Oświecenie

Oświecenie, określane często jako wiek rozumu, wiek filozofów, wiek światła – prąd kulturalny oraz okres w historii Europy przypadający na lata 1688-1789.

Światło rozumu-rozum jako światło „Odważ się być mądrym”… I.Kant

Główne pojęcia związane z epoką Empiryzm Pogląd, zgodnie z którym poznanie świata jest możliwe jedynie za pomocą doświadczenia. Prawdziwe jest tylko to, co można sprawdzić drogą indukcyjną.  Deizm Doktryna filozoficzno-religijna, według której Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego funkcjonowanie. Wśród znanych deistów wspomnieć należy Diderota i Woltera.  Ateizm Pogląd filozoficzny negujący istnienie Boga oraz świata pozagrobowego.    Libertynizm Ruch umysłowy, który nawiązywał do renesansowego humanizmu. Opierał się na wolnomyślicielstwie i laickiej postawie. .

Racjonalizm Kierunek filozoficzny wskazujący na rozum jako jedyne nadrzędne narzędzie poznania prawdy. Twórcą tego sytemu był Kartezjusz (1596 – 1650), którego sformułowanie: „Cogito ergo sum” (Myślę, więc jestem) wykorzystywane było przez ludzi oświecenia i funkcjonowało niemal jako naczelne hasło epoki. Założenie, zgodnie z którym jedynie to, co można wyjaśnić za pomocą rozumu, jest prawdziwe.

Oświecenie w Polsce można podzielić na trzy fazy: Fazy oświecenia w Polsce. wczesna – od lat 40. XVIII w. do 1764 dojrzała (czasy stanisławowskie) – 1764-1795 schyłkowa (późne oświecenie lub oświecenie postanisławowskie) – 1795-1822

Klasycyzm był dominującym nurtem w ówczesnej literaturze Klasycyzm był dominującym nurtem w ówczesnej literaturze. Sztuka powinna naśladować rzeczywistość, dlatego twórca musi zrezygnować z wszelkich dziwacznych i niezrozumiałych środków stylistycznych. Kategoria mimesis była jednym z podstawowych wyznaczników literatury. Język miał być z założenia komunikatywny, bowiem literatura miała mieć charakter dydaktyczno-moralizatorski (spełniała funkcje utylitarne). Na gruncie polskim ten wyznacznik był szczególnie respektowany. Wśród twórców klasycyzmu należy wymienić:

Twórcy literatury A. Naruszewicz Balon-pochwała rozumu i nauki Ignacego Krasickiego Bajki, Satyry Hymn do miłości ojczyzny Molier Świętoszek –klasycyzm francuski

W oświeceniu wyróżniamy trzy główne style epoki : - klasycyzm - sentymentalizm - racjonalizm Sztuka oświecenia jest przede wszystkim sztuką klasycyzmu. Charakteryzuje się ona spokojem, harmonią i równowagą. Uznaje jeden klasyczny (zaczerpnięty ze sztuki antycznej) wzorzec piękna. Dzieła oświeceniowe realizują hasło: "uczyć, bawiąc", czyli spełniają funkcję dydaktyczną

Klasycyzm (z łac. classicus - doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytnych Greków i Rzymian. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił się już w renesansie, a następnie wyłonił się w okresie późnego baroku, czyli od końca XVII wieku do końca wieku XVIII, w niektórych krajach trwał do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Styl ten szczególnie nawiązywał do antyku.

Zauroczenie klasyczną harmonią pojawiało się wielokrotnie, także w XX wieku, pod postacią neoklasycyzmu (w literaturze, w architekturze), a następnie wśród artystów awangardowych, np. u Picassa. Cechy klasycyzmu: wzorowanie się na tematyce i architekturze starożytnej Grecji i Rzymu (rzymski Panteon i Partenon w Atenach) chęć wiernego odwzorowania elementów dekoracji, stroju czy architektury antyku statyka zamiast dynamizmu oszczędność wyrazu spokój - przeciwieństwo barokowej ekspresji uwypuklenie cnót obywatelskich w przeciwieństwie do rokokowej frywolności obraz idealistyczny kształt ważniejszy niż barwa tematyka moralizatorska, często propagandowa używanie silnego strumienia, "snopu" światła (np. Jacques-Louis David Śmierć Sokratesa)

SENTYMENTALIZM Czuję, więc jestem. „Żyć- to dla nas znaczy czuć. Odczuwanie niewątpliwie poprzedza rozum. Już mamy uczucia, zanim zdobyliśmy pojęcia” Jan Jakub Rousseau

W pasterskim kostiumie motyw Arkadii (malownicza kraina na Peloponezie, zamieszkana przez ubogich pasterzy-uchodziła za świat idealny, wcielenie pierwotnej szczęśliwości miasto –miejsce fałszu, pozornych wartości- niszczy naturalne walory człowieka

„Huśtawka” (Francja 1767r.)

Madame de Pompadour

Sentymentalizm – kierunek umysłowy i literacki w Europie,który trwał od lat 70 XVIII wieku do początku wieku XIX, był okresem pomiędzy oświeceniem a romantyzmem. W różnych krajach trwał w róznym czasie. Np. w Anglii rozpoczał sie juz w latach 50 XVIII wieku, a w Polsce w latach 80 tegoż wieku. Jego twórcami byli Jean Jacques Rousseau (we Francji) i Laurence Sterne (w Anglii). Cechy stylu sentymentalistycznego nasilenie pierwiastka uczuciowego, poszerzenie tematyki literatury i wzbogacenie jej o treści społeczne, w literaturze podkreślanie indywidualizmu bohaterów, stylowi retoryczno-oratorskiemu przeciwstawienie intymności i czułości, nastroje religijne, smutek i melancholia, wprowadzenie uczuć litości i empatii, wprowadzenie folkloru, naśladowanie natury, ale nie ucywilizowanej, lecz prostej, a nawet dzikiej.

CZŁOWIEK SENTYMENTALNY Charakterystyka człowieka sentymentalnego: czuły patrzy na świat przez pryzmat miłości powinien analizować własne przeżycia powinien bywać na łonie natury nie powinien korzystać ze zdobyczy cywilizacji najlepiej żeby był pasterzem lub pasterką (kostium pasterski) Poglądy Jeana Jacques'a Rousseau: uczucie jest podstawową cechą kultury ludzkiej kultura i cywilizacja niszczą w człowieku to co dobre człowiek jest rozdarty między czułością, dobrocią, a wymaganiami jakie stawia mu cywilizacja człowiekowi dają szczęście uczucia takie jak miłość, przyjaźń, życie w zgodzie z samym sobą, z głosem serca

FILOZOFIA