2.10. Przegląd wybranych grup zwierząt bezkręgowych Opracowała Bożena Smolik Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska

Systematyka zwierząt Królestwo : zwierzęta (Animalia) Typ - gąbki - parzydełkowce - płazińce - wrotki - nicienie - pierścienice - stawonogi - mięczaki - strunowce

Bezkręgowce Bezkręgowce to zwierzęta, które nie posiadają szkieletu wewnętrznego Bezkręgowce to stara nazwa systematyczna, do której, zwyczajowo, zalicza się wszystkie typy zwierząt, … bez kręgowców oczywiście  Obejrzyj animowaną wzmiankę o bezkręgowcach http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/ani macja_charakterystyka_bezkręgowców.html

Gąbki Znaczenie gąbek: Są filtratorami, wchłaniają szczątki organiczne z wody Biorą udział w procesie tworzenia skał Są używane w jubilerstwie do szlifowania klejnotów Szkielety rogowe służą do celów higienicznych Gąbka Tethya crypta, mająca szkielet krzemionkowy, z uwagi na właściwości hamowania wzrostu komórek ssaków stanowiła przedmiot badań naukowców w leczeniu białaczki Gąbki to prymitywne, beztkankowe zwierzęta Żyją w wodach morskich i słonych Prowadzą osiadły tryb życia Mają dużą zdolność regeneracji ciała Ciało gąbek składa się z dwóch warstw komórek. Brak tkanek, narządów, układów. Mają szkielet wapienny, krzemionkowy lub rogowy z dużą liczbą otworów, przez które przepływa woda.

Parzydełkowce Parzydełkowce to najprostsze tkankowe zwierzęta wodne. Występują głównie w wodach słonych. Charakteryzują się promienistą symetrią ciała. Występują w postaci workowatego polipa (osiadłe) lub dzwonowatej meduzy (wolno pływające). Mają dużą zdolność regeneracji – to bardzo korzystna umiejętność- polecam ten adres : http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_rozmnażanie_b ezpłciowe_u_parzydełkowców_płazińców_i_szkarłupni.html Posiadają komórki parzydełkowe, służące do ataku i obrony (zawierają drażniąco-paraliżującą ciecz).

Parzydełkowce Cechy budowy wewnętrznej Ciało zbudowane z dwóch warstw komórek Wnętrze ciała stanowi jama gastralna Otwór gębowy pełni funkcję gęby i odbytu Komórki parzydełkowe uzbrojone są w wić, która jest wystrzeliwana i wbijana w ciało ofiary Znaczenie Stanowią pokarm dla niektórych zwierząt Żyją w symbiozie ze skorupiakami i rybami Wytworzyły rafy koralowe, które są środowiskiem życia bardzo wielu roślin wodnych, protistów oraz zwierząt Są stosowane jako materiał w jubilerstwie

Parzydełkowce Meduza Postać wolno pływająca Polip Kształt ciała dzwonowaty Otwór gębowy skierowany ku dołowi Otwór gębowy uzbrojony w ramiona, czułki na brzegu dzwonu Polip Postać osiadła Kształt ciała- workowaty Otwór gębowy skierowany ku górze Otwór gębowy uzbrojony czułkami

Parzydełkowce Przegląd systematyczny Gromada –stułbiopławy – stułbia płowa Gromada – krążkopławy – chełbia modra Gromada – koralowce – koral szlachetny – ukwiały

Płazińce Przedstawiciele Zwane są inaczej robakami płaskimi. Ciało spłaszczone grzbieto- brzusznie. Mają dwuboczną symetrię ciała. Żyją w wodach słonych, słodkich oraz wewnątrz ciała żywiciela. Zdecydowana większość płazińców to pasożyty. W rozwoju występuje postać larwy Przedstawiciele Tasiemce – tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony, bruzdogłowiec Przywry – motylica wątrobowa Wirki – wypławek biały

Wirki Nieliczne płazińce to wolno żyjące wirki, które można znaleźć na roślinach w czystych stawach. Są małymi drapieżnikami, mają około 1 cm długości.

