Lek. med. Elżbieta Goszczyńska Listopad 2007 Gdańsk Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Nowotwory złośliwe stanowią drugą przyczynę zgonów w Polsce po chorobach układu sercowo-naczyniowego, powodując prawie 25% zgonów u mężczyzn i 21.5% zgonów u kobiet  Nowotwory złośliwe w Polsce występują znacznie częściej niż w innych krajach przed 65 rokiem życia i są główną przyczyną przedwczesnej umieralności

 W Polsce w 2004 roku na nowotwory złośliwe zachorowało około osób i stwierdzono prawie zgonów z tego powodu  W Polsce w 2005 roku na nowotwory złośliwe zachorowało około osób i stwierdzono prawie zgonów z tego powodu Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Obserwowane od wielu lat trendy zachodzące w częstości zachorowań i zgonów na nowotwory złośliwe w Polsce uwidaczniają przede wszystkim związek z ekspozycją na czynniki rakotwórcze dymu tytoniowego (rak płuca, rak pęcherza moczowego, nowotwory głowy i szyi)  Jedynie rak żołądka wykazuje trend spadkowy w częstości zachorowań Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Najczęstszymi nowotworami złośliwymi występującymi u mężczyzn jest rak płuca, nowotwory jelita grubego, rak gruczołu krokowego oraz rak żołądka  W populacji kobiet wiodącymi nowotworami złośliwymi są rak piersi, nowotwory jelita grubego, nowotwory narządu rodnego i rak płuca Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

mężczyzn  W populacji mężczyzn nastąpiły korzystne zmiany polegające na zmniejszeniu odsetka palących, co przełożyło się na zmniejszającą się częstość zachorowań na nowotwory płuca. Ten korzystny zwrot najpierw dotyczył młodych mężczyzn, a od początku lat 90-tych także mężczyzn w średnim wieku kobiet  Wśród kobiet dominującym nowotworem złośliwym jest rak piersi który od około dekady wykazuje plateu. Wzrasta odsetek zachorowań na raka płuca co związane jest z tym że do kohortu zachorowań wchodzą kobiety urodzone w latach Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Ogółem nowotworów złośliwych w woj. Pomorskim było 2004 roku: zachorowań 7314 osób zgonów osób 2005 roku: zachorowań 7399 osób zgonów 5736 osób Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 W Polsce alarmujący jest fakt pogarszającej się sytuacji epidemiologicznej: - współczynnik zachorowalności zwiększa się w tempie o około 2,5% rocznie(trend rosnący) - gorsze wyniki leczenia niż w pozostałych krajach Europy i Świata Odsetki pięcioletnich przeżyć: Polska 24-25% Słowacja 35-38% Holandia 55-58% USA % Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Programy realizowane w 2005 roku : 1.Program profilaktyki raka szyjki macicy ( ) 2.Program profilaktyki raka piersi ( ) 3.Program badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

4.Program opieki nad rodzinami wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na nowotwory złośliwe a.Moduł.1- wczesne wykrywanie nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka piersi i raka jajnika b.Moduł.2- wczesne wykrywanie i prewencja nowotworów złośliwych w rodzinach wysokiego, dziedzicznie uwarunkowanego ryzyka zachorowania na raka jelita grubego i trzonu macicy Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

