I. Szkolnictwo specjalne w Unii Europejskiej

Prezentacja na temat: "I. Szkolnictwo specjalne w Unii Europejskiej"— Zapis prezentacji:

1 REHABILITACJA SPOŁECZNA I ZAWODOWA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH WE FRANCJI NA PRZYKŁADZIE LYONU

2 I. Szkolnictwo specjalne w Unii Europejskiej
W krajach UE zmierza się obecnie do integracji dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w szkołach głównego nurtu. Możliwość nauki uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wraz z ich pełnosprawnymi rówieśnikami zapewniają wszystkie kraje Unii Europejskiej, chociaż każde państwo członkowskie przyjęło odmienne rozwiązania, zależnie od potrzeb. W niektórych krajach, na przykład we Włoszech, całkowicie zrezygnowano ze szkół specjalnych na rzecz placówek jednego typu dostępnych zarówno dla niepełnosprawnych, jak i dla dzieci pełnosprawnych. Ponadto państwa Unii Europejskiej opracowały informacyjny program Piętnastki dotyczący osób niepełnosprawnych pod nazwą HELIOS. Program ten służy jako informatyczna baza danych osób niepełnosprawnych odnośnie do kwestii prawa, kształcenia, zawodów, readaptacji, pomocy społecznej i terapeutycznej.

3 Państwa Unii Europejskiej można podzielić na trzy główne modele, jeśli chodzi o organizację szkolnictwa specjalnego: Kategoria "jednej ścieżki" - kraje opracowują politykę i praktyczne rozwiązania ukierunkowane na integrację prawie wszystkich dzieci w głównym nurcie edukacji. Podejście to funkcjonuje w Grecji, Hiszpanii, Włoszech, Portugalii, Szwecji i Norwegii oraz na Cyprze. Kategoria "dwóch ścieżek" - istnieją dwa odrębne systemy edukacji, które funkcjonują na podstawie odrębnych przepisów dla szkolnictwa głównego nurtu i szkolnictwa specjalnego. Dość dobrze rozwinięte szkolnictwo specjalne uznane za odrębny sektor działa w Belgii, Holandii oraz w Bułgarii, Rumunii i na Łotwie. Kategoria "wielu ścieżek" - nie proponuje się jednego rozwiązania, lecz raczej oferuje się różne koncepcje łączące elementy obydwu wymienionych systemów. Do krajów tej kategorii należą Dania, Niemcy, Francja, Irlandia, Luksemburg, Austria, Finlandia, Wielka Brytania, Islandia i Lichtenstein oraz Czechy, Estonia, Litwa, Polska, Słowacja, Słowenia i Węgry.

4 W większości krajów część dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi kształci się w głównym nurcie szkolnictwa. W tym wypadku nauczyciel uczy je w taki sposób, jak wszystkich pozostałych uczniów. Wytyczne w sprawie specjalnych potrzeb edukacyjnych zostały przyjęte przez Światową Konferencję zorganizowaną przez rząd Hiszpanii we współpracy z UNESCO, która odbyła się w dniach 7-10 czerwca 1994 roku w Salamance. Dzieci i młodzież dotknięte niepełnosprawnością powinny mieć zapewnioną pomoc w przezwyciężaniu trudności w uczeniu się nabywania kompetencji niezbędnych w dorosłym życiu. Potrzebują form pomocy dostosowanych do stopnia i rodzaju niepełnosprawności. Zaspokojenie potrzeb edukacyjnych dzieci z różnymi niepełnosprawnościami i ich włączenie w powszechny system kształcenia to istotne wyzwania stojące przez reformującym się systemem szkolnym.

5 I. SZKOLNICTWO WE FRANCJI
Edukacja we Francji jest obowiązkowa. Trwa od 6 do 16 roku życia. Oświata jest finansowana z budżetu państwa. Szkoła francuska jest silnie scentralizowana. Szczegółowe, obowiązkowe programy nauczania określa ministerstwo edukacji (dotyczy to też szkół prywatnych). Szkoły mają natomiast dużą dowolność w opracowywaniu programów wychowawczych, które od kilku lat są zobowiązane przygotowywać. Szkolnictwo jest powszechne, bezpłatne i laickie.

