SIEĆ EDUKACYJNA INNOWACYJNEJ PRZEDZIĘBIORCZOŚCI AKADEMICKIEJ Warsztaty czerwca 2009 Dr hab. Jerzy Cieślik

2 Program Warsztatów 1.Geneza Programu 2.Edukacja w zintegrowanym modelu wsparcia innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej 3.Jak kształcić studentów w dziedzinie innowacyjnej przedsiębiorczości? 4.Kluczowe kwestie innowacyjnej przedsiębiorczości – aspekty dydaktyczne 5.Wykorzystanie portalu 6.Kierunki i formy współpracy wykładowców innowacyjnej przedsiębiorczości 7.Kwestie organizacyjne związane z realizacją Programu

I. Edukacja w dziedzinie przedsiębiorczości innowacyjnej na poziomie akademickim Geneza Programu

Zagadnienia  Nowe oblicze przedsiębiorczości na przełomie XX i XXI wieku  Edukacja w zintegrowanym modelu wspierania innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej  Założenia Programu  Dyskusja

Przedsiębiorczość a tzw. small business  Przedsiębiorca – „twórczym” destruktorem na początku XX w. (koncepcja J. Schumpetera)  Później postęp techniczno-organizacyjny głównie w wielkich koncernach  Wielkoseryjna produkcja, korzyści skali  Wysoki próg nakładów inwestycyjnych  Do końca lat 1980-tych sektor small businessu na marginesie zmian techniczno-organizacyjnych  Formalnie mała firma to firma zatrudniająca do 49 osób ale small business to tzw. mikroprzedsiębiorstwa – jedno- lub kilkuosobowe najczęściej rodzinne firmy. Stanowią ponad 90% wszystkich firm.  Wsparcie tego sektora przez rządy ze względów społecznych i politycznych

Nowe oblicze przedsiębiorczości na świecie na przełomie XX i XXI w.  Przełomowe wynalazki w sektorze „small businessu”  komputery osobiste i oprogramowanie,  biotechnologie,  telewizja kablowa,  technologia poczty głosowej,  elektroniczne systemy przywoływania,  CD-ROM,  system sprzedaży internetowej  Przełomowe rozwiązania organizacyjne  Franchising  Oustourcing  Powiązania kooperacyjne

Nowe oblicze c.d.  Wykorzystanie pozytywnych skutków rewolucji informacyjnej, w tym potencjału Internetu  Bogactwo informacji dostępnych nieodpłatnie, bądź po bardzo niskim koszcie o pomysłach, produktach, dla wszystkich tych, którzy planują rozpoczęcie własnej działalności,  Obniżone koszty transportu i komunikacji  Podważenie zasady „fundamentalnej słabości nowicjusza”  Skutki globalizacji  Przepływ informacji – inspiracja zewnętrzna  Rynki światowe dostępne dla mniejszych firm  Zmiany preferencji konsumentów (zróżnicowanie popytu)  Nisze rynkowe, niekiedy całkiem spore  Nowy wymiar wspierania przedsiębiorczości

Efekty  Z sektora small businessu wyodrębnił się segment przedsięwzięć „nowej generacji”  Częściowe podważenie dominacji wielkich koncernów w nowoczesnych sektorach gospodarki

9 Twórcza destrukcja a small business 9

10 Przedsiębiorczość „nowej generacji” a small business - porównanie Small businessFirmy nowej generacji W tradycyjnych sektorachW nowoczesnych sektorach Firmy jedno- najwyżej kilkuosoboweFirmy małe na początku w ciągu kilku lat mogą być bardzo duże Zarządzane jednoosobowo, rodzinnieTypowo przez zespoły przywódcze Przeważa finansowanie ze środków własnychTakże środki własne ale dodatkowo kredyt, venture capital, giełda W przypadku sukcesu wielopokoleniowy cykl życia Typowa strategia to sprzedaż biznesu i podjęcie nowego wyzwania Niewielki wpływ na gospodarkęŹródło przełomowych zmian w gospodarce

Przedsiębiorczość ambitna „nowej generacji” - o czym mówimy?  Coś co nie jest tradycyjnym small business’em, czyli  Firmy z założenia nastawione na niewielką skalę  Często wymuszone ze względu na brak atrakcyjnych możliwości zatrudnienia etatowego dla ich właścicieli  O przedsiębiorczości innowacyjnej bazującej na wykształceniu i wiedzy i i specyficznych umiejętnościach inicjatorów  Obejmującej także a może przede wszystkim biznesy dynamiczne (nastawione z góry na większą skalę)  Ambitna przedsiębiorczość (high-potential entrepreneurship)  Nie więcej niż 10%( USA więcej) populacji nowych firm  Kluczowa rola w dziedzinie wzrostu zatrudnienia i innowacyjności gospodarki  Specjalistyczne instrumenty wspierania tego segmentu przedsiębiorczości  Zakładane przez ludzi młodych i wykształconych – nierzadko bezpośrednio po ukończeniu studiów

