Prezentacja stworzona na Plus Camerimage Forum 2011

„Wprowadzenie elementów cudzego utworu do własnej twórczości (tworzenie utworu z zapożyczeniami) może nastąpić w sposób nienaruszający prawa 1) za zgodą twórcy (jego następców prawnych, w tym spadkobierców), 2) po upływie okresu ochrony, (szerzej w ramach instytucji „public domain”), 3) w ramach dozwolonego użytku, (czyli tzw. „licencji ustawowej” np. cytatu). Może też jednak nastąpić w sposób nielegalny i wówczas twórcy, którego prawa naruszono, przysługują stosowne roszczenia.” wyrok Sądu Najwyższego z 23/11/2004, sygn. I CK 232/04

Art. 1 „Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).” „Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.” „Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.”

„Ustalenie, że określone dzieło ma charakter twórczy lub nie, nie należy do sfery prawa, ale sfery ustaleń faktycznych, będących dopiero podstawą zastosowania prawa.” wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 7/11/2007, sygn. I ACa 800/07.

"Ciemność widzę, widzę ciemność!"

„Efekt twórczości (np. scenariusz czy wyreżyserowana wypowiedź aktora) zredukowany do krótkiej figury retorycznej jest na tyle ogólny, że posiada wartość idei. Jako taki, o walorze abstrakcyjnym i ogólnym nie stanowi przedmiotu prawa autorskiego, gdyż traci cechę oryginalności.” Sąd oddalił powództwo Juliusza Machulskiego przeciw RMF FM wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 5/03/2004, sygn. I ACa 35/04

„Witajcie z życiu” 1. Interesuje nas wyłącznie aspekt prawno-autorski. 2. Powód zarzucił pozwanemu, że ten naruszył jego majątkowe prawa autorskie do 6 filmów – materiałów szkoleniowych, poprzez ich wykorzystanie w swoim filmie.

1. „Nie każda rejestracja zdarzenia kamerą stanowi utwór audiowizualny i może być traktowana jako przedmiot ochrony prawa autorskiego, a tylko wtedy, gdy wypełnia ogólne znamiona utworu. Nie wystarczy zatem, że umieszczone zostanie na kasecie zastrzeżenie prawa autorskiego.” 2. „Efekt pracy rejestrującego spektakl teatralny będzie najczęściej wideogramem, niebędącym utworem audiowizualnym. Wideogramami są zarówno utwory, jak i rejestracje niemające charakteru twórczego, utrwalone na nośniku. Utwory audiowizualne są zawsze utworami. O tym, czy wideogram jest utworem audiowizualnym decyduje przesłanka twórczości.” Sąd oddalił apelację Amway w sporze z TVP i Contra Studio (Henryk Dederko) wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 51702/2002, sygn. I ACa 254/02

„Powszechnie przyjmuje się w orzecznictwie i doktrynie, że przepisy prawa autorskiego wyróżniają: 1) utwory samoistne, a wśród nich: a) utwory w pełni samodzielne (art. 1) oraz b) utwory inspirowane (art.2.4.), 2) a także utwory niesamoistne, przejmujące elementy twórcze z cudzych utworów, w tym: a) opracowania (art.2), b) zbiory utworów (art. 3), c) utwory zbiorowe (art.11). Istnieją jednak również inne utwory, tzw. utwory z zapożyczeniami.” - tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23/11/2004, sygn: I CK 232/04

1) „Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne). Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego.” - art. 2.1; 2.2 i ) „Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.” - art. 2.4.

Inspiracja czy plagiat? Baśka miała fajny biust… - fragment tekstu przeboju pt. „Baśka” zespołu Wilki. Baśka nie miała fajnego biustu. - fragment filmu reklamowego piwa. 1. Producent piwa podjął rozmowy z liderem zespołu odnośnie wykorzystania fragmentu utworu w reklamie jednak ostatecznie do zawarcia umowy nie doszło. 2. Pomimo sprzeciwu zespołu reklama trafiła do emisji telewizyjnej i znalazła się na stronie internetowej producenta piwa. 3. Lider zarzucił, że wyłącznym celem wykorzystania sloganu była chęć przejęcia popularności i renomy piosenki na produkt w celu pozyskania klienteli.

1. „Banalny i prosty zwrot językowy stanowiący fragment piosenki „Baśka” nie będący w spornym utworze reklamowym cytatem ani zapożyczeniem, co najwyżej inspiracją i odwołaniem do odległych skojarzeń, nie uzasadnia naruszenia praw autorskich.” 2. „restryktywne traktowanie ochrony twórczości musiałoby doprowadzić do całkowitej izolacji poglądów, braku wymiany myśli, zaniku twórczości odnoszącej się do dzieł powstałych wcześniej, nawiązującej do dorobku kulturalnego.” Sąd oddalił apelację Roberta G przeciwko producentowi piwa. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 14/05/2007, sygn. I ACa 668/06

Inspiracja czy opracowanie? A może jedno i drugie? 1. Deweloper (D) przedstawił agencji reklamowej (AR) założenia reklamy i elementy treściowe i formalne jakie powinny się w niej znaleźć. 2. AR stworzyła na podstawie wytycznych D reklamę, w której pojawił się motyw kompozycyjny „domek z daszkiem”, determinujący wygląd całej reklamy. 3. D odmawia przyjęcia reklamy stworzonej przez AR. 4. Motyw „domku z daszkiem” pojawia się jednak w reklamach publikowanych przez D. Reklamy te zawierają inne elementy składowe (hasła reklamowe, renderingi, informacje treściowe). „Domek z daszkiem” to element wiodący. 5. AR pozywa D o naruszenie praw autorskich do reklamy. W odpowiedzi D: 1) twierdzi, że do naruszenia nie doszło, 2) zarzuca AR, że w reklamie wykorzystało materiały przekazane przez D.

