Projekt innowacyjny: Poszukiwanie nowych skutecznych metod aktywizacji zawodowej i społecznej grup zawodowych wymagających szczególnego wsparcia PROJEKT INNOWACYJNY TESTUJĄCY Priorytet VI. Rynek pracy otwarty dla wszystkich Działanie 6.4 Projekty innowacyjne zawodowy – elektroniczna aplikacja on-line”

PODSTAWY TEORETYCZNE WOPZ KONCEPCJE ZAINTERESOWAŃ, PREFERENCJI i OSOBOWOŚCI ZAWODOWEJ

ZAINTERESOWANIA Są główną determinantą wyboru kariery (Fouad, 1999) i kluczowym aspektem adaptacji jednostki do pracy (Dawis i Lofquist, 1984) oraz jej poczucia ogólnego dobrostanu (Meir, 1989) Grają ważną rolę w większości współczesnych teorii rozwoju kariery (Super, 1980, Holland, 1997; Lent, Brown i Hacket, 1994, Guichard, 2005)

ZAINTERESOWANIA Podejście dyspozycyjne Tendencja człowieka do preferowania aktywności związanej z określonego rodzaju obiektami czy klasami obiektów (Strong, 1943; Campell, 1971; Gurycka 1978, Matczak 1991; Schiefele, Krapp i Winteler, 1992) Są względnie stabilne w czasie, ale podlegają wpływowi środowiska Mają wpływ na zachowanie poprzez wzbudzanie motywacji Odzwierciedlają tożsamość jednostki Podejście sytuacyjne Podejmowanie określonego rodzaju aktywności, związane z doznawaniem pozytywnych emocji w kontakcie z danego typu obiektami czy działaniami (Schraw i Lehman, 2001)

TEORIA OSOBOWOŚCI ZAWODOWEJ JOHNA HOLLANDA

John L. Holland, Ph. D. Badacz, praktyk doradca oraz nauczyciel akademicki Uniwersytetu Minnesota (USA)

Typy osobowości zawodowej

Realistyczny Konwencjonalny Badawczy Artystyczny PrzedsiębiorczySpołeczny Model heksagonalny Hollanda – korelacje między typami osobowości

ZAŁOŻENIE I Każda osoba posiada cechy każdego typu występujące hierarchicznie w malejącym natężeniu

TYP OSOBOWOŚCI REALISTYCZNY Preferowane zachowania posługiwanie się rzeczami, narzędziami, maszynami i zwierzętami Kompetencje kompetencje manualne mechaniczne, rolnicze, elektryczne, techniczne Słabe strony społeczne, oświatowe Wizerunek samego siebie zdolności mechaniczne, sprawność fizyczna Wartości pieniądze, władza, status Cechy nietowarzyski, bezpośredni, uparty, jednostronny Zainteresowania zawodowe rośliny i zwierzęta, mechaniczne, ochronne przemysłowe Zawody inżynier mechanik, pilot helikoptera, projektant narzędzi, stolarz

TYP OSOBOWOŚCI BADAWCZY Preferowane zachowania badanie zjawisk: fizycznych, biologicznych, kulturowych Kompetencje kompetencje naukowe i matematyczne Słabe strony przywództwo, perswazja Wizerunek samego siebie zdolności intelektualne, szkolne, matematyczne i naukowe Wartości nauka Cechy analityczny, dociekliwy, niezależny, introspektywny, precyzyjny, racjonalny, chłodny Zainteresowania zawodowe naukowe Zawody biochemik, botanik, dentysta, chemik

TYP OSOBOWOŚCI ARTYSTYCZNY Preferowane zachowania posługiwanie się materiałem fizycznym, słownym i ludzkim w celu wytworzenia dzieł sztuki lub produkcji artystycznej Kompetencje kompetencje artystyczne: języki, sztuka, muzyka, teatr, pisarstwo Słabe strony biurowe Wizerunek samego siebie ekspresyjny, oryginalny, intuicyjny, introspektywny, niekonformistyczny, niezależny, „niepoukładany” Wartości estetyka Cechy niezorganizowany, ekspresyjny delikatny, oryginalny, niezależny, introspektywny Zainteresowania zawodowe artystyczne Zawody architekt, projektant wnętrz, projektant mody, autor scenariuszy

