Rozrywki w starożytnej Grecji i Rzymie

Prezentacja na temat: "Rozrywki w starożytnej Grecji i Rzymie"— Zapis prezentacji:

1 Rozrywki w starożytnej Grecji i Rzymie
Rozrywki w starożytnej Grecji i Rzymie. Opracowały: Agnieszka Król i Katarzyna Pędzik, kl. II a 2009/2010

2 GRECJA GIMNAZJUM IGRZYSKA OLIMPIJSKIE TEATR

3 GIMNAZJUM Gimnazjum, w starożytnej Grecji publiczny ośrodek ćwiczeń gimnastycznych (wykonywanych zwykle nago, stąd nazwa, z greckiego gymnos = nagi), zazwyczaj poza murami miasta. W VI w. p.n.e. były to prymitywne boiska i bieżnie pod gołym niebem, urządzane najczęściej w cienistych gajach nad rzekami i strumieniami. Z czasem, poprzez formę drewnianych szop, przekształciły się w zespół budowli kamiennych, częściowo krytych (IV w. p.n.e.). Najstarsze gimnazja były w Sparcie. Zarządzał nimi wyznaczany przez państwo kierownik, zwany sofronistą. Gimnazja dostępne były dla wszystkich wolnych obywateli, w praktyce jednak korzystali z nich przede wszystkim trenujący zawodnicy, efebowie (osiemnastoletni i dziewiętnastoletni chłopcy odbywający służbę wojskową) oraz ludzie zamożni, mający dużo wolnego czasu. Miejskie gimnazja czynne były od wschodu do zachodu słońca. Największą rolę w historii kultury greckiej odegrały gimnazja ateńskie: Akademia, Liceum, Kynosarges. Do najokazalszych należało gimnazjum w Altis (Olimpia), które zostało częściowo odkopane. Cd->

4 Cd.->

5 Wielką wagę przywiązywali również do sprawności fizycznej, dlatego wiele wolnego czasu spędzali w palestrach i gimnazjonach (obie nazwy oznaczają to samo, używa sie ich zamiennie), z korzyściami dla ciała i ducha, gdyż były tam sale, w których można było posłuchać wykładu filozofa lub mówcy i podyskutować na poważne tematy. Gimnazjony były niemal w każdym greckim mieście, niektóre z nich miały nawet po kilka takich ośrodków. Największe były w Atenach i w Olimpii. W gimnazjonie były następujące pomieszczenia: szatnia, elaiothesion - sala, w której nacierano ciało oliwą przed ćwiczeniami, konisterion - pomieszczenie, w którym przechowywano piasek, zapaśnicy nacierali się nim przed zawodami, salka ze skórzanymi worami z piaskiem (ćwiczyli na nich zapaśnicy), pomieszczenie na gimnastyczne i sportowe ćwiczenia młodzieży. Przy nim była specjalna sala na wykłady i dyskusje, a także na odpoczynek po ćwiczeniach. Przy budynkach były także boiska sportowe przeznaczone do różnych dyscyplin, boisko do gry w piłkę (najpopularniejsze odmiany - phaininda, ephentinda, urania, harpaston, trigon) oraz bieżnia. Pomyślano również o stworzeniu odpowiednich warunków higienicznych; były więc łazienki z kąpielą ciepłą, zimną i parową. Łazienki te miały jedynie zastosowanie użytkowe, praktyczne, żeby sportowcy mogli zmyć z siebie oliwę, piasek i kurz. Nie było miejsca do uprawiania sportów wodnych czy nawet do kąpieli dla przyjemności. W drodze do gimnazjonu i w gimnazjonie obywatelowi towarzyszył niewolnik, albo kilku niewolników, którzy przynosili przybory potrzebne do ćwiczeń i kąpieli, naczynie z oliwą oraz skrobaczkę, którą zgarniano z ciała oliwę i do tego ręczniki. Istniały również gry towarzyskie, w które grano podczas sympozjonu. Należała do nich gra w kości, hazardowa, która polegała dokładnie na tym samym co dzisiejsza oraz kottabos - gra związana z ucztą, która polegała na zręcznym wylewaniu z pucharów resztek wina. W Atenach ludzie mieli krwawą rozrywkę - walki kogutów i przepiórek, które wprowadził Temistokles na upamiętnienie zwycięstwa nad Persami. Odbywały się co roku i tracono mnóstwo pieniędzy na zakłady Cd.->

