NAPRAWIENIE SZKODY ZAGADNIENIA OGÓLNE

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA cecha charakterystyczna: świadczenie odszkodowawcze wierzycielem uprawnionym do świadczenia odszkodowawczego jest poszkodowany, a dłużnikiem podmiot odpowiedzialny; więź łącząca te podmioty ma charakter względny szkoda jest podstawową, ale niewystarczającą przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej

Trzy przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej: 1) zdarzenie, z którym system prawny wiąże na określonych zasadach obowiązek naprawienia szkody 2) szkoda 3) związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą

Typy odpowiedzialności odszkodowawczej wyróżnione w nawiązaniu do odpowiedzialności ubezpieczeniowej dwa kryteria podziału 1) kryterium podmiotowe – kto ponosi odpowiedzialność - sprawca szkody czy inna osoba? -> odpowiedzialność sprawcza i gwarancyjna 2) kryterium pochodzenia środków, z których pokrywana jest szkoda -> odpowiedzialność typu indywidualnego i typu repartycyjnego

Reżimy odpowiedzialności odszkodowawczej w prawie rzymskim podział zobowiązań według źródeł ich powstania na kontrakty i delikty obecnie wyróżnia się także inne reżimy odpowiedzialności

Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej założenia określające „podstawowe rozstrzygnięcia systemu prawnego co do wyróżnienia faktów uzasadniających obciążenie jednej osoby odpowiedzialnością za szkodę doznaną przez inną osobę” (Z. Radwański) służą wyjaśnieniu społecznego sensu i mechanizmu działania przepisów nakładających na dany podmiot odpowiedzialność odszkodowawczą (W. Czachórski)

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ 1) zasada winy 2) zasada bezprawności 3) zasada ryzyka 4) zasada odpowiedzialności absolutnej 5) zasada słuszności

Ad 1) zasada winy założenie, że ten, kto swoim zawinionym czynem (działaniem lub zaniechaniem) wyrządził drugiemu szkodę, powinien naprawić szkodę motyw: idea sprawiedliwości wyrównawczej tradycyjny pogląd przyznawał prymat zasadzie winy XX w. – tendencja do obiektywizacji odpowiedzialności możliwość postawienia zarzutu winy jest uzależniona od uprzedniego stwierdzenia bezprawności

Pojęcie winy teoria psychologiczna – wcześniejsza; kładzie nacisk na stosunek psychiczny sprawcy do czynu albo jego nastepstw; w jej ramach wyodrębniła się teoria woli i wyobrażenia teoria woli teoria wyobrażenia krytyka teorii psychologicznej teoria normatywna – chodzi o postanowienie sprawcy zarzutu niewłaściwego zachowania, które doprowadziło do powstania szkody postacie winy

Ad 2) zasada bezprawności zaostrzenie odpowiedzialności w stosunku do odpowiedzialności opartej na zasadzie winy dla jej przypisania wystarczy stwierdzenie, że zachowanie, które spowodowało szkodę było bezprawne różnica zdań odnośnie tego, czy wyróżnianie tej zasady jest uzasadnione

Ad 3) zasada ryzyka wykształciła się w II poł. XIX w. w związku z rozwojem przemysłu i wzrostem zagrożeń niejednorodna grupa istota: dłużnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą niezależnie od winy i bezprawności wyłączenie odpowiedzialności w ustawowo wskazanych przypadkach (okoliczności egzoneracyjne) zmienny katalog okoliczności egzoneracyjnych

odpowiedzialność ta z reguły zachodzi do granic siły wyższej (vis maior) dwie koncepcje siły wyższej: 1) subiektywna – poł. XIX w., L. Goldschmidt 2) obiektywna – pocz. XX w., A. Exner judykatura SN uznaje siłę wyższą za zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i niemożliwe do zapobieżenia

Ad 4) zasada odpowiedzialności absolutnej kwestia wyodrębniania odpowiedzialności absolutnej z zasady ryzyka

Ad 5) zasada słuszności przypisanie odpowiedzialności odszkodowawczej określonemu podmiotowi ze względu na szczególnie silne motywy etyczne, określone w zasadach współżycia społecznego lub w zasadach słuszności jest subsydiarna, występuje w przypadkach wskazanych w ustawie, ma niewielką rolę z punktu widzenia zasad słuszności ocenia się czy w danym przypadku obciążyć pozwanego odpowiedzialnością i w jakim rozmiarze

REŻIMY ODPOWIEDZIALNOŚCI między innymi: 1) odpowiedzialność ex contractu 2) odpowiedzialność ex delicto nazewnictwa nie należy rozumieć dosłownie różnice między odpowiedzialnością kontraktową a deliktową

SZKODA brak definicji ustawowej szkoda na mieniu i na osobie szkoda majątkowa i niemajątkowa (krzywda) rodzaje szkody majątkowej: (art. 361 § 2 k.c.) 1) strata – damnum emergens 2) utracone korzyści – lucrum cessans obowiązek odszkodowawczy może odnosić się do: 1) ujemnego interesu umownego 2) dodatniego interesu umownego szkoda przyszła szkoda ewentualna szkoda pośrednia

Określenie wysokości poniesionej szkody metoda dyferencjacyjna (różnicowa) wpływ zdarzenia, które wywołało szkodę na cały majątek poszkodowanego w braku odmiennych postanowień ustawowych lub umownych, zgodnie z zasadą pełnego odszkodowania, dłużnik jest zobowiązany do naprawienia szkody w postaci straty i utraconych korzyści (art. 361 § 2 k.c.) miernik obiektywny; należy uwzględniać pretium singulare; nie ma znaczenia pretium affectionis krzywda

„Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili” (art. 363 § 2 k.c.) zaliczenie uzyskanych korzyści – compensatio lucri cum damno ciężar dowodu istnienia szkody spoczywa na poszkodowanym (art. 6 k.c.) art. 322 k.p.c.

ZWIĄZEK PRZYCZYNOWY między zdarzeniem, za które ktoś ponosi odpowiedzialność a szkodą (skrót myślowy) funkcje związku przyczynowego teoria adekwatnego związku przyczynowego „Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła” (art. 361 § 1 k.c.) wyjątki od teorii adekwatnego związku przyczynowego

ŚWIADCZENIE ODSZKODOWAWCZE Funkcje odszkodowania: 1) kompensacyjna 2) represyjna 3) prewencyjno-wychowawcza

Przyczynienie się poszkodowanego „Jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron” (art. 362 k.c.) kwestia rozumienia przyczynienia się poszkodowanego

„W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego” (art. 440 k.c.)

Sposób naprawienia szkody (art. 363 § 1 k.c.) „Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu”