SŁAWOMIR W. CIUPA Opole r.

Prezentacja na temat: "SŁAWOMIR W. CIUPA Opole r."— Zapis prezentacji:

1 SŁAWOMIR W. CIUPA Opole 8.04.2015 r.
METODYKA PRACY PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU w postepowaniu cywilnym – wybrane zagadnienia SŁAWOMIR W. CIUPA Opole r.

2 WYZNACZENIE WSKAZANEGO PRZEZ STRONĘ PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU
W razie ustanowienia przez sąd pełnomocnika z urzędu na wniosek strony, która wskazała konkretnego radcę prawnego do jej reprezentowania sąd zamieszcza o tym notatkę w odpisie doręczonego organowi samorządowemu postanowienia Organ samorządowy (rada okręgowej izby radców prawnych) nie jest związany wskazaniem strony. Powinien go jednak uwzględnić go w miarę możliwości (tj. przy rozważeniu okoliczności faktycznych, których zaistnienie uzasadniałoby ze strony wyznaczonego radcy prawnego odmowę świadczenia pomocy prawnej lub jego zwolnienie przez sąd z obowiązków pełnomocnika z urzędu) i w porozumieniu ze wskazanym radcą prawnym. Powstaje problem czy „w porozumieniu” oznacza wiążącą organ zgodę na wyznaczenie, czy tylko niewiążącą organ opinię w kwestii wyznaczenia; wydaje się, że chodzi o zgodę, gdyż w przeciwnym mogłoby to prowadzić do nadużyć w wyznaczaniu pełnomocnika przy uwzględnieniu wyłączenie interesów strony z pominięciem stanowiska pełnomocnika

3 ZMIANA PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU PRZEZ STRONĘ
Strona, dla której sąd na jej wniosek ustanowił pełnomocnika z urzędu nie może wnosić o jego zmianę bezpośrednio do Sądu (por. art. 118 § 3 KPC; wyr. SA w Szczecinie z r., I ACa 558/12). Strona może jednak wypowiedzieć pełnomocnikowi z urzędu pełnomocnictwo procesowe. Wypowiedzenie takie odnosi skutek prawny w stosunku do sądu z chwilą zawiadomienia go o tym, a wobec pozostałych stron z chwilą zawiadomienie ich o tym przez sąd (art. 94 § 1 KPC w zw. z ar. 118 KPC; wyr. SN z r., IV CSK 441/11 i z r., sygn. II CSK 85/11; post. SN z r., III CRN 64/76; wyr. SA w Szczecinie z r., I ACa 558/12) Do czasu doręczenia wypowiedzenia pełnomocnictwa sądowi i stronie przeciwnej pełnomocnik z urzędu nadal ma obowiązek reprezentowania strony, chyba że wypowiedzenie nastąpiło na rozprawie w obecności pełnomocnika z urzędu, strony przeciwnej lub jej pełnomocnika (art. 94 § 2 KPC i art. 47 KERP nie znajdą tu zastosowania, gdyż dotyczą zwolnienia pełnomocnika z jego obowiązków). Obowiązek powiadomienia sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa ciąży na stronie, nie uchyla jednak jak się wydaje powinności pełnomocnika z urzędu do zawiadomienia o tym sądu

4 ZMIANA PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU PRZEZ STRONĘ
Dominuje pogląd, że ustanowienie kolejnego pełnomocnika z urzędu, dla strony która wypowiedziała mu pełnomocnictwo ograniczone jest do przypadku, gdy powodem wypowiedzenia było: sporządzenie bez zasad zachowania należytej staranności opinii w kwestii braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi na niezgodność z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 118 § 5 i 6 KPC; por. H. Pietrzkowski: Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, W-wa 2013, s. 44), lub ważne i usprawiedliwione powody wypowiedzenia takie jak uzasadniające jego zwolnienie przez sad z obowiązku zastępowania strony z ważnych przyczyn (art. 118 § 3 KPC np. choroba, brak zachowania należytej staranności, utratę zaufania do pełnomocnika z ważnych pobudek - por. M. Kaczyński: Pełnomocnik z urzędu z sądowym postępowaniu cywilnym, W-wa 2014, s ; post. SN z r., V CZ 11/12, wyr. SA w W-wie z r., I ACa 1480/12); za błahe i nieusprawiedliwione powody wypowiedzenia uznano w szczególności subiektywne niezadowolenie strony z działań pełnomocnika, braku kontaktu ze stroną w przypadku postępowania przed Sądem Najwyższym