6

7 IGRZYSKA OLIMPIJSKIE Pierwsze igrzyska olimpijskie odbywały się w Olimpii w Grecji i były rozgrywane co cztery lata. Pierwsze udokumentowane igrzyska odbyły się w roku 776 p.n.e. Na czas igrzysk olimpijskich zaprzestawano wojen. Podczas trwania jakichś konfliktów ogłaszano "święty rozejm" i wojny wstrzymywane były na 2 miesiące. Przez pięć dni trwały igrzyska, a reszta była przeznaczona na wyruszenie i powrót z igrzysk przez widzów i zawodników. Pierwszym etapem uroczystości, jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk było złożenie przysięgi przed posągiem Zeusa. Mięso dzika cięto na kawałki, rozsypywano albo rozkładano przed posągiem i każdy z uczestników, wraz z ojcem i swymi braćmi składał przysięgę, że nie dopuści się żadnego oszustwa na zawodach, co potwierdzali drugą przysięgą, w której mówili, że ściśle przykładali się do ćwiczeń przez poprzednie 46 miesięcy. Oficjalnie otrzymywało się nagrodę – wieniec z gałązek oliwnych, lecz nagradzany był tylko zwycięzca. Zawodnik, który wygrał igrzyska, stawał się sławny i otrzymywał tytuł olimpionika. W jego rodzinnym mieście stawiano pomniki na jego cześć i pisano wiersze. W murze miasta wygranego zawodnika robiono dziurę, przez którą wchodził zwycięzca witany przez mieszkańców. Oznaczało to, że miasto nikogo już się nie obawia, ponieważ ma takiego obrońcę. Zwycięzca otrzymywał również nagrody materialne, ale nie dawane oficjalnie. Z czasem, oprócz wieńca z gałązek oliwnych, otrzymywano pieniądze i przedmioty wartościowe. Sławę zdobywało całe miasto, a nie tylko wygrany. Kary olimpijskie były bardzo surowe. Zawodnik, który dopuścił się oszustwa, zmuszony był postawić pomnik Zeusowi, na którym wyryto jego imię i nazwisko oraz występek, którego się dopuścił. Najpopularniejszym z oszustów jest Ateńczyk Kalliopos, który przekupił swoich niedoszłych przeciwników. Cała sprawa wyszła na jaw. Ateńczyk i inni musieli postawić pomniki Zeusowi. Ateńczycy przestali brać udział w igrzyskach, bóg delficki powiedział, że dopóki nie zaczną ponownie brać udziału, dopóty nie da im przepowiedni. Cd.->

8 Cd.->

9 Biegi Najstarszą dyscypliną starożytnych Igrzysk był bieg krótki na dystansie jednego stadionu. Początkowo długość tego biegu nie była wyraźnie określona, dopiero od 6 Igrzysk dystans ustalono na 600 stóp, to jest 192,67 m. W konkurencji tej wymagano od zawodników nienagannej postawy i odpowiedniego układu ciała w czasie biegu. Zwracano uwagę przede wszystkim na długi krok, silną pracę ramion wysuniętych do przodu i lekko pochylony tułów. Kolejną olimpijską dyscypliną był diaulos - bieg średni, który rozegrano go po raz pierwszy na 14 Igrzyskach. Diaulos równał się dystansowi dwóch stadionów (385,34 m). Zawodnik pokonywał linię mety i wracał do punktu startu tą samą bieżnią. Na piętnastych z kolei Igrzyskach wprowadzono nową konkurencję - dolichos, czyli bieg długi. Rozgrywano go prawdopodobnie na długości 24 stadionów. Za pierwszego zwycięzcę uznaje się Akantosa ze Sparty. Inny Spartanin, Ladas, w czasie 85 Igrzysk zwyciężył, jednak po pokonaniu mety padł na ziemię i skonał. Zapasy Na 18 igrzyskach do nieustannie poszerzanego zestawu konkurencji dołączono zapasy. Walki w tej dyscyplinie były jednak bardziej zbliżone formą do współczesnego wrestlingu aniżeli znanych nam zapasów w stylu wolnym czy klasycznym. Dozwolone było podstawianie nogi, wyłamywanie palców a nawet szarpanie za nos czy wargi. Zwycięstwo osiągano po trzykrotnym powaleniu przeciwnika na ziemię. Nie obowiązywał podział na kategorie wiekowe czy wagowe. Dopiero w późniejszym czasie wyróżniono także zapasy chłopców. Pięciobój Od 18 Igrzysk rozgrywano pentathlon - pięciobój. W jego skład wchodziły: rzut oszczepem (wykonanym z drewna świerkowego bądź jesionu o długości w granicach ludzkiego wzrostu), rzut dyskiem (dyskobole stali na specjalnym podeście zwanym balbis, skąd oddawali rzuty), skok w dal, bieg na dystansie jednego stadionu i zapasy.

