Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl.

Prezentacja na temat: "Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl."— Zapis prezentacji:

1 Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

2 FILOZOFIA NAUKI - KARL RAIMUND POPPER, THOMAS SAMUEL KUHN Myśliciel, August Rodin [E. Wójcicka - Romaniuk] edukacja filozoficzna, gimnazjum, FILOZOFIA NAUKI - K. POPPER, T. KUHN – lekcja 59

3 FILOZOFIA NAUKI Filozofia nauki to dział filozofii obejmujący rozważania o podstawach nauki, jej języku i rozwoju. Występuje także w zakresie epistemologii, metodologii nauk empirycznych, naukoznawstwa, filozofii przyrody. Filozofia nauki początkowo zajmowała się zagadnieniami konstrukcji teorii naukowych, następnie badaniem etapów rozwoju nauki, paradygmatami i programami badawczymi nauki. Współcześnie filozofia nauki zajmuje się sposobami istnienia przedmiotów teoretycznych, statusem teorii naukowych, metod i hipotez. Filozofia nauki jest także uprawiana w ramach poszczególnych dziedzin naukowych (filozofia przyrody, medycyny, biologii), gdzie niejednokrotnie jej problemami zajmują się przedstawiciele tych nauk.

4 KARL RAIMUND POPPER Karl Raimund Popper (1902 – 1994), filozof specjalizujący się w filozofii nauki i filozofii społeczno-politycznej. Urodził się w rodzinie zamożnych prawników pochodzenia żydowskiego. Jego ojciec, Simon Popper, znany wiedeński adwokat, był też filozofem-amatorem i od wczesnych lat dziecięcych zaczął edukować Karla w tym kierunku. W wieku 13 lat został wysłany do miejscowego gimnazjum państwowego, jednak bardzo szybko zniechęcił się do tej szkoły, a rodzice pogodzili się z jego decyzją opuszczenia i zorganizowali mu eksternistyczny, domowy tryb nauczania. W 1918 roku po przegranej przez Austrię wojnie i po utracie majątku przez rodzinę opuścił dom, parał się różnymi zajęciami. Karl Raimund Popper

5 KARL RAIMUND POPPER Studiował na Uniwersytecie Wiedeńskim, później na nowo powstałym Pädagogischen Universität Wien. W 1928 roku uzyskał doktorat na podstawie pracy Zur Metodenfrage der Denkpsychologie, pomyślnie zdając egzaminy m.in. u Moritza Schlicka, założyciela Koła Wiedeńskiego. Na rok przed aneksją Austrii przez III Rzeszę wyjechał do Nowej. W latach 1937-45, wykładał na University of New Zealand w Christchurch. Wtedy właśnie napisał dwie ważne książki: Nędza historycyzmu oraz Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie. Ta druga zapewniła mu wielką sławę i doprowadziła do zatrudnienia go w London School of Economics (LSE). Został tam profesorem logiki i metody naukowej. Karl Raimund Popper

6 KARL RAIMUND POPPER KARL RAIMUND POPPER Za najważniejsze zadanie filozofii uważał odpowiedź na pytanie: w jaki sposób powstaje i rozwija się nasza wiedza o świecie? Za najważniejsze zadanie filozofii uważał odpowiedź na pytanie: w jaki sposób powstaje i rozwija się nasza wiedza o świecie? Odpowiedź na to pytanie wymaga wyjaśnienia logiki odkrycia naukowego, co rozumiał jako określenie i wyjaśnienie metod stosowanych w naukach empirycznych, eliminował ze swych rozważań wszelkie dociekania nad historią, socjologią i psychologią wiedzy. Odpowiedź na to pytanie wymaga wyjaśnienia logiki odkrycia naukowego, co rozumiał jako określenie i wyjaśnienie metod stosowanych w naukach empirycznych, eliminował ze swych rozważań wszelkie dociekania nad historią, socjologią i psychologią wiedzy. Ściśle rozgraniczał badania nad tzw. „kontekstem odkrycia” od badań nad tzw. „kontekstem uzasadnienia” i odmawiał poznawczego znaczenia wszystkiemu, co wiąże się z „kontekstem odkrycia”. Ściśle rozgraniczał badania nad tzw. „kontekstem odkrycia” od badań nad tzw. „kontekstem uzasadnienia” i odmawiał poznawczego znaczenia wszystkiemu, co wiąże się z „kontekstem odkrycia”. Z punktu widzenia rozwoju wiedzy nie ma żadnego znaczenia, kto kiedy i w jakich okolicznościach dokonał jakiegoś odkrycia naukowego, w rozwoju nauki liczy się tylko to, w jaki sposób dany wynalazek, teoria naukowa, hipoteza czy prawo nauki zostały uzasadnione oraz to, czy przedstawione uzasadnienia oparły się wielokrotnym próbom ich obalenia. Z punktu widzenia rozwoju wiedzy nie ma żadnego znaczenia, kto kiedy i w jakich okolicznościach dokonał jakiegoś odkrycia naukowego, w rozwoju nauki liczy się tylko to, w jaki sposób dany wynalazek, teoria naukowa, hipoteza czy prawo nauki zostały uzasadnione oraz to, czy przedstawione uzasadnienia oparły się wielokrotnym próbom ich obalenia. Dlatego w metodologii krytycznego racjonalizmu, którą głosił Popper, najważniejsze znaczenie miało to, jak licznym i jak surowym próbom falsyfikacji poddaje się wysuwane hipotezy i teorie naukowe. Dlatego w metodologii krytycznego racjonalizmu, którą głosił Popper, najważniejsze znaczenie miało to, jak licznym i jak surowym próbom falsyfikacji poddaje się wysuwane hipotezy i teorie naukowe.

