Usługi finansowe z perspektywy europejskiej Dominique Forest Starszy doradca ekonomiczny Rynek usług finansowych w Unii Europejskiej UOKiK Warszawa 25 styczeń 2007

Zawartość 1.Konsumenci i usługi finansowe 2.Jednolity rynek usług finansowych: czy to możliwe? 3.Kilka zasadniczych kwestii 4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim 5.Kredyt hipoteczny 6.Jednolity Obszar Płatniczy

1.Konsumenci i usługi finansowe Znaczna asymetria w zakresie informacji & wiedzy (technicznej) (Premiowanie) marketingu wprowadzającego w błąd (tzw. confusion marketing) Stale rosnąca złożoność produktów i usług (oferty wiązane) Szeroka oferta Ograniczona mobilność konsumentów

1.Konsumenci i usługi finansowe Ustalanie zasad korzystnych dla konsumentów napotyka na wiele trudności: Złożoność spraw (zapotrzebowanie na skomplikowane ustawodawstwo) „Innowacyjność finansowa” (nowe i złożone produkty tworzone dla konkretnych rynków – potrzeba elastyczności) ”Zróżnicowanie kulturowe” (usługi finansowe łączą się zarówno z prawami, jak i obowiązki) Trudności w udowodnieniu szkody konsumenta

Potencjalne korzyści dla konsumentów płynące z integracji rynków detalicznych usług finansowych ALE Znaczne ryzyko i konsekwencje podejmowania przez konsumentów złych decyzji Rozszerzenie możliwości wyboru ≠ korzyści konsumenta: „Znaczenie ma jakość wyboru” „Edukacja” w zakresie finansów nie rozwiązuje problemu 2.Jednolity rynek usług finansowych: czy to możliwe?

3.Kilka zasadniczych kwestii Wysoki poziom ochrony konsumentów podstawą zaufania konsumenta  ochrona konsumentów ≠ przeszkoda „konkurencyjności” i „innowacyjności” „Proste” / ”Uproszczone” ustawodawstwo nie zawsze jest dobre! (zaawansowane produkty, oferty wiązane, asymetria informacji) Samoregulacja jako taka nie zawsze jest ideałem! Konsumenci oczekują możliwości korzystania z co najmniej takiej samej ochrony na rynku wewnętrznym, jak w kraju macierzystym  minimum harmonizacji przy pomocy obowiązujących przepisów

3.Kilka zasadniczych kwestii Wzajemne rozpoznanie/Paszporty europejskie nie są opłacalnym wyjściem Konsumenci nie mają możliwości dokonania „wolnego wyboru w ramach prawa zobowiązań” To samo dotyczy regulacji nr 26  Należy uwzględnić potrzeby konsumentów dotyczące informacji i regulacji

3.Kilka zasadniczych kwestii Reklama zrozumiała, uczciwa i niewprowadzająca w błąd Jasna informacja dająca możliwość porównania, „prosty angielski” i uzupełnienie „porady” w języku ojczystym Standardowa prezentacja/taka sama konstrukcja prezentacji  harmonizujące „płaszczyzny porozumienia” Więcej informacji – nie mniej – ale w porę Możliwość rekompensaty (o zasięgu lokalnym) Mobilność konsumentów dla rozwoju konkurencji (zbyt często konsumenci zniechęcani do zmian - koszty utraconych możliwości)

3.Kilka zasadniczych kwestii – potrzeba uzyskania porady Starania konsumentów o zrekompensowanie asymetrii: Czynniki tworzące zaufanie: lokalizacja, narodowość, język. Znaczenie tradycji i serwisu gwarancyjnego Szukanie porady Bezstronność, wysoka jakość Najlepsza porada z możliwych Popyt zwiększy się dzięki świadczeniu usług transgranicznych, zwiększającej się liczbie produktów, większemu zaangażowaniu pośredników finansowych

3.Kilka zasadniczych kwestii –”Horyzontalne” priorytety na przyszłość Pośrednictwo finansowe Dostęp do zawodu Przejrzystość Najlepsza porada Mobilność konsumentów Przejrzystość/porównywalność Oferty wiązane Koszty utraconych możliwości Dostęp do usług finansowych Konta i usługi bankowe

4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim Dyrektywa 87/102/EWG z 22 grudnia 1986 r. Projekt Dyrektywy o kredycie konsumenckim z dnia 11 września 2002 r. (wkrótce upłynie 5 lat od tej daty) Pierwsze czytanie na forum Parlamentu Europejskiego 20 kwietnia 2004 r. Pierwszy zmieniony projekt wydany przez Komisję 28 października 2004 r. Drugi poprawiony projekt z dnia 7 października 2005 r. Mało prawdopodobne uzyskanie politycznego porozumienia podczas niemieckiej prezydencji

