1 PROGRAM SUBSYDIOWANIA TERMOMODERNIZACJI I STOSOWANA PRAKTYKA AUDYTÓW ENERGETYCZNYCH dr inż. Teresa Żurek - Fundacja Poszanowania Energii w Gdańsku Ochrona zabytków – efektywność energetyczna

2 SYSTEM WSPIERANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ TERMOMODERNIZACYJNYCH W POLSCE I) Wprowadzenie systemu wspierania termomodernizacji Ustawa z dnia r. o wspieraniu przedsięwzięć termomodernizacyjnych Ustawa z dn r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów Zasady pomocy finansowej państwa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne i remontowe

3 SYSTEM WSPIERANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ TERMOMODERNIZACYJNYCH W POLSCE II) Wprowadzenie systemu oceny energetycznej budynków Ustawa z dnia r. o zmianie ustawy Prawo budowlane Obiektywna ocena cech energetycznych budynków Pełna świadomość jakości energetycznej budynków dla właścicieli, nabywców i najemców Motywacja do projektowania i budowy budynków energooszczędnych Motywacja do termomodernizacji budynków istniejących Rynkowe narzędzie stymulowania oszczędności energii w budynkach

4 USTAWA TERMOMODERNIZACYJNA I REMONTOWA A BUDYNKI ZABYTKOWE Szansa czy bariery ?

5 Kredyt termomodernizacyjny Możliwość uzyskania pomocy państwa na sfinansowanie prac termomodernizacyjnych w części obiektów zabytkowych Pomoc finansowa dla inwestorów realizujących przedsięwzięcia termomodernizacyjne lub remontowe przy pomocy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych poprzez przyznanie premii termomodernizacyjnej lub remontowej stanowiącej źródło spłaty części zaciągniętego kredytu. Obiekty zabytkowe wymagają znacznie większego zakresu prac niż termomodernizacja. Prace remontowe nie przynoszące oszczędności energii nie mogą być w tym przypadku zakwalifikowane jako termomodernizacja SZANSABARIERY Kredyt remontowy Możliwość uzyskania pomocy państwa na sfinansowanie części prac remontowych (połączonych z termomodernizacją) w części obiektów zabytkowych Zakres prac remontowych w budynkach zabytkowych jest często większy niż ściśle określony zakres przedsięwzięć remontowych objętych Ustawą. Prace remontowe charakteryzujące się wysokim wskaźnikiem kosztu przedsięwzięcia remontowego (>0,7) nie mogą być realizowane. Technologie stosowane przy rewaloryzacji budynków zabytkowych bywają bardzo drogie.

6 Kredyt termomodernizacyjny Możliwość uzyskania pomocy państwa na sfinansowanie prac termomodernizacyjnych w obiektach zabytkowych pełniących funkcje: mieszkalne - bez względu na status prawny lub użyteczności publicznej - należących do gmin. Obiekty zabytkowe nie kwalifikujące się do żadnej z ww. grup nie mogą być objęte systemem pomocy finansowej państwa SZANSABARIERY Kto może ubiegać się o premię ? Właściciele lub zarządcy: ►Budynków mieszkalnych ►Budynków zbiorowego zamieszkania ►Budynków służących do wykonywania zadań publicznych przez jednostki samorządu terytorialnego. Premia remontowa Premia termomodernizacyjna ►Wielorodzinnych budynków mieszkalnych, których użytkowanie rozpoczęto przed dniem 14 sierpnia 1961 r. Właściciele lub zarządcy: Kredyt remontowy Możliwość uzyskania pomocy państwa na sfinansowanie prac remontowych w obiektach zabytkowych stanowiących budynki mieszkalne wielorodzinne (bez względu na status prawny)