7 KARL RAIMUND POPPER Popper w swojej koncepcji akcentował pozytywne znaczenie wyłącznie „kontekstu uzasadnienia”. W ramach tej koncepcji uważał, że z filozofii nauki należy wyeliminować, zajmowanie się czynnościami poznawczymi uczonych, różnymi uwarunkowaniami procedur badawczych, wszelkiego rodzaju osobistymi doświadczeniami i przeżyciami ludzi jako podmiotów poznania. Popper w swojej koncepcji akcentował pozytywne znaczenie wyłącznie „kontekstu uzasadnienia”. W ramach tej koncepcji uważał, że z filozofii nauki należy wyeliminować, zajmowanie się czynnościami poznawczymi uczonych, różnymi uwarunkowaniami procedur badawczych, wszelkiego rodzaju osobistymi doświadczeniami i przeżyciami ludzi jako podmiotów poznania. W uznawanym przez niego modelu rozwoju wiedzy, liczy się tylko rozwój obiektywnego świata idei, pozytywne znaczenie posiadają jedynie zobiektywizowane wytwory nauki, będące rezultatami czynności i procedur badawczych ludzi, którzy tę wiedzę tworzą. W uznawanym przez niego modelu rozwoju wiedzy, liczy się tylko rozwój obiektywnego świata idei, pozytywne znaczenie posiadają jedynie zobiektywizowane wytwory nauki, będące rezultatami czynności i procedur badawczych ludzi, którzy tę wiedzę tworzą. Na rozwój wiedzy należy patrzeć wyłącznie jako na proces autonomiczny, wolny od wszelkich uwarunkowań o charakterze pozalogicznym. Tylko w ten sposób da się obronić racjonalny charakter nauki, eliminujący błędy psychologizmu i subiektywizmu. Na rozwój wiedzy należy patrzeć wyłącznie jako na proces autonomiczny, wolny od wszelkich uwarunkowań o charakterze pozalogicznym. Tylko w ten sposób da się obronić racjonalny charakter nauki, eliminujący błędy psychologizmu i subiektywizmu. Karl Raimund Popper

8 KARL RAIMUND POPPER W analizie procesu rozwoju wiedzy o rzeczywistości powinniśmy rozróżniać trzy odrębne sfery, nazwane przez niego „trzema światami”. W analizie procesu rozwoju wiedzy o rzeczywistości powinniśmy rozróżniać trzy odrębne sfery, nazwane przez niego „trzema światami”. Pierwszym z tych światów jest świat materialnych przedmiotów, czyli całokształt stanów i obiektów, które są punktem wyjścia i przedmiotem procesu poznawczego. Pierwszym z tych światów jest świat materialnych przedmiotów, czyli całokształt stanów i obiektów, które są punktem wyjścia i przedmiotem procesu poznawczego. Drugim światem jest całokształt podmiotowych czynności o charakterze psychicznym i subiektywnym, jak np. wrażenia zmysłowe, uczucia, różne skojarzenia i subiektywne przekonania, które składają się na przeżycia ludzi badających przedmioty poznania ujęte, w kategorii świata pierwszego. Drugim światem jest całokształt podmiotowych czynności o charakterze psychicznym i subiektywnym, jak np. wrażenia zmysłowe, uczucia, różne skojarzenia i subiektywne przekonania, które składają się na przeżycia ludzi badających przedmioty poznania ujęte, w kategorii świata pierwszego. Trzeci świat jest światem zobiektywizowanych wytworów wszystkich podmiotowych czynności psychicznych, które obejmuje pojęcie drugiego świata. To świat naukowych teorii i hipotez; „świat obiektywnych treści myśli, zwłaszcza myśli naukowych i poetycznych, i dzieł sztuki oraz „zawartość czasopism, książek i bibliotek”. Trzeci świat jest światem zobiektywizowanych wytworów wszystkich podmiotowych czynności psychicznych, które obejmuje pojęcie drugiego świata. To świat naukowych teorii i hipotez; „świat obiektywnych treści myśli, zwłaszcza myśli naukowych i poetycznych, i dzieł sztuki oraz „zawartość czasopism, książek i bibliotek”.

