Popularyzacja najnowszej wiedzy ekonomicznej wśród ludzi młodych Znaczenie polityki, prawa i historii w myśli ekonomicznej wybranych noblistów dr Joanna Dzionek-Kozłowska dr hab. Rafał Matera Katedra Historii Myśli Ekonomicznej i Historii Gospodarczej Uniwersytet Łódzki

PLAN PREZENTACJI: Historia, polityka i prawo w myśli ekonomicznej Noblistów z dziedziny nauk ekonomicznych – próba pomiaru. Wykorzystanie historii gospodarczej przez wybranych Noblistów. Zróżnicowany stosunek Noblistów do polityki gospodarczej. Wybrani Nobliści na temat prawa i instytucji. Ujęcie chronologiczne: wybrani Nobliści wobec historii, polityki, prawa i instytucji.

Nagroda Banku Szwecji w Naukach Ekonomicznych imienia Alfreda Nobla – ufundowana w 1968 r., przyznawana od 1969 r. Riksbank [Bank Centralny Szwecji]

Statystyka „noblowska” z dziedziny nauk ekonomicznych: przyznana 47 razy (1969-2015); przyznana 76 laureatom: 24 razy jednej osobie; 17 razy dwóm osobom; 6 razy 3 osobom; najstarszy laureat – 90 lat (Hurwicz), najmłodszy – 51 lat (Arrow); ponad 70% laureatów pochodzi(ło) ze Stanów Zjednoczonych; blisko 80% laureatów związanych z uczelniami amerykańskimi; najwięcej laureatów afiliowanych jest przy University of Chicago oraz Princeton i Yale; wartość nagrody to ok. 10 mln koron ≈ 1,5 mln USD (czyli ok. 25% mniej niż zwycięstwo Radwańskiej w turnieju MASTERS)

KRYTERIA I TENDENCJE PRZY PRZYZNAWANIU NAGRODY: NOMINALNE [na papierze] nagroda jest przyznawana za: Szczególnie ważny wkład w rozwój nauk ekonomicznych; Pokazanie różnorodności poglądów; Oddanie pierwszeństwa odkryciom. REALNE: Przewaga ekonomistów o profilu formalistycznym; Przewaga laureatów zajmujących się makroekonomią; Poszukiwanie złotego środka, dominacja eklektyzmu, bez podejmowania ryzyka.

1969 Ragnar Frisch, Jan Tinbergen 1970 Paul Samuelson 1971 Simon Kuznets 1972 John R. Hicks, Kenneth Arrow 1973 Wassily Leontief 1974 Gunnar Myrdal, F.A. von Hayek 1975 Leonid Kantorovich, Tjalling Koopmans 1976 Milton Friedman 1977 Bertil Ohlin, James Meade 1978 Herbert A. Simon 1979 Theodore W. Schultz, W. Arthur Lewis 1980 Lawrence Klein 1981 James Tobin 1982 George Stigler 1983 Gerard Debreu 1984 J. Richard Stone 1985 Franco Modigliani 1986 James Buchanan 1987 Robert Solow 1988 Maurice Allais 1989 Trygve Haavelmo 1990 H. Markowitz, M. Miller, W. Sharpe 1991 Ronald H. Coase 1992 Gary Becker 1993 Robert W. Fogel, Douglass C. North 1994 John Harsanyi, J.F. Nash Jr., R. Selten 1995 Robert Lucas 1996 William Vickrey, James A. Mirrlees 1997 Robert C. Merton, Myron Scholes 1998 Amartya K. Sen 1999 Robert A. Mundell 2000 James J. Heckman, Daniel L. McFadden 2001 G.A. Akerlof, A.M. Spence, Joseph E. Stiglitz 2002 Daniel Kahneman, Vernom L. Smith 2003 Robert F. Engle III, Clive W.J. Granger 2004 Finn E. Kydland, Edwart C. Prescott 2005 Robert J. Aumann, Thomas C. Schelling 2006 Edmund S. Phelps 2007 L. Hurwicz, E.S. Maskin, R.B. Myerson 2008 Paul Krugman 2009 Elinor Ostrom, Oliver Williamson 2010 P. Diamond, D. Mortensen, Ch. Pissarides 2011 Thomas Sargent, Christopher Sims 2012 Alvin Roth, Lloyd Shapley 2013 E. Fama, L.P. Hansen, R. Shiller 2014 Jean Tirole 2015 Angus Deaton 2016 Faworyci

