Pracownia Terapii i Psychoedukacji Czynniki zwiększające skuteczność przeciwdziałania zachowaniom ryzykownym młodzieży w świetle wyników badań ESPAD Marek Łabudziński psycholog społeczny, certyfikowany specjalista terapii uzależnień

Badania ESPAD Zachowania ryzykowne w dużej mierze są zachowaniami ukrytymi, zlokalizowanymi w szarej strefie funkcjonowania społecznego młodego człowieka. Pokazują aktualną sytuację zastaną, aktualną scenę epidemiologiczną, skalę zjawiska zachowań ryzykownych wśród uczniów. Charakteryzują grupę odbiorców uniwersalnej profilaktyki szkolnej – deklaracja doświadczeń.

Profilaktyka uzależnień Profilaktyka to zapobieganie problemom zanim one wystąpią Do niedawna sądzono, że głównym problemem związanym z używaniem substancji psychoaktywnych są uzależnienia - stąd przyjęła się nazwa „profilaktyka uzależnień”

Profilaktyka objawowa alkoholowa Profilaktyka narkomanii Profilaktyka przestępczości Koncentracja na widocznych problemach mobilizuje społeczeństwo do działań na rzecz młodzieży Profilaktyka seksualna Profilaktyka przemocy i agresji Profilaktyka zachowań w sieci

Profilaktyka zachowań ryzykownych Współwystępowanie zachowań problemowych Profilaktyka różnych zachowań problemowych / ryzykownych młodzieży Wspólne przyczyny Wspólne funkcje rozwojowe

Czym więc jest profilaktyka ? Gerald Edwards – profilaktyka to działania, które stwarzają człowiekowi okazję do aktywnego uczestnictwa w gromadzeniu doświadczeń powodujących wzrost jego zdolności do radzenia sobie w potencjalnie trudnych sytuacjach życiowych.

Profilaktyka jako dyscyplina naukowa Czynniki ryzyka i czynniki chroniące Modele teoretyczne wyjaśniające zjawisko zachowań ryzykownych (np. teoria Jessorów) Skuteczne strategie profilaktyczne rozwijające psychospołeczne kompetencje: dzieci i młodzieży, rodziców, wychowawców 7

Efektywne strategie profilaktyczne Porównywano skuteczność różnych strategii profilaktycznych (np. Tobler i wsp. 1992, 1997, 2000) w efekcie, w zakresie profilaktyki uniwersalnej, oceniono jako nieefektywne strategie ukierunkowane głównie na: przekaz wiedzy o konsekwencjach alternatywy dla zachowań ryzykownych efektywne okazały się strategie: wzmacniania kompetencji: radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania problemów, odpierania nacisków (Jessors, 1977; Botvin, 1984) wzmacnianie roli wychowawczej rodziny (Ajzen & Fishbein , 1980; Hansen, 1993) budowanie więzi ze szkołą (Hawkins & Weis, 1985) 8 8

ESPAD – czynniki w badaniach Czynniki chroniące Czynniki ryzyka pozytywna postawa wobec szkoły (zaangażowanie, dobre oceny) negatywna postawa wobec używania/dewiacji odczuwana kontrola rodzicielska wsparcie emocjonalne od rodziców radzenie sobie w trudnych sytuacjach brak kontroli rodzicielskiej, niskie osiągnięcia szkolne, wagary tolerancja dla dewiacji przynależność do negatywnej grupy kolegów oczekiwanie pozytywnych efektów używania substancji

Jak działają czynniki chroniące Jak działają czynniki chroniące? Model redukowania ryzyka (Krzysztof Ostaszewski) Używanie substancji Koledzy używający substancji Czynnik ryzyka Czynnik chroniący Kompetencje emocjonalne np. odporność na stres Czynniki chroniące stanowią swego rodzaju bufor redukujący wpływ czynników ryzyka, modyfikują (zmniejszają) ich wpływ 10 10

Pozytywna profilaktyka dobre przygotowanie do życia społecznego, rodzinnego, zawodowego Treścią i celem profilaktyki jest rozwój młodzieży poprzez wzmacnianie czynników chroniących zmniejszenie natężenia zachowań ryzykownych

Dlaczego warto postawić na jakość/skuteczność profilaktyki? Przykład: test CAST zawarty w kwestionariuszu ankiety ESPAD – 3,4 % uczniów to problemowi użytkownicy marihuany, co stanowi 70 osób wśród 2082 badanych. Użytkownik nie zarabia, jest na utrzymaniu bliskich, często dopuszcza się drobnych kradzieży, oszustw, handluje substancjami. Każdy z nich średnio używa substancji za 30 zł dziennie. Są tacy, którzy używają wielokrotnie więcej, ale są i tacy, którzy codziennie nie używają. Aby kupić narkotyki za 30 zł, użytkownik problemowy musi ukraść (lub wynieść z domu) przedmioty za ok. 60 zł. Co daje = 4 200 zł dziennie A w roku: 365 dni x 4 200 = 1 533 000 zł

Dziękuję za uwagę Pracownia Terapii i Psychoedukacji Marek Łabudziński psycholog społeczny, certyfikowany specjalista terapii uzależnień