5 COFNIĘCIE USTANOWIENIA PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU PRZEZ SĄD
Cofnięcie ustanowienia pełnomocnika z urzędu może nastąpić przez sąd jeżeli okaże się, że okoliczności, na podstawie których je przyznano nie istniały lub przestały istnieć (art. 120 § 1 KPC) tzn. jeżeli okaże się, że strona była albo jest w stanie ponieść koszty pełnomocnika z urzędu bez uszczerbku dla siebie i rodziny (art. 117 § 2 KPC) lub jeżeli udział w sprawie pełnomocnika nie był lub jest potrzebny (art. 117 § 5 KPC) Cofnięcie ustanowienia może nastąpić w każdym stadium podstępowania, ale nie po prawomocnym zakończeniu sprawy (post. SN z r., II CZ 77/63) Cofniecie może nastąpić na podstawie informacji uzyskanych przez sąd albo na wniosek strony (tzw. zrzeczenie się prawa do obrony jako przywileju strony dla której ustanowiono pełnomocnika z urzędu) lub strony przeciwnej (por. art KPC). Wniosek strony lub strony przeciwnej nie wiąże jednak sądu i może spowodować jedynie wszczęcie postępowania z art. 120 KPC Pełnomocnictwo z urzędu wygasa na skutek jego cofnięcia przez sąd z chwilą uprawomocnienia się postanowienia w przedmiocie cofnięcia ustanowienia

6 ZWOLNIENIE PRZEZ SĄD PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU
Pełnomocnika z urzędu z zastępowania strony w sprawie przez może zwolnić tylko sąd na jego wniosek i tylko z ważnych przyczyn (art. 118 § 3 KPC). Pełnomocnik z urzędu nie może więc sam wypowiedzieć pełnomocnictwa, ale może z ważnych przyczyn wnosić do sądu o zwolnienie go z obowiązku zastępowania strony (art. 118 § 3 KPC). Za ważne przyczyny mogą być w szczególności uważane wystąpienie konfliktu interesów, obawa na naruszenie tajemnicy zawodowej, utrata zaufania do strony spowodowana ważnymi pobudkami, brak kompetencji lub doświadczenia koniecznego dla prowadzenia sprawy, poważna choroba, trudna sytuacja rodzinna, złe relacje lub brak możliwości współpracy ze stroną, uniemożliwiające lub znacznie utrudniające świadczenie pomocy prawnej, zmiana siedziby uniemożliwiająca świadczenie pomocy prawnej. Przyczyny zwolnienia muszą jednak dotyczyć konkretnej sprawy, a nie zwolnienia w ogóle we wszelkich sprawach i na jakiś czas np. na 5 lat i z powodu stanu zdrowia oraz dłuższego wyjazdu za granicę (por. wyr. NSA z r., II GSK 403/13)

7 WYGAŚNIĘCIE PEŁNOMOCNICTWA Z URZĘDU
Śmierć pełnomocnika z urzędu lub uznanie go za zmarłego powoduje automatycznie wygaśnięcie pełnomocnictwa procesowego (por. art. 101 § 2 KC). W związku z tym ustają także pełnomocnictwa substytucyjne dalszych pełnomocników oraz upoważnienia aplikantów udzielone przez zmarłego pełnomocnika (por. post. SN z r., III CR 147/68; post. SN z r., II CKN 1124/98). Śmierć pełnomocnika nie jest podstawą do zawieszenia postępowania, ale może ono toczyć się dalej dopiero po wezwaniu strony niestawającej, chyba że stawiła się na rozprawie i wie o śmierci pełnomocnika i nie wnosi o odroczenie rozprawy (art. 175 KPC). Sąd w razie śmierci pełnomocnika, utraty przez niego uprawnień zawodowych (skreślenia z listy – art. 29 u.r.p.), możliwości wykonywania zawodu (uchwała Rady OIRP o stwierdzeniu trwałej niemożliwości wykonywania zawodu podjęta na podstawie orzeczenia lekarskiego i po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego – art. 222 u.r.p. oraz jak się wydaje zawieszenie prawa od wykonywania zawodu – art. 28 u.r.p. oraz tymczasowe zawieszenia w czynnościach zawodowych – art. 652 u.r.p.), zdolności procesowej (w tym postulatywnej) - zawiesza z urzędu postępowanie, gdy w sprawie mamy do czynienia z przymusem adwokacko-radcowskim, wyznaczając odpowiedni termin na wskazanie nowego pełnomocnika i po jego upływie podejmuje postępowanie (art KPC)