Kopalnia wiedzy NA TEMAT NOBLISTÓW: http://www. nobelprize Ranking najbardziej popularnych laureatów (uzasadnienie): Angus Deaton (2015, nowy laureat, zainteresowania badawcze dotyczące zdrowia, szczęścia, nierówności) John Nash (1994, popularyzacja w filmie „Piękny umysł”) Amartya Sen (1998, zainteresowania badawcze dotyczące edukacji, nierówności; jedyny przedstawiciel krajów rozwijających się) Daniel Kahneman (2002, psychologia, autor bestsellera „Pułapki myślenia”) Elinor Ostrom (2009, jedyna uhonorowana kobieta) Jean Tirole (2014, nowy laureat, kwestie działania monopoli) Friedrich August von Hayek (1974, guru liberałów) Milton Friedman (1976, guru monetarystów, popularyzacja wiedzy, wspomagał polityków amerykańskich) Herbert Simon (1978, działanie w organizacjach, zarządzanie) Robert Shiller (2013, nowy laureat, analiza cen akcji, rodzaje ryzyka)

StanowiskO LAUREATÓW NAGRODY NOBLA na temat związków EKONOMII z innymi naukami PAUL A. SAMUELSON (laureat z 1970 r.) „Ekonomia graniczy z innymi ważnymi dyscyplinami akademickimi: naukami politycznymi, psychologią, antropologią, socjologią i historią posługując się przy tym dedukcyjnymi metodami logiki i geometrii oraz indukcyjnymi metodami wnioskowania statystycznego” GUNNAR MYRDAL (laureat z 1974 r.) „Nasz tradycyjny podział nauki na poszczególne, ściśle rozgraniczone dyscypliny nauk społecznych nie znajduje odpowiednika w rzeczywistości: konkretne zagadnienia nigdy nie są po prostu zjawiskami ekonomicznymi, socjologicznymi, psychologicznymi lub politycznymi”

Nobliści w DUŻYM STOPNIU wykorzystujący W swoich badaniach historię gospodarczą Simon KUZNETS 1971: jego dorobek dotyczył wzrostu gospodarczego, dochodu narodowego i jego podziału oraz badań historii gospodarczej epoki nowożytnej; John Richard HICKS 1972, „Teoria historii gospodarczej”. Hicks uznał ją za najważniejszą w swoim dorobku; Milton FRIEDMAN 1976, zwłaszcza „Historia monetarna” praca z Anną Schwartz; Robert FOGEL 1993, za dokonanie odnowy w badaniach historii gospodarczej poprzez zastosowanie w nich teorii ekonomii i metody ilościowych w celu wyjaśniania zmian ekonomicznych i instytucjonalnych. Popularyzacja kliometrii – kliodynamiki; Douglass NORTH 1993, za dokonanie odnowy w badaniach historii gospodarczej poprzez zastosowanie w nich teorii ekonomii i metod ilościowych w celu wyjaśniania zmian ekonomicznych i instytucjonalnych. „Wzrost gospodarczy świata zachodniego” + znaczenie instytucji; Thomas SARGENT 2011, „Wielki problem drobniaków”. Angus DEATON 2015, „The Great Escape. Health, Wealth and the Origins of Inequality” – nawiązanie do „Great Divergence” – „Wielkiej rozbieżności”

Stanowiska noblistów wobec polityki gospodarczej Wśród laureatów Nagrody Nobla z dziedziny nauk ekonomicznych można wskazać zarówno osoby, które opowiadały się za ograniczeniem roli państwa w gospodarce (Hayek, Friedman, Lucas, Sargent, Kydland Prescott, Buchanan, Smith), jak i takich ekonomistów, którzy optowali za zwiększeniem jego roli (Mydral, Stiglitz, Krugman). Co więcej, procesy zachodzące na płaszczyźnie życia politycznego były przedmiotem bezpośrednich badań Buchanana, Beckera, Stiglera oraz von Hayeka. Tego rodzaju próby stworzyły fundament pod tzw. ekonomiczną teorię polityki.