10 Na 25 Igrzyskach wprowadzono wyścigi rydwanów powożonych przez właścicieli zaprzęgów. W tej konkurencji startowali tylko najbardziej zamożni, gdyż utrzymanie koni było niezwykle kosztowne. Dopiero wiele lat później pojawiły się wyścigi biedniejszych, np.: wozów zaprzężonych w muły. Do programu 33 Olimpiady, ku uciesze widowni, dołączono pankration, skrzyżowanie zapasów i walki na pięści. Zawodnicy mieli prawo stosować wszystkie chwyty i uderzenia, wyłamywać palce, ręce, stopy, gryźć, wykłuwać palcami oczy czy łamać nosy. Zwycięstwo osiągano przez poddanie się przeciwnika. Od 65 Igrzysk w 520 r. p.n.e. rozgrywano hoplites, czyli bieg w uzbrojeniu. Początkowo biegano z pełnym ekwipunkiem wojskowym, w hełmie, z włócznią, tarczą i w nagolennikach. Później stopniowo ograniczano uzbrojenie, rezygnując kolejno z nagolenników, włóczni, hełmu, by wreszcie bieg odbywał się z samą tylko tarczą. Pokonywano odległość równą dwóm stadionom. Najczęściej to właśnie hoplites był ostatnią dyscypliną Igrzysk. W późniejszych latach dodawano kolejne konkurencje, wśród nich zawody poetów i trębaczy. Cd.->