1. „Przedstawione przez pozwanego założenia reklamy i elementy, które musiały się w niej znaleźć (inspiracja pozwanego) nie stanowią jeszcze o współautorstwie dzieła i nie eliminują twórczego i oryginalnego wkładu powoda w stworzony projekt reklam.” 2. „Motyw kompozycyjny (domek z daszkiem) jest na tyle istotny i swoisty, że determinuje wygląd całej reklamy. Pomimo tego, że obie reklamy zawierają inne elementy składowe to wpisanie tych elementów we wskazany motyw kompozycyjny powoduje, że reklamy wydają się bardzo podobne, zaś oddzielne ich oglądanie może przywoływać myśl o ich identyczności.” Sąd oddala apelację pozwanego i zasądza trzykrotność stosownego wynagrodzenia na rzecz powoda. wyrok Sądu Apelacyjnego w W-wie z 29/06/2007, sygn. I ACa 546/07

Opracowanie czy też nie? 1. A. otrzymał od B. film reklamowy w języku francuskim oraz upoważniła do korzystania z niego w promocji produktów nabywanych od B. upoważnienie obejmowało sporządzenie polskojęzycznej wersji reklamy. 2. A. przetłumaczyła tekst, wyemitowała reklamę w lokalnej telewizji po czym zwróciła film z wersją polskojęzyczną B. 3. C. otrzymała od B. tenże film reklamowy do wykorzystania na terenie Polski i wyemitowała go w wersji polskojęzycznej w telewizji ogólnopolskiej. 4. A. pozwała C. o naruszenie majątkowych praw autorskich do utworu opracowanego (reklamy w wersji polskojęzycznej).

1. „Producentowi utworu audiowizualnego przysługuje prawo dokonywania tłumaczenia warstwy słownej utworu, bez względu na to czy chodzi tu o listę dialogową, czy komentarz słowny i czy tłumaczenie przyjmuje formę napisów, dubblingu czy tez wersji lektorskiej. Uprawnienie to jest jednym z uprawnień wchodzących w zakres normalnej eksploatacji utworu audiowizualnego.” 2. Dokonanie tłumaczenia utworu audiowizualnego nie stanowi jego opracowania jako całości. W konsekwencji skarżąca nie może więc być traktowana jako współtwórca czy producent opracowania reklamy skoro takiego opracowania w ogóle nie ma. 3. Poza zakresem rozważań pozostają ewentualne roszczenia skarżącej z tytułu zapłaty za tłumaczenie i nagranie polskiej wersji językowej kierowane do producenta. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23/01/2003, sygn. II CKN 1399/00

od strony pozytywnej: 1) wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość, 2) urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, 3) w zakresie uzasadnionym a) wyjaśnieniem, b) analizą krytyczną, c) nauczaniem lub d) prawami gatunku twórczości. 4) należy podać imię i nazwisko twórcy oraz źródło cytatu od strony negatywnej: 1) cytat nie może naruszać normalnego korzystania z utworu, 2) cytat nie może godzić w słuszne interesy twórcy

„Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość” czyli nie ma cytatu bez twórczości własnej

„urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości” czyli dopuszczalna wielkość dozwolonego cytatu

„w zakresie uzasadnionym a) wyjaśnieniem, b) analizą krytyczną, c) nauczaniem lub d) prawami gatunku twórczości” czyli cel przesądza o legalności cytatu

Prawidłowe oznaczenie cytatu. 1) Podanie imienia i nazwiska twórcy oraz źródła cytatu, 2) odróżnienie cytowanej twórczości od własnej.

„Przytoczenie cudzego utworu nawet w całości jest dozwolone, jeżeli następuje w celu określonym w art. 29 ust. 1 ustawy (cytat), przy czym przytaczany utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu twórczości własnej, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne dzieło.” wyrok Sądu Najwyższego z 23/11/2004, sygn. I CK 232/04 „Nie można zgodzić się ze stwierdzeniem, że zapełnienie własnego utworu materiałem cudzego autorstwa – w ilości przekraczającej 1/3 czasu trwania filmu przesądza o tym, iż takie działanie nie mieści się w granicach dozwolonego cytatu.” wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 17/12/2002, sygn. I ACa 254/02 „Zakres przedruku fragmentów cudzych prac autorskich i sposób wskazywania źródeł jest normowany przez przepisy prawa autorskiego a nie przez stosowane w praktyce zwyczaje.” wyrok Sądu Najwyższego z 29/12/1971, sygn. I CR 191/71

Przesłanki negatywne legalnego cytatu Cytat nie może naruszać: 1) normalnego korzystanie z utworu, 2) słusznych interesów twórcy, czyli zakaz „żerowania” na cudzej twórczości.

Problemy praktyczne. 1. Czy można wykorzystywać cytat w celach komercyjnych? 2. Czy można zamieszczać cytat w celu „uatrakcyjnienia” własnej twórczości, tzw. „cytat ozdobny”? 3. Czy można cytat modyfikować na potrzeby własnej twórczości?

Podsumowanie: 1. Nie każdy efekt twórczości jest chroniony; 2. Inspiracja cudzą twórczością jest dozwolona; 3. Opracowanie cudzego utworu to osobny utwór. Jednak korzystanie z opracowania wymaga zgody twórcy utworu pierwotnego – „prawo zależne”; 4. Cytat to kompromis między ochroną twórcy a społeczną potrzebą dostępu do twórczości; 5. Cytując należy ściśle przestrzegać prawa i nie naruszać ugruntowanych zwyczajów; 6. Cytat nie może „żerować” na cudzej twórczości.

Życzę Państwu kreatywnego dnia ! Dziękuję za uwagę.