Nobliści na temat prawa i instytucji Zainteresowanie Noblistów instytucjami (rozumianymi jako reguły życia społecznego, „zasady gry” na rynkach gospodarczych i politycznych) można uznać za zjawisko niemal powszechne. Najaktywniejszą grupę stanowią pod tym względem badacze tzw. Nowej Ekonomii Instytucjonalnej (D.C. North, R. Coase, O. Williamson, E. Ostrom, J. Buchanan). Znaczenie norm prawnych (instytucji formalnych) dla procesów gospodarczych było przedmiotem wnikliwych analiz F.A. von Hayeka, G. Stiglera i G. Beckera. Prace tych ostatnich doprowadziły do ukonstytuowania się nurtów określanych mianem ekonomii praw własności oraz prawa i ekonomii.

Nobel w rodzinie: Gunnar i Alva ROK 1974 Gunnar Karl Myrdal (1898-1987): “Teoria ekonomii a kraje gospodarczo nierozwinięte” “Bogate i biedne regiony: droga do światowego dobrobytu” “Dramat Azji. Badania nad ubóstwem narodów” Nobel w rodzinie: Gunnar i Alva

Przewodnia myśl Myrdala: Teoria rozwoju w kontekście historycznym: Główna hipoteza: nierówności ekonomiczne między krajami rozwiniętymi a słabo rozwiniętymi wzrastają. Główną przyczyną tych nierówności jest wolny rynek. Działania organizacji międzynarodowych zabezpieczają przed większymi nierównościami. Temat nierówności ekonomicznych w kontekście historycznym podejmowało wielu ekonomistów młodszego pokolenia: Amartya Kumar Sen, Joseph Stiglitz, Angus Deaton, oraz jeszcze nie Nobliści: Jeffrey Sachs, Daron Acemoglu czy Thomas Piketty

Myrdal A TEORIA INTEGRACJI I ZNACZENIE W NIEJ PRAWA I INSTYTUCJI: Etapy integracji – rola instytucji międzynarodowych, rozróżnienie na integrację narodową i międzynarodową. Definicja integracji: zjawisko wielopłaszczyznowe, które uwzględnia nie tylko elementy gospodarcze, społeczne, polityczne, ale też powiązania prawne i związki kulturowe.

ROK 1974 Friedrich August von Hayek (1899-1992) „Droga do zniewolenia”; „Indywidualizm i porządek ekonomiczny”; „Konstytucja wolności”

Przewodnia myśl Hayeka: Guru neoliberalizmu: wolność jest źródłem postępu i siłą fundamentalną tworzenia kultury/cywilizacji. Polityka gospodarcza: Hayek przestrzegał, że państwo (rząd), które dąży do ograniczenia ekonomicznych dysproporcji musi interweniować w procesy rynkowe i regulować ceny. Kiedy zasady wolnego rynku są zaburzone, państwo dobrobytu może zmienić się w system zniewolenia.

ROK 1976 Milton Friedman (1912-2006) „Kapitał i wolność” „historia Monetarna Stanów Zjednoczonych, 1867-1960” (z Anną Schwartz); „Wolny wybór” (z żoną Rose Friedman) ROSE I MILTON

Myśl Friedmana: Polityka gospodarcza (zasada nadrzędna): najważniejszym zadaniem państwa jest kontrola zasobów pieniądza. Money matters. Friedman wyróżniał sztukę ekonomii, która w dużym stopniu przypomina politykę rozumianą jako umiejętność perswazji. Tłumaczył, że polega ona „(...) na zdolności osądzania, które z poszczególnych uogólnień ekonomicznych przyczyniają się najbardziej do zrozumienia określonego zbioru wydarzeń”. Ponadto Friedman definiował dalej politykę ekonomii „(...) jako sztukę przekonywania ogółu społeczeństwa lub decydentów politycznych do stosowania określonych środków politycznych” (Snowdon, Vane, Wynarczyk 1998: 188).