8 WYGAŚNIĘCIE PEŁNOMOCNICTWA Z URZĘDU
Ustanowienie pełnomocnika z urzędu wygasa wraz ze śmiercią strony, która je uzyskała (art. 119 KPC). Wydaje się także, że ustanowienie takie wygasa razie także w razie utraty przez nią zdolności procesowej (por. art. 96 KPC). Także ustanie, likwidacja lub upadłość osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej powoduje wygaśnięcie pełnomocnictwa (por. post. SN z r., I CZ 127/03) Jednak utrata przez osobę prawną organu powołanego do jej reprezentowania nie powoduje wygaśnięcia pełnomocnictwa, ale implikuje zawieszenie postępowania, gdyż nie traci ona bytu prawnego i istnieje w obrocie prawnym, posiadają zdolność sądową i procesową (art. 174 § 1 pkt 2 KPC; por. post. SN z r., II PZ 15/10) Jednakże po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik podejmuje czynności niecierpiące zwłoki w celu zapobieżenia niekorzystnym skutkom prawnym dla następców strony (art. 119 KPC). Zazwyczaj będzie to jak przy pełnomocniku z wyboru czas do prawomocnego zawieszenia postępowania (por. art. 96 KPC), gdyż w razie śmierci strony, utraty przez nią zdolności sądowej sąd zawiesza postępowanie z urzędu (art. 174 § 1 pkt 1 i § 2). Przede wszystkim są to więc czynności zmierzające do zawieszenia postępowania, do których należy złożenie zażalenia i skargi kasacyjnej na postanowienie, którym sąd zamiast zawiesić - błędnie umorzył postępowanie (art. 96 KPC w związku z art. 91 pkt 1 KPC; post. SN z r., II CZ 14/75). Na podstawie art. 96 KPC wszystkie działania podjęte przez pełnomocnika po śmierci strony są bezprawne, z wyjątkiem czynności niecierpiących zwłoki (por. wyr. SN z r., II UKN 67/00)

9 KONTAKT I RELACJA PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU ZE STRONĄ
Obowiązkiem pełnomocnika z urzędu jest niezwłoczne nawiązanie kontaktu ze stroną i jego utrzymywanie, aż do czasu wygaśnięcia pełnomocnictwa. Obowiązkiem pełnomocnika z urzędu jest informowanie strony o bieżącym przebiegu sprawy i jej wyniku oraz udzielanie jej porad co do wymaganego, oczekiwanego lub postulowanego przez stronę sposobu prowadzenia sprawy wraz z pouczaniem jej o skutkach niezastosowania się do porad, przepisów prawa lub żądań sądu (art. 44 KERP) W celu wykonania obowiązku kontaktowego i informacyjnego konieczne jest ustalenie sposobu komunikacji ze stroną. Orzecznictwo w pewnym zakresie łagodzi ten obowiązek uznając, że: termin i sposób porozumienia się pełnomocnika ze stroną należy wyłącznie do tegoż pełnomocnika i strony (post. SN z: r., II UZ 13/98, r., III UZ 12/06, z r., UZ 11/11); osobisty kontakt pełnomocnika ze stroną nie jest konieczny w przypadku, gdy został ustanowiony celem wniesienia skargi kasacyjnej, o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, o wznowienie postępowania (por. wyr. SA w Warszawie z r., I ACa 1480/12); sama odmowa spełnienia żądania osobistego kontaktu ze stroną pozbawioną wolności nie jest wadliwym działaniem pełnomocnika, gdy możliwa i zasadna jest inna forma kontaktu np. telefonicznego (por. wyr. SA w Białymstoku z r., I ACa 639/14)