9 KARL RAIMUND POPPER Elementy trzeciego świata, będąc wytworem ludzi, stają się wobec swych twórców niezależne, żyją własnym życiem i podlegają własnej ewolucji. Z istniejących już teorii naukowych lub innych dzieł, wyłaniają się nowe, przez nikogo nie przewidziane problemy, które nie są przez kogokolwiek wymyślone lub uświadomione, lecz zostają tylko podjęte. Na ich podstawie powstają nowe teorie i nowe dzieła. Trzeci świat Poppera w postaci wiedzy obiektywnej, był jedyną sferą z życia nauki, która jest warta zainteresowania ze strony filozofii nauki.

10 KARL RAIMUND POPPER Poglądy Poppera na zagadnienie mechanizmu rozwoju poznania naukowego koncentrowały się przede wszystkim na kwestii wypracowania odpowiedniej metody, która zapewni rozwój wiedzy obiektywnej. W tej sprawie odrzucał empirystyczną metodologię, opartą na metodzie indukcji, a na to miejsce proponował własną metodologię, której istotą była metoda nazwana metodą „hipotetyczno-dedukcyjną”. Zanegowana przez niego postawa indukcjonizmu dopuszczała możliwość uznawania hipotez i teorii naukowych wyłącznie na podstawie wnioskowania indukcyjnego, w którym przesłankami są zdania jednostkowe, opisujące wyniki przeprowadzonych obserwacji i eksperymentów. Wnioskowanie indukcyjne przebiega według schematu „od szczegółu do ogółu” i tym się charakteryzuje, że wyprowadzonym w ten sposób wnioskom nie zapewnia logicznej niezawodności. Popper uważał, że hipotezy wyprzedzają doświadczenie i są rezultatem różnorakich inwencji badaczy, których nie da się ująć w żadne logiczne lub metodyczne reguły. Mogą one być rezultatem najrozmaitszych okoliczności i przypadków, których nie można z góry przewidzieć ani w sposób racjonalny wyjaśnić. Należą one do „kontekstu odkrycia”, który znajduje się poza sferą racjonalnych dociekań. Postęp w nauce polega na wysuwaniu śmiałych, obejmujących szeroki zakres faktów oraz ryzykownych hipotez, które następnie są poddawane surowym i wielokrotnym próbom ich obalenia (kryterium falsyfikacji). Jak długo hipoteza wychodzi zwycięsko z tych prób, jak długo broni się przed najsurowszymi testami, jakie jesteśmy w stanie zaplanować celem jej obalenia, tak długo jest ona uznawana. Jeżeli zdarzy się, że jakaś próba powiedzie się, wtedy dana hipoteza jest odrzucana a na jej miejsce przyjmuje się inną hipotezę i procedura testowania zaczyna się od nowa. Im więcej surowych i nieskutecznych co do wyników prób zostanie przeprowadzonych, tym dana hipoteza czy teoria naukowa jest lepiej uzasadniona a jej prawdziwość bardziej prawdopodobna (wartości prawdy absolutnej nie osiąga nigdy).