6 Szkolnictwo podzielone jest na 4 etapy nauki:
1 etap – szkoła elementarna, która trwa 5 lat. Dzieli się ona na 3 cykle: cykl przygotowawczy (1 rok) cykl elementarny (2 lata) cykl średni (2 lata) Od szkoły elementarnej zaczyna się 10-letni obowiązek szkolny, którego koniec następuje po skończeniu przez ucznia kolegium. Rozpoczęcie przez dziecko w wieku 5, 6 czy 7 lat – nauki w szkole elementarnej jest zależne od dojrzałości umysłowej i fizycznej dziecka, od wyników uzyskanych podczas nauczania przedszkolnego, decyzji podjętej wspólnie przez lekarza, psychologa, nauczyciela oraz rodziców. Praktycznie jednak aż 98% uczniów rozpoczyna naukę w wieku 6 lat, 1,99% w wieku 7 i tylko 0,01% w wieku 5.

7 Istnieje również możliwość przejścia najzdolniejszych z niższych do wyższych klas. Do niedawna nie było możliwości odwrotnej. Każdy musiał przejść do następnej klasy. To powodowało nawet wtórny analfabetyzm. Planowana reforma oświaty ma wprowadzić obowiązkowy egzamin na koniec każdego roku od ostatniej klasy szkoły podstawowej. Jeśli uczeń go nie zaliczy, powtarza klasę. Dla uczniów z trudnościami w nauce przewidziano także działalność zespołów reedukacyjnych organizowanych przez szkołę i poradnie wychowawcze. W ciągu 5 lat szkoły dzieci mają po 26 godzin lekcyjnych tygodniowo. Każda klasa ma swojego wychowawcę, prowadzącego na ogół wszystkie zajęcia i organizującego sprawdziany.

8 Program cyklu wstępnego: język francuski - 9 godzin (w tym możliwość 1 godz. języka obcego) matematyka - 5 godzin poznawanie świata i wiedza o społeczeństwie - 4 godziny wychowanie artystyczne i fizyczne - 6 godzin ćwiczenia - 2 godziny Program cyklu zasadniczego: język francuski - 9 godziny (w tym możliwość 1,5 godz. języka obcego) matematyka – 5,5 godziny historia, geografia, wiedza o społeczeństwie, nauki przyrodnicze i technologia - 4 godziny wychowanie artystyczne i fizyczne – 5,5 godziny ćwiczenia - 2 godziny

9 2 etap – college odpowiednik naszego gimnazjum, trwa aż 4 lata.
Dzieli się go na 2 cykle: cykl obserwacji (2 lata) cykl orientacji (2 lata) Program pierwszego i drugiego roku nauczania w cyklu obserwacji jest jednolity dla wszystkich uczniów. W ramach tego cyklu uczeń poddany jest ciągłej obserwacji pedagogicznej, psychologicznej i medycznej. Szczególną uwagę zwraca się na uzdolnienia, wyniki i postępy w nauce. Jest to typ szkoły, w której następuje profilowanie uczniów zgodnie z ich zainteresowaniami. Nauka w tej szkole kończy się egzaminami z następujących przedmiotów: języka francuskiego, matematyki, historii i geografii (Francji). Aby je zdać, trzeba otrzymać minimum 10 pkt. na 20 możliwych. Na dyplomie ukończenia college'u umieszczane są średnie oceny ze wszystkich przedmiotów z ostatnich 2 lat nauki.

10 Dokumentację dziecka prowadzą nauczyciele, pedagog i lekarz szkolny, w ramach obowiązkowej orientacji pedagogicznej i zawodowej. Ułatwia to precyzyjne określenie predyspozycji ucznia co do jego dalszej drogi kształcenia. Młodzież, która po ukończeniu cyklu obserwacji nie zamierza kontynuować nauki w collčge, a podlega jeszcze obowiązkowi nauczania, może rozpocząć naukę w szkołach zawodowych. Uczniowie nie mający trudności w nauce, w tym także najzdolniejsi, kontynuują naukę w cyklu orientacji, który zgodnie z założeniami powinien przygotować do samodzielnego wyboru dalszej drogi edukacyjnej. W wyborze - tym podobnie jak w cyklu obserwacji - ma pomóc opinia grona pedagogicznego, pedagoga i lekarza wydana na podstawie całorocznych badań i analiz sekcji orientacji i poradnictwa szkolnego. Z chwilą ukończenia cyklu orientacji, uczeń otrzymuje dyplom ukończenia kolegium wystawiony na podstawie egzaminu złożonego przed komisją departamentalną.