11 TEATR

12 Teatr grecki – wywodzi się z tradycji obrzędów religijnych, zwłaszcza związanych z obchodami ku czci Dionizosa. Widowiska te musiały być łatwo dostępne dla ludności, pierwsze sztuki wystawiano więc na wytyczonym u stóp wzgórza placu zwanym orchestra, a na jego środku ustawiano ołtarz (thymele). Początkowo orchestra miała kształt zbliżony do prostokąta, koła albo elipsy, ostatecznie przyjął się kształt koła. Na placu (orchestrze) występował chór i odbywały się popisy taneczne, widzowie zasiadali na zboczu góry, początkowo bezpośrednio na ziemi, później na drewnianych ławkach. Tak powstała widownia w kształcie dużego (większego od półkola) wycinka koła, czyli theatron. W Atenach sztuki teatralne były wystawiane także na agorze, na prowizorycznie wzniesionych konstrukcjach drewnianych. Jednak w roku 490 p.n.e. (część źródeł podaje rok 499 p.n.e.) doszło do katastrofy – drewniana konstrukcja trybun załamała się i śmierć poniosło wiele osób. Najprawdopodobniej to wydarzenie zdecydowało o przeniesieniu widowisk w stałe miejsce, w okolice świątyni Dionizosa na południowym stoku akropolis. Wraz ze wzrostem liczby aktorów występujących na scenie i wzbogacaniem akcji przedstawień, niezbędne stało się pomieszczenie, w którym aktorzy mogli zmieniać stroje. Problem rozwiązano poprzez wybudowanie około roku 465 p.n.e. przy orchestrze, naprzeciw theatronu, budynku zwanego skene – inicjatorem tego przedsięwzięcia był Ajschylos. Skene szybko zaczęła służyć nie tylko jako garderoba, ale też jako tło do rozgrywanych przedstawień. W ścianie budynku umieszczono troje drzwi, przez które wychodzili aktorzy. Środkowe, najważniejsze służyły głównym postaciom (np.: królowi), a boczne innym bohaterom dramatu. Z czasem przybyło bohaterów akcji, aktorzy przenieśli się z orchestry na proskenion. W okresie klasycznym, około 425 p.n.e., rozpoczęto budowę teatru kamiennego, w miejscu istniejącego od czasów Pizystrata teatru z drewna. Budowa przebiegała etapami, a ukończono ją około 338 p.n.e. (lub 326 p.n.e.). Nowy teatr mógł pomieścić około widzów (praktycznie aż do ). Theatron o szerokości 100 m i wysokości 90 m oparto o stok skały, na którym zbudowano z 78 stopni, wysokich na 33 cm każdy, podzielonych na trzy części dwoma szerokimi przejściami (diazomata) biegnącymi po łuku. Najniższa część obejmowała 17 rzędów stopni, środkowa i najwyższa po 32 stopnie. Poruszanie się ułatwiało 7 przejść ze stopniami biegnącymi promieniście (kerkides). Na środku pierwszego rzędu umieszczono wykuty w kamieniu tron dla kapłana Dionizosa. Skene (o wymiarach 46,5 x 6,5 m) przybrała formę budowli o prostokątnej elewacji z dwoma wąskimi, wysuniętymi skrzydłami (paraskenionami) obejmującymi proskenion. Pomiędzy nimi a theatronem powstały przejścia zwane parodosami. Z przejść tych korzystał chór. Na ścianie skene, pomiędzy drzwiami umieszczano obrazy, tzw. pinakes, które służyły jako dekoracja. Orchesta miała średnicę 24 m. Na zewnątrz teatru wybudowano portyk, który służył widzom jako schronienie przed słońcem lub deszczem. Cd.->

13 Teatr Dionizosa stał się wzorem dla innych teatrów budowanych w Grecji w okresie klasycznym. Najlepiej zachowanym teatrem greckim jest zbudowany około 330 p.n.e. teatr w Epidauros. Teatr zaprojektował Poliklet Młodszy. Widownia, rozmieszczona w 52 rzędach mogła pomieścić około widzów. W okresie hellenistycznym zachowano podstawowe elementy teatru greckiego, zmieniono jednak jego proporcje. Pogłębiono i podniesiono proskenion – cofnięto paraskeniony a sam proskenion oparto na słupach, otrzymując pod proskenionem przestrzeń zwaną hyposkenionem. Z hyposkenionu wychodzili aktorzy grający duchy lub bogów podziemia, schodami przechodzili na proskenion, gdzie mogli wygłaszać swoje kwestie. Wzbogaceniu uległy także dekoracje. Wprowadzono periakty - graniastosłupy trójkątne, na ścianach których były wymalowane różne obrazy. Obrót graniastosłupa umożliwiał szybką zmianę tła. W teatrach greckich mogli występować tylko mężczyźni. Wcielali się oni także w role kobiet. Teatr grecki stał się wzorem dla budowanych w okresie późniejszym teatrów rzymskich.

14 RZYM WALKI GLADIATORÓW TERMY TEATR WYŚCIGI RYDWANÓW POPISY SPORTOWE
INNE

15 WALKI GLADIATORÓW . Darmowa żywność i rozrywka zawsze pomagały w zdobyciu elektoratu. Patrycjusze współzawodniczyli między sobą o to, który z nich zapewni obywatelom lepsze i bardziej imponujące widowisko. To właśnie chęć przy- podobania się tłumowi doprowadziła do rozwoju igrzysk. Dzięki umiejętności zdobywania głosów w taki sposób niektórzy robili karierę, podczas gdy innych nakłady związane ze spektaklami doprowadzały do bankructwa. Ale jako broń polityczna dobre widowisko i wystawna uczta były nie do pobicia. Stawka była wysoka. Warto było wydać majątek, aby objąć urząd publiczny. Cd.->

