na Powszechną Wystawę do Paryża w roku 1867, gdzie został nagrodzony złotym medalem I klasy i kupiony przez cesarza Franciszka Józefa I.

Scena ukazana na obrazie rozgrywa się w Sali Sejmowej Zamku Królewskiego w Warszawie, pozornie w czasie sesji z dnia 21 kwietnia 1773 r., kiedy to, pomimo protestów niektórych posłów, skonfederowany pod przewodnictwem Adama Ponińskiego sejm miał podpisać zgodę na pierwszy rozbiór Polski. Jednocześnie sportretował Matejko wiele postaci, które nie uczestniczyły w tym akcie, ale, jak sądził artysta, przyczyniły się do wymazania Polski z mapy Europy - obok posłów sejmu 1773 r. obecni są późniejsi przeciwnicy Konstytucji 3 maja zrzeszeni w konfederacji targowickiej w 1792 r.

Obraz Jana Matejki wywołał ogromną burzę krytyki. „Chaotycznie się plącze, aby jak najostrzejszymi razy w zbolałą pierś uderzyć (…). Jeśli kiedy, to dziś na wystawę europejską nie godziło się posyłać tej nostra culpa, jeśli tam objaśnienie Szujskiego dojdzie, powiedzą sobie obcy: Ha! Sami sobie winni, że padli, bo żyć nie byli godni! (…) Jest to może piękny obraz, a zły uczynek. Policzkować trupa matki się nie godzi… Cóż to jest jak policzek Polsce dany!” Józef Ignacy Kraszewski „Wszystko jest pomieszane i chaotyczne w tej kompozycji, której malarz nie umiał tak dalece uogólnić, aby stworzyć alegorię, a którą zaciemnił nadzwyczajnie, chcąc zachować jej charakter obrazu historycznego. Trzeba umieć wybrać i nie mieszać dwóch różnych i wzajemnie sprzecznych rodzajów” Francuski krytyk „Eksploatacja historycznego skandalu na korzyść popularności nie była zadaniem mistrzów sztuki” Lucjan Siemieński Obraz Jana Matejki wywołał ogromną burzę krytyki.

Jan Matejko „Rejtan – Upadek Polski”

Tadeusz Rejtan Tadeusz Rejtan to polski szlachcic, który w geście rozpaczy próbuje przeszkodzić innym posłom w podpisaniu traktatu rozbiorowego.

Stanisław Szczęsny Potocki, Uznawany za zdrajcę narodu. Jest ubrany na modę francuską. Generał, później przywódca konfederacji targowickiej. W rzeczywistości nie był obecny na Sali.

Adam Łodzia Poniński Uznawany za zdrajcę narodu polskiego. Jest ubrany na modę francuską. Uniesioną ręką pokazuje żołnierzy rosyjskich w uchylonych drzwiach sali zamkowej a także brutalnym gestem nakazuje Rejtanowi wyjść z sali.

Franciszek Ksawery Branicki Uznawany za zdrajcę narodu polskiego. Jest ubrany na modę francuską. Histerycznie kryje głowę w dłoniach.

król Stanisław August Poniatowski Wydaje się być zdegustowany i zniesmaczony protestem Rejtana, spojrzenie na zegarek sugeruje znudzenie. W rzeczywistości nie był obecny na Sali.

Hugon Kołłątaj Próbuje powstrzymać króla Stanisława Augusta. Kilka lat później będzie usilnie namawiał monarchę do wstąpienia w szeregi targowiczan. W rzeczywistości nie był obecny na Sali.

Franciszek Salezy Potocki Franciszek Salezy Potocki ukazany jest z karabelą, w bogatym szlacheckim stroju, ze wstęgą Orderu Orła Białego. Jest przeciwnikiem jakichkolwiek związków z Rosją. Z poczucia bezradności przewraca fotel, z którego upada sakiewka z pieniędzmi. Nie żył w momencie obrad sejmu rozbiorowego

Bezimienny młodzieniec Jest ubrany w ciemny sarmacki strój, jest słabo widoczny. Symbolizuje on młode pokolenie gotowe do walki, na co wskazuje wyciągnięta szabla i czapka konfederatka.

prymas Michał Poniatowski Jakby nic szczególnego się nie działo, rozmawia z kanclerzem Michałem Czartoryskim. Równocześnie kontempluje urodę damy przedstawionej na emaliowanej miniaturze.

Michał Czartoryski Jakby nic szczególnego się nie działo, rozmawia z prymasem Michałem Poniatowskim. Jest przywódcą Familii Czartoryskich oraz protektorem siostrzeńca Stanisława Augusta Poniatowskiego.

portret carycy Katarzyny II Portret góruje nad całą salą. Caryca w dumnej pozie patrzy na upadek Polski. W rzeczywistości portret nie wisiał w sali.  

Mikołaj Repnin z Elżbietą Grabowską i Izabelą Lubomirską Rosyjski ambasador spogląda na Rejtana z loży, w jego postawie widać dumę i pewność siebie. Obok niego w kusicielskich pozach siedzą księżna Izabela Lubomirska i faworytka królewska Elżbieta Grabowska.

Na podłodze leżą pieniążek, dokumenty i kapelusz Jedna z monet toczy się pod stopy Ponińskiego, jest symbolem przekupstwa.

Opracowała: Gabriela Wiącek III TEC

Źródła Jacek Friedrich „Lustra epoki – Analiza i interpretacja dzieła sztuki na lekcjach historii” Maria Poprzęcka „Kochankowie z masakrą w tle” https://pl.wikipedia.org/wiki/Rejtan_(obraz_Jana_Matejki) http://zadane.pl/wypracowanie/Opis_obraz_Jana_Matejki_Rejtan_upadek_Polski_-58922 https://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Reytan http://wypracowania24.pl/jezyk-polski/5985/jan-matejko-rejtan-upadek?strona=2 http://historiasztuki.blox.pl/2010/03/Jan-Matejko-Rejtan-Upadek-Polski.html http://eszkola.pl/jezyk-polski/jan-matejko-rejtan-upadek-polski-923.html?strona=3 http://www.rodaknet.com/rp_szumanski_93.htm