10 KONTAKT I RELACJA PEŁNOMOCNIKA Z URZĘDU ZE STRONĄ
Obowiązkiem pełnomocnika z urzędu jest takie ukształtowanie modelu relacji ze stroną, którą z jednej strony wyznaczają lojalność, zaufanie i kierowanie się dobrem klienta, dbałość o jego interesy oraz należyte świadczenia pomocy prawnej, z drugiej zaś podstawowe wartości zawodowe (niezależność, godność zawodowa, unikanie konfliktu interesów i naruszenia tajemnicy zawodowej) oraz interes wymiaru sprawiedliwości (publiczny), którego pełnomocnik jest uczestnikiem Nie może to być model paternalistyczny tj. podporządkowania pełnomocnika stronie (art. 7 KERP) albo podporządkowania strony pełnomocnikowi (art. 8 i 12 ust. 1 KERP). Postulowany jest, na ile to możliwie, model poszanowania autonomii klienta (partnerski – art. 45 KERP). Partnerstwo to ma jednak swoje granice tzn. nie może prowadzić do udzielania pomocy w popełnianiu przestępstw lub inny sposób naruszać prawa, dobrych obyczajów i etyki (art. 6, 12 ust. 3, 18 KERP), naruszeniu prawdomówności (zwłaszcza w stosunku do sądu), rzetelności i rzeczowości procesowej (przeciwdziałanie nadużyciom procesowym – art. 6 , 48 i 49 KERP). W praktyce nie jest jednak wykluczony model, w którym pełnomocnik dokonuje wyborów za stronę, gdy ze względu na swoje przymioty osobiste nie jest ona w stanie podejmować ich samodzielnie

11 ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA Z URZĘDU
Pełnomocnik z urzędu jest obowiązany zastępować stronę do prawomocnego zakończenia postępowania (obejmuje zakres określony w art. 91 KPC z wyjątkiem czynności podejmowanych po prawomocności orzeczenia kończącego postępowanie), chyba że z postanowienia sądu wynika, iż obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej (art. 118 § 2 KPC) W doktrynie podkreśla się, że prawomocne zakończenia postępowania nie jest tożsame ze spełnieniem celu, dla którego pełnomocnictw wygasa. Pełnomocnictwo to wygasa bowiem, gdy sprawa jest zakończona w obu instancjach, minął termin do wniesienie skargi o wznowienie postępowania, odebrano koszty procesu od strony przeciwnej i nie ma konieczności przeprowadzenia czynności egzekucyjnych lub zabezpieczających (M. Kaczyński: Pełnomocnik z urzędu z sądowym postępowaniu cywilnym, W-wa 2014, s ) Sąd może jednak inaczej określić w ustanowieniu zakres umocowania pełnomocnika z urzędu (art. 118 § 1 KPC) np. tylko do określonego postępowania (procesowego, nieprocesowego, egzekucyjnego) lub określonej instancji, wniesienia określonego środka zaskarżenia (w tym odwoławczego), a także ustalić kiedy ustaje obowiązek zastępowania strony przed prawomocnym zakończeniem postępowania w sprawie Strona może ograniczyć zakres pełnomocnictwa procesowego z urzędu, ale w sposób nie budzący wątpliwości (por. post. SN z r., II UZ 78/05)

