UNIWERSYTET WARSZAWSKI System płatniczy i rozliczenia bezgotówkowe BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 UNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ ZARZĄDZANIA System płatniczy i rozliczenia bezgotówkowe Marcin Ignatowski Warszawa 2013

Podział banków wg prawa polskiego BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Podział banków wg prawa polskiego Ustawa Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia z późniejszymi zmianami (Dz. U. 1997 nr. 140 poz. 939) art. 12 (rozdział II) Art. 2. Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym Funkcje banków: depozytowo-kredytowa rozliczeniowa inwestycyjna – organizowanie klientom finansowania

Podział banków wg prawa polskiego BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Podział banków wg prawa polskiego Trzy rodzaje banków (Art. 12): banki w formie spółki akcyjnej – założycielami muszą być co najmniej 3 osoby prawne lub fizyczne, (kapitał założycielski > 5 mln EUR) banki państwowe – utworzony przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, na wniosek Ministra Skarbu Państwa zaopiniowany przez KNF banki spółdzielcze – założycielami mogą być tylko osoby fizyczne, (kapitał założycielski > 1 mln EUR)

Transgraniczna działalność banków na obszarze UE BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Transgraniczna działalność banków na obszarze UE Paszport europejski (jedna licencja bankowa) – wymogi: posiadanie kapitału założycielskiego min. 5mln EUR, 2 osoby z nieposzlakowaną reputacją i należytym doświadczeniem, posiadanie programu i zakresu planowanej działalności, zasięgnięcie opinii kompetentnych władz drugiego państwa członkowskiego Oddział – za jeden oddział uznaje się wszystkie jednostki organizacyjne np. zagranicznej instytucji kredytowej, które wykonują w jej imieniu czynności bankowe na terytorium np. RP Działalność transgraniczna – wykonywanie przez instytucję kredytową na terytorium RP czynności bankowych bez uczestnictwa oddziału tej instytucji lub banku

Podział banków i instytucji parabankowych BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Podział banków i instytucji parabankowych Uniwersalne banki depozytowo kredytowe Banki specjalistyczne Hipoteczne, kredytu ratalnego, elektroniczne, detaliczne i korporacyjne, inwestycyjne Banki spółdzielcze i komunalne Niebankowe instytucje depozytowo-kredytowe Pracownicze Kasy Zapomogowo-Pożyczkowe Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe

Operacje bankowe BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Ustawa Prawo bankowe art. 5-7 Operacje (czynności, usługi, produkty) bankowe Czynności bankowe sensu stricto i sensu largo oraz czynności niebankowe wykonywane przez banki Czynności Pasywne (bierne, depozytowe) – źródło kosztów odsetkowych, zmieniają strukturę pasywów i często poziom sumy bialnsowej Aktywne (czynne, kredytowe) – źródło przychodów odsetkowych i kapitałowych, zmieniają strukturę aktywów i czasami poziom sumy bilansowej Pośredniczące – generują dochody prowizyjne

Operacje bankowe BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Czynności bankowe sensu stricto - przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów, - prowadzenie innych rachunków bankowych, - udzielanie kredytów, - udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw, - emitowanie bankowych papierów wartościowych, - przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych, - wydawanie instrumentu pieniądza elektronicznego, - wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach. Czynności bankowe sensu largo udzielanie pożyczek pieniężnych, operacje czekowe i wekslowe oraz operacje, których przedmiotem są warranty, wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu, terminowe operacje finansowe, nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych, przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych, prowadzenie skupu i sprzedaży wartości dewizowych, udzielanie i potwierdzanie poręczeń, wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych, pośrednictwo w dokonywaniu przekazów pieniężnych

Bankowy Fundusz Gwarancyjny BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Bankowy Fundusz Gwarancyjny System gwarantowania depozytów – ochrona wkładów pieniężnych na rachunkach bankowych osób fizycznych oraz innych podmiotów, które powierzają pieniądze bankom jako instytucjom zaufania publicznego (do 100 000 EUR) Udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację; Wspieranie procesów łączenia się banków o złej sytuacji finansowej z silnymi jednostkami bankowymi; Gromadzenie informacji oraz bieżąca i okresowa analiza rozwoju sytuacji finansowej banków ukierunkowana na podejmowanie inicjatyw oraz działań zapobiegających pogłębianiu się występujących zagrożeń. Finansowany ze składek banków - Preferencyjne pożyczki podporządkowane,

Uczestnicy rozliczeń pieniężnych BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Uczestnicy rozliczeń pieniężnych Wierzyciel Dłużnik Bank dłużnika Bank wierzyciela Bank centralny Preferencje płatnicze uczestników są często różne i wzajemnie antagonistyczne

System płatniczy BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Rachunek Nostro (wł. il nostro – nasze dobro) i Loro (wł. il loro – ich dobro); Rozliczenie (ustalenie wysokości świadczeń z zawartych transakcji) oraz rozrachunek (obciążenie lub uznanie konta depozytowego); Systemy płatności on-line oraz off-line, systemy płatności netto (księgowane są salda wzajemnych obciążeń i uznań) i brutto (księgowane jest każde zlecenie); Systemy RTGS (Real Time Gross Settlement).