Friedman o Roli Państwa w Gospodarce: Założenia: najwyższą wartością jest WOLNOŚĆ JEDNOSTKI wolny rynek gwarantem EFEKTYWNOŚCI gospodarowania i NAJLEPSZEGO ZASPOKOJENIA POTRZEB JEDNOSTKI Liberalizm gospodarczy KONCEPCJA PAŃSTWA MINIMALNEGO ZAKRES DZIAŁANIA RZĄDU MUSI BYĆ OGRANICZONY zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego + dostarczanie dóbr publicznych DECENTRALIZACJA WŁADZY

FRIEDMANOWSKA KRYTYKA IDEI „PAŃSTWA DOBROBYTU” Programy realizowane w celu wcielenia w życie tej idei są: NIESKUTECZNE (nie prowadzą do rozwiązania problemów społecznych) GENERUJĄ CAŁY SZEREG NOWYCH PROBLEMÓW a ich efektem jest gigantyczne MARNOTRAWSTWO ŚRODKÓW PUBLICZNYCH Generalną przyczyną fiaska tej koncepcji jest rozerwanie naturalnej relacji pomiędzy świadczeniobiorcą (np. pacjentem) a świadczeniodawcą (np. lekarzem). Pomiędzy nimi pojawia się bowiem urzędnik państwowy. Główne problemy to: (1) brak mechanizmów skutecznej kontroli jakości usług (2) brak bodźców do efektywnego wykorzystania środków

Wnioski Friedmana: DEREGULACJA PRYWATYZACJA ORGANICZENIE WYDATKÓW SOCJALNYCH ORGANICZENIE SUBWENCJI RZĄDOWYCH

Podstawowe założenie: 1986 James Buchanan (1919-2013) „Rachunek zgody” (z gordonem tullockiem) „Finanse publiczne w warunkach demokracji” TEORIA WYBORU PUBLICZNEGO = = ekonomiczna teoria (lub analiza) polityki = teoria podejmowania decyzji nierynkowych Podstawowe założenie: POBUDKI DZIAŁAŃ LUDZI NA PŁASZCZYŹNIE POLITYCZNEJ SĄ TAKIE SAME, JAK NA PŁASZCZYŹNIE RYNKOWEJ

Ekonomia konstytucyjna Kontrakt konstytucyjny ogranicza on swobodę działania jednostek, ale jest to swoista cena, jaką płacą one za pewien stopień stabilizacji, bezpieczeństwa i przewidywalności działań innych. społeczeństwa dokonują wyboru „pomiędzy anarchią a Lewiatanem” Buchanan wyodrębnia tworzenie KONTRAKTU KONSTYTUCYJNEGO od uprawiania tzw. „zwykłej” polityki

Model życia politycznego Według buchanana jednostki kierują się WŁASNYM INTERESEM i dążą do MAKSYMALIZACJI UŻYTECZNOŚCI najważniejsza różnica pomiędzy rynkiem ekonomicznym a politycznym polega na ODMIENNYCH WARUNKACH, w jakich dążą do realizacji swoich interesów. Instytucjonalnym fundamentem porządku społecznego jest KONTRAKT KONSTYTUCYJNY

„Problem kosztów społecznych” 1991 Ronald COAse (1910-2013) „Natura Firmy” „Problem kosztów społecznych” PUNKT WYJŚCIA: Dlaczego istnieją przedsiębiorstwa, skoro konkurencja na rynku, wedle tego, co twierdzą teoretycy ekonomii, stwarza dostateczny mechanizm koordynacji? A z drugiej strony: dlaczego powstają wielkie koncerny, które funkcjonują na zasadzie decyzji administracyjnych? = koszty działania systemu rynkowego KOSZTY TRANSAKCJI koszty poszukiwania informacji i partnerów, negocjowania warunków kontraktu, rozstrzygania ewentualnych roszczeń związanych z realizacją kontraktu, a także koszty związane z niepewnością

Obok organizowania produkcji poprzez system rynkowy istnieje alternatywne rozwiązanie: stworzenie FIRMY W ramach FIRMY transakcje rynkowe zostają zastąpione przez decyzje administracyjne Przedsiębiorstwo powstaje, gdy wewnętrzny system koordynacji jest mniej kosztowny niż wykorzystywanie mechanizmu rynkowego. OPTYMALNE ROZMIARY PRZEDSIĘBIORSTWA są określone poprzez zrównanie krańcowego kosztu zarządzania z krańcowym kosztem transakcji rynkowych