12 ZAKRES PEŁNOMOCNICTWA Z URZĘDU
Pełnomocnik z urzędu w postępowaniu przed sądem powszechnym: jest umocowany do wniesienia w imieniu strony skargi o wznowienie postępowania i czynności wywołanych wniesieniem skargi (post. SN z r., V CZ 164/02; z r., I PZ 6/14); reprezentowania strony przez oznaczonym sądem w I instancji, a nie w fazie postępowania w I instancji tj. jest uprawniony do sporządzenie i wniesienia apelacji, gdyż czynności te są udziałem sądu I instancji (wniesienie i kontrola formalna) i nie są obwarowane obowiązkiem wykazania się pełnomocnictwem do występowania przed sądem II instancji (post. SN  z  r., V CZ 141/04 i z r., III CZ 32/12; jednak odmienny pogląd, że zakończenie postępowania w danej instancji następuje z chwilą wydania orzeczenia kończącego postępowanie w tej instancji - uchw. SN: z r., III CZP 124/2006, z r., III CZP 74/2006, z r., III CZP 86/2006); do dokonywania czynności już po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie dotyczących wcześniejszych jego faz (np. zażalenie na koszty postępowania, wniosek o odpis wyroku, sporządzenie i doręczenie uzasadnienia, przywrócenie terminu do dokonania czynności procesowej (post. SN z r., III UZ 13/11 nie jest umocowany do działania za stronę w postępowaniu egzekucyjnym po prawomocnym zakończeniu postępowania (post. SA w Krakowie z r., I ACz 193/13; odmiennie – por. post. SN z r., I CKN 312/99); do wniesienia skargi kasacyjnej i uczestniczenia w postępowaniu kasacyjnym (art i nast. KPC), zainicjowanym wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art i nast. KPC) oraz dotyczących unieważnienia prawomocnego orzeczenia (art. 64 ustawy z 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym oraz art § 3 k.p.c.) – uchw. SN (7s) z r., III CZP 142/07; zapisu na sąd polubowny. Pełnomocnictwo procesowe z urzędu w postępowaniu kasacyjnym nie obejmuje umocowania do reprezentowania strony w innych sprawach, a w szczególności w sprawie wywołanej skargą o wznowienie postępowania (post. SN z 18 listopada 2009 r., II CZ 52/09). Adwokat z urzędu ustanowiony w toku postępowania egzekucyjnego jest stosownie do art. 91 pkt 2 KPC w zw. z art. 118 KPC umocowany do reprezentowania strony (uczestnika) co do wszelkich czynności dotyczących przymusowego wykonania danego tytułu (por. post. SN z r., I CKN 312/99)

13 SUBSTYTUCJA I UPOWAŻNIENIE
Pełnomocnik z urzędu nie zawsze musi wykonywać swoje uprawnienia i obowiązki osobiście, a gdy nie może ich wykonywać z powodu przemijającej przeszkody (np. choroby, nagłego wyjazdu lub trudności rodzinnych, kolizji spraw i terminów) lub dla celów ekonomii postępowania jest obowiązany do zapewnienia zastępstwa. W tym celu może: udzielić substytucji (dalszego pełnomocnictwa procesowego) innemu radcy prawnemu lub adwokatowi (art. 91 pkt. 3 KPC, art. 21 u.r.p.), upoważnić aplikanta radcowskiego czy adwokackiego (jeżeli jest wspólnikiem spółki adwokacko-radcowskiej) do zastępowania radcy prawnego przed sądem (jednakże w wyłączeniami z art. 351 u.r.p.), skierować do sądu orzekającego – jeżeli ma podjąć czynności poza jego siedzibą sądu - uzasadniony wniosek o wyznaczenie przez właściwy organ samorządu adwokata lub radcy prawnego z innej miejscowości do podjęcia tych czynności (art. 118 § 4 KPC) Pełnomocnik udzielając pełnomocnictwa substytucyjnego powinien umożliwić substytutowi odpowiednie przygotowanie się do podjęcia obowiązków, a substytut powinien niezwłocznie potwierdzić przyjęcie pełnomocnictwa (art. 43 ust. 4 KERP)

14 SUBSTYTUCJA I UPOWAŻNIENIE
Substytut i zastępca radcy prawnego wyznaczeni w trybie art. 91 pkt 3 KPC i art. 21 ust. 2 u.r.p. są dalszymi pełnomocnikami strony działającymi obok pełnomocnika z urzędu i ze skutkiem bezpośrednio dla strony. Wydaje się, że inny radca pracy wyznaczony w trybie art. 118 § 4 KPC jest pełnomocnikiem z urzędu strony umocowanym do podjęcia określonych przez sąd czynności poza siedzibą sądu Upoważniony aplikant jest zastępcą procesowym pełnomocnika z urzędu (działa za pełnomocnika i w jego imieniu, a w imieniu strony – por. uchw. SN z r., III CZP 27/06), a jego czynności wywołują skutek wobec strony, a nie poprzez to, że działa w imieniu pełnomocnika z urzędu. W doktrynie spotyka się także poglądy, że aplikant powinien być traktowany jak substytut M. Kaczyński: Pełnomocnik z urzędu z sądowym postępowaniu cywilnym, W-wa 2014, s )