11 KARL RAIMUND POPPER Istotą falsyfikacjonizmu /popperyzmu/ była dyrektywa, polegająca na wyprowadzaniu z ogólnych hipotez takich szczegółowych konsekwencji, co do których spodziewamy się, iż okażą się one niezgodne z wynikami doświadczenia i tym samym pozwolą zdemaskować wysuniętą hipotezę jako fałszywą. Popper uważał, że racjonalna postawa w nauce nie polega na poszukiwaniu faktów potwierdzających nasze przypuszczenia, hipotezy i teorie, lecz na odwoływaniu się do faktów, które - gdyby zaszły - zmusiłyby nas do porzucenia naszych teorii. W odróżnieniu od przedstawicieli Koła Wiedeńskiego, dla których konieczną cechą nauki miała być weryfikowalność i potwierdzalność jej twierdzeń przez empiryczne fakty, Popper był zdania, że oznaką naukowej wartości hipotez, teorii, praw itp. jest ich wywrotność, możliwość ujawnienia ich fałszu w obliczu niekwestionowanych faktów. Zgodnie z tym stanowiskiem, hipoteza lub teoria posiada tym mniejszą wartość naukową, im trudniej byłoby znaleźć jakieś fakty, które mogłyby ją obalić. K. Popper

12 KARL RAIMUND POPPER Naukowy krytycyzm Poppera, którego podstawą była metoda falsyfikacji hipotez (kryterium wywrotności), miał stanowić nie tylko mechanizm rozwoju wiedzy, ale ten krytycyzm, miał pełnić rolę szerszego postulatu etycznego, kryterium intelektualnej uczciwości obejmującego nie tylko naukę, lecz także działalność społeczną i polityczną. Naukowy krytycyzm Poppera, którego podstawą była metoda falsyfikacji hipotez (kryterium wywrotności), miał stanowić nie tylko mechanizm rozwoju wiedzy, ale ten krytycyzm, miał pełnić rolę szerszego postulatu etycznego, kryterium intelektualnej uczciwości obejmującego nie tylko naukę, lecz także działalność społeczną i polityczną. Tę samą zasadę o charakterze intelektualno-etycznym proponował więc, w odniesieniu do poglądów oraz działalności społeczno-politycznej. Różnica między postawą krytycznego racjonalizmu w nauce i tą samą postawą zastosowaną do polityki polega jedynie na zamianie wartości prawdy, która jest domeną nauki, na wartość dobra, która powinna być - domeną polityki. Tę samą zasadę o charakterze intelektualno-etycznym proponował więc, w odniesieniu do poglądów oraz działalności społeczno-politycznej. Różnica między postawą krytycznego racjonalizmu w nauce i tą samą postawą zastosowaną do polityki polega jedynie na zamianie wartości prawdy, która jest domeną nauki, na wartość dobra, która powinna być - domeną polityki.

13 KARL RAIMUND POPPER Działaj raczej na rzecz eliminacji zła konkretnego, niż na rzecz realizacji abstrakcyjnego dobra. Nie zdążaj do zapewnienia szczęścia środkami politycznymi. Zdążaj raczej do eliminacji konkretnych cierpień. Ale nie próbuj realizować tych celów pośrednio, opracowując i wcielając w życie odległy ideał społeczeństwa, które byłoby całkowicie dobre... Nie pozwól, by twe marzenia o lepszym świecie odstręczały cię od żądań ludzi, którzy cierpią tu i teraz. Żadne pokolenie nie może być poświęcone dla dobra przyszłych pokoleń, na rzecz ideału szczęścia, który może nigdy nie zostanie zrealizowany. cierpienie jest najpilniejszym problemem racjonalnej polityki społecznej, natomiast szczęście takim problemem nie jest. Karl Raimund Popper

14 KARL RAIMUND POPPER Rozwinięciem zasad krytycznego racjonalizmu Poppera na płaszczyźnie społeczno-historycznej oraz politycznej było przeciwstawienie modelu społeczeństwa otwartego modelowi społeczeństwa zamkniętego w połączeniu z krytyką teoretycznej postawy, którą Popper nazwał „historycyzmem” i którą to postawę uznał za ideologiczną przesłankę i teoretyczną podbudowę dla społeczeństwa zamkniętego. Przejście od społeczeństwa zamkniętego do społeczeństwa otwartego określił jako największą rewolucję, przez którą ludzkość przeszła od początku swego istnienia. Rewolucja ta bynajmniej nie została jeszcze doprowadzona do końca. Ale dokonany został pierwszy ważny krok ku społeczeństwu otwartemu i od tego kroku nie ma już możliwości odwrotu. Uważał, że tym krokiem ku społeczeństwu otwartemu, dokonanym już w starożytnej Grecji, było oparcie się ludzi na rozumie i władzy krytycznego myślenia. Karl Raimund Popper

