Składniki organizmów żywych opracowała Bożena Smolik

Co jest głównym składnikiem organizmów? Organizmy zbudowane są z różnych substancji chemicznych. Substancje te można podzielić na organiczne i nieorganiczne. Nazwa „związki organiczne” wzięła się stąd, że występują one niemal wyłącznie w organizmach. Związki nieorganiczne budują głównie nieożywioną część przyrody- skorupę ziemską.

Podział substancji chemicznych Organiczne -białka -węglowodany (cukry) -tłuszcze -kwasy nukleinowe -witaminy Nieorganiczne - woda -sole mineralne Substancje chemiczne to związki chemiczne zbudowane z pierwiastków chemicznych

Pierwiastki chemiczne dzielimy ze względu na zawartość w organizmie Makroelementy To pierwiastki, występujące w organizmach w znacznych ilościach. Są to : Węgiel Wodór Tlen Azot Fosfor Siarka Potas Sód Magnez Wapń Mikroelementy To pierwiastki, występujące w bardzo małych ilościach. Są to między innymi: Żelazo Cynk Krzem Miedź Mangan Fluor Jod Bor Molibden

Funkcje wybranych makroelementów węgiel, wodór, tlen Są składnikami wody, białek, tłuszczów, cukrów i kwasów nukleinowych azot Składnik białek, kwasów nukleinowych, witamin, hormonów fosfor Składnik kwasów nukleinowych, wchodzi w skład kości siarka Jest składnikiem enzymów i niektórych aminokwasów potas i sód Wpływają na stan uwodnienia cytoplazmy, warunkują przewodzenie bodźców magnez Wchodzi w skład cząsteczki chlorofilu i buduje kości

Funkcje wybranych mikroelementów żelazo Składnik niektórych białek krwi, np. hemoglobiny, której funkcją jest roznoszenie tlenu po całym organizmie miedź Umożliwia proces oddychania Cynk Ma wpływ na przyspieszenie regeneracji naskórka krzem Jest składnikiem ścian komórkowych np. u skrzypów i traw jod Jest odpowiedzialny za prawidłowe działanie tarczycy fluor Niezbędny w procesie tworzenia szkliwa zębów, zapobiega powstawaniu próchnicy

Woda Jest głównym składnikiem każdego organizmu – stanowi średnio 70-80% jego zawartości Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu Jest rozpuszczalnikiem wielu związków chemicznych Jest środowiskiem wszystkich reakcji zachodzących w organizmie Jest zużywana w wielu reakcjach chemicznych Ilość wody w organizmie maleje wraz z jego wiekiem Niedobór wody powoduje zwolnienie procesów życiowych w komórce, a nawet jej zamieranie Biologiczna funkcja wody ma związek z jej fizycznymi właściwościami

Procentowe porównanie zawartości wody w różnych tkankach, narządach, organizmach Meduza – 97% Dorosły człowiek – 60% Zarodek ludzki – 93% Noworodek – 75% Ślimak – 84% Glony – 85% Arbuz – 90% Grzyby 80% Nasiona 10-15% Zarodniki – 10% Krew – 90% Limfa – 95% Łzy -98% Kości – 20% Tkanka nerwowa – 88% Mięśnie – 75% Ściana komórkowa – 10% Szkliwo zęba – 10% Posegreguj te dane. Ustal, kto jest rekordzistą w zawartości wody, a gdzie jest jej najmniej. Czy spróbujesz wyjaśnić od czego zależy zawartość wody w organizmie?

Sole mineralne Spełniają w organizmach rolę substancji regulujących procesy życiowe. Są materiałem budulcowym. Węglan wapnia stanowi główny składnik muszli mięczaków, skorupek otwornic i kości kręgowców. Tlenek krzemu (krzemionka) wchodzi w skład pancerzyka okrzemek, a także ścian komórkowych skrzypów. Chlorek sodu jest składnikiem wszystkich płynów ustrojowych. W czasie wysiłku fizycznego i w wysokich temperaturach konieczne jest uzupełnianie utraconego chlorku sodu przez picie wód mineralnych.