15 BIEG TERMINÓW PROCESOWYCH
Zgłoszenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy ich ustanowienia nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania, chyba że chodzi o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla powoda na skutek wniosku zgłoszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. Sąd może jednak na podstawie swojej swobodnej oceny wstrzymać rozstrzygnięcie sprawy, aż do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku i w tym celu odwołać lub odroczyć rozprawę (art. 124 § 1 KPC) Złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu przerywa bieg terminu do wniesienia środka zaskarżenia pod warunkiem, że: termin dotyczy wniesienia skargi kasacyjnej lub zażalenia obarczonego przymusem adwokackim; wniosek został złożony w toku biegu terminu, a przed jego upływem; po raz pierwszy w danym postępowaniu, albo został oparty na nowych okolicznościach (art. 124 § 2- 5 KPC)

16 BIEG TERMINÓW PROCESOWYCH
Ustanowienie - na wniosek strony złożony przed upływem terminu do wniesienia pisma procesowego nie objętego przymusem adwokacko-radcowskim (np. odpowiedzi na pozew, dalszego pisma przygotowawczego, apelacji, zażalenia) – pełnomocnika z urzędu już po upływie tego terminu lub wprawdzie przed jego upływem, ale praktycznie w takim czasie, który nie zapewnia zachowania należytej staranności przy sporządzaniu i wnoszeniu pisma nie powoduje przerwania biegu tego terminu (por. post. SN z r., V CKN 1687/00). Jeżeli jest to termin sądowy pozostaje wniosek o jego przedłużenie złożony przed jego upływem (art. 166 KPC), a jeżeli ustawowy – wniosek o jego przywrócenie ze względu na uchybienie terminowi złożony po jego upływie (art. 168 i 169 KPC) W przypadku prekluzji dowodowej wnioski związane z dopuszczeniem złożenia spóźnionych pism procesowych lub przytaczaniem spóźnionych twierdzeń i dowodów (art. 207 i 217 KPC) z powołaniem się na rażącą nieporadność strony do chwili ustanowienia pełnomocnika z urzędu jako wyjątkową okoliczność (ew. możliwość ich dopuszczenia z urzędu przez sąd mimo oddalenia wniosku ze względu na spóźnienie)

17 BIEG TERMINÓW PROCESOWYCH
Złożenie wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu nie ma wpływu na bieg terminu do złożenia apelacji. Jeżeli pozostały po ustanowieniu adwokata okres biegnącego terminu do wniesienia apelacji okaże się niewystarczający w takim stopniu, że prowadzi to do uchybienia terminu strona może ubiegać się o przywrócenie terminu. Przesłankę jego przywrócenia stanowi brak winy w uchybieniu terminu (por. post. SN z r., I CZ 56/05) Przyczyna uchybienia terminowi do wniesienia pisma procesowego nie objętego przymusem adwokacko-radcowskim ustaje, kiedy pełnomocnik miał rzeczywistą możliwość jego sporządzenia czyli, gdy miał czas na zapoznanie się z aktami i stanowiskiem strony oraz sporządzenia pisma. Chwila doręczenia pisma o wyznaczenia nie jest więc tożsama z możliwością dokonania wniesienia pisma Doręczenie orzeczenia sądu pierwszej instancji z uzasadnieniem byłemu pełnomocnikowi strony po zawiadomieniu sądu o wypowiedzeniu pełnomocnictwa jest nieskuteczne i nie powoduje rozpoczęcia biegu terminu do wniesienia apelacji (por. post. SN z r., I CZ 180/03). Wypowiedzenie pełnomocnictwa procesowego po doręczeniu adwokatowi odpisu wyroku z uzasadnieniem nie ma wpływu na bieg terminu do zaskarżenia orzeczenia ponieważ przepisy k.p.c. nie przewidują wstrzymania biegu terminu w takiej sytuacji (por. post. SN z r., V CZ 130/01)

