POCZĄTKI DZIEJÓW RZYMU I NARODZINY IMPERIUM

WARUNKI NATURALNE PÓŁWYSPU APENIŃSKIEGO centralna część Morza Śródziemnego wbija się głęboko w M. Śródziemne – naturalny pomost Europy ku Afryce dzieli basen M. Śródziemnego na 2 części granica północna – rzeka Pad (od I w. p.n.e. – pogórze alpejskie – Nizina Padańska) granica południowa – Morze Śródziemne i M. Jońskie granica wschodnia M. Tyrreńskie granica wschodnia – M Adriatyckie

WARUNKI NATURALNE PÓŁWYSPU APENIŃSKIEGO Góry Apenińskie wzdłuż całego półwyspu duża ilość ziemi uprawnej ( głównie zachodnie wybrzeże i południe) – doliny rzek, łagodne zbocza Apeninów sprzyjający rolnictwu klimat śródziemnomorski brak surowców naturalnych ( poza glinką i marmurem) słabo rozwinięta linia brzegowa – małe znaczenie morza w życiu mieszkańców Italii

LUDY ITALII W OKRESIE PRZEDRZYMSKIM ITALIKOWIE ludy pochodzenia indoeuropejskiego – zróżnicowane językowo i kulturowo zasiedlały Półwysep Apeniński od ok. 1500 r. p.n.e. ujście Tybru – Latynowie górny bieg Tybru – Umbrowie wschód i pd-wsch półwyspu - Samnici prymitywny poziom rozwoju :pasterstwo (częściowo rolnictwo) dzielili się na szereg plemion – najsilniejsze to zespół plemienny Latynów – zamieszkiwał dolny bieg Tybru najsilniejsze miasto latyńskie – Rzym

LUDY ITALII W OKRESIE PRZEDRZYMSKIM - ETRUSKOWIE a) pochodzenie Etrusków nie jest znane . b) zorganizowani w luźną federację ( związek ) miast- państw. c. zamieszkiwali obszar dzisiejszej Toskani (Etruria) d) na czele stał król zwany lukomo, z czasem ewoluowali ku republice arystokratycznej e) stworzyli w wysoko rozwiniętą kulturę będącą pod silnym wpływem orientalnym , zwłaszcza w religii (religia objawiona – święte księgi). f) Etruskowie połączeni w federację 12 miast walczyli przeciwko Grekom o południowa część Płw. Apenińskiego w tym celu zawiązali sojusz wojskowy z kolonią fenicką w Afryce Płn.- Kartaginą. g) po zwycięskiej bitwie morskiej w roku 540 p.n.e. Etruskowie zajęli Korsykę , a Kartagińczycy Sardynię , ograniczając Greków do południowej Francji oraz pd. Italii h) od Greków przejęli pismo, formę państwa VII – VI w. p.n.e. rządy królów etruskich w Rzymie

ETRUSKOWIE Bagnoregio - starożytne miasto w Italii założone przez Etrusków w VI w. p.n.e. Fragment rzeźby przedstawiający głowę etruskiego wojownika

ETRUSKOWIE Etruski sarkofag małżonków z Caere, ok. 520 r. p.n.e.

ETRUSKOWIE wazy etruskie Harfiarz, malowidło ścienne w grobowcu Lampartów, Tarquinia etruskie lustro z brązu, III-IV w. p.n.e.

GRECY Grecy w VIII w. p.n.e. założyli swoje pierwsze kolonie na Półwyspie Apenińskim:w pd. części: Tarent, Kroton, Region, w zach: Neapol ; Syrakuzy, Messynę, Akragas na Sycylii ( „Wielka Grecja”)

POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e. miasto Rzym powstało poprzez połączenie w jeden organizm osady latyńskiej (Roma quadrata na Palatynie) i sabińskiej (wzgórza: Eskwilin, Wiminal i Kwirynał). Początkowo Rzym pozostawał pod wpływami etruskimi, a sama nazwa miasta pochodzi z etruskiego gens ruma. Później uznano dzień 21 IV 753 r. p.n.e. za datę założenia miasta i początek rachuby czasu (ab urbe condita). Legendy mówią o wychowaniu jego założycieli, braci Romulusa i Remusa, przez wilczycę, porwaniu Sabinek i ugodzie z władcą sabińskim Tytusem Tacjuszem jako faktach, które dały miastu początek.