11 3 etap – szkoły średnie, które dzielą się na:
Licea profilowane – przygotowują one do matury i studiów. W liceach klasy są profilowane. Mamy więc profil: A – obejmujący filozofię i literaturę; B – ekonomię i nauki socjalne; C – matematykę i fizykę; D – matematykę i nauki przyrodnicze; E – przedmioty ścisłe i techniczne; F – przemysł; G – handel. Nauka w tych szkołach kończy się egzaminem maturalnym (podobnym do matury u nas), który jest przepustką na studia. Matura we Francji składa się zarówno z egzaminów pisemnych, jak i ustnych. Jest to tzw. kształcenie długie.

12 Szkoły zawodowe – uczeń, po ukończeniu takiej szkoły, otrzymuje świadectwo umiejętności zawodowych bądź dyplom robotnika wykwalifikowanego. Uczniowie tych szkół mogą przystępować do tzw. matury zawodowej. Na tym egzaminie uczeń, oprócz przedmiotów ogólnych, zdaje także przedmioty zawodowe. Jest to tzw. kształcenie krótkie. Po zakończeniu edukacji w szkołach zawodowych uczeń może przystąpić do dalszej nauki w szkołach pomaturalnych (dających tytuł technika) bądź na uczelniach wyższych, które trwają 2 lata i dają absolwentom zawodówek tytuł inżyniera. 4 etap – uczelnie wyższe, które nie organizują żadnych dodatkowych egzaminów. Selekcja kandydatów odbywa się podczas pierwszego roku nauki. We Francji nie zawsze uznawane są matury z innych krajów.

13 Uniwersytetom podlegają studia literackie i filologiczne, kierunki ścisłe, prawo i ekonomia.
Nauka podzielona jest na 3 cykle: pierwszy (dwa lata) – DEUG 1 (Dyplome d’Etudes Universitaires Générales), czyli „dyplom ogólnych studiów uniwersyteckich”; drugi cykl licence (licencjat); maitrise – odpowiednik magisterium; trzeci cykl poświęcony jest pracy naukowej i kończy się doktoratem – DEA (Dyplome d’Etudes Approfondies), czyli „dyplom studiów pogłębionych”. Inny typ szkolnictwa wyższego, niezależny od Uniwersytetów to tzw. „Les Grandes Ecoles”.

14 Uczelnie te w większości przypadków są państwowe, ale dostęp do nich jest ograniczony i możliwy jedynie po zdaniu egzaminu wstępnego o dosyć wysokim stopniu trudności (w niektórych liceach istnieją specjalne klasy pomaturalne przygotowujące do tego egzaminu). Są to zatem szkoły elitarne, kształcące wyższe kadry zawodowe Francji. Ich absolwentami są przyszli prezydenci, politycy i dyrektorzy wielkich koncernów. Kształcenie nauczycieli Kształcenie kadr pedagogicznych dla systemu oświatowego Francji odbywa się na poziomie szkolnictwa wyższego. Okres nauki podzielony jest na dwa etapy i trwa minimum cztery lata:

15 etap I - minimum dwa lata studiów wyższych z dowolnej dziedziny na uniwersytetach lub w szkołach pomaturalnych, etap II - dwa lub trzy lata w szkołach pedagogicznych. Kadrę przedszkoli i szkół elementarnych przygotowują szkoły pedagogiczne dla nauczycieli przedszkoli i szkół elementarnych. Jednocześnie słuchacze zobowiązani są aktem prawnym do pracy w zawodzie nauczyciela w wyznaczonych placówkach oświatowych przez minimum 10 lat od ukończenia studiów. Nauczyciele szkół średnich muszą ukończyć dwa lata studiów uniwersyteckich oraz trzy lata w wyższych szkołach pedagogicznych. W wyniku egzaminu końcowego otrzymuje się tytuł nauczyciela mianowanego w dwóch specjalnościach - ogólnokształcącej i technicznej.