7 Motywacja do zmniejszenia energochłonności budynków zabytkowych poprzez realizację usprawnień termomodernizacyjnych o dużej efektywności energetycznej ►10% - przy modernizacji jedynie systemu grzewczego ►15% - w budynkach ze zmodernizowanym wcześniej systemem grzewczym ►25% - w pozostałych przypadkach. Potencjał możliwych do uzyskania oszczędności energetycznych w budynkach zabytkowych może być częściowo ograniczony ze względu uwarunkowania konserwatorskie uniemożliwia-jące realizację usprawnień termomodernizacyj-nych w pełnym zakresie. Jednakże praktyka wykonywania audytów wykazuje, że budynki zabytkowe charakteryzują się tak wysoką energochłonnością, iż nawet wyłączenie z realizacji części usprawnień (np. docieplenia ścian) umożliwia spełnienie warunków Ustawy dotyczących wymaganych energooszczędności. SZANSABARIERY Warunki finansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych i remontowych Przedsięwzięcia termomoderni- zacyjne ►10% ►w specyficznych przypadkach 5% lub 25% Przedsięwzięcia remontowe Uzyskanie wymaganego Ustawą minimalnego poziomu oszczędności energii cieplnej (c.o.+c.w.u.):

8 Możliwość uzyskania pomocy państwa na spłatę części kredytu zaciągniętego na sfinansowanie prac termomodernizacyjnych lub remontowych w obiektach zabytkowych Pozostały kredyt trzeba spłacać. Uzyskane w wyniku termomodernizacji oszczędności ekonomiczne mogą okazać się niewystarczające na pokrycie rat spłaty kredytu. Wielkość kredytu i okres spłaty mogą być jednakże dostosowane do możliwości spłat. Zmniejszona kwota kredytu powoduje konieczność częściowego finansowania inwestycji ze środków własnych. SZANSABARIERY Wysokość premii termomodernizacyjnej lub remontowej Określa się jako wartość najmniejszą z następujących wielkości: MIN. Premia termomodernizacyjna ►20% wykorzystanej kwoty kredytu na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego ►16% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia termomodernizacyjnego ►dwukrotność przewidywanych rocznych oszczędności kosztów energii ustalonych na podstawie audytu energetycznego. Premia remontowa ►20% wykorzystanej kwoty kredytu na realizację przedsięwzięcia remontowego ►15% kosztów poniesionych na realizację przedsięwzięcia remontowego

9 Przedsięwzięcia termomodernizacyjne objęte pomocą finansową państwa muszą być realizowane są na podstawie zweryfikowanego audytu energetycznego Audyt energetyczny: Przymus czy racjonalnie uzasadniona konieczność ? Warunki finansowania przedsięwzięć termomodernizacyjnych – c.d. Audyt energetyczny !

10 Raport (opinia) sporządzony przez audytora zawierający ocenę istniejącego stanu użytkowania energii oraz propozycje zmian prowadzących do racjonalizacji jej zużycia. AUDYT ENERGETYCZNY Definicja ogólna Definicja wg Ustawy z dn r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów ►Opracowanie określające zakres i parametry techniczne oraz ekonomiczne przedsięwzięcia termomodernizacyjnego  ze wskazaniem rozwiązania optymalnego (w szczególności z punktu widzenia kosztów realizacji tego przedsięwzięcia oraz oszczędności energii) ►Opracowanie stanowiące jednocześnie założenia do projektu budowlanego dotyczącego realizowanego przedsięwzięcia.

11 Warunek konieczny prawidłowo przeprowadzonej termomodernizacji !!! Zakres audytu obejmuje: Podstawowe cechy audytu energetycznego AUDYT ENERGETYCZNY  przeprowadzenie prawidłowej oceny stanu istniejącego  określenie możliwości i sposobów poprawy stanu istniejącego  ocena efektywności ekonomicznej możliwych usprawnień termomodernizacyjnych  wybór optymalnego wariantu termomodernizacji do realizacji. Stały cel => racjonalizacja użytkowania energii Stałe kryterium oceny => efektywność ekonomiczna Specyficzne cechy => połączenie zagadnień technicznych, ekonomicznych, prawnych i organizacyjnych.

