Agresja i przemoc. Skąd się bierze? Jak przeciwdziałać? Renata Wolińska Na podstawie materiałów szkoleniowych CBT Warszawa, Centrum Arruppe Gdynia oraz materiałów - Joanna Węgrzynowska, Agnieszka Milczarek

Warunkowanie zachowań ludzi: Ludzie jako istoty społeczne odczuwają potrzebę przynależności, uznania, akceptacji, tożsamości i bezpieczeństwa. Zachowanie człowieka nakierowane jest na osiągnięcie konkretnego celu, jakim jest zaspokojenie jednej z potrzeb. Ludzie mogą wybierać sposób, w jaki się zachowują – kierują swoim zachowaniem od wewnątrz.

Zachowania problemowe umożliwiają: zaspokojenie najważniejszych potrzeb psychologicznych; realizację ważnych celów rozwojowych; radzenie sobie z przeżywanymi trudnościami.

Są różne teorie agresji. Wyjaśniają one mechanizmy powstawania agresji u człowieka. W jednych koncepcjach jest mowa o wrodzonych popędach, w innych o istotnym znaczeniu frustracji, a w najnowsz ych, akcentuje się czynniki środowiskowe, kulturowe.

Na prawidłowe kształtowanie zachowań dzieci mają wpływ czynniki: związane z uczniem związane z domem związane ze szkołą kulturowe

O zachowaniach agresywnych mówimy wtedy, gdy następuje:

1. Przekroczenie granic drugiej osoby - każdy ma prawo do nietykalności i godności osobistej. 2. Intencja skrzywdzenia, wykorzystywanie przewagi wynikające z osłabienia zdolności do obrony drugiej osoby. 3. Wyrządzenie szkody materialnej. 4. Wyróżnienie dwóch stron: sprawca – ofiara.

Agresja, przemoc fizyczna (bezpośrednia): bicie; popychanie; szturchanie; ciągnięcie za włosy; szczypanie, gryzienie; wymuszanie pieniędzy; zamykanie w pomieszczeniach; niszczenie przedmiotów; kopanie; plucie.

Agresja, przemoc słowna (bezpośrednia): przezywanie; wyśmiewanie; grożenie; ośmieszanie; plotkowanie; namawianie się; szantażowanie; obrażanie; kompromitowanie.

Agresja, przemoc bez użycia słów i kontaktu fizycznego (pośrednia): wrogie gesty; miny; izolowanie; odrzucanie; wyobcowanie; ostracyzm; manipulowanie związkami przyjaźni.

Postawa rodzica: sprzyjająca zapobieganiu trudnościom wychowawczym prowokująca do zaburzeń zachowań

Sposoby reagowania na doraźne sytuacje.

System reagowania powinien opierać się na następujących założeniach: należy reagować na każdą sytuację; doraźne sytuacje wymagają szybkiej, zdecydowanej interwencji; należy zachować opanowanie, podniesiony ton pogarsza sprawę; wskazujemy na niepożądane zachowania, nie atakujemy dziecka; należy wnikliwie analizować etiologię zachowania.

F U O Fakty Ustosunkowanie Oczekiwania

Strategia radzenia sobie z wybuchem: PrzedW trakciePo 1. Uważne obserwowanie dziecka. 2. Znajomość sytuacji, w których zazwyczaj dochodzi do wybuchu. 3. Strategia: „Rozminowanie wybuchu”. 1. Czy ja tu rządzę? 2. Czy ja jestem bezpieczny? 3. Czy inni są bezpieczni? 4. Czy sprawca jest bezpieczny? Tylko cztery odpowiedzi „tak” pozwalają na uznanie wybuchu za niepowikłany. ZABRANIE UWAGI 1. Odesłanie. 2. Posprzątanie. 3. Przeproszenie. 4. Konsekwencja regulaminowa. W zupełnie inny dzień wprowadź „kodeks złości”.

Sposoby rozładowania złości skrzynia złości (pudełko z gazetami, które można gnieść do woli); malowanie jaskrawymi farbami na dużych arkuszach papieru; „ludzik złości” – pacynka, do której można włożyć rękę i powiedzieć jej o swoim zdenerwowaniu; przebiegnięcie się;

rozładowanie się w kąciku złości; spłukanie złości wraz z wodą w toalecie; wejście się do namiotu złości; posiedzenie na krześle złości; ustawienie obok siebie tabliczki nastroju „złość” (np. rysunek błyskawicy); woreczek złości, w którym zamykamy złość.