16 Krwawe zmagania ludzi i zwierząt
Krwawe zmagania ludzi i zwierząt. Zwyczaj walk gladiatorów wywodzi się od etruskiego zwyczaju oddawania czci zmarłym poprzez walki zamiast ofiar ludzkich. Rzymianie lubili oglądać walki, początkowo w okresie republiki były to walki jeńców wojennych. Tak popularne w Rzymie igrzyska organizowali nie tylko władcy, ale i kandydaci starający się o jakiś urząd, by pozyskać sobie poparcie ludu rzymskiego. W okresie cesarstwa wykształciły się walki gladiatorów. Być może walki gladiatorów wywodziły się z tradycji urządzania walk przy grobie zmarłego przy okazji uroczystości pogrzebowych. Żądny igrzysk lud chciał ich organizacji nawet z okazji pogrzebów mało znaczących osób. Zapisy o organizacji igrzysk przy okazji pogrzebu a nawet powtarzania ich później cyklicznie znajdowały swoje miejsce w testamentach. Powstawały specjalne szkoły gladiatorów, które trenowały ich do walk na arenach amfiteatrów. Gladiatorzy wywodzili się głównie z niewolników, jeńców wojennych ale i z ubogich ludzi wolnych, byli to silni i rośli mężczyźni ćwiczeni w sztuce walki. Wyposażeni byli w siecz, miecz i tarczę, walczyli często z dzikimi zwierzętami. Ich egzystencja była bardzo niepewna bowiem zawsze mógł pojawić się gladiator silniejszy, który mógł pozbawić życia. O darowaniu życia decydowała publiczność oglądająca igrzyska. W okresie cesarstwa igrzyska organizował głównie cesarz, który wynajmował szkoły gladiatorów. Wszelkim zwycięstwom i sukcesom cesarstwa towarzyszyły igrzyska. Trudno dokładnie określić skąd brała się ta ogromna popularność walk gladiatorów w społeczeństwie rzymskim. Być może w ten sposób dawano upust nagromadzonym emocjom Cd.->

17

18 TERMY

19 szatnie (apodyterium) baseny z zimną wodą (frigidarium)
Łaźnie rzymskie, to kompleks obiektów ulokowanych na rozległym terenie, dostępnych dla wszystkich o określonych godzinach. Przy wejściu do term, w westybulu casparius przyjmował od wchodzących pieniądze, kosztowności do depozytu. W skład pomieszczeń wchodziły: szatnie (apodyterium) baseny z zimną wodą (frigidarium) baseny z gorącą wodą (calidarium) łaźnie: sucha (laconicum) parowa (sudationes) sale masażu (oleoterion), w których namaszczano ciała olejkami sala do wypoczynku (tepidarium) Termy zaopatrywane były akweduktami w źródlaną wodę. Pomieszczenia z basenami i sala do wypoczynku były ogrzewane gorącym powietrzem rozprowadzanym w przestrzeni pod podłogą. System ten nazywano hypocaustum. Poza tymi pomieszczeniami, w skład term wchodziły także takie pomieszczenia, jak boiska, sale gimnastyczne, stadiony, eksedry i portyki przeznaczone dla wypoczywających i chcących podyskutować, biblioteki, pokoje muzyczne, bufety, sale gier w kości itp. Obiekty rozmieszczone były wśród zieleni. Same pomieszczenia miały bogatą dekorację. Ściany wykładane były marmurem, zdobione malowidłami, posadzki wykładane były mozaikami. W pomieszczeniach ustawiano rzeźby, zieleń itp. Najstarsze termy z II w. p.n.e., zostały odkopane w Pompejach. Budowanie ich rozpowszechniło się w I w. p.n.e. W tym okresie przeobraziły się w ogromne kompleksy. Do najsłynniejszych należały termy zbudowane przez cesarzy: Tytusa, Domicjana, Karakallę, Dioklecjana, Konstantyna. Budowane były nie tylko w Rzymie ale na terenie całego imperium np. w Patarze z I w., Paryżu i Hierapolis (Pamukkale) z przełomu II i III w., Trewirze z IV w., Aleksandrii.