15 KARL RAIMUND POPPER Pojęcie społeczeństwa otwartego ma dużo wspólnych cech z pojęciem demokracji, jednak zarówno w treści pojęcia demokracji jak i w znanych dotychczas jego historycznych przejawach znajdują się pewne elementy negatywne, od których społeczeństwo otwarte powinno być wolne. Chodziło przede wszystkim o to, że demokracja jako „rządy ludu” posiada niebezpieczną tendencję do wyradzania się w formę tyranii, polegającą na ucisku mniejszości przez panującą większość oraz na podporządkowaniu jednostki woli ogółu, podczas gdy nieodłączną cechą społeczeństwa otwartego winno być poszanowanie praw najróżniejszych mniejszości i nieskończenie różnorodnych jednostek ludzkich. Istotą modelu społeczeństwa otwartego jest wolność polityczna dla wszystkich oraz rządy prawa. Oznacza to, że w społeczeństwie otwartym wszyscy ludzie będą wolni w granicach wyznaczonych przez prawo. Nie będzie zagrożeń ani dla wolności jednostek ani dla wolności grup mniejszościowych ze strony jakichkolwiek form tyranii, np. ze strony władzy politycznej, większości parlamentarnej, partii politycznych itp., ale z drugiej strony, wolność ta będzie regulowana przez prawo, które zapewniając wszystkim maksimum swobód, nie dopuści do tego, by realizacja wolności jednych ludzi, mogła prowadzić do konfliktu z realizacją wolności innych ludzi. Kolejną cechą, którą Popper przypisywał społeczeństwu otwartemu była zasada poszanowania indywidualności. Realizacja tej zasady powinna polegać na stworzeniu warunków umożliwiających wyzwolenie się jednostek spod wpływu przesądów i wszelkiego rodzaju autorytetów, zarówno osobowych jak i ideowych, oraz na przyznaniu jednostce wyłącznego prawa do kształtowania własnego życia, własnych poglądów i opinii na wszystkie sprawy, z którymi się spotyka w swym życiu. Z zasadą poszanowanie indywidualności wiąże sięnastępna zasada, charakteryzująca społeczeństwo otwarte,zasada indywidualnej odpowiedzialności jednostki skutki własnych wyborów i decyzji. Zasada ta jest oczywista w świetle dwóch poprzednich zasad, którymi są zasada wolności i zasada poszanowania indywidualności.

16 KARL RAIMUND POPPER Kolejnymi zasadami społeczeństwa otwartego są: równości oraz prawo do awansu społecznego. Zasadę równości należy rozumieć jako równość szans wolnych indywiduów na drodze do osiągania wszelkiego rodzaju godności, zaszczytów, stanowisk, a także jednakowość szans w dostępie do różnych dóbr. Z kolei prawo do awansu społecznego winno być rozumiane jako prawo jednostki do wybijania się ponad inne jednostki włącznie z możliwością aspirowania przez jedną jednostkę do miejsca zajmowanego przez inną jednostkę. Obok wyszczególnienia konkretnych cech i zasad charakteryzujących model społeczeństwa otwartego Popper wielokrotnie powtarzał, że żniejszą ogólną cechą tego społeczeństwa przyszłości będzie pełne wyzwolenie i maksymalne uaktywnienie krytycznej władzy ludzi w powiązaniu z wiarą w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu, którego najważniejszym zadaniem zawsze pozostanie tropienie i eliminowanie konkretnych przypadków nieprawdy i moralnego zła. Grób Karla Poppera

17 KARL RAIMUND POPPER Społeczeństwo zamknięte miało swoje konkretne historyczne kształty, w których istniało w przeszłości i w których istnieje nadal w czasach współczesnych, niekiedy realnie a niekiedy jako przedmiot reminiscencji i pragnień wielu ludzi i sił politycznych. Opisywał społeczeństwo zamknięte jako społeczeństwo pierwotne, kolektywne, plemienne, magiczne, którego najbardziej charakterystyczną cechą jest to, że za nic ma wszelkie prawa jednostki a wolność obywatelska i indywidualność nie są w nim żadnymi wartościami. Wartością jest natomiast dobro całości. W społeczeństwie zamkniętym droga życia jego członków jest raz na zawsze wytyczona. Wyznaczają ją liczne tabus, czyli zakazy, oraz nie podlegające krytyce instytucje. Za brak wolności i poszanowania indywidualności, społeczeństwo zamknięte oferuje swym członkom swoiste poczucie bezpieczeństwa, ład życiowy oraz pewność i stałość miejsca w hierarchii społecznej. Ze względu na te swoje aspekty, które dla wielu są wartościami, istnieją ciągle ludzie i ciągle pojawiają się ideologie, których celem jest zatrzymanie procesu transformacji i powrót do modelu społeczeństwa zamkniętego. Zdaniem Poppera, odwrót od kierunku przemian, których celem jest realizacja modelu społeczeństwa otwartego jest niemożliwy, niezależnie od tego, że trzeba za to zapłacić pewną cenę (np. spadek poczucia bezpieczeństwa).