Granice Rzymu (Republika 510 p.n.e.-40 p.n.e.)

POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e. Romulus i Remus, Paul Rubens

POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e. Wilczyca kapitolińska, rzeźba brązowa, V w. p.n.e.

POWSTANIE RZYMU 753 r. p.n.e. Interwencja Sabinek - Jacques-Louis Davida

PRZYCZYNY DOMINACJI RZYMU powstał przy najdogodniejszej przeprawie przez Tybr szlak handlowy łączący Etrurię z pd Italii(m.in. Kampanią) 30 km do ujścia Tybru do M. Tyrreńskiego - stąd bogate saliny(warzelnie soli)

USTROJE W DZIEJACH RZYMU

RZYM W OKRESIE MONARCHICZNYM 753-509 r. p.n.e. do 509 r. p.n.e. Rzym miał być rządzony przez królów. Tradycja przekazała imiona siedmiu rzymskich królów. Mieli oni panować przez 244 lata. Pierwszym królem Rzymu miał być Romulus. Władza królów była absolutna. Symbolem ich władzy były rózgi z wetkniętymi w nie toporami. Społeczeństwo rzymskie składało się wówczas z pełnoprawnych członków rodu (patriacii) i niepełnoprawnego ludu (plebs). Najstarsi przedstawiciele rodów, tworzyli zgromadzenie starszych (senatus), był on organem doradczym króla.  Około 509 r. p.n.e. ostatni król Tarwiniusz Pyszny został z Rzymu wypędzony. Od tego roku w Rzymie została ustanowiona republika. Tycjan - Tarquinius Sextus i Lukrecja

PODBOJE RZYMSKIE W ITALII 504 r. p.n.e. Bitwa pod Aricją - Rzymianie odnoszą zwycięstwo nad armią etruskiego króla Porsenny, próbującego przywrócić panowanie wygnanemu królowi Tarkiniuszowi Pysznemu 496 r. p.n.e. Bitwa nad jeziorem Regillus - Rzymianie pokonują związek plemion latyńskich [tzw. Ligę Latyńską]. 493 r. p.n.e. Przymierze Rzymu z Latynami - powstaje nowa Liga Latyńska, której wszyscy członkowie mają równe prawa. 406 - 396 r. p.n.e. Wojna Rzymu z etruskim miastem Weje - po dziesięcioletnim oblężeniu Rzymiane zdobywają wreszice miasto i rozszerzają terytorium państwa na prawy brzeg Tybru, zmuszając plemię Wolsków do zawarcie pokoju z Rzymem. 386 r. p.n.e. Najazd Galów na środkową Italię - Galowie zwyciężają Etrusków, a następnie zdobywają i nieszczą Rzym. Jedyne ocalałe miejsce to silnie obwarowane wzgórze kapitolińskie. Po otrzymaniu okupu od Rzymian Galowie wycofują się z Italii. 343 - 341 r. p.n.e. I wojna samnicka - Rzymianie pokonują Związek Samnicki utworzony przez plemiona zamieszkujące środkową i południową część Półwyspu Apenińskiego.