Związki organiczne Związki organiczne podczas spalania uwalniają energię w postaci ciepła. Głównym składnikiem związków organicznych jest węgiel (C). Jedną z istotnych jego właściwości jest możliwość łączenia się w długie łańcuchy. Te, wraz z atomami wodoru (H), tlenu (O),i często azotu (N) lub fosforu (P) tworzą różne rodzaje związków organicznych.

BIAŁKA Składają się głównie z węgla, wodoru, tlenu, azotu, siarki Pierwiastki te tworzą 20 rodzajów aminokwasów Aminokwasy tworzą łańcuchy peptydowe, a ich kolejność decyduje o właściwościach cząsteczki białka Ulegają denaturacji pod wpływem temperatury (60 o C) i niektórych substancji chemicznych, np. alkoholu etylowego, tracąc nieodwracalnie swoje właściwości W okresie głodu organizm zaczyna czerpać energię z rozkładanych białek, co powoduje zniszczenie struktury organizmu, a w konsekwencji jego śmierć

Znaczenie białek białka strukturalne – budują elementy komórek, np. błony komórkowe, ale też twoje włosy i paznokcie białka odpornościowe – występują w płynach ustrojowych, są to przeciwciała białka enzymatyczne – są odpowiedzialne za prawidłowy przebieg wszystkich procesów życiowych białka zapasowe – są magazynowane głównie w nasionach roślin strączkowych, np. w fasoli białka transportowe – służą do transportu substancji, np. hemoglobina przenosi tlen

WĘGLOWODANY - Składają się głównie z węgla, wodoru i tlenu - Mogą być zbudowane z pojedynczych cząsteczek (np.glukoza), dwóch cząsteczek (np.sacharoza) albo z wielu cząsteczek, tworzących proste lub rozgałęzione łańcuchy (np. celuloza, glikogen) -Im dłuższy łańcuch, tym cukier słabiej rozpuszcza się w wodzie Funkcje Energetyczna – czyli węglowodany są źródłem energii Zapasowa – w postaci skrobi u roślin, a glikogenu u zwierząt Budulcowa – celuloza jest głównym składnikiem ścian komórkowych roślin, a chityna grzybów

TŁUSZCZE To związki alkoholu glicerolu i kwasów tłuszczowych -Są najbardziej skoncentrowanym źródłem energii -Nie rozpuszczają się w wodzie, tylko w rozpuszczalnikach organicznych Pełnią funkcję -zapasową – w nasionach i owocach lub w tkance tłuszczowej u zwierząt -ochronną – np. woski, pokrywające liście i owoce -budulcową – wraz z białkami budują błony komórkowe -regulatorową – (hormony sterydowe, witaminy A i D) -są źródłem wody –wydziela się ona podczas spalania tłuszczy, w ten sposób zyskują ją np. wielbłądy) -termoizolacyjną – stanowiąc tkankę podskórną, szczególnie rozwiniętą np. fok, wielorybów

KWASY NUKLEINOWE DNA to kwas deoksyrybonukleinowy – jest nośnikiem informacji genetycznej RNA to kwas rybonukleinowy – jest potrzebny do korzystania przez komórkę z własnych informacji genetycznych

Porównanie składu chemicznego komórek Komórka roślinna Białka - 2% Tłuszcze - 2% Węglowodany - 17% Woda - 75% Sole mineralne- 4% Komórka zwierzęca Białka - 17% Tłuszcze - 11% Węglowodany - 5% Woda - 62% Sole mineralne - 5%

Zadania 1. Z wymienionych symboli pierwiastków chemicznych wybierz tylko mikroelementy : N, Fe, J, H, Cu, Mg, Si, Mn. 2. Podaj dwie przyczyny denaturacji białek. 3. Wymień trzy rodzaje związków pełniących w organizmie funkcje budulcowe. 4. Wymień dwa rodzaje związków chemicznych, pełniących w organizmie funkcje zapasowe. 5. Podaj przyczynę zwolnienia procesów życiowych w komórce na skutek niedoboru wody.

Zadbaj o odpowiedni skład elementów budowy Twojego organizmu