18 BIEG TERMINÓW PROCESOWYCH
Ustanowienie - na wniosek strony złożony przed upływem terminu do wniesienia środka zaskarżenia objętego przymusem adwokacko-radcowskim (tj. zastępstwa procesowego przed Sądem Najwyższym lub związanych z tym postępowaniem, ale podejmowanych przez sądy niższych instancji - postępowanie kasacyjne, o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, zażaleniowe, o przywrócenie terminu do wniesienia środka zaskarżenia do Sądu Najwyższego, ze skargi o wznowienie postępowania, jeżeli do rozstrzygnięcia o dopuszczalności wznowienia właściwy jest Sąd Najwyższy, w sprawach wnoszonych na podstawie ustaw szczególnych) - pełnomocnika z urzędu powoduje w przypadkach określonych w art. 124 § 2-3 KPC do czasu jego rozpoznania wstrzymanie biegu postępowania Wyznaczenie kolejnego pełnomocnika (zmiana) po doręczeniu poprzedniemu pełnomocnikowi wyroku z uzasadnieniem lub na skutek zwolnienia z ważnych przyczyn przez sąd poprzedniego pełnomocnika z obowiązku zastępowania strony lub sporządzenia przez poprzedniego pełnomocnika bez zachowania należytej staranności opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej (lub o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia) - nie ma wpływu na zmianę początku biegu terminu do złożenia tej skargi (art. 118 § 3 i 6 i art. 124 § 3 KPC; por. post. SN z r., II CZ 45/2011, z r., I CZ 59/2012; z r., I CZ 63/13)

19 ODMOWA SKŁADANIA PISM PROCESOWYCH
Pełnomocnik z urzędu nie ma obowiązku składania pism procesowych, które z zachowaniem należytej staranności uważa za bezzasadne lub niecelowe i ma prawo do odmowy ich sporządzenia i wniesienia. Stanowi to przejaw zachowania zasady niezależności radcy prawnego, w tym przypadku nieulegania wpływom klienta zgodnie z jej preferencjami lub życzeniami (art. 7 KERP). W przypadku, gdy szanse na wygranie sprawy są żadne lub niewielkie oraz związane z ryzykiem finansowym (pokrycie kosztów postępowania przez klienta) odmowa taka stanowi wyraz lojalności i kierowania się dobrem klienta (art. 8 KERP) i dobrem wymiaru sprawiedliwości (interesem publicznym) polegającym na unikaniu szkodliwego wszczynania bezzasadnych postępowań finansowanych ze środków publicznych oraz nadmiernego obciążania pracą wymiaru sprawiedliwości Odmowa złożenia pism procesowego przez pełnomocnika z urzędu jest tylko częściowo uregulowana w KPC i KERP. Musi jednak nastąpić z zachowaniem należytej staranności tzn. muszą istnieć rzeczywiste i obiektywne podstawy do odmowy, sąd i strona muszą być zawiadomieni o odmowie, a strona dodatkowo powinna być pouczona o skutkach odmowy i swoich prawach (w szczególności o prawie do wyznaczenia innego pełnomocnika przez organ samorządu), pełnomocnik powinien uzyskać dla celów dowodowych zgodę strony na zaniechanie wniesienia pisma (zwłaszcza środka zaskarżenia)

20 ODMOWA SKŁADANIA PISM PROCESOWYCH
KPC reguluje jedynie kwestią odmowy sporządzenia i wniesienia skargi kasacyjnej lub o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia w razie niestwierdzenia podstaw do ich wniesienia. W takim przypadku pełnomocnik niezwłocznie (ale nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia zawiadomienia go o wyznaczeniu) zawiadamia o tym stronę i sąd i załącza sporządzoną przez siebie opinię o braku podstaw do wniesienia skargi (art. 118 § 5 i 6 KPC) KERP wymaga natomiast, aby w przypadku stwierdzenia bezzasadności lub niecelowości wniesienia środka odwoławczego (a więc już nie zaskarżenia) od orzeczenia kończącego sprawę w danej instancji przedstawić klientowi (ale już nie sądowi lub organowi samorządu zawodowego) informację (a więc już nie opinię jak art. 28 ust. 7 KERP w poprzednim brzmieniu) w tym przedmiocie (art. 44 ust. 3 KERP) KERP nie wymaga natomiast (tak jak poprzednio) uzyskania zgody klienta na zaniechanie wniesienia środka zaskarżenia (por. art. 44 ust. 2 KERP i art. 28 ust. 6 KERP w poprzednim brzmieniu), a także nie reguluje uprawnienie do złożenia na życzenie klienta pisma procesowego (pozwu, wniosku lub środka odwoławczego), także w razie sporządzenia opinii o odmowie jego złożenia, chyba że naruszałoby to w oczywisty sposób ustawowe wymogi (por. art. 28 ust. 8 KERP w poprzednim brzmieniu)