Coase o rozwiązaniu problemu istnieniu NEGATYWNYCH EFEKTÓW ZEWNĘTRZNYCH EFEKTY ZEWNĘTRZNE: występują wówczas, gdy dany podmiot produkując określone dobra lub usługi powoduje równocześnie powstawanie szkód lub korzyści dla osób trzecich (takich, które nie są odbiorcami tych dóbr czy usług) np. zanieczyszczenie środowiska przez fabrykę lub COASE: zakaz działalności, albo nakaz ograniczenia działalności podmiotu, który wyrządza szkodę spowoduje, że szkoda zostanie wyrządzona tej osobie i odbiorcom jej produktów Gdyby nie występowały koszty transakcji, to negocjacje pomiędzy uczestnikami procesów gospodarczych, niezależnie od rozkładu odpowiedzialności za efekty zewnętrzne, prowadziłyby do MAKSYMALIZACJI DOBROBYTU.

INSTYTUCJE: INSTYTUCJE 1993 Douglass c. North (1920-2015) „Instytucje, Zmiana instytucjonalna i kondycja gospodarcza” „Zrozumieć przemiany gospodarcze” INSTYTUCJE: reguły postępowania ludzi w życiu społecznym, które powstają w wyniku dążenia do uporządkowania ludzkich interakcji i zmniejszenia niepewności INSTYTUCJE FORMALNE NIEFORMALNE normy prawne regulujące stosunki polityczne i ekonomiczne normy moralne, zwyczaje, obyczaje, wierzenia religijne, itd.

D.C. NORTH: Poza samymi instytucjami formalnymi i nieformalnymi na kształt życia społecznego i gospodarczego wpływa STOPIEŃ PRZESTRZEGANIA TYCHŻE USTALONYCH REGUŁ. Jest on tym większy, im wyższy jest stosunek korzyści związanych z ich przestrzeganiem do kosztów ich przestrzegania. Wprowadzenie tych samych reguł (instytucji) formalnych w różnych społeczeństwach daje różne efekty. Najważniejszym źródłem niepowodzeń i stagnacji gospodarczej jest niezdolność społeczeństw do stworzenia takiej struktury instytucjonalnej, która sprzyja przestrzeganiu umów i pobudza podział pracy.

KLIOMETRIA = NOWA HISTORIA GOSPODARCZA próba syntezy historii gospodarczej i ekonometrii Co jest decydującym wyznacznikiem rozwoju gospodarczego? NORTH: nie innowacje techniczne i akumulacja kapitału, ale ELEMENTY WIĄŻĄCE SIĘ Z ROZWOJEM I EWOLUCJĄ INSTYTUCJI Z punktu widzenia rozwoju kluczowa jest EFEKTYWNOŚĆ ADAPTACYJNA czyli zdolność do tworzenia takich form współpracy i wspierania kreatywności, które sprzyjają wzrostowi dobrobytu

1993 ROBERT WILLIAM FOGEL(1926-2013) „Ucieczka od głodu i przedwczesnej śmierci.1700-2100” „CZTERy wielkie przebudzenia i przyszłość egalitaryzmu” Wybrane wnioski z badań kliometrycznych: Konsekwencje uwzględnienia czasu wolnego w dochodzie narodowym: - znaczny wzrost szacunku dochodu per capita; - poważne zmiany w strukturze konsumpcji. Nowe miary nierówności społecznej – nie liczą się tylko zróżnicowanie dochodów czy płac realnych, ale też współczynnik nierówności oraz wskaźniki biomedyczne jak: wzrost, waga, BodyMassIndex, średnia długość życia (temat ten podejmie również Angus Deaton).

HISTORYCZNE ROZBIEŻNOŚCI MIĘDZY WSKAŹNIKAMI ekonomicznymi i biomedycznymi - W XIX wieku w Stanach Zjednoczonych wynagrodzenia rosły, ale przeciętna długość życia spadała; - W XIX w. duże różnice występowały w długości życia ludzi z różnych klas społecznych. Różnice między klasami sięgały nawet 10 lat; - Wskaźniki biomedyczne pokazują, że w XIX stuleciu różnice społeczne rosły. Z kolei w XX w. różnice te malały bardziej niż wskazują na to typowe miary ekonomiczne.