18 KARL RAIMUND POPPER Karl Raimund Popper uprawiał filozofię nauki, metodologię nauk przyrodniczych i społecznych, filozofię społeczną i polityczną, ontologię, logikę, teorię prawdopodobieństwa i historię filozofii starożytnej – a każdą z nich z niezwykłą dociekliwością. Karl Raimund Popper uprawiał filozofię nauki, metodologię nauk przyrodniczych i społecznych, filozofię społeczną i polityczną, ontologię, logikę, teorię prawdopodobieństwa i historię filozofii starożytnej – a każdą z nich z niezwykłą dociekliwością. Pozostawił po sobie liczne twierdzenia i propozycje metodologiczne, proponował ciekawe eksperymenty myślowe, poczynił wiele ważnych obserwacji historycznych oraz sformułował terminy i kategorie, które weszły do powszechnego języka metodologii i krytyki społecznej. Pozostawił po sobie liczne twierdzenia i propozycje metodologiczne, proponował ciekawe eksperymenty myślowe, poczynił wiele ważnych obserwacji historycznych oraz sformułował terminy i kategorie, które weszły do powszechnego języka metodologii i krytyki społecznej. Karl Raimund Popper

19 THOMAS SAMUEL KUHN Thomas Samuel Kuhn (1922-1996) amerykański badacz nauki, nauki, jeden z najczęściej cytowanych filozofów i historyków nauki drugiej połowy XX wieku. Thomas Samuel Kuhn (1922-1996) amerykański badacz nauki, nauki, jeden z najczęściej cytowanych filozofów i historyków nauki drugiej połowy XX wieku. Studiował fizykę teoretyczną w Harvard University, doktorat otrzymał w 1949 r., z czasem porzucił fizykę na rzecz najpierw historii, a potem filozofii nauki. Studiował fizykę teoretyczną w Harvard University, doktorat otrzymał w 1949 r., z czasem porzucił fizykę na rzecz najpierw historii, a potem filozofii nauki. Spośród pięciu książek i licznych opublikowanych artykułów najbardziej znaną pracą Kuhna jest Struktura rewolucji naukowych /The Structure of Scientific Revolutions/. Tytuł ten ukazał się w 16. językach, wywołał wiele kontrowersji, żadna książka w dziejach filozofii nauki nie zdobyła dotąd takiego rozgłosu Spośród pięciu książek i licznych opublikowanych artykułów najbardziej znaną pracą Kuhna jest Struktura rewolucji naukowych /The Structure of Scientific Revolutions/. Tytuł ten ukazał się w 16. językach, wywołał wiele kontrowersji, żadna książka w dziejach filozofii nauki nie zdobyła dotąd takiego rozgłosu

20 THOMAS SAMUEL KUHN Wiele centralnych koncepcji przejął Kuhn od bakteriologa i filozofa nauki ze Lwowa (po wojnie profesora medycyny w Lublinie, Warszawie, a wreszcie w Izraelu), Ludwika Flecka (1896-1961). Wiele centralnych koncepcji przejął Kuhn od bakteriologa i filozofa nauki ze Lwowa (po wojnie profesora medycyny w Lublinie, Warszawie, a wreszcie w Izraelu), Ludwika Flecka (1896-1961). Jednak na książkę Flecka Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, ogłoszoną po niemiecku w 1935 r., przez następnych czterdzieści lat prawie nikt (poza Kuhnem) nie zwrócił uwagi, chociaż wprowadził pojęcia stylu myślowego i kolektywu myślowego, które są pierwowzorami kuhnowskich pojęć paradygmatu i społeczności uczonych. Jednak na książkę Flecka Powstanie i rozwój faktu naukowego. Wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, ogłoszoną po niemiecku w 1935 r., przez następnych czterdzieści lat prawie nikt (poza Kuhnem) nie zwrócił uwagi, chociaż wprowadził pojęcia stylu myślowego i kolektywu myślowego, które są pierwowzorami kuhnowskich pojęć paradygmatu i społeczności uczonych. Ludwik Fleck ze swoimi współpracownikami