12 PODSTAWOWE ZASADY TERMOMODERNIZACJI Termomodernizacji struktury budowlanej łącznie z modernizacją systemu grzewczego Wybór optymalnej grubości warstw dodatkowej izolacji termicznej na podstawie analizy kosztów i efektów ocieplenia Uwzględnienie zmiany mikroklimatu pomieszczeń /warunków wentylacji grawitacyjnej (w uszczelnionym budynku może być konieczne wprowadzenie nawiewników lub wentylacji mechanicznej) Decyzja o przeprowadzeniu termorenowacji poprzedzona analizą efektywności ekonomicznej różnych wariantów usprawnień termomodernizacyjnych możliwych do realizacji (audytem energetycznym)

13 Przykładowe błędy termomodernizacji wynikające z braku audytu energetycznego Konsekwencje:  Zmniejszenie zapotrzebowania na energię użytkową w budynku z pozostawieniem nadmiernych strat ciepła w instalacji grzewczej  Niedostosowanie systemu grzewczego do zmniejszonego zapotrzebowania budynku na ciepło – może skutkować wzrostem zapotrzebowania na energię końcową i wzrostem kosztów ogrzewania Termomodernizacja struktury budowlanej w oderwaniu od modernizacji systemu grzewczego Audyt energetyczny: Wszystkie analizowane w audycie warianty przedsięwzięć termomodernizacyjnych (w tym wariant optymalny proponowany do realizacji), zawierają usprawnienie „Modernizacja systemu grzewczego” 

14 Przykładowe błędy termomodernizacji wynikające z braku audytu energetycznego Konsekwencje:  Niewykorzystanie potencjału możliwych do osiągnięcia oszczędności energetycznych  Obniżenie efektywności energetycznej termomodernizacji  Utrata możliwości osiągnięcia wyższej jakości energetycznej budynku Stosowanie przypadkowych lub zaniżonych grubości docieplenia przegród budowlanych Audyt energetyczny: Zaostrzone w porównaniu z WT kryteria doboru minimalnej grubości docieplenia. Wybór optymalnej grubości izolacji termicznej na podstawie wariantowej analizy kosztów i efektów docieplenia. Optymalizacja w oparciu o dwa kryteria: R 1 ≥ R min i SPBT = min.   Przyjmowanie zaniżonych kryteriów do doboru grubości termoizolacji Brak optymalizacji doboru grubości izolacji termicznej w oparciu o analizę ekonomiczną efektywności docieplenia 

15 Przykładowe błędy termomodernizacji wynikające z braku audytu energetycznego Przykład 1: Ściana zewnętrzna z cegły o współczynniku przenikania: U = 1,5 W/(m 2 K). Projektowana izolacja z materiału termoizolacyjnego o współczynniku przewodności: λ = 0,040 W/(mK).  Dobór grubości docieplenia przez projektantów w oparciu o WT2008: U max = 0,30 W/(m 2 K) jak dla budynków nowych => d = 12 cm lub U max = 0,35 W/(m 2 K) jak dla budynków przebudowywanych => d = 10 cm  Dobór grubości docieplenia przez audytora energetycznego w oparciu o kryterium: R min = 4,0 (m 2 K)/W => d = 14 cm Stosowanie przypadkowych lub zaniżonych grubości docieplenia przegród budowlanych   Przyjmowanie zaniżonych kryteriów do doboru grubości termoizolacji

16 Przykładowe błędy termomodernizacji wynikające z braku audytu energetycznego Przykład 2: Strop nad piwnicą nieogrzewaną o współczynniku przenikania: U = 0,92 W/(m 2 K). Projektowana izolacja z materiału termoizolacyjnego o współczynniku przewodności: λ = 0,040 W/(mK).  Minimalna grubości docieplenia w oparciu o WT : d = 5 cm  Optymalna grubość docieplenia określona przez audytora energetycznego w oparciu o dodatkowe kryterium ekonomiczne: SPBT = min => d = 12 cm  Brak optymalizacji doboru grubości izolacji termicznej w oparciu o analizę ekonomiczną efektywności docieplenia

17 Audyt energetyczny podstawą prawidłowej decyzji inwestycyjnej Termomodernizacja budynków wymaga zainwestowania znacznych środków finansowych – decyzja inwestycyjna powinna być przemyślana i podparta analizą ekonomiczną Środki na termomodernizację powinny być wydatkowane w sposób optymalny dla danego obiektu i przynosić wymierne efekty energetyczne i ekonomiczne. Tylko audyt energetyczny umożliwia dokonanie wyboru optymalnego wariantu termomodernizacji do realizacji w oparciu o kompleksowe kryteria uwzględniające zarówno aktualne wymagania dotyczące oszczędności energii i izolacyjności cieplnej, jak i kryteria ekonomiczne gwarantujące opłacalność inwestycji i zwrot nakładów w racjonalnym okresie czasu. !

