Julian Tuwim Życie i twórczość

Lata młodzieńcze Julian Tuwim urodził się 13 września 1894 w Łodzi, przy ul. Widzewskiej 44 (obecnie Kilińskiego 46), w rodzinie żydowskiej. W latach 1904–1914 był uczniem Męskiego Gimnazjum Rządowego w Łodzi. Zadebiutował w 1911 (w wieku 17 lat) przekładem na esperanto wiersza Leopolda Staffa pt.: „W jesiennym słońcu”. Właściwy debiut Tuwima nastąpił 1913, gdy w 6 numerze Kuriera Warszawskiego ukazał się wiersz pt.: „Prośba”. W 1914 r. rozpoczął współpracę z „Nowym Kurierem Łódzkim, w 1915 – z łódzkim kabaretem „Bi-Ba-Bo”.

Pobyt w Warszawie (1916–1939) W 1916 Tuwim wyjechał z Łodzi na studia do Warszawy. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim (1916–1918), które kończył po jednym semestrze. W trakcie studiów rozpoczął współpracę z czasopismem akademickim Pro Arte et Studio. W 1918 ukazał się w nim kontrowersyjny wiersz pt.: „Wiosna”, W tym samym roku wydał pierwszy tom swoich wierszy pt.: „Czyhanie na Boga”. Silnie związał się ze środowiskiem satyryków, współtworzył słynny kabaret w kawiarni literackiej „Pod Picadorem”, a następnie pracował jako kierownik kabaretów Qui Pro Quo, Banda, Cyrulik Warszawski. Ponadto współpracował z pismami satyrycznymi: „Cyrulik Warszawski” i „Szpilki”. Był jednym z założycieli grupy poetyckiej Skamander, która w 1919 stała się najważniejszą grupą poetycką w kraju. Wydawali miesięcznik poetycki „Skamander” – najważniejsze czasopismo literackie dwudziestolecia miedzywojennego. 30 kwietnia 1919 poślubił Stefanię Marchew, swoją młodzieńczą miłość. W czasie wojny polsko – bolszewickiej pracował w Biurze Prasowym Wodza Naczelnego Józefa Piłsudskiego. Był założycielem i członkiem Związku Artystów i Kompozytorów Scenicznych.

Życie na obczyźnie (1939–1946) 5 września 1939 w obliczu wojny Tuwim opuścił Polskę i wyemigrował przez Rumunię, Jugosławię, Włochy do Francji. Wraz z nim emigrują inni znani poeci: Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński oraz Mieczysław Grydzewski. W Paryżu polscy poeci Skamandryci spotykali się w kawiarni Café de la Régence w poczuciu bezsilności, klęski i goryczy. W obliczu kapitulacji Francji latem 1940 Tuwim, razem z Lechoniem, udali się przez Hiszpanię do Lizbony, a następnie do Rio de Janeiro, gdzie dołączył do nich Wierzyński. Ostatecznie wspólnie też wyjechali do Nowego Jorku, gdzie poeta mieszkał przez blisko pięć lat (1942–1946). Mieszkając w Ameryce Tuwim publikował swoją twórczość w pismach: Nowa Polska i Robotnik, natomiast Wierzyński oraz Lechoń utworzyli Tygodnik Polski. W tym czasie nastąpił rozpad grupy Skamander, którego prawdopodobną przyczyną były prosowieckie sympatie Tuwima.

Ostatnie lata w Polsce (1946–1953) Do Polski Tuwim powrócił w czerwcu W ówczesnej Polsce stał się ulubieńcem władz, zyskał pewnego rodzaju ochronę, odpowiednie przywileje i honory. Został okrzyknięty poetą państwowym. Tuwimowie otrzymali opuszczony dom w Aninie przy ul. Zorzy 19, gdzie mieszkali wraz z siostrą Ireną Tuwim. Po wojnie Tuwim nie wydał już żadnego tomu poetyckiego. Skupił się na publikacji tłumaczeń i antologii. Miał również swój stały dział w miesięczniku „Problemy” pt.: „Cicer cum caule”. W latach 1947–1950 pełnił funkcję kierownika artystycznego Teatru Nowego. Zmarł 27 grudnia 1953 w pensjonacie ZAiKS-u "Halama" w Zakopanem na atak serca. Został pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie.

Rodzina Juliana Tuwima Ojciec, Izydor Tuwim ( ), ukończył szkołę w Królewcu, następnie studiował w Paryżu, znał kilka języków obcych. Był urzędnikiem i korespondentem Azowsko-Dońskiego Banku Handlowego. Jest pochowany na nowym cmentarzu żydowskim w Łodzi. Matka, Adela z Krukowskich ( ), była córką właściciela drukarni, pochodziła z rodziny inteligenckiej, jej czterej bracia byli adwokatami i lekarzami. Ostatni okres życia spędziła w szpitalu dla psychicznie chorych w Otwocku. Podczas likwidacji otwockiego getta została zastrzelona przez Niemców Żona, Stefania Marchew (1894–1991), młodzieńcza miłość Tuwima poznana w 1912 r. Ślub odbył się 30 kwietnia 1919 w Wielkiej Synagodze w Łodzi. Córka Ewa została adoptowana po powrocie z emigracji w W 2006 r. założyła „Fundację im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim”, której celem jest udzielanie pomocy niepełnosprawnym i nieuleczalnie chorym dzieciom i młodzieży, a także sprawowanie opieki nad dorobkiem artystycznym poety oraz jego siostry. Siostra Irena Tuwim (1899 – 1987) – polska poetka, prozaik, tłumaczka literatury dla dzieci i młodzieży.