16 Ministerstwo Edukacji od roku 1990 wprowadziło nową formę kształcenia nauczycieli, tworząc czteroletnie uniwersyteckie instytuty kształcenia nauczycieli. Jest to nowa próba ujednolicenia systemu kształcenia kadry pedagogicznej bez wprowadzania zmian w dotychczasowych strukturach szkolnych. Nauczyciele państwowych szkół podstawowych i średnich są urzędnikami państwowymi, zatrudnianymi w drodze egzaminu konkursowego. Po zdaniu egzaminu z pozytywnym wynikiem trzeba jeszcze przejść roczny obowiązkowy cykl kształcenia przygotowujący do zawodu nauczycielskiego, który obejmuje zajęcia teoretyczne w oraz praktyki w szkole. Nauczycieli szkół prywatnych rekrutuje się na podstawie specjalnych egzaminów konkursowych, a następnie zatrudnia indywidualnie na podstawie umowy o pracę.

17 Kształcenie specjalne we Francji
Uczniowie mający specjalne potrzeby edukacyjne uczęszczają na ogół do szkół ogólnodostępnych. W szkołach podstawowych istnieją klasy integracyjne dla uczniów (problemy psychiczne lub problemy ze słuchem, wzrokiem czy motoryką ciała), ale są w stanie korzystać w środowisku szkolnym z programu kształcenia dostosowanego do ich wieku, zdolności oraz charakteru i skali ich problemów. Na poziomie średnim, w collège, funkcjonują sekcje realizujące specjalnie dostosowane programy kształcenia ogólnego i zawodowego, przewidziane dla uczniów, którzy mieli poważne problemy na zakończenie nauki w szkole podstawowej. Ponadto w ciągu ostatnich kilku lat w niektórych collèges utworzono sekcje kształcenia integracyjnego.

18 Sekcje te są przeznaczone specjalnie dla uczniów mających trudności w nauce, a ich celem jest zapewnienie uczniom, łatwego przejścia ze szkoły podstawowej do średniej. Dzięki temu uczniowie ci mogą kontynuować naukę zgodnie ze specjalnie opracowanym programem w środowisku szkolnym. Za placówki specjalne dla uczniów z poważnymi upośledzeniami odpowiada ministerstwo edukacji – ( głównie dla uczniów w wieku od 11 do 18 lat) lub Ministerstwo Zdrowia, Rodziny i Osób Niepełnosprawnych. Francuski model integracji oparty jest na współpracy osób reprezentujących różne sektory działalności i finansowanych przez różne resorty: oświaty, służby zdrowia, pomocy społecznej. Zdarza się, że klasa prowadzona jest przez dwóch nauczycieli, z których jeden jest opłacany przez Ministerstwo Edukacji, a drugi przez Ministerstwo Zdrowia.      We Francji prężnie działają stowarzyszenia na rzecz osób niepełnosprawnych

19 Stowarzyszenia działające na rzecz osób niepełnosprawnych
Stowarzyszenie ADAPEI DU RHONE jest organizacją niepaństwową, pracującą za pieniądze publiczne, utworzoną w 1948 roku z inicjatywy rodziców dzieci niepełnosprawnych intelektualnie. W 1965 roku ADAPEI otworzyła swoją pierwszą jednostkę pracowniczą, zaś w 2009 roku otworzono już 44 placówkę, a w planach było otwarcie jeszcze 45 Corocznie planuje się otwieranie jednej tego typu placówki. Stowarzyszenie zrzesza około 3000 rodzin oraz 1600 członków rodziców i przyjaciół, a także 2400 osób niepełnosprawnych ( dzieci i młodzieży) z tego 1500 osób jest zatrudnionych. Dane te dotyczą departamentu Lyon. Nowa ustawa z 11 lutego 2005 roku o niepełnosprawności mówiąca o równości praw do uczestnictwa w życiu wszystkich niepełnosprawnych zobowiązuje władze i społeczeństwo do stwarzania ku temu odpowiednich warunków.

20 Obszar Lyonu i okolic podzielony jest na trzy rejony i ma trzech dyrektorów, którzy nadzorują pracę dyrektorów i jednostek pomocniczych w terenie. Raz w roku zbiera się zgromadzenie generalne Stowarzyszenia, budżet zaś planuje się raz na pięć lat, wysokość jego zależy od stopnia niepełnosprawności osób objętych opieką, ale odnawia się go co roku. Każda jednostka może przyjąć określoną ilość osób. Kwoty dla placówek opracowywane są na podstawie potrzeb poszczególnych jednostek. Budżet stowarzyszenia ADAPEI na 2007r. wyniósł około 89 mln euro, z czego 8% to dochody z czynności handlowych prac osób niepełnosprawnych. Wydatki stowarzyszenia w 2007 roku wyniosły ok. 88,5 mln euro, w tym wynagrodzenia i utrzymanie personelu wyniosło 68%, utrzymanie placówek ok. 23%.