21 THOMAS SAMUEL KUHN Struktura rewolucji naukowych dokonała prawdziwego przełomu i wywołała lawinę krytyki. Wzburzenie wywołało otwarte zanegowanie idei postępu naukowego. Według Kuhna postęp jest możliwy tylko w ramach określonego paradygmatu i polega na rozwiązywaniu kolejnych łamigłówek. Zmiana paradygmatu zrywa ciągłość rozwoju nauki. Struktura rewolucji naukowych dokonała prawdziwego przełomu i wywołała lawinę krytyki. Wzburzenie wywołało otwarte zanegowanie idei postępu naukowego. Według Kuhna postęp jest możliwy tylko w ramach określonego paradygmatu i polega na rozwiązywaniu kolejnych łamigłówek. Zmiana paradygmatu zrywa ciągłość rozwoju nauki. Teorie formułowane w ramach odmiennych paradygmatów są „niewspółmierne”, to znaczy, nie istnieje żadna miara, za pomocą której można byłoby stwierdzić, która z nich jest bardziej wartościowa poznawczo. Określone przez paradygmat, kryteria oceny, działają bowiem wyłącznie w ramach jednego paradygmatu, nie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny. Paradygmaty zaś zmieniają się nie ze względów poznawczych, lecz psychospołecznych, w wyniku znużenia uczonych niepowodzeniami. Teorie formułowane w ramach odmiennych paradygmatów są „niewspółmierne”, to znaczy, nie istnieje żadna miara, za pomocą której można byłoby stwierdzić, która z nich jest bardziej wartościowa poznawczo. Określone przez paradygmat, kryteria oceny, działają bowiem wyłącznie w ramach jednego paradygmatu, nie ma międzyparadygmatycznych kryteriów oceny. Paradygmaty zaś zmieniają się nie ze względów poznawczych, lecz psychospołecznych, w wyniku znużenia uczonych niepowodzeniami. THOMAS SAMUEL KUHN

22 W Strukturze przedstawił opisową wizję rozwoju nauki. Nauka normalna jest nie poszukiwaniem prawdy, lecz rozwiązywaniem łamigłówek (puzzles), według reguł określonych przez paradygmat. Paradygmat określa poza tym podstawową ontologię (na przykład korpuskularną lub falową, strukturę przestrzeni i czasu itd.), repertuar problemów naukowych, wzorce rozwiązań i kryteria ich oceny. W Strukturze przedstawił opisową wizję rozwoju nauki. Nauka normalna jest nie poszukiwaniem prawdy, lecz rozwiązywaniem łamigłówek (puzzles), według reguł określonych przez paradygmat. Paradygmat określa poza tym podstawową ontologię (na przykład korpuskularną lub falową, strukturę przestrzeni i czasu itd.), repertuar problemów naukowych, wzorce rozwiązań i kryteria ich oceny. Przed wykształceniem się paradygmatu nauka jest niedojrzała, znajduje się w tzw. okresie przedparadygmatycznym. Uczeni w ramach paradygmatu rozwiązują kolejne łamigłówki, a wszelkie niepowodzenia początkowo kładą na karb własnej niezręczności. Jednak gdy liczba opornych łamigłówek rośnie, powstaje kryzys zaufania do paradygmatu. Przed wykształceniem się paradygmatu nauka jest niedojrzała, znajduje się w tzw. okresie przedparadygmatycznym. Uczeni w ramach paradygmatu rozwiązują kolejne łamigłówki, a wszelkie niepowodzenia początkowo kładą na karb własnej niezręczności. Jednak gdy liczba opornych łamigłówek rośnie, powstaje kryzys zaufania do paradygmatu. Nauka wkracza w fazę rewolucyjną, extraordinary research, w której uczeni usiłują rozluźnić reguły paradygmatu. Powstają zalążki nowych paradygmatów, z czasem jeden z nich zwycięża, co kończy rewolucję naukową i zapoczątkowuje nowy okres nauki normalnej. Nauka wkracza w fazę rewolucyjną, extraordinary research, w której uczeni usiłują rozluźnić reguły paradygmatu. Powstają zalążki nowych paradygmatów, z czasem jeden z nich zwycięża, co kończy rewolucję naukową i zapoczątkowuje nowy okres nauki normalnej.