20 TEATR

21 Teatr rzymski – wykazuje wiele cech wspólnych z teatrem greckim okresu hellenistycznego. Budowla złożona była z podobnych elementów, ale istniały też dość znaczne różnice. Teatr zbudowany był z widowni (cavea), sceny (pulpitum) oraz budynku scenicznego zwanego skene. Rzymskie teatry były kryte dachem chroniącym przede wszystkim przed promieniami słońca (nad widownią rozpinana był płócienna osłona). Widownia była wpisana w rzut prostokąta. Rzymskie teatry budowane były najczęściej na płaskim (w porównaniu z Grecją) terenie. Widownia zatem była inaczej ukształtowana. Było to półkole wpisane w czworobok o amfiteatralnie umieszczonych miejscach dla widzów. W tylnej części w narożach o kształcie zbliżonym do trójkąta z wklęsłym bokiem umieszczano klatki schodowe, pozwalające wejść na widownię. Do klatek prowadziły zewnętrzne, szerokie drzwi umieszczone pod arkadami fasady widowni. Fasada zbudowana była jako kilkukondygnacyjny arkadowy mur zwieńczony galerią. Sama widownia podzielona była poziomymi przejściami (praecinctiones) oraz biegnącymi promieniście schodkami (scalaria) na sektory poziome (maeniana) i pionowe (cunei). Półkolisty placyk (orchestra) w porównaniu z teatrami greckimi został zmniejszony (chór nie zawsze brał udział w rzymskich przedstawieniach). Za to proskenion, zwany w Rzymie pulpitum, został poszerzony. Widownia nie sięgała poza średnicę orchestry, więc wydłużono skene. Jej część frontowa posiadała liczne nisze, ryzality, kolumny i zdobienia malarskie, a umieszczone w nich drzwi służyły aktorom do wychodzenia na scenę i opuszczania jej. Środkowe, największe, służyły głównym bohaterom, boczne pozostałym osobom. W fasadzie umieszczano troje drzwi. Hyposkenion także został pokryty licznymi płaskorzeźbami. Nowością teatrów rzymskich było zastosowanie kurtyny (aulaeum), którą opuszczano w dół, do specjalnie przygotowanego otworu. Kolejną innowacją wprowadzoną przez Rzymian było zastosowanie plakatów teatralnych nazywanych programinata, informujących o mającym się odbyć przedstawieniu. Teatr nie miał niemal w Rzymie rodzimej tradycji. Najprawdopodobniej z tego powodu Senat Rzymski zakazał umieszczania miejsc siedzących w budowanym w Rzymie od 154 p.n.e. teatrze. Prace zostały przerwane. Najstarszym odkrytym na terenie starożytnego Rzymu jest tzw. Teatr Wielki w Pompejach. Zbudowany został ok. 80 p.n.e. i mógł pomieścić około widzów. W Rzymie pierwszy drewniany teatr wybudowano dopiero w 58 p.n.e. (za zgodą Marka Skaurusa). Trzy lata później, aby uzyskać zgodę na wybudowanie teatru z kamienia na Polu Marsowym, Pompejusz nakazał umieścić na koronie widowni kaplicę Wenus Zwycięskiej. Widzowie siedzieli co prawda tyłem do kaplicy podczas przedstawienia, ale w pozostałym czasie widownia budowli postawionej przez Pompejusza przypominała monumentalne schody prowadzące do świątyni. Najlepiej zachowały się z okresu rzymskiego teatry w Orange (Vaucluse) we Francji i w Leptis Magna w Libii. Cd.->

22 Mim - krótka, często improwizowana scenka z życia, popis aktorski;
W twórczości scenicznej starożytnego Rzymu wyróżnia się kilka charakterystycznych odmian sztuk teatralnych: Mim - krótka, często improwizowana scenka z życia, popis aktorski; Pantomima - nieme widowisko, w którym aktorzy posługiwali się gestem i ruchem, nie stroniące od dosadności i okrucieństwa; Fabula atellana - ludowa farsa italska, w której aktorzy występowali w maskach charakterystycznych dla poszczególnych postaci; Fabula palliata - sztuka komediowa, w której Rzymianie naśmiewają się z Greków (twórcami palliaty byli m.in. Plaut i Terencjusz); Fabula togata - sztuka komediowa, w której Rzymianie naśmiewają się z samych siebie; Fabula cothurnata - tragedia o charakterze greckim; Fabula praetexta - tragedia w stylu rzymskim. Rodzaje przedstawień ułożone są w kolejności popularności wśród Rzymian.