21 Stowarzyszenie zajmujące się osobami z zanikiem mięśni i ich rodzinami.
Najważniejsze cele tej organizacji to: walka z izolacją członków; informowanie o chorobie poprzez prelekcje ( nie ma placówek tego typu ); tworzenie partnerstwa z innymi stowarzyszeniami; specjalny program telewizyjny propagujący np. akcje zbierania pieniędzy. Powstające placówki są wynikiem wspomnianej ustawy z 2005 roku o równości praw i szans w życiu publicznym osób niepełnosprawnych. Stowarzyszenie zatrudnia tzw. techników (zajmujących się opieką nad niepełnosprawnymi tylko w tym stowarzyszeniu, jeden opiekun zajmuje się wieloma rodzinami, w zależności od ich potrzeb stara się o oprzyrządowanie typu wózek, cewniki, aparaty tlenowe itd.) - asystentów socjalnych (zajmujących się zawodowo), którzy towarzyszą rodzinie w codziennych obowiązkach, koordynują jej problemy życiowe, medyczne, osobiste i zdrowotne.

22 Na wniosek rodziców zgłaszających dziecko do stowarzyszenia przychodzi do ich domu zespół wielospecjalistyczny cele rozeznania rzeczywistych potrzeb. Zespół ten ustala tzw. plan kompensacyjny, rodzice zaś planują i przedstawiają tzw. projekt życia dziecka, osoba niepełnosprawna też wyraża własną opnie. Te dwa plany trafiają do komisji, która przydziela pomoc na rzeczywiste potrzeby np. jest max kwota na wózek 5000 euro. Wysokość pomocy zależy od wysokości zarobków rodziców. Prezes Stowarzyszenia podkreślił również, iż cytowana wielokrotnie ustawa z 2005 roku kładzie nacisk na pomoc we własnym domu osoby niepełnosprawnej.

23 Miasto Lyon dla niepełnosprawnych.
Miasto stara się, aby osoby niepełnosprawne czuły się pełnoprawnymi obywatelami zwłaszcza w zakresie: transportu, kultury, oświaty. Władze centralne miasta starają się dostosować transport w mieście do funkcjonowania osób niepełnosprawnych, a także pomagać im w funkcjonowaniu. Najważniejsze akcje miasta dla niepełnosprawnych w zakresie transportu to: uruchomienie dźwiękowej sygnalizacji świetlnej; wyznaczenie miejsc parkingowych; dostosowanie stacji metra i środków transportu dla osób na wózkach (50% autobusów ); udostępnienie budynków urzędów miejskich; dostępność komisji wyborczych; wdrożenie systemu promocji dla obiektów handlowych, dostosowujących centra handlowe dla niepełnosprawnych na wózkach. W zakresie kultury dla zapewnienia dostępności stosuje się: zniżki na bilety dla niepełnosprawnych i ich opiekunów; odpowiednie oprzyrządowania w teatrach i muzeach dla głuchych i niewidomych; dostępność informacji poprzez darmowy biuletyn i stronę internetową wg. najnowszych norm.

24 Jeśli chodzi o oświatę to szczególny nacisk kładzie się na likwidację różnic dla małych dzieci na terenie miasta; obecnie np. 54% szkół dostępnych jest dla dzieci na wózkach. Wśród najważniejszych działań należy wymienić: usuwanie barier architektonicznych; uwrażliwianie społeczeństwa poprzez specjalne programy, np. „Żyć razem” lub „Projekt”, którego celem jest tworzenie sieci opiekunek zajmujących się dziećmi niepełnosprawnymi; system nagłaśniający i Internet z video dla głuchych w urzędach. Za politykę oświatową małych dzieci odpowiada środowisko lokalne. Miasto ponadto utrzymuje różne organizacje i stowarzyszenia działające na rzecz osób niepełnosprawnych. Ustawa z 2005 roku nakazująca zajmowanie się osobami niepełnosprawnymi sprawiła, iż Francuzi starają się integrować dzieci niepełnosprawne w szkolnictwie ogólnodostępnym. Dopiero później kieruje się dzieci z dysfunkcjami do placówek specjalnych. Kiedyś takie placówki budowano poza miastem, obecnie zaś buduje się je w centrum miasta.

25

26

27