O twórczości Juliana Tuwima Autor tekstów kabaretowych i rewiowych i oraz autor tekstów politycznych. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander, Wiadomości Literackie, Cyrulik Warszawski). Jego wrodzoną pasją były języki obce i dlatego część swojej twórczej pracy poświęcił tłumaczeniu dzieł literatury obcej, na język polski. Rozpoczął w bardzo młodym wieku tłumaczeniami twórczości Staffa i Słowackiego na język esperanto. Jego pierwsze tłumaczenia można było przeczytać w czasopiśmie „Esperantysta Polski”. W późniejszych latach tłumaczył m. in. teksty rosyjskiego pisarza Aleksandra Puszkina. („Jeździec miedziany”, „Połtawa”.) oraz Władimira Majakowskiego („Obłok w spodniach”). Najbardziej znaną i popularną część twórczości poety, stanowią wiersze dla dzieci, tj.: „Lokomotywa”, „Pan Hilary”, „Ptasie radio”, „Bambo”, „Słoń Trąbalski”, Rzepka i wiele innych.

c.d. O twórczości Juliana Tuwima Z upodobaniem kolekcjonował różnego rodzaju ciekawostki literackie, które nazwał kuriozami. Opublikował je w zbiorkach „”, „Pegaz dęba” oraz „Cicer cum caule”. W jego twórczości widać niezwykle bystre myślenie, specyficzny humor oraz świeżość, która nie znika po latach. Wpisał się w historię literatury jako poeta tworzący neologizmy językowe. W odróżnieniu od wierszy dla dzieci, te napisane dla dorosłych nie są jednoznaczne, ani łatwe i zrozumiałe w odbiorze. Stosował częste gry słów, zwielokrotnienia znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w zdaniu jakby było ono niedokończone. Oprócz dzieł charakteryzujących się niebywałym pięknem i kulturą słowa, Tuwim tworzył także wiersze pisane językiem potocznym, czy wprost wulgarnym (np.: „Do prostego człowieka”, "Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w dupę pocałowali").

Dzieła wybrane: Czyhanie na Boga. Warszawa Gebethner i Wolff, 1918 (wiersze z lat 1911 – 1917). Rewolucja w Niemczech. Łódź Księgarnia „Książka i Sztuka”, 1919 (poemat satyryczny) Sokrates tańczący. Warszawa J. Mortkiewicz, 1920 (wiersze) Czary i czarty polskie oraz Wypisy czarnoksięskie. Warszawa Biblioteka Polska, 1924 Słowa we krwi. Warszawa W. Czarski, 1926 (wiersze) Wiersze zebrane. Warszawa F. Hoesick, 1928 Rzecz czarnoleska. Warszawa J. Mortkowicz, 1929 Treść gorejąca. Warszawa J. Mortkowicz, 1936 Wiersz, w którym autor grzecznie, ale stanowczo uprasza liczne zastępy bliźnich, aby go w dupę pocałowali. Poznań, 1937 (wiersz satyryczny wyd. przez A. Piwowarczyka jako druk prywatny w 30 egz. Lokomotywa; Rzepka; Ptasie radio. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci)

c.d.: Dzieła wybrane: O panu Tralalińskim i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Słoń Trąbalski. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Zosia Samosia i inne wierszyki. Warszawa J. Przeworski, 1938 (wiersze dla dzieci) Pan Maluśkiewicz i wieloryb. Pierwodruk: Gazetka Miki, 1939 nr 9 (wiersze dla dzieci) Kwiaty polskie. Warszawa Czytelnik, 1949 My, Żydzi polscy. Wyd.: Tel Awiw Uniwersum, 1944 Piórem i piórkiem. Warszawa Czytelnik, 1951 (wiersze satyryczne) Jedynym właścicielem autorskich praw majątkowych wszystkich utworów poety oraz jego siostry Ireny Tuwim-Stawińskiej jest Fundacja im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim, założona w 2006 r. przez córkę Tuwima Ewę Tuwim-Woźniak

Odznaczenia, nagrody i wyróżnienia Order Sztandaru Pracy I klasy (1949) Złoty Wawrzyn Akademicki (1935) Nagroda Literacka miasta Łodzi (1928, 1949) Nagroda polskiego PEN Clubu (1935) Nagroda Państwowa I stopnia (1952) Doktorat honoris causa Uniwersytetu Łódzkiego (1949)