23 WYŚCIGI RYDWANÓW Rozrywką Rzymian były też wyścigi rydwanów, które odbywały się na podłużnych stadionach zwanych circusami, z których najbardziej znany jest Cirrus Maximus w Rzymie. Jego budowę rozpoczął Juliusz Cezar a ukończył Oktawian August. Circus Maximus mógł pomieścić nawet sto osiemdziesiąt tysięcy widzów. Tor, na którym odbywały się wyścigi rydwanów otaczała trzypiętrowa widownia, pierwsze piętro zbudowane było z kamienia a dwa kolejne z drewna. Oczywiście najlepsze miejsca w pierwszych rzędach zarezerwowane były dla dostojników, zwykli widzowie miejsca zajmowali sami, nie było biletów ani opłat. Woźnice rydwanów przynależeli do czterech obozów oznaczanych kolorami - niebieskich, białych, czerwonych i zielonych. Wyścigi były okazją do obstawiania zakładów, nałóg hazardu wielu doprowadził do ruiny. Cd.->

24 Ostatnie wyścigi rydwanów zostały zorganizowane już po upadku państwa, w roku 549 przez króla Gotów- Totilę. Wyścigi rozpoczynano na znak dany przez edyla, albo przez obywatela organizującego imprezę. Biegi poprzedzała uroczysta procesja, w której niesiono posągi bogów- a przewodniczył im posąg bogini Zwycięstwa- Wiktorii. Po przejściu procesji rozpoczynały się wyścigi. Jeżeli zauważono jakąś niewłaściwość, widzowie wstawali z miejsc powiewając togami dawali znak, że należy bieg przerwać i rozpocząć go jeszcze raz. Rydwany były zaprzężone albo w dwa albo w cztery konie. Biorące udział w wyścigu rydwany pokonywały około osiem kilometrów okrążając siedem razy stadion. Przeważnie wyścigi kończyły się przed nadejściem wieczora, jednak nieraz kontynuowano je przy sztucznym świetle lamp.

25 POPISY SPORTOWE Rzymianie pasjonowali się także innymi popisami sportowymi, chociaż nie były one tak atrakcyjne jak walki gladiatorów. Pierwsze zapasy atletów zorganizował w 186 r.p.n.e. Fulwiusz Nobilior, znany ze swych sympatii i upodobań filhellenistycznych. Tłumy przychodziły również na mecze piłkarskie, biegi oraz bitwy morskie. Po raz pierwszy bitwę morską urządził Juliusz Cezar w 46 r.p.n.e., a po nim Oktawian August w 2 r.n.e., z okazji poświęcenia świątyni Marsa Mściciela. Na tego rodzaju widowiska albo przystosowywano arenę amfiteatru, wypełniając ją wodą, albo budowano specjalne ogromne baseny z mniej lub lepiej przystosowaną widownią.

26 INNE Innymi rozrywkami Rzymian były: polowanie na zwierzynę i ptactwo, gry towarzyskie - zgadywanki, kostki (to także hazardowo), lokale, gdzie gawędziło się przy winie, wystawy dzikich i tresowanych zwierząt, a także dziwnych ludzi (z kilkoma głowami, bardzo niskich lub wysokich, wyjątkowo grubych, bez rąk, oczu itp.). Ludzi ci niekoniecznie musieli być żywi, umarłych oglądano równie chętnie. Popularne były również spotkania z autorami, podczas których dyskutowano na temat literatury, wygłaszano swoje opinie na temat różnych książek, czytano poezję, krytykowano nowe dzieła przybyłych autorów.

27 Bibliografia

28 Bibliografia 2 Lidia Winniczuk „Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu” Państwowe Wydawnictwo Naukowe Warszawa