18 W praktyce audytorskiej na dzień dzisiejszy około 3-5% audytów wykonuje się dla obiektów zabytkowych lub budynków znajdujących się pod ochroną konserwatora zabytków. Ze względu na specyfikę obiektów audytów energetycznych budynków zabytkowych nie wykonuje się FAKTYOPINIE AUDYT ENERGETYCZNY OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH FAKTY I MITY  Audyt energetyczny jest zbędnym dokumentem generującym dodatkowe koszty dokumentacji i nie przynoszącym Inwestorowi żadnych korzyści. Audyt energetyczny jest niezbędnym i wymaganym obecnie dokumentem umożliwiającym uzyskanie środków na termomodernizację: -kredytowanie termomodernizacji w oparciu o pomoc finansową państwa z Funduszu Termomodernizacji (premia termomoderni- zacyjna) -ubieganie się o dotacje lub inne środki pomocowe pochodzące z Unii Europejskiej 

19 –Audyt energetyczny uwzględnia specyficzne uwarunkowania i ograniczenia występujące przy termorenowacji obiektów zabytkowych (wstępne uzgodnienia zakresu prac propono- wanych do wykonania z konserwatorem zabytków). –Audytor energetyczny poszukuje innych możliwych sposobów uzyskania oszczędności energetycznych przeprowadzając kompleksową analizę techniczno-ekonomiczną i koncentrując się na usprawnieniach, które są możliwe do realizacji w odniesieniu do przegród budowlanych oraz systemu ogrzewania i wentylacji oraz systemu przygotowania ciepłej wody. –Praktyka wykonywania audytów pokazuje, że pomimo ograniczeń, w budynkach zabytkowych istnieją możliwości uzyskania znacznych oszczędności energetycznych i podwyższenia ich jakości energetycznej. Ze względu na specyfikę obiektów oraz liczne ograniczenia techniczne wynikające z konieczności zachowania dziedzictwa kulturowego nie jest możliwa znaczna poprawa jakości energetycznej budynków zabytkowych oraz uzyskanie wymaganych Ustawą efektów energetycznych FAKTYOPINIE AUDYT ENERGETYCZNY OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH FAKTY I MITY 

20 Przykład termomodernizacji obiektu zabytkowego wg wyników audytu energetycznego Ogólna charakterystyka obiektu w stanie wyjściowym Budynek murowany z cegły z 1925 r. - wpisany do rejestru zabytków. Aktualnie pełni funkcje obiektu użyteczności publicznej – szkoła. Współczynniki przenikania: Ściany zewnętrzne : U = 1,17 - 1,22 W/(m 2 K) Strop pod poddaszem nieużytkowym : U = 0,80 W/(m 2 K) Połacie dachowe nad ogrzewaną klatką schodową : U = 2,08 W/(m 2 K) Okna: U = 3,5 - 5,1 W/(m 2 K) Drzwi zewnętrzne : U = 3,0 W/(m 2 K) Brak zgody konserwatora zabytków na docieplenie elewacji. Dopuszczalna wymiana stolarki okiennej i drzwiowej na okna i drzwi drewniane odtwarzające obecny wygląd zewnętrzny. Dostawa ciepła na potrzeby ogrzewania z miejskiego systemu ciepłowniczego. Przygotowanie ciepłej wody – źródła indywidualne (podgrzewacze elektryczne).