Średnia długość życia ’obywatela świata’ od starożytności do końca II milenium (na podstawie danych Maddisona)

Teoria ewolucji techno-fizjologicznej i PRZYCZYNY WYDŁUŻANIA ŻYCIA LUDZKIEGO - łączenie ekonomii, historii i biomedycyny; - zwiększenie przewagi gatunku ludzkiego nad zwierzętami, oddalanie się od poprzednich pokoleń pod względem fizjologicznym, coraz większa kontrola nad środowiskiem; - zwiększenie wzrostu i masy ciała o nawet 50%, bezprecedensowa poprawa zdrowia wskutek rozwoju systemów państwowej opieki zdrowotnej i zmian w odżywianiu; - ważny wniosek: wzrastający udział wydatków na służbę zdrowia nie jest katastrofą, lecz symptomem znaczącego postępu społecznego czasów współczesnych; - znaczenie edukacji (rozwinie tę kwestię A.K. SEN) i jej demokratyzacja, upowszechnienie.

ROK 1995 Robert Lucas Jr. (ur. 1937) „Racjonalne oczekiwania i praktyka ekonometryczna” Wszystkie aktualne informacje są wykorzystywane przez ludzi do formułowania oczekiwań w stosunku do przyszłych zmian ekonomicznych. Wolny rynek jest najefektywniejszym narzędziem alokacji dóbr, zasobów i informacji.

Konsekwencje rozważań Lucasa dla polityki gospodarczej: Na dłuższą metę polityka rządu nie ma wpływu na gospodarkę, a jej wpływ w okresie krótkim jest zależny od tego, czy działania rządu są oczekiwane przez ludzi, czy nie. Polityka zwalczania inflacji będzie miała niższe koszty (wskaźnik poświęcenia), jeśli podmioty gospodarcze uwzględnią ją w swoich oczekiwaniach. TEZA O NIESKUTECZNOŚCI POLITYKI GOSPODARCZEJ wezwanie do całkowitego odejścia od polityki dyskrecjonalnej i przestawienie się na stosowanie jednoznacznie określonych, jasnych reguł

ROK 2004 Edward Prescott (ur. 1937), Finn Kydland (ur. 1943) Teoria realnego cyklu koniunkturalnego Dla wyjaśnienia cyklicznych wahań koniunktury gospodarczej najważniejsze znaczenie mają CZYNNIKI REALNE, a uwzględnienie czynników monetarnych (pieniężnych) niemal nie ma znaczenia dla wyjaśnienia fluktuacji gospodarczych

dla polityki gospodarczej: Wnioski dla polityki gospodarczej: NIESTABILNOŚĆ GOSPODARKI efektem OPTYMALNYCH REAKCJI racjonalnych podmiotów gospodarczych na zmiany warunków postrzeganie FLUKTUACJI jako SZKODLIWYCH dla dobrobytu ogólnospołecznego jest BŁĘDEM! Przeciwnie, to WSZELKIE PRÓBY STABILIZOWANIA GOSPODARKI SĄ SZKODLIWE, bo to one właśnie prowadzą do obniżenia poziomu dobrobytu ogólnospołecznego

ROK 2006 Edmund Phelps Teoria realnego cyklu koniunkturalnego SPRZECZNOŚCI KAPITALIZMU: model wolnej przedsiębiorczości kontra model korporacjonistyczny (inspiracje Hayekiem) POLITYKA GOSPODARCZA: Polityka pieniężna nie może być narzędziem zwalczania bezrobocia. „Twarda” polityka pieniężna jest inwestycją w niską inflację INWESTYCJE W EDUKACJĘ (inspiracje A.K. Senem). Im wyższe wykształcenie, tym większa zdolność do innowacji i przyjmowania wysokich technologii Ale PROBLEM WYKLUCZENIA