Ciekawostki: Tuwim podpisywał się ponad czterdziestoma pseudonimami. Niektóre to: Oldlen, Tuvim, Schyzio Frenik, Wim, Roch Pekiński. Pierwszy wiersz pt. Prośba poeta podpisał inicjałami St. M., ukochanej i przyszłej żony Stefanii Marchwiówny. Tuwim przez wiele lat zmagał się z różnego rodzaju zaburzeniami nerwicowymi, z których najbardziej dokuczała mu agorafobia, czyli lęk przebywaniem na otwartej przestrzeni, wyjściem z domu, wejściem do sklepu, tłumem i miejscami publicznymi. Cierpiał także na zaburzenia depresyjne. Utwory Tuwima, od początku swojego istnienia, były wykorzystywane jako teksty piosenek. Wśród nich są m.in. „Co nam zostało z tych lat?" Mieczysława Fogga, „Miejscowa idiotka z tutejszym kretynem" Grzegorza Turnaua, „Miłość ci wszystko wybaczy", „Na pierwszy znak" Hanki Ordonówny, „Pomarańcze i mandarynki" Marka Grechuty, „Tomaszów" Ewy Demarczyk, „Wspomnienie" Czesława Niemena. Także wiersze dla dzieci wykonywane są jako piosenki, np.: Dwa Michały, Lokomotywa. Do wierszy poety sławni kompozytorzy napisali wiele pieśni, symfonii i utworów kameralnych, byli to m.in.: Karol Szymanowski, Witold Lutosławski, Mikołaj Górecki, Krzysztof Meyer.

Cytujemy Tuwima -„..Niech prawo zawsze prawo znaczy, a sprawiedliwość, sprawiedliwość”, -„Nie pożądaj żony bliźniego swego nadaremno”, -„Żyj tak, aby twoim znajomym zrobiło się nudno, gdy umrzesz”, -„Błogosławiony ten, co nie mając nic do powiedzenia, nie obleka tego faktu w słowa”, -„Marzenia kobiety, mieć stopę wąziutką i żyć na szerokiej”, -„Tragedia, zakochać się w twarzy, a ożenić się z całą dziewczyną”, nic tylko odpowiedzieć: „widziały gały co brały”. -„Plan, coś co potem wygląda absolutnie inaczej”, „Rodzynka, stroskane winogrono”.

Miejsca Tuwima w Łodzi Łódź, ul. Jana Kilińskiego 46 (d. Widzewska 44) Tutaj, w dwupokojowym mieszkaniu z kuchnią, 13 września 1894 roku urodził się Julian Tuwim. Łódź, aleja 1 Maja 5 m. 13 (d. Pasaż Szulca) Tutaj Tuwim mieszkał w dzieciństwie (1896 – 1902 lub 1993) w trzypokojowym mieszkaniu na III piętrze prawej oficyny. 22 sierpnia 1898 przyszła na świat Irena Tuwim. Łódź, ul. Andrzeja Struga 42 (d. św. Andrzeja 40) Tuwimowie zamieszkali przy ulicy Andrzeja w 1902 lub 1903 roku. Zajmowali szczytowe mieszkanie na III piętrze. Na kamienicy umieszczono pamiątkową tablicę.

c.d. Miejsca Tuwima w Łodzi Łódź, ul. Narutowicza 54 (d. Dzielna 50) Rodzina Tuwimów mieszkała tutaj od wybuchu I wojny światowej, latem 1914 r., do 14 września 1917 r. Obecnie na miejscu przedwojennej kamienicy stoi inny budynek Łódź, al. Kościuszki 27 m. 5 (d. Spacerowa 27) Tuwimowie przeprowadzili się tu 14 września Tuwim w tym czasie studiował już i mieszkał w Warszawie. Łódź, ul. Sienkiewicza 46 (d. Mikołajewska 44) Stoi tu budynek, w którym mieściło się Męskie Gimnazjum Rządowe (obecnie III Liceum Ogólnokształcące im. T. Kościuszki), w którym Tuwim uczył się od 1904 do Na ścianie budynku umieszczono pamiątkową tablicę (na której jednak znajduje się błąd– zamiast roku 1904, podano 1905). Łódź, ul. Bracka 40 W tym miejscu znajduje się cmentarz żydowski, na którym spoczywają rodzice poety – Adela i Izydor Tuwimowie.

c.d. Miejsca Tuwima w Łodzi ul. Piotrkowska 71 Na kamienicy znajduje się namalowany w 2000 roku fresk, który przedstawia portrety osób najbardziej zasłużonych dla Łodzi – między innymi Juliana Tuwima. ul. Piotrkowska 74 Stoi tu „Grand Hotel”, najstarszy łódzki hotel, w którym Tuwim nocował w 1947, gdy przybył na uroczystości pogrzebowe matki. Była to ostatnia wizyta poety w Łodzi. ul. Piotrkowska 104 – Pomnik "Ławeczka Tuwima"  ul. Moniuszki 4A – "Popiersie Juliana Tuwima"  Al. Ks. Kard. St. Wyszyńskiego 86 Pałac Młodzieży im. Juliana Tuwima

W prezentacji wykorzystano materiały udostępnione na stronie internetowej Fundacji im. Juliana Tuwima i Ireny Tuwim Opracowała: Iwona Szwed