Rozliczenia między bankami BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Rozliczenia między bankami Rola NBP i KIRu (Krajowej Izby Rozliczeniowej), System rozliczeniowy w KIRze: ELIXIR (Elektroniczna Izba Rozliczeniowa), EuroELIXIR. System rozliczeniowy SORBNET (System Obsługi Rachunków Banków), SORBNET-EURO (w NBP, wysokokwotowe transakcje. SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) i TARGET (Transeuropean Automated Real-time Gross Settlement Express Transfer). RTGS – real time gross settlement system SORBNET wysokokwotowe transkacje w c zasie rzeczywistym od 1mln pln TARGET dla krajów EMU SWIFT na świecie

Formy pieniądza BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Gotówkowy (pasywo banku centralnego) Bezgotówkowy (pasywo banku komercyjnego) Rozliczenie bezgotówkowe polega na obciążeniu rachunku dłużnika w jego banku oraz uznaniu rachunku wierzyciela w jego banku. Elektroniczny (pasywo banku komercyjnego albo instytucji pieniądza elektronicznego)

BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Tradycyjne instrumenty płatnicze Forma pieniądza Banknoty i monety Gotówkowy Czek Bezgotówkowy Polecenie przelewu Polecenie zapłaty Karty płatnicze (debetowe, kredytowe, obciążeniowe) Nowe instrumenty płatnicze Karta przedpłacona Elektroniczny Karta wirtualna Bezgotówkowy lub elektroniczny Płatności mobilne Systemy internetowe

Formy rozliczeń bezgotówkowych BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Formy rozliczeń bezgotówkowych Rozliczenie za pomocą czeku Karta płatnicza Polecenie przelewu Polecenie zapłaty Inkaso bankowe (dokumentowe i finansowe) Faktoring Forfaiting Rozliczenie planowe Okresowe rozliczenie saldami Akredytywa (dokumentowa i pieniężna)

Karty płatnicze BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Debetowe Obciążeniowe Kredytowe Przedpłacone Magnetyczne (płaskie i wypukłe) Mikroprocesorowe (chipowe)

Proces autoryzacji płatności kartą płatniczą BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Proces autoryzacji płatności kartą płatniczą Zainicjowanie płatności – pasek magnetyczny/chip w terminalu – dane z terminala przesyłane są do centrum rozliczeniowego, aby uzyskać autoryzację - drukowanie pierwszej części pokwitowania Przesyłanie danych do organizacji płatniczej – informacje dotyczące karty i transakcji przesyłane są do organizacji płatniczej (Visa/MasterCard) Autoryzacja – po autoryzacji w centrum rozliczeniowym informacje płyną do banku Weryfikacja podpisu i zakończenie transakcji dla klienta Przesłanie szczegółów transakcji – na rachunku Klienta kwota zakupów została zablokowana po autoryzacji, na koniec dnia wszystkie rozliczenia są przesyłane z terminala do centrum rozliczeniowego

Karty płatnicze BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Debetowe Obciążeniowe Kredytowe Przedpłacone Magnetyczne (płaskie i wypukłe) Mikroprocesorowe (chipowe) Zainicjowanie płatności – pasek magnetyczny/chip w terminalu – dane z terminala przesyłane są do centrum rozliczeniowego, aby uzyskać autoryzację - drukowanie pierwszej części pokwitowania Przesyłanie danych do organizacji płatniczej – informacje dotyczące karty i transakcji przesyłane są do organizacji płatniczej (Visa/MasterCard) Autoryzacja – po autoryzacji w centrum rozliczeniowym informacje płyną do banku Weryfikacja podpisu i zakończenie transakcji dla klienta Przesłanie szczegółów transakcji – na rachunku Klienta kwota zakupów została zablokowana po autoryzacji, na koniec dnia wszystkie rozliczenia są przesyłane z terminala do centrum rozliczeniowego

Przyszłość rozliczeń bezgotówkowych BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Przyszłość rozliczeń bezgotówkowych Rola standardu (EMV – Europay, Master Card, Visa) SEPA (Single Euro Payments Area) Efekty sieci i efekty skali (network effects/externalities i economies of scale) Przyszłość: systemy on-line, sieciowy pieniądz elektroniczny

Inkaso BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 https://www.bankmillennium.pl/documents/10184/156219/Inkaso_PL_119849.pdf/1edef26f-e85f-424a-8013-d026af314338 http://www.pekao.com.pl/mis/produkty_transakcyjne_i_zabezpieczajace/zagraniczne_transakcje_handlowe/inkaso_dokumentowe Inkaso uwiarygadnia dłużnika (importera) – inkaso jest podobne do faktoringu – inkaso inicjuje wierzyciel czyli eksporter

Akredytywa BANKOWOŚĆ ćwiczenia 2 Akredytywa zabezpiecza wierzyciela (zwłaszcza nieodwołalna) Akredytywę zleca dłużnik - importer Źródło: archiwum.rp.pl/artykul/785288-Jak-zabezpieczyc-sie-przed-nieuczciwym--kontrhentem-z-zagranicy.html

BANKOWOŚĆ ćwiczenia 1 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