PODBOJE RZYMSKIE W ITALII 340 - 338 r. p.n.e. Wojna latyńska - najazdy Galów na Rzym osłabiają rzymskie panowanie na terenie Lacjum, a jednocześnie są przyczyną umocnienia pozycji Związku Latyńskiego, który rozpoczyna wojnę; Rzymianie jednak pokonują Związek, który zostaje rozwiązany i staje się częścią państwa rzymskiego. 326 - 304 r. p.n.e. II wojna samnicka - Rzymianie ponoszą klęskę w bitwie w Wąwozie Kaudyńskim i zawierają pokój z Samnitami. Walki trwają jednak jeszcze do 304 r. p.n.e., w którym zostaje zawarty kolejny pokój. Rzymianie otrzymują Apulię i Kampanię. 298 - 291 r. p.n.e. III wojna samnicka - Samnici, poparci przez plemiona Etrusków, Sabinów, Umbrów i Galów, zostają pokonani w bitie pod Sentinum. Rzymianie zdobywają Umbrię i całą południową Italię [poza Tarentem]. Wojna ta kładzie kres niepodległości Etrusków. 280 - 272 r. p.n.e. Wojna z Tarentem - król Epiru Pyrrus udziela pomocy greckiej kolonii. W trakcie bitwy pod Ausculum w 279 roku p.n.e. ponosi poważne straty, ale zwycięża Rzymian [tzw. Pyrrusowe zwycięstwo]. W 272 r. p.n.e. Tarent dostaje się pod panowanie Rzymu. Rzym zdobył supremację nad całym Półwyspem Apenińskim. 264 r. p.n.e. Zdobycie etruskiego miasta Volsinii - Rzym opanowuje cały Półwysep Apeniński, z wyjątkiem Galii Nadpadańskiej. Powstaje Federacja Italska na czele z Rzymem - hegemonem. król Pyrrus

KARTAGINA Kartagina to kolonia fenicka założona na północnym wybrzeżu M. Śródziemnego w 814 r. p.n.e. jako faktoria handlowa i największy port nad tym morzem. od VI w .p.n.e. stała się potężnym państwem morskim przejmując wszystkie kolonie Fenicjan w basenie Morza Śródziemnego i sprzymierzając się z Etruskami przeciwko ekspansji Greckiej w południowej Italii w III w. p.n.e. Kartagina popadła w konflikt z rosnącą potęgą rzymską o dominację w starożytnym świecie śródziemnomorskim. zajęcie Sycylii przez Kartaginę ( inaczej Punijczyków - jak nazywali ich Rzymianie ) doprowadziło do ciągnącego się przez dwa stulecia ( III - II w. p.n.e. ) konfliktu rzymsko - kartagińskiego tzw. ,,wojen punickich " - ( 264 - 146 r.p.n.e. )

I WOJNA PUNICKA 264-241 r.pn.e. przyczyną spór o Sycylię walki prowadzone na lądzie i morzu ( dwie bitwy morskie pod Myale i Eknomos ) pięciokrotna klęska Rzymian na morzu i zastosowanie przez nich ,, ruchomych mostów " do abordażu czyli ataku piechoty rzymskiej na okręty kartagińskie. warunki pokoju ( 241 r .p.n.e. ) : Kartagina straciła swoje posiadłości na Sycylii , Korsyce i Sardynii podzielono Półwysep Iberyjski ( Hiszpanię ) na dwie strefy wpływów Kartagina zapłaciła Rzymianom wysoką kontrybucję wojenna oraz zmuszona została do wydania im prawie całej floty handlowej i wojennej.

warunki pokoju ( 241 r .p.n.e. ) : I WOJNA PUNICKA 264-241 r.pn.e. warunki pokoju ( 241 r .p.n.e. ) : Kartagina straciła swoje posiadłości na Sycylii , Korsyce i Sardynii podzielono Półwysep Iberyjski ( Hiszpanię ) na dwie strefy wpływów Kartagina zapłaciła Rzymianom wysoką kontrybucję wojenna oraz zmuszona została do wydania im prawie całej floty handlowej i wojennej. Kartagińczycy ustąpią z całej Sycylii i nie będą wojować z Hieronem, ani podnosić broni przeciw Syrakuzanom oraz ich sprzymierzeńcom. Kartagińczycy zwrócą Rzymianom bez okupu wszystkich jeńców wojennych, w srebrze wypłacą Kartagińczycy Rzymianom w przeciągu lat dwudziestu dwa tysiące dwieście talentów eubejskich (...) lud (rzymski) nie uznał układów pokojowych, lecz wysłał dziesięciu mężów (...) zaostrzyli (oni) postawione Kartagińczykom warunki. Bo czas spłaty daniny skrócili o połowę, dołożyli jeszcze tysiąc talentów do ogólnej sumy, nadto polecili Kartagińczykom ustąpić z wszystkich wysp jakie leżą między Italią a Sycylią.