Nie tylko high-tech!  W grupie najszybciej rozwijających się firm amerykańskich znajdujących się na elitarnej liście Inc. 500 tylko 6% wdrażało unikatowe procesy i produkty  Tylko 12% upatrywało swój sukces w posiadaniu szczególnie atrakcyjnego pomysłu na biznes  Firmy dynamiczne funkcjonują nie tylko w sektorach zaawansowanej technologii ale także w w dziedzinach uznawanych za tradycyjne (handel hurtowy i detaliczny, transport)

Ambitne formy przedsiębiorczości – szerszy kontekst  Szansę na prawdziwy sukces w biznesie mają również „przedsiębiorcy replikatywni” - ambitnie jednostki, podejmujące inicjatywy przedsiębiorcze wykorzystujące znane wcześniej pomysły i rozwiązania Oprócz  innowacji technologicznych obejmujących  Nowe produkty  Nowe procesy wytwarzania Mamy także  innowacje nietechnologiczne  W sferze metod organizacji i zarządzania  W sferze marketingu, także międzynarodowego  przedsiębiorczość w dziedzinie kultury, sztuki  niestety także przedsiębiorczość nielegalną (kryminalną)  rola intraprzedsiębiorczości (korporacyjnej)

14 Ambitna przedsiębiorczość

15 Czy przedsiębiorczości (także innowacyjnej) można się (i kogoś) nauczyć? „Tak przedsiębiorczość może być przedmiotem nauczania. Jednakże nie możemy gwarantować, że stworzymy nowego Billa Gatesa, tak samo jak profesor fizyki nowego Alberta Einsteina czy trener tenisa nową Serenę Williams. Ale dajcie nam studentów z chęcią do założenia biznesu a my zrobimy z nich lepszych przedsiębiorców”. Prof. William D. Bygrave (Babson College, USA)

16 Przedsiębiorczość akademicka – ujęcie holistyczne (J.Cieślik) Uczelnia Gospodarka Przedsiębiorczość studentów i absolwentów - Oparta na wiedzy wyniesionej ze studiów – wiedzy kierunkowej i przedsiębiorczej - W trakcie studiów - Bezpośrednio po studiach - Po zdobyciu doświadczenia na etacie Kooperacyjne formy transferu technologii - Prowadzenie badań na zlecenie przemysłu - Umowy licencyjne lub sprzedaż praw - Wspólne wdrożenia - Doradztwo wdrożeniowe przez kadrę naukową Zakładanie firm spin-off (wąska definicja) Nowe firmy tworzone przez członków społeczności akademickiej w celu komercjalizacji technologii stanowiącej element własności intelektualnej wytworzonej w macierzystej instytucji (S.Shane, 2003, s.4). -Liczba firm typu spin-off, w tym inkubowanych - Wartość sprzedaży i zatrudnienia po 5 latach w tych spółkach - Liczba innowacji o charakterze przełomowym - Liczba patentów -Liczba zawartych umów o współpracy, umów licencyjnych, itp. - Liczba nowych produktów -Wpływy z realizacji umów dla uczelni - Liczba studentów objętych edukacją w zakresie innowacyjnej przedsiębiorczości - Liczba studentów i absolwentów przechodzących przez inkubatory i parki technologiczne - Liczba wszystkich firm założonych przez studentów i absolwentów - Wartość sprzedaży i zatrudnienia tych firm po 5 latach, ew. pomiar bieżący RodzajeMierniki rezultatu

17 Decyzja o uruchomi eniu biznesu TAK NIE III. Doradztwo, inkubacja, wsparcie finansowe dla pracowników i doktorantów w tworzeniu spółek spin-off spin-out Szkolenie podstawoweSzkolenie zaawansowane i doradztwo Wszyscy studenci Kandydaci na Przedsię- biorców Uruchomienie działalności gospodarczej (innowacyjnej, opartej na wiedzy) II. Preinkubacja, inkubacja Praktyki w innowacyjnych firmach Punkty porad i konsultacji Gościnne wykłady biznesmenów Okresowe spotkania z udziałem innowacyjnych przedsiębiorców Konkursy na biznesplany Specjalistyczne programy szkoleniowe I.Edukacja dla przedsiębiorczości Edukacja w zintegrowanym modelu innowacyjnej przedsiębiorczości akademickiej

Kształcenie studentów w dziedzinie przedsiębiorczości w krajach zachodnich  Specjalistyczne programy dydaktyczne to sprawdzona forma wspierania innowacyjnej, dynamicznej przedsiębiorczości w szkołach wyższych wszystkich typów w USA  Ponad 25 - letnie doświadczenie w realizacji tego typu programów  Przedmiot wykładany obecnie na 1800 uczelniach, także technicznych, rolniczych, na uniwersyteckich kierunkach ścisłych  Przygotowanie do „high-tech boom” w latach 90-tych  Praktyczne doświadczenia edukacyjne w dziedzinie przedsiębiorczości innowacyjnej na uczelniach technicznych  Stanford Technology Venture Program  MIT i wiele innych Europa próbuje nadrabiać dystans także poprzez nowe narzędzia i kierunki wspierania innowacyjnej przedsiębiorczości  Interesujące inicjatywy skandynawskie  Tendencja do otwierania dostępu do narzędzi i materiałów informacyjnych

Jak Europa Zachodnia próbuje doganiać Amerykę?  Inicjatywy ponaduczelniane – regionalne, ogólnokrajowe, międzynarodowe  Finansowanie ze środków publicznych  Przykłady  FGF - ogólnoniemieckie stowarzyszenie dla wspierania badań i edukacji w zakresie przedsiębiorczości na wyższych uczelniach  Duńsko-Szwedzka inicjatywa Akademii Przedsiębiorczości Oeresund oferującej przedmioty kursowe dla studentów w regionie Oeresund  Wielka Brytania – finansowanie opracowania nowych przedmiotów i materiałów edukacyjnych w zakresie przedsiębiorczości w szkołach wyższych  Inicjatywa Komisji Europejskiej: Europejska Sieć Wykładowców Przedsiębiorczości

Aktualne tendencje w europejskich szkołach wyższych  Bardzo wiele się dzieje w tej dziedzinie, także na mniej renomowanych uczelniach  przedsiębiorczość szerokim frontem wkroczyła do politechnik, uniwersytetów, szkół rolniczych, itp.  może także w zagranicznych uczelniach partnerskich Twojej Uczelni?  Uczelnie artystyczne, dyscypliny nauk społecznych  Od wykładowców do animatorów (innowacyjnej) przedsiębiorczości  Od Katedr do Centrów (Innowacyjnej) Przedsiębiorczości  Dodatkowe formy aktywizujące, poza szkoleniem  Kluczowa rola kontaktów z absolwentami – innowacyjnymi przedsiębiorcami  Dofinansowanie ze środków publicznych

Adresaci programów dydaktycznych na wyższych uczelniach  Przedmioty z zakresu przedsiębiorczości oferowane na wszystkich poziomach studiów  Licencjackich  Magisterskich  Doktoranckich  Podyplomowych  Przedmioty wykładane początkowo w szkołach biznesu teraz na coraz większą skalę włączane do oferty dydaktycznej politechnik, uczelni rolniczych, kierunków ścisłych na uniwersytetach, szkół artystycznych, różnych dyscyplin nauk społecznych, itp.

Założenia wyjściowe Programu  Doświadczenia międzynarodowe (amerykańskie) wskazują na pozytywny wpływ programów w zakresie przedsiębiorczości dla studentów szkół wyższych na ich orientację przedsiębiorczą i późniejsze sukcesy w biznesie  Programy edukacyjne dla studentów (kadry naukowej) powinny zachęcać do inicjowania ambitnych, innowacyjnych przedsięwzięć wykorzystujących wiedzą zdobytą w trakcie studiów  Polskie uczelnie, wzorem wielu europejskich odpowiedników powinny podjąć intensywne działania by zmniejszyć dystans dzielący je od światowej czołówki w realizacji wspomnianych programów. Potrzeba taka występuje szczególnie w polskich uczelniach nieekonomicznych.  Niezależnie od inicjatyw podejmowanych na poszczególnych uczelniach, znaczący postęp w omawianej dziedzinie można osiągnąć poprzez współpracę i wymianę doświadczeń między zainteresowanymi uczelniami, w ramach struktur sieciowych.

23 Kształcenie w dziedzinie przedsiębiorczości na poziomie akademickim

Program „Przedsiębiorczość dla ambitnych”  Portal edukacyjno-doradczy  Podręcznik akademicki „Przedsiębiorczość dla ambitnych. Jak uruchomić własny biznes”, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa, 2006 i 2008  Obudowa internetowa dla studentów i dodatkowe materiały dla wykładowców  Realizowane inicjatywy i projekty ponaduczelniane  Program „Jak uruchomić własny biznes” UE dla 120 studentów Mazowsza  Warszawa Stolicą Ambitnego Biznesu – 15 czerwiec uczestników   Innowator – Program szkoleniowo-doradczy realizowany we współpracy z Fundacją na rzecz Nauki Polskiej (FNP) obejmujący 60 doktorantów nauk ścisłych  Wsparcie Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej. MNISW Szkolenie i doradztwo dla 20 wykładowców z uczelni nieekonomicznych  Sieć Edukacyjna innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej (SEIPA) – Kreator Innowacyjności MNiSW  współpraca w realizacji projektów finansowanych z UE w skali kraju  Współpraca międzynarodowa  Erasmus dla młodych przedsiębiorców

Założenia realizacyjne SEIPA  Kontynuacja Przedsięwzięcia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego „Wsparcie Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej”  Platforma współpracy i wymiany doświadczeń  Kolejnych 20 wykładowców szkół wyższych (technicznych, rolniczych, uniwersytetów) przeszkolonych do prowadzenia zajęć dla studentów  Przygotowanie 5 zespołów (wykładowca + konsultant) do poprowadzenia zajęć dla doktorantów „Przedsiębiorczość technologiczna”  Termin realizacji marzec 2009 – grudzień 2010  Działania  Warsztaty przygotowawcze  Konsultacje, doradztwo, udostępnianie materiałów i narzędzi  Wsparcie techniczne (wykorzystanie portalu)  Przeprowadzenie pilotażowych zajęć dydaktycznych przez wykładowców  Forum wymiany doświadczeń i współpracy n.p. Programy UE  Prezentacja dorobku poszczególnych uczelni  Doroczne ogólnopolskie Konferencje  Włączenie się w nurt współpracy międzynarodowej

WNIOSKI  Przedsiębiorczość może być przedmiotem nauczania!  W podstawowym zakresie przedsiębiorczość dotyczy uruchomienia nowego biznesu  Nie chodzi o formalną rejestrację ale o cały proces od identyfikacji pomysłu i przekształcenia go w dojrzałą koncepcję biznesową  Istnieje merytoryczne uzasadnienie dla oddzielenia etapu uruchomienia od bieżącego zarządzania już istniejącą firmą  W środowisku akademickim orientacja na ambitne formy przedsiębiorczości  Mamy szansę szybko nadrobić dystans

27 Rewolucja w polskim szkolnictwie wyższym po 1990 r.

28 Przedsiębiorczość akademicka a realia społeczno-gospodarcze Polski 2008/2009 r. OpolePoznańWarszawaWrocław Stopa bezrobocia III ,4%2,3%2,2%4,2% Liczba bezrobotnych III Liczba pracowników naukowych w szkołach wyższych 2007/ Liczba studentów 2007/ Liczba szkół wyższych 2007/

29 Sieć Edukacyjna Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej (SEIPA) Dr hab. Jerzy Cieślik Akademia Leona Koźmińskiego 29

Koncepcja „przedmiotu bazowego”  Dla studentów „około” trzeciego roku – końcówka licencjatu w systemie bolońskim  Zachęta dla studentów do zainteresowania się tą ścieżka kariery zawodowej  Promocja ambitnych form przedsiębiorczości  Praca (najczęściej grupowa) nad własnym biznesem – gra dydaktyczna, co nie wyklucza uruchomienia biznesu  Wymiar 30 godzinny plus praca własna studentów  Wykorzystanie zróżnicowanych metod wzajemnie się uzupełniających  Stawiający studentom wymagania na średnim poziomie  Postrzegany przez studentów jako atrakcyjny i potrzebny  Jak nazwać taki przedmiot?

Uruchomienie nowego biznesu – dla zaawansowanych  Tylko dla najlepszych  Na końcowych latach studiów  Szkolenie, doradztwo – tryb konkursowy  Najlepsi dostają dotację  Potrzebne finansowanie zewnętrzne n.p. POKL 6.2.  Pozytywne doświadczenia międzynarodowe i polskie  Formuła Ball State University  Jak uruchomić własny biznes – program szkoleniowo-doradczy dla studentów  Warszawa Stolicą Ambitnego Biznesu  Różne inicjatywy regionalne

Przedsiębiorczość technologiczna – dla doktorantów i pracowników naukowych  Program zaawansowany  Dla pracowników naukowych i doktorantów  Prowadzony wspólnie przez wykładowcę i konsultanta  Koncentracja na problematyce przedsiębiorczości technologicznej  Zebrane doświadczenia  Trzy edycje Programu INNOWATOR Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (ok. 50 doktorantów)  Zajęcia dla doktorantów Politechniki Warszawskiej w 2008 r

33 Nagromadzone doświadczenia

34 Podstawowa oferta dydaktyczna

Niniejszy program dydaktyczny jest realizowany w ramach Projektu: Sieć Edukacyjna Innowacyjnej Przedsiębiorczości Akademickiej (SEIPA) Projekt jest dofinansowany przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego 35