4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim: dlaczego? „Gdy została przyjęta na początku 1987 roku, z kredytów korzystano dużo rzadziej niż dzisiaj, szczególnie w niektórych sferach państwowych i społecznych. (…) Od lat 80-tych dwudziestego wieku, kredyt konsumencki zyskał na ważności w dziedzinie ekonomii oraz jako instrument płatniczy. Zwłaszcza rozwój instrumentów płatniczych spowodował, że bieżące prawodawstwo stało się nieodpowiednie. Naturalnie istnieje nadal sprzedaż ratalna, ale dzisiejsze kredyty konsumenckie są oferowane w różnych postaciach, od umowy leasingowej z przeniesieniem prawa własności, pożyczek ratalnych, kart z odroczonym terminem płatności/kart kredytowych po kredyty gotówkowe z rachunku bieżącego i przekroczenia salda rachunku za zgodą banku. Spośród tych instrumentów szczególnie zyskała na znaczeniu dziedzina debetów, które jednakże są tylko częściowo objęte aktualną Dyrektywą. Po drugie, obowiązująca aktualnie Dyrektywa nie jest optymalna w warunkach Jednolitego Rynku. Ustala ona jedynie podstawowe normy regulacji. Wskutek tego oraz w związku ze wskazanym powyżej rozwojem, ustawodawstwo wszystkich Państw Członkowskich tak czy inaczej wykroczyło poza obowiązujące standardy w zakresie ochrony konsumentów. Skutkiem tego jest różnorodność, ale również niejasność: wszystkie Państwa Członkowskie uznają ważność regulacji odnoszących się do kredytu konsumenckiego, ale każde z nich przeprowadziło regulację na własny sposób. W rezultacie nie istnieje Jednolity Rynek kredytów konsumenckich. Kredytodawcy z transgranicznymi ambicjami muszą się dostosować do istniejącego zróżnicowania w sferze ustawodawstwa. Konsumenci mogą skorzystać z dobrze rozwiniętej oferty krajowej, ale nie czerpią zbyt wiele korzyści z konkurencji transgranicznej.”

4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim: dlaczego? Konsumenci napotykają wiele problemów przy zaciąganiu pożyczek: Niedozwolone klauzule Złe praktyki bankowe Nieujawnianie ważnych informacji Wprowadzająca w błąd reklama Problemy z ubezpieczeniem Niepożądana sprzedaż obwoźna Nieodpowiedzialne udzielanie pożyczek Ankieta BEUC, kwiecień 2003 r.

4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim: kluczowe problemy RRSO: Problemy przejrzystości/zrozumienia, które z produktów ubezpieczeniowych są obowiązkowe/ dobrowolne Odpowiedzialne udzielanie pożyczek/oszacowanie zdolności kredytowej Cel: pewne produkty już nie istnieją/łatwa droga do debetów Kontrowersje dotyczące przedterminowej spłaty kredytu Obszar pozostający całkowicie poza regulacją: sprzedaż obwoźna, bazy danych, ściąganie długów

4.Dyrektywa o kredycie konsumenckim: kluczowe problemy Kluczowy problem poziomu harmonizacji Obszary niepodlegające Dyrektywie powinny podlegać przepisom krajowym Czy dotyczyłyby one zagranicznych kredytodawców? Nie obowiązuje wzajemne uznawanie, ale „pełna” harmonizacja pojęć: debata dotycząca wartości dodanej propozycji dla konsumentów i dla Rynku Wewnętrznego (kredytodawców) Czy podejście zakładające, że jeden model pasuje dla wszystkich, jest realistyczne?

5.Kredyt hipoteczny Na poziomie europejskim: jedynie kodeks postępowania dotyczący informacji zawartej w umowach przedwstępnych z dziedziny pożyczek budowlanych jest gotowy do wdrożenia od 2001 r.  Niski poziom implementacji  Ograniczony zakres Grupa Forum Kredytu Hipotecznego (Mortgage Forum Group), Zielona Księga, Dialog dotyczący kredytów hipotecznych na temat „standaryzacji”, Biała Księga zaplanowana na maj 2007 r. Kluczowe problemy: RRSO, porada, opłaty związane z przedterminową spłatą kredytu, informacja

6.Jednolity Obszar Płatniczy Rozporządzenie w sprawie płatności transgranicznych dokonywanych w euro przyjęte w grudniu 2001 r.: moment kulminacyjny zamiany walut narodowych na euro Europejska Rada ds. Płatności (ECP) – ‘”Nasz jednolity obszar płatniczy”– maj 2002 r. Biała Księga Projekt Dyrektywy w sprawie instrumentów płatniczych na rynku wewnętrznym przyjęty 1 grudnia „Celem Dyrektywy jest uczynienie płatności transgranicznych – przy pomocy karty kredytowej, karty debetowej, elektronicznego przelewu bankowego lub jakiegokolwiek innego środka – tak łatwymi, tanimi i bezpiecznymi, jakimi są płatności ‘krajowe’ w Państwie Członkowskim.„

6.Jednolity Obszar Płatniczy Uchylenie jednej Dyrektywy (97/5/WE) – Dyrektywy w sprawie transgranicznych przelewów bankowych Oraz uznanie za nieaktualne trzech zaleceń Komisji (87/598/EWG, 88/590/EWG i 97/489/WE) Jedynie rozporządzenie w sprawie płatności transgranicznych dokonywanych w euro 2560/2001 pozostaje w mocy

6.Jednolity Obszar Płatniczy Kluczowe problemy Sporne transakcje (ciężar dowodu, notyfikacja, odpowiedzialność) Informacja (dostępność/przekazywanie) Wykonanie (czas dostawy, kompletność, odpowiedzialność) Opłaty za odstąpienie od umowy Poziom harmonizacji/Kluczowe problemy wzajemnego uznawania SEPA (Jednolity Obszar Płatniczy w Euro) i standaryzacja: poziom jakości w porównaniu z krajowymi sposobami dokonywania płatności (najlepszy z możliwych), przejście, wybór konsumentów, „nieuniknione straty”

Europejska Organizacja Konsumencka The European Consumers Organisation Bureau Européen des Unions de Consommateurs Avenue de Tervueren, Bruxelles Tel: Fax: