Polacy poza granicami państwa

 Polonia – termin używany od drugiej połowy XIX wieku, na określenie całości polskiej grupy etnicznej mieszkającej poza ziemiami etnicznie polskimi. Za członków Polonii uważa się najczęściej wszystkich, którzy bez względu na kraj urodzenia i znajomość języka zachowują świadomość polskiego pochodzenia, przejawiają zainteresowanie polską kulturą oraz wykazują zrozumienie dla polskich interesów narodowych.

 Polonią uznaje się tylko polskich emigrantów, nie określając tym mianem osób i ich potomków mieszkających na terenach, które w przeszłości należały do państwa polskiego, ale w wyniku zmiany granic znalazły się poza Polską. Argumentem za tym stanowiskiem jest stwierdzenie, że ludzie ci nie wyjechali z Polski, tylko zmieniły się granice państwa rządzonego przez Polaków. Oni sami uznają się za Polaków, a nie za Polonię.

Według danych szacunkowych poza terytorium Polski mieszka do 21 mln Polaków i osób pochodzenia polskiego.

 Po wielkich powstaniach XIX wieku, emigracja była spowodowana terrorem na terenie zaborów. Była też wyrazem sprzeciwu wobec podporządkowaniu Polski obcym mocarstwom. Wiązała się także z nadziejami na uzyskanie u obcych rządów (głównie Francji i Wielkiej Brytanii) pomocy dla uciemiężonej Polski.

 Emigracja zarobkowa na przełomie XIX i XX wieku podyktowana była przeludnieniem ziem polskich pod zaborami. W związku z tym jej trzon stanowili chłopi (wyjeżdżający głownie do Stanów Zjednoczonych, Kanady i Brazylii). Także w miastach zaczęło brakować pracy, co zmusiło robotników do wyjazdu do Belgii, Francji czy Niemiec.

 Po 1939 roku emigracja wiązała się głównie z przymusowymi wysiedleniami. Szacuje się, że wysiedlono ok tysięcy ludzi, głownie na przymusowe roboty do Niemiec i Generalnego Gubernatorstwa. Po wojnie Polska znalazła się w obszarze wpływów ZSRR co dla żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych i Armii Krajowej oznaczało emigrację polityczną.

 W latach 80. XX wieku gospodarcza sytuacja Polski była dramatyczna. Brakowało wszystkiego co zmusiło wielu naszych rodaków do emigracji "za chlebem", a także z powodów politycznych. Do końca 89 roku wyjechało z Polski ok. 1,2 mln ludzi.

 Po 1989 roku Polska zaczęła odbudowę po latach zastoju. Był to proces długotrwały i nie wszyscy chcieli czekać na rezultaty, znów rozpoczęła się fala wyjazdów. Po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej i otwarciu granic emigracja zarobkowa stała się bardzo popularna. Wielka Brytania i Irlandia to obecnie najczęstsze kierunki wyjazdów.

Stany Zjednoczone:  Chicago – 1,5-1,8 mln (największe skupisko Polaków poza Polską),  Detroit – 500 tys., w stanie Michigan mieszka w sumie prawie 1 mln Polaków,  New York City Metropolitan Area – 700 tys., w stanie Nowy Jork mieszka w sumie ponad 1,1 mln Polaków.

 Także w sąsiadującej ze Stanami Zjednoczonymi Kanadzie znajduje się liczna, bo licząca aż 90 tys. osób Polonia (najwięcej w Toronto i Montrealu). Jednak nie tylko Ameryka Północna, ale także Południowa była kierunkiem polskiej emigracji. W samej Brazylii liczbę Polaków szacuje się na 1,8 mln. Drugim, co do liczebności Polaków, państwem na tym kontynencie jest Argentyna, w której Polonia liczy ok. 450 tys. osób.

 Osobną kategorią jest europejska Polonia. Najwięcej Polaków mieszka w Niemczech (szacunki wahają się od 2 do 3 mln). Dominującym skupiskiem jest Zagłębie Ruhry. Polonia francuska (ponad 1 mln) to przede wszystkim Paryż. W związku z wydarzeniami najnowszej historii wielu Polaków żyje także na Litwie (Wilno), Białorusi (Grodno) i Ukrainie (Lwów).  Trudno określić liczbę Polaków na Wyspach Brytyjskich z powodu bardzo aktywnej obecnie emigracji zarobkowej, ale szacuje się ją na ponad milion osób.

 Dzień Polonii i Polaków za Granicą jest świętem ustanowionym przez Sejm w 2002 roku z inicjatywy Senatu. Powodem było wyrażenie uznania wielowiekowego dorobku i wkładu Polonii i Polaków za granicą w odzyskanie przez Polskę niepodległości, wierność i przywiązanie do polskości oraz pomoc krajowi w najtrudniejszych momentach.

Projekt edukacyjny przygotowany pod kierunkiem B. Wnorowskiej przez uczniów klasy II a (Marta Zalewska, Diana Kalinowska, Karol Stypułkowski, Adam Wądołowski, Paweł Stypułkowski, Mariola Roszkowska) i II b (Emilia Waldzińska, Karol Czarnowski, Dawid Soszyński, Monika Ostrowska, Paulina Kurzyna)