Drogi Rodzicu...

Dziecko uderzyło cię w miejscu publicznym? Nie obracaj tego w żart, lecz od razu ostro zareaguj, mówiąc spokojnym tonem, że nie powinn o tak robić. Wpadło w szał? Schwyć je mocno w swoje ramiona i opleć tak silnie, by nie mogło uderzyć ani siebie, ani ciebie. Z tego „więzienia” wypuść dopiero, gdy się wyciszy.

Ma napad agresji? Złap dziecko za ręce i stanowczym tonem, patrząc prosto w oczy, powiedz, że nie wolno bić, bo to boli. Rób tak, nawet jeśli uderzenie nie było bolesne i bardziej cię ono rozśmieszyło niż rozzłościło. Dziecko uderzyło cię w akcie złości lub podczas histerii? Odejdź od niego i bez słowa zostaw samego do czasu, aż się uspokoi. Możesz nawet wyjść z pokoju, ale pamiętaj o zachowaniu bezpieczeństwa, by rozzłoszczone dziecko nie zrobiło sobie krzywdy.

Dopiero, gdy dziecko się uspokoi, porozmawiaj o tym, co się wydarzyło. Nie próbuj tego robić, kiedy dziecko nadal się złości, bo tylko spotęgujesz jego furię. Przypomnij dziecku, jakie są zasady w waszej rodzinie. Wśród nich jedną z najważniejszych jest „sprawianie innym bólu jest niedozwolone”. Powiedz, że nigdy nie będziesz tolerowała/tolerował takich zachowań dziecka i stanowczo zaznacz: „Bicie jest złe, bo to boli”.

Dobrą karą za takie zachowanie jest pozostawienie dziecka na kilka minut w miejscu odosobnienia, np. na krześle w rogu pokoju, by przemyślało swoje zachowanie, a następnie porozmawia j z nim o tym - zapytaj, czy wie, za co miało karę i dlaczego musiałaś/musiałeś mu ją wymierzyć. Naucz dziecko nazywać emocje. Powiedz: „Uderzyłeś mnie, bo byłeś zły, że nie pozwoliłam ci.... Rozumiem, że jesteś na mnie zdenerwowany, ale nie zgadzam się na bicie mnie.”

Pokaż dziecku, jak może odreagować złość. Powiedz, co ty robisz, gdy się zezłościsz. Jeżeli nie udało ci się pohamować złości i np. za głośno skrzyczałaś/skrzyczałeś dziecko, porozmawiaj z nim o tym. Przyznaj się do tego, że jest ci przykro z powodu swojego niewłaściwego zachowania i przeproś za nie. Nie bój się przyznać do błędu. Dziecko uczy się od ciebie także takich zachowań.

Wskazówki pomocne w przeciwdziałaniu agresji dziecka.

zabieranie uwagi w chwili, gdy dziecko prezentuje zachowania niepożądane; wzmacnianie pozytywnych sposobów reagowania dziecka na trudności, nagradzanie zachowań prospołecznych; wycofywanie dziecka z sytuacji wywołujących agresję lub frustrację; eliminowanie modeli agresywnego zachowania z otoczenia dziecka;

zwracanie uwagi na negatywne skutki agresywnych zachowań; uczenie dziecka odpowiednich norm moralnych i zasad postępowania tak, by na tym podłożu powstawało poczucie winy, gdy zada się krzywdę drugiemu człowiekowi; agresja nie może przynosić sukcesu i pożądanych efektów, musi prowadzić do przykrości, niepowodzeń, strat;

uczenie konstruktywnych sposobów reagowania na frustrację; dostarczanie wzorów jak radzić sobie z konfliktami, problemami, stresem i niepowodzeniem; rozwijanie samokontroli dziecka poprzez stawianie przed nim odpowiedzialnych, samodzielnie rozwiązywanych zadań, pobudzanie autorefleksji;

dostarczanie wzorców nieagresywnego zachowania (rodzice, nauczyciele, rówieśnicy) - dziecko wychowuje się i uczy przede wszystkim poprzez naśladowanie i modelowanie; umożliwianie dziecku odreagowywania napięć, uczenie wyrażania własnych emocji (szczególnie negatywnych) bez szkodzenia osobie, która je wywołuje.

Dziękuję za uwagę!