II WOJNA PUNICKA - 218-201 p.n.e w Kartaginie narastały od roku 241 p.n.e. nastroje antyrzymskie w związku z utratą prymatu w basenie M. Śródziemnego wódz punijski Hannibal , przygotował atak na Italię poprzez kartagińską część Hiszpanii , drogą lądową ( bo brak floty wojennej - I pokój z Rzymem ) zajęcie sprzymierzonego z Rzymem Saguntu stało się oficjalnym powodem wojny przeprawa Hannibala na czele 26 - tyś. żołnierzy z terenu Hiszpanii przez Pireneje , płd. Galię i ośnieżone Alpy do Italii celem zaskoczenia Rzymian spodziewających się ataku poprzez Sycylię.

Francisco Goya, Hanibal odkrywający Italię ze szczytów Alp

Śmierć Flaminiusza - obraz z 1880 r. bitwa nad jeziorem Trazymeńskim II WOJNA PUNICKA 2018-201 r. p.n.e. bitwa nad jeziorem Trazymeńskim 217 r. p.n.e. zwycięska bitwa Hannibala pod Kannami ( 216 r.n.e. ) 5 kolejnych lat Hannibal odnosi kolejne zwycięstwa nad Rzymianami nie powiódł się plan zajęcia Rzymu ( ,, Hannibal ante portas " ) próba zawarcia przymierza Kartagińczyków z plemionami italskimi przeciwko Rzymianom inwazja Rzymian pod dowództwem Publiusza Korneliusza Scypiona Młodszego do Afryki na Kartaginę , powrót Hannibala z Italii - rozstrzygająca bitwa pod Zammą 202 r.p.n.e. i klęska Punijczyków. - samobójstwo Hannibala. Śmierć Flaminiusza - obraz z 1880 r. bitwa nad jeziorem Trazymeńskim

Plan bitwy pod Kannami 216 r. p.n.e. Bitwa pod Zamą 202 r. p.n.e.

warunki pokoju ( 201 r p.n.e. ) : II WOJNA PUNICKA 2018-201 r. p.n.e. warunki pokoju ( 201 r p.n.e. ) : Kartagina oddała Rzymowi swoje wszystkie posiadłości poza Afryką w tym Hiszpanię zapłata kontrybucji wojennej i podporządkowanie polityczne Rzymowi utrata reszty floty na rzecz Rzymian. Scypion Afrykański Starszy wódz rzymski

III WOJNA PUNICKA 148 -146 r. p.n.e. była wojna zaborczą sprowokowaną przez Rzymian oblężenie Kartaginy przez Scypiona Młodszego zburzenie miasta , sprzedanie jego ludności w niewolę i stworzenie z terytoriów afrykańskich Kartaginy kolejnej rzymskiej prowincji - Afryki. zaopatrującej Rzymian w darmowe zboże. Ruiny Kartaginy

Dalsza ekspansja Imerium Rzymskiego ( od poł. II w. p. n. e. do I poł Dalsza ekspansja Imerium Rzymskiego ( od poł. II w.p.n.e. do I poł. II w .n.e. ) : wojny punickie ugruntowały mocarstwową pozycje Rzymu w basenie M. Śródziemnego. kolejne kampanie wojenne przyniosły w II w. p.n.e. ( 146 r. n.e. ) opanowanie wybrzeży Dalmacji , Macedonii , oraz Grecji. w I w .p.n.e. Gajusz Juliusz Cezar opanował całkowicie Galię ( 58 - 51 r. p.n.e) ,oraz Syrię w ( 64 r.n.e. ), granice Rzymu w Europie zatrzymały sie na linii rzek Ren i Dunaj. nastepca Cezara Oktawian August opanował Egipt ( w 30 r. n.e. ) ( 45 r n.e. ) Mauretanię w Afryce. w 43 r. n.e. Rzymianie wkroczyli do Brytanii opanowując jej południową i środkowa cześć , docierając aż do Szkocji w czasach panowania cesarza Hadriana ( wały Hadriana ) II w .n.e. to najdalszy zasięg podbojów terytorialnych Imperium Romanum i zajęcie przez cesarza Trajana - Dacji , Armenii i Mezopotamii aż po Zatokę Perską w roku 116 n.e. ( Azja Mniejsza , Bliski Wschód ).