21 ODMOWA SKŁADANIA PISM PROCESOWYCH
Co do zasady odmowa złożenia pisma procesowego i sporządzenie z zachowaniem należytej staranności informacji lub opinii o bezzasadności lub niecelowości tej czynności wraz z zawiadomieniem strony i sądu o tej okoliczności jest równoznaczna z udzieleniem stronie pomocy prawnej z urzędu. Pojawiają się jednak wątpliwości czy w każdym przypadku należą się za to koszty nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu, gdyż KPC reguluje jedynie taką okoliczność w przypadku skargi kasacyjnej i o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (art. 118 § 5 KPC). W orzecznictwie wyrażono pogląd o braku podstaw do przyznania kosztów w innych przypadkach, ze względu na brak podstawy prawnej i ograniczenie obowiązków pełnomocnika jednie do poinformowania strony o bezzasadności lub niecelowości złożenia pisma (por. post. SN z r., IV CZ 143/11 w odniesieniu do stwierdzenia braku podstaw do wniesienia zażalenia)

22 WNIESIENIE POZWU, UZNANIE, ROZSZERZENIE, COFNIĘCIE POWÓDZTWA, ZAWARCIE UGODY
Pełnomocnictwo z urzędu obejmuje z mocy samego prawa uprawnienie do zawarcia ugody, zrzeczenia się roszczenia lub uznania powództwa, chyba że sąd postanowił inaczej (art. 118 § 2 i art. 91 pkt 4 KPC). Orzecznictwo uznaje także prawo pełnomocnika do rozszerzenia powództwa i przyjęcie tego oświadczenia w imieniu strony przeciwnej (por. wyr. SN z r., II CR 103/66). Zgodnie z art. 44 ust. KERP radca prawny obowiązany jest jednak uzyskać zgodę klienta na wniesienie pozwu, uznanie powództwa, zawarcie ugody lub cofnięcie powództwa (ale już nie zrzeczenia się roszczenia). Pełnomocnik powinien jednak w uzasadnionych przypadkach i jeżeli odpowiada to interesowi strony poinformować stronę o potrzebie podjęcia takich czynności i skutkach ich zaniechania, w szczególności zaś podjęcia próby ugodowej lub skierowaniu sprawy do mediacji, a także dołożyć wszelkich starań, aby zachęcać strony do ugodowego rozwiązania sporu (art. 27 ust. 2 KERP w poprzednim brzmieniu) Strona może pozbawić pełnomocnika powyższych uprawnień, co odnosi skutek wobec sądu z chwilą złożenia wyraźnego oświadczenia woli w tym przedmiocie. Strona stawająca jednocześnie z pełnomocnikiem (przyjmuje się także, że w razie jej nieobecność) może niezwłocznie (bezpośrednio po złożeniu oświadczenia, chyba ze nie była obecna, wówczas na najbliższym posiedzeniu lub piśmie wniesionym przed jego rozpoczęciem) prostować lub odwoływać jego oświadczenia, a zdaniu strony sąd powinien dać pierwszeństwo, ale nie może go kontrolować z punktu widzenia interesów strony (art. 93 KPC)

23 DBAŁOŚĆ O DOBRO I INTERESY STRONY ORAZ ZASADY ETYKI
Należyta staranność to staranność ogólnie wymagana w środowisku zawodowym profesjonalnych pełnomocników, normalna, przeciętna, standardowa przy wykonywaniu typowych czynności zawodowych przy posiadaniu odpowiednich kompetencji. Jest niższa od staranności szczególnej (nieprzeciętnej, specjalnej - wykonywanie wszystkich możliwych czynności zgodnie z wysokimi kompetencjami) lub najwyższej (wyjątkowej - wykonywanie