23 THOMAS SAMUEL KUHN Definicja paradygmatów podana przez Kuhna to „powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych modelowych problemów i rozwiązań”. Definicja paradygmatów podana przez Kuhna to „powszechnie uznawane osiągnięcia naukowe, które w pewnym czasie dostarczają społeczności uczonych modelowych problemów i rozwiązań”. Najogólniej przez Kuhnowski paradygmat można rozumieć tradycję badawczą, linię myślenia, która niesie szereg wskazówek grupie uczonych, w jaki sposób mają podchodzić do zjawisk, jak je analizować, jakiego rodzaju efektów oczekiwać, jakie typy eksperymentów wykonywać i jakiego zbioru metod używać. Najogólniej przez Kuhnowski paradygmat można rozumieć tradycję badawczą, linię myślenia, która niesie szereg wskazówek grupie uczonych, w jaki sposób mają podchodzić do zjawisk, jak je analizować, jakiego rodzaju efektów oczekiwać, jakie typy eksperymentów wykonywać i jakiego zbioru metod używać. Paradygmat dostarcza sposobu widzenia problemów i sugeruje, jakie rodzaje techniki są właściwe oraz jakie rodzaje rozwiązań są akceptowalne. Paradygmat dostarcza sposobu widzenia problemów i sugeruje, jakie rodzaje techniki są właściwe oraz jakie rodzaje rozwiązań są akceptowalne.

24 FILOZOFIA NAUKI Najnowsze osiągnięcia w filozofii nauki wskazały i ujawniły ogromne trudności związane z przekonaniem, że nauka opiera się na fundamencie składającym się z wyników obserwacji i eksperymentów, oraz, że istnieje procedura wnioskowania, która umożliwia wyprowadzanie teorii naukowych, w sposób niezawodny. Nie istnieje metoda, dzięki której można byłoby wykazać, że dana teoria jest prawdziwa, czy choćby prawdopodobnie prawdziwa. Najnowsze osiągnięcia w filozofii nauki wskazały i ujawniły ogromne trudności związane z przekonaniem, że nauka opiera się na fundamencie składającym się z wyników obserwacji i eksperymentów, oraz, że istnieje procedura wnioskowania, która umożliwia wyprowadzanie teorii naukowych, w sposób niezawodny. Nie istnieje metoda, dzięki której można byłoby wykazać, że dana teoria jest prawdziwa, czy choćby prawdopodobnie prawdziwa. Filozofia nauki jest filozoficzną refleksją nad nauką i jako taka może być dyscypliną stosowaną do konkretnej pracy badawczej, lub przygotowywania do takiej pracy w przyszłości, w celu podniesienia samoświadomości swoich naukowych poczynań i przez to polepszenia ich jakości. Filozofia nauki jest filozoficzną refleksją nad nauką i jako taka może być dyscypliną stosowaną do konkretnej pracy badawczej, lub przygotowywania do takiej pracy w przyszłości, w celu podniesienia samoświadomości swoich naukowych poczynań i przez to polepszenia ich jakości.

25 BIBLIOGRAFIA Kuderowicz Z., Myśli i ludzie: Filozofia XX wieku, Warszawa 2002 Kuderowicz Z., Myśli i ludzie: Filozofia XX wieku, Warszawa 2002 Kuhn T., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, Warszawa 1985. Kuhn T., Dwa bieguny. Tradycja i nowatorstwo w badaniach naukowych, Warszawa 1985. Kuhn T., Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 1968. Kuhn T., Struktura rewolucji naukowych, Warszawa 1968. Kuhn T., Przewrót kopernikański. Astronomia planetarna w dziejach myśli Zachodu, Warszawa 1966. Kuhn T., Przewrót kopernikański. Astronomia planetarna w dziejach myśli Zachodu, Warszawa 1966. Popper K., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, Warszawa 1999. Popper K., Droga do wiedzy. Domysły i refutacje, Warszawa 1999. Popper K., Logika odkrycia naukowego, Warszawa 1977. Popper K., Logika odkrycia naukowego, Warszawa 1977. Popper K., Nędza historycyzmu, Warszawa 1999. Popper K., Nędza historycyzmu, Warszawa 1999. Popper K., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, Warszawa 2006. Popper K., Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, Warszawa 2006.