5.Wdrożenie programu kontroli jakości w diagnostyce ostrej białaczki u dzieci 6.Ograniczenie niepełnosprawności u dzieci leczonych z powodu nowotworów złośliwych kości 7.Program rozwoju opieki paliatywnej w onkologii 8.Utworzenie w Polsce systemu radioterapii onkologicznej 9.Tomografia Pozytonowa (PET)- budowa sieci ośrodków PET- I etap Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Profilaktyka pierwotna są to działania mające na celu wyłonienie czynników ryzyka, których eliminacja lub zmniejszenie ekspozycji na nie skutkuje spadkiem zachorowań na dany nowotwór Przykłady: - walka z nałogiem palenia - propagowanie zdrowego stylu życia (aktywność fizyczna, zdrowy styl odżywiania) Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Profilaktyka wtórna są to działania mające na celu identyfikacje i powstrzymanie rozwoju choroby, która już istnieje, ale nie jest jeszcze w stopniu zaawansowania uwidaczniającym symptomy. Te przedkliniczne stany chorobowe są zazwyczaj rozpoznawane w czasie badań przesiewowych w kierunku danej choroby Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Profilaktyka trzeciej fazy - są to działania terapeutyczne mające na celu całkowite wyleczenie nowotworu lub zwiększające szanse na wyleczenie nawet w zaawansowanych stadiach nowotworu a co za tym idzie uniknięcie zgonu z powodu choroby nowotworowej Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Przykłady: - chłoniak Hodgina - nowotwory jądra - kosmówczak złośliwy - białaczki u dzieci - guzy nerek u dzieci - rak piersi - rak jelita grubego Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 „Profilaktyka własna”: 1. Nie pal (a na pewno nie narażaj innych) 2. Wystrzegaj się otyłości 3. Aktywność ruchowa 4. Dieta (warzywa, owoce, ograniczenie tłuszczy) 5. ogranicz spożycie alkoholu 6. Unikać promieniowania słonecznego Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

7. Ochrona przed narażeniem na znane substancje rakotwórcze. 8. Bierz udział w szczepieniach p/zapaleniu wątroby typu B Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Dla niektórych nowotworów złośliwych istnieją programy przesiewowe: 9. Kobiety po 25 roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych raka szyjki macicy 10. Kobiety po 50 roku życia powinny brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka piersi 11. Kobiety i mężczyźni po 50 roku życia powinni brać udział w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Rak szyjki macicy nowych zachorowań zgonów  Rak piersi nowych zachorowań zgonów  Rak jelita grubego u obu płci nowych zachorowań zgonów Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Program profilaktyki raka szyjki macicy celem niniejszego zadania jest stworzenie sprawnego funkcjonowania powyższego programu poprzez utworzenie 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących (WOK) i nadzoru w postaci Centralnego Ośrodka Koordynującego (COK) Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

Umożliwi to: - Stworzenie systemu wieloletniego, ciągłego prowadzenia aktywnego skriningu raka szyjki macicy - monitorowanie losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi - poprawa zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne - zwiększenie świadomości kobiet Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Program profilaktyki raka piersi celem niniejszego zadania jest stworzenie sprawnego funkcjonowania powyższego programu poprzez utworzenie 16 Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących (WOK) i nadzoru w postaci Centralnego Ośrodka koordynującego (COK) Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

Umożliwi to: - Stworzenie systemu wieloletniego, ciągłego prowadzenia aktywnego skriningu raka piersi - monitorowanie losów pacjentek z wykrytymi zmianami nowotworowymi - poprawa zgłaszalności kobiet na badania profilaktyczne - zwiększenie świadomości kobiet Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Program profilaktyki raka jelita grubego - Realizowany jest od 2000 roku - Koordynatorem programu jest Centrum Onkologii- Instytut im. M. Skłodowskiej-Curie w Warszawie - Dane przekazywane przez ośrodki do Centrum są weryfikowane, poddawane kontroli jakości. Metodyka działań jest ustawicznie doskonalona. Działania sprawdzone są powielane w następnych latach, a nieefektywne eliminowane Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 W ramach programu badaniami przesiewowymi jelita grubego została ujęta następująca populacja: - osoby w wieku lat, które nie mają objawów raka jelita grubego - osoby po 40 roku życia, z obciążeniami genetycznymi (co najmniej jeden krewny 1- go stopnia) - osoby z rodzin szczególnego ryzyka (tzw. Rodzinny Rak Jelita Grubego) Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG

 Dodatkowym programem zwiększającym możliwość wczesnego wykrycia nowotworów jest program finansowany przez Urząd Miasta Gdańsk. W programie tym umożliwiono 200 osobom bez objawów choroby przeprowadzenie kolonoskopii.

 Sumując w Województwie Pomorskim o wysokim zagrożeniu nowotworami złośliwymi decydują dwa elementy: wielkość ekspozycji na czynniki ryzyka (dym tytoniowy oraz zanieczyszczenie środowiska) oraz niedostateczna ilość programów wczesnej diagnostyki i leczenia nowotworów piersi, jelita grubego oraz raka szyjki macicy Narodowy Program Zwalczania Chorób Nowotworowych a Programy Profilaktyczne finansowane przez UMG