21 PRZEGRODY BUDOWLANE  Docieplenie stropu pod poddaszem nieużytkowym – wełna mineralna 15 cm. Usprawnienie połączone z usunięciem obecnej polepy ocieplającej z gliny oraz z remontem nieszczelnego pokrycia dachowego nad strychem (w tym wymiana 25-30% dachówek)  Docieplenie połaci dachowych nad klatką schodową – wełna mineralna 18 cm (montaż izolacji pomiędzy krokwiami). Usprawnienie połączone z wymianą istniejącego pokrycia dachowego (dachówki typu mnich-mniszka dostosowane do istniejącego pokrycia nad budynkiem).  Kompleksowa wymiana stolarki okiennej i drzwi zewnętrznych na okna i drzwi drewniane o niskich współczynnikach przenikania i dobrej szczelności. Okna drewniane z szybą zespoloną : U SZYB ≤ 1,1 W/(m 2 K) ; U OKNA ≤ 1,3 W/(m 2 K) Drzwi zewnętrzne drewniane z przekładką termiczną : U DZRWI ≤ 1,0 W/(m 2 K) Przykład termomodernizacji obiektu zabytkowego wg wyników audytu energetycznego Program termomodernizacji obiektu 

22 SYSTEMY I INSTALACJE Montaż armatury wodooszczędnej w punktach poboru c.w.u. Modernizacja systemu grzewczego: -hermetyzacja instalacji (likwidacja centr. systemu odpowietrzania i montaż automatycznych odpowietrzników oraz wymiana zaworów) - płukanie chemiczne instalacji wewnętrznej c.o. - regulacja hydrauliczna (zawory termostatyczne + zawory równoważące na gałęziach inst. c.o.) - wymiana izolacji na rurociągach poziomych - zlikwidowanie lub usprawnienie przesłon grzejników oraz montaż ekranów zagrzejnikowych. Przykład termomodernizacji obiektu zabytkowego wg wyników audytu energetycznego Program termomodernizacji obiektu – c.d. 

23 Przykład termomodernizacji obiektu zabytkowego wg wyników audytu energetycznego Wyniki analizy ekonomicznej oddzielnych usprawnień Określenie wariantów przedsięwzięć termomodernizacyjnych

24 Przykład termomodernizacji obiektu zabytkowego wg wyników audytu energetycznego Pomimo braku docieplenia elewacji osiągnięto wymagane Ustawą oszczędności energetyczne

25 SYSTEM OCENY JAKOŚCI ENERGETYCZNEJ BUDYNKÓW A OBIEKTY ZABYTKOWE

26

27 Sposób wyrażenia charakterystyki energetycznej obowiązujący w Polsce

28 Zapotrzebowanie na energię końcową Jest to ilość energii bilansowana na granicy budynku. Energia, która powinna być dostarczona do budynku z uwzględnieniem wszystkich strat wynikających ze sprawności systemów instalacyjnych. Energia końcowa = energia bezpośrednio wykorzystywana + straty w instalacjach Energia pierwotna = energia końcowa + straty Straty:  wydobycie i transport surowców energetycznych  przetwarzanie surowców  wytwarzanie i przesył (ciepło sieciowe, energia elektryczna)  inne straty

29 ! Przepisów tych nie stosuje się do następujących budynków :  podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków  używanych jako miejsca kultu i do działalności religijnej  przeznaczonych do użytkowania w okresie do 2 lat  niemieszkalnych służących gospodarce rolnej  przemysłowych i gospodarczych o zapotrzebowaniu na energię nie większym niż 50 kWh/m²/rok  mieszkalnych przeznaczone do użytkowania nie dłużej niż 4 miesiące w roku  wolnostojących o powierzchni użytkowej poniżej 50 m². Ustawa Prawo budowlane Dla budynku oddawanego do użytkowania oraz dla budynku podlegającego sprzedaży lub wynajmowi, dokonuje się oceny charakterystyki energetycznej w formie świadectwa charakterystyki energetycznej Uwaga: W Ustawie brak jest zapisu wyłączającego obiekty zabytkowe z obowiązku dokonywania oceny charakterystyki energetycznej na etapie sporządzania projektu budowlanego !