Edmund Phelps o przyczynach kryzysów gospodarczych: Przyjmowanie perspektywy krótkookresowej w korporacjach oraz tendencje do fuzji i przejęć; Akcje w rękach funduszy inwestycyjnych, a nie gospodarstw domowych; (presja zarządów funduszy na krótkookresowe zyski); Upolitycznienie gospodarki: duża część popytu jest pod kontrolą rządu. Coraz mniejsza część gospodarki jest otwarta na decyzje spontaniczne; Decyzje i działania w biznesie są coraz luźniej związane z ich konsekwencjami. Teraz, gdy ktoś poniesie stratę, może postulować otrzymanie pomocy finansowej od państwa; Dewaluacja pracy – część osób próbuje działać w taki sposób, by pozyskać środki do życia bez pracy

ROK 2011 Christopher SIMS (ur. 1942) & Thomas Sargent (ur. 1943) SIMS: YALE I PRINCETON SARGENT: CHICAGO, STANFORD, NEW YORK UNIVERSITY Wątki wspólne: Doktoraty na HARVARDZIE Wczesne lata na BERKELEY Doświadczenia i szczeble kariery na University of MINNESOTA W dniu ogłoszenia Nagrody razem na PRINCETON

ELEMENTY HISTORII GOSPODARCZEJ U SIMSA i SARGENTA: Porównanie międzywojennego i powojennego cyklu koniunkturalnego SARGENT: Koniec czterech wielkich inflacji Wielki problem drobniaków

? Nagroda im. Alfreda Nobla z zakresu nauk ekonomicznych dla SARGENTA i SIMSA została przyznana za „za empiryczne badania nad przyczynami i skutkami w makroekonomii” W jaki sposób stwierdzić, czy mamy do czynienia z zależnością przyczynowo-skutkową czy z przypadkową koincydencją zdarzeń? POLITYKA GOSPODARCZA GOSPODARKA ? POLITYKA GOSPODARCZA GOSPODARKA

Stosunek Sargenta i Simsa do globalnego kryzysu i funkcjonowania strefy euro: zachęty do ograniczeń budżetowych, przeciwko nadmiernym wydatkom (nawet w trakcie kryzysu – sceptyczni co do zasadności wprowadzania pakietu Obamy); rynek powinien czuć rękę państwa kontrolującą zadłużenie; wielokrotne ostrzeżenia przed katastrofą w strefie euro (kryzys w eurolandzie wróżył Sims od początku jej istnienia); skuteczna polityka monetarna wypływa ze współpracy z polityką fiskalną (porównania do polityki gospodarczej USA); wyrzucenie Grecji ze strefy euro nie jest dobrym rozwiązaniem (lub tylko na krótką metę); Europejski Bank Centralny winien być ostateczną monetarną instancją (a nie odrębne/dodatkowe decyzje rządów); tylko odważne polityczne decyzje pozwolą trwać strefie euro = musi istnieć zgoda co do WSPÓLNEJ POLITYKI FISKALNEJ UNII EUROPEJSKIEJ!

& Oliver Williamson (ur. 1932) 2009 Elinor Ostrom (1933-2012) & Oliver Williamson (ur. 1932) W jaki sposób wspólnoty mogą efektywnie zarządzać wspólnymi zasobami? Ostrom: Prywatyzacja takich zasobów lub ich upaństwowienie to nie jedyne rozwiązania. Możliwe jest określenie pewnych reguł, które pozwolą na efektywne zarządzanie nimi przez wspólnoty lokalne (powinny być one ustanowione demokratycznie, wspólnota powinna mieć możliwość sankcjonowania ich przestrzegania, a dobro musi być organiczone, tak, by możliwe było wykluczenie potencjalnych korzystających spoza wspólnoty)

Oliver Williamson: Różnorodność organizacyjna przedsiębiorstw i innych podmiotów działających na rynku jest efektem ich dążenia do zmniejszenia kosztów transakcyjnych Łączenie się przedsiębiorstw, powstawanie związków zawodowych czy organizacji branżowych ma na celu przede wszystkim obniżanie kosztów transakcyjnych, a nie dążenie do monopolizacji

Wykorzystane w prezentacji zdjęcia Noblistów pochodzą ze stron internetowych: http://www.riksbank.se/en/The-Riksbank/Economics- prize/ https://pl.wikipedia.org/ William Thomas Cain/Getty Images North America https://www.nationalchurchillmuseum.org/ dr Joanna Dzionek-Kozlowska prof. Rafał Matera Uniwersytet Łódzki