TYP OSOBOWOŚCI SPOŁECZNY Preferowane zachowania manipulowanie innymi w celu informowania, szkolenia, rozwoju, Kompetencje kompetencje międzyludzkie i oświatowe Słabe strony manualne i techniczne oraz zdolności naukowe Wizerunek samego siebie lubiący pomagać innym, rozumiejący innych, zdolności nauczania Wartości działalność społeczna i etyczna Cechy chętny do współpracy, przyjacielski, pomocny, dobry, pełen taktu, ciepły Zainteresowania zawodowe humanitarne, przywódcze - wpływanie na innych, usługi Zawody doradca zawodowy, dietetyk, pielęgniarka szkolna, dyrektor

TYP OSOBOWOŚCI PRZEDSIĘBIORCZY Preferowane zachowania manipulowanie innymi w celu osiągnięcia celów organizacji lub korzyści ekonomicznych Kompetencje kompetencje przywódcze, międzyludzkie, umiejętność perswazji Słabe strony naukowe Wizerunek samego siebie agresywny, lubiany, pewien siebie, towarzyski, zdolności krasomówcze Wartości osiągnięcia w dziedzinie polityki i gospodarki Cechy pełen ambicji, dominujący, ekstrawertyczny, rozmowny, optymistyczny Zainteresowania zawodowe przewodzenie, wpływanie na innych, sprzedaż Zawody prawnik, reprezentant handlowy, kucharz, kierownik

TYP OSOBOWOŚCI KONWENCJONALNY Preferowane zachowania manipulowanie danymi Kompetencje kompetencje biurowe, obliczeniowe Słabe strony artystyczne Wizerunek samego siebie konformistyczny, zorganizowany, zdolności urzędnicze i arytmetyczne Wartości osiągnięcia w biznesie Cechy zorganizowany, konformistyczny, wydajny, z kompleksami, rozważny, posłuszny Zainteresowania zawodowe szczegółowa praca biurowa Zawody stróż nocny, planista działalności gospodarczej, rachmistrz

ZAŁOŻENIE II Istnieje sześć typów środowisk pracy Każde środowisko przyciąga konkretne typy osobowości

ZAŁOŻENIE III Ludzie poszukują takiego środowiska pracy, które umożliwia im realizacje własnych umiejętności, wyrażanie wartości, cech charakteru, preferowanych ról oraz będzie zgodne z ich postrzeganiem samego siebie Jeśli poszukiwanie środowiska nie kończy się powodzeniem, jednostka odczuwa konflikt i frustrację, ma niskie osiągnięcia i niską motywację do pracy

ZAŁOŻENIE IV Zachowanie jednostki jest determinowane interakcją jej osobowości i środowiska, w którym funkcjonuje – interakcja ta określona jest przez zbieżność, spójność, zróżnicowanie, intensywność i tożsamość zawodową

ZAŁOŻENIE V Pracownik, którego osobowość podobna jest do konkretnego typu, wymaga określonego środowiska pracy. Istnieją cztery stopnie zbieżności: – Najwyższy np.: typ realistyczny - środowisko realistyczne – Drugi np.: typ realistyczny – środowisko badawcze i konwencjonalne – Trzeci np.: typ realistyczny – środowisko artystyczne i przedsiębiorcze – Czwarty np.: – typ realistyczny – środowisko społeczne

ZAŁOŻENIE VI Stopień związku wzajemnych elementów we wzorcu osobowości lub w modelach środowiska określa stopień spójności czyli zintegrowania zainteresowań, systemu wartości, cech charakteru, umiejętności, postrzegania świata. Może on być: – Wysoki – np.: RB – Średni – np.: RA – Niski – np.: RS Wysoki stopień spójności wzorca osobowości pozwala przewidywać zachowania klienta Środowisko spójne stawia podobne wymagania dla obu typów w profilu

ZAŁOŻENIE VII Jasno zarysowany – wyróżniający się profil osobowości charakteryzuje się dużą dozą podobieństwa do jednego lub dwóch typów oraz niewielkim stopniem podobieństwa do innych typów Jasno zarysowane środowisko charakteryzuje się jednym typem pracownika

ZAŁOŻENIE VIII Osoba o wysokim poczuciu tożsamości ma jasny i stabilny obraz swoich celów, zainteresowań, osobowości i umiejętności

Źródła Holland, J. L. (1997). Making Vocational Choices. Odessa, Florida: Psychological Assessment Resources, Inc. Weinrach, S. G. (1984). Determinants of Vocational Choice: Holland’s Theory. W: D. Brown, L. Brooks, (red.), Career Choice and Development (s ). San Francisco, Washington, London: Jossey-Bass Publishers.