30

31 Wnioski dotyczące obiektów zabytkowych :  W praktyce dla obiektów zabytkowych etap sporządzania projektu budowlanego jest obecnie jedynym etapem obejmujący ocenę jakości energetycznej budynku  W przypadku budynków o powierzchni ≤ 1000 m 2 nie zawiera analizy możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii  Wartość projektowej charakterystyki EP określa zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną i odzwierciedla efektywność całkowitą budynku (w skali makro) – uwzględnia straty energii występujące poza budynkiem, na które użytkownik może nie mieć wpływu (pomimo przeprowadzonej prawidłowo termomodernizacji)  Określona charakterystyka energetyczna dotyczy rozwiązania przyjętego przez projektanta w oparciu o kryteria wynikające z Warunków Technicznych (U max i EP max )  Nie daje to gwarancji, że przyjęto wariant optymalny dla danego obiektu pod względem nakładów inwestycyjnych, kosztów eksploatacji i uzyskiwanych oszczędności energetycznych  Charakterystyka energetyczna sporządzana na etapie projektowania nie może zastąpić audytu energetycznego (w przyszłości audytu efektywności energetycznej), który gwarantuje wybór rozwiązań optymalnych pod względem kosztów i oszczędności.

32 Przykład Zmiana projektowanej charakterystyki energetycznej w zależności od sposobu zaopatrzenia budynku w ciepło – na przykładzie budynku zabytkowego Charakterystyka obiektu: Budynek dworku pochodzący z przełomu XVII i XVIII w. Adaptacja na Dom Pracy Twórczej Powierzchnia użytkowa: 535 m 2 Projektowane docieplenie przegród budowlanych i wymiana stolarki okiennej i drzwiowej. Projektowane źródło zaopatrzenia w energię cieplną – kotłownia gazowa. W części pomieszczeń wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła + klimatyzacja. Współczynniki przenikania ciepła podstawowych przegród budowlanych

33 Przykład Zmiana projektowanej charakterystyki energetycznej w zależności od sposobu zaopatrzenia budynku w ciepło - na przykładzie budynku zabytkowego Projektowana charakterystyka energetyczna (kotłownia gazowa): Dobrane źródło ciepła jest niekorzystne z punktu widzenia całkowitej efektywności energetycznej budynku !

34 Wnioski i postulaty Pomimo pewnych ograniczeń Ustawa o termomodernizacji i remontach daje szansę finansowania części prac termomodernizacyjnych i remontowych dla znacznej grupy budynków zabytkowych i takie możliwości powinny być w naszym kraju maksymalnie wykorzystywane Audyt energetyczny jest gwarantem prawidłowo przeprowadzonej termomodernizacji i powinien być obowiązkowym dokumentem poprzedzającym projekt budowlany przy rewaloryzacji i modernizacji obiektów zabytkowych   Audyt energetyczny sporządzany dla obiektu zabytkowego powinien uwzględniać ograniczenia wynikające z konieczności zachowania dziedzictwa kulturowego – niezbędna współpraca na linii „audytor – konserwator zabytków”   Ze względu na ograniczenia konserwatorskie dotyczące realizacji części usprawnień termomodernizacyjnych w obiektach zabytkowych należy poszukiwać dodatkowych możliwości uzyskania oszczędności energetycznych (tam, gdzie to jest możliwe) stosując zaostrzone kryteria w porównaniu z minimalnymi wymaganiami określonymi w warunkach technicznych Pomimo braku wymagań dotyczących konieczności spełnienia minimalnych wymagań dotyczących izolacyjności i jakości energetycznej budynków zabytkowych należy dążyć do uzyskania możliwie jak najlepszych wskaźników charakterystyki energetycznej odzwierciedlającej efektywność całkowitąbudynku. Im niższa wartość charakterystyki EP, tym wyższa efektywność i użytkowanie energii chroniące zasoby i środowisko. Pomimo braku wymagań dotyczących konieczności spełnienia minimalnych wymagań dotyczących izolacyjności i jakości energetycznej budynków zabytkowych należy dążyć do uzyskania możliwie jak najlepszych wskaźników charakterystyki energetycznej odzwierciedlającej efektywność całkowitą budynku. Im niższa wartość charakterystyki EP, tym wyższa efektywność i użytkowanie energii chroniące zasoby i środowisko. 

35 Najtaniej kosztuje energia …, której nie wytworzono w celu pokrycia zbędnych strat Dziękuję za uwagę Najczystszą energią są oszczędności energii