Tasiemce Wszystkie dorosłe tasiemce żyją w jelitach kręgowców Mają członowane ciało w kształcie taśmy. Są zbudowane według takiego samego planu: główka – szyjka (miejsce powstawania nowych członów) – niedojrzałe (młode) człony- dojrzałe człony Stare (dojrzałe) człony odrywają się i są usuwane z organizmu na zewnątrz. Ciało tasiemca chroni przed strawieniem specjalny naskórek (nabłonek syncycjalny) Tasiemiec nie posiada układu pokarmowego – żyjąc w jelicie cienkim wchłania strawiony pokarm całą powierzchnią ciała. Tasiemiec oddycha beztlenowo. Tasiemiec rozmnaża się płciowo. Jest obojnakiem. Występuje zjawisko samozapłodnienia. W rozwoju występuje postać larwalna, a więc rozwój jest złożony. Rozwój larwalny wymaga zmiany żywiciela.

Cykl rozwojowy tasiemca uzbrojonego Żywiciel pośredni to żywiciel, w którego organizmie pasożyt osiąga stadium larwalne Żywiciel ostateczny to żywiciel, w którego organizmie powstaje dorosła, rozmnażająca się forma pasożyta

Cykl rozwojowy tasiemca nieuzbrojonego

Nicienie Nicienie to organizmy o wydłużonym, robakowatym kształcie ciała. Ciało tych zwierząt w przekroju poprzecznym jest zbliżone do koła. Nicienie żyją w glebie, wodzie słodkiej i słonej, również jako pasożyty wewnętrzne roślin, zwierząt, człowieka. Budowa nicieni: Zewnętrzną powłokę stanowi wór skórno- mięśniowy Wnętrze ciała wypełnia płyn nadający sprężystość i rozprowadzający substancje odżywcze Układ pokarmowy ma postać prostego przewodu. Brak układu oddechowego i krążenia. Występuje układ nerwowy i wydalniczy Przedstawiciele : glista ludzka, owsik ludzki, włosień kręty

Cykl rozwojowy glisty ludzkiej

Pierścienice Żyją w wodach i w glebie. Większość z nich to zwierzęta wolno żyjące. Ciało pierścienic jest wydłużone, podzielone na wiele segmentów o podobnej budowie. pierścień = segment = metamer U pierścienic po raz pierwszy w rozwoju ewolucyjnym występuje zamknięty układ krwionośny. Przegląd systematyczny wieloszczety – nereida skąposzczety – dżdżownica ziemna pijawki - pijawka lekarska

Pierścienice Czynności życiowe wieloszczety skąposzczety pijawki Odżywianie się saprobionty- szczątki roślin i zwierząt pasożyty i drapieżniki Oddychanie tlenowo, całą powierzchnią ciała Rozmnażanie się rozdzielno-płciowość obojnactwo Poruszanie się pełza, pływa pełza pływa, kroczy

Pierścienice Znaczenie pierścienic Są pokarmem dla zwierząt. Dżdżownica poprawia żyzność gleby poprzez jej spulchnianie, mieszanie, napowietrzanie a także wzbogaca glebę w związki mineralne. Pijawki produkują hirudynę, substancję zapobiegającą krzepnięciu krwi, która jest wykorzystywana w medycynie. Są bioindykatorami (wskaźnikami) czystości wód.

Mięczaki i stawonogi będą omówione w następnej prezentacji

Zadania yWyjaśnij , w jaki sposób można zarazić się tasiemcem nieuzbrojonym. WWybierz dwa poprawne zakończenia zdania . Ukwiały nie są : a/ pasożytami. b/ drapieżnikami. c/polipami. d/ meduzami. PPodaj, ilu żywicieli ma glista ludzka. WWymień trzy przystosowania tasiemca do pasożytniczego trybu życia. PPodaj dwa sposoby wykorzystania pierścienic przez człowieka.

Źródła J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1,Operon,2009r. E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r. E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP, 2009r B.Klimuszko, Żak, 2009r. B.Klimuszko, Żak,2001r. H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r. W.Lewiński,J.Prokop, Biologia 2, Operon, 2004r. Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.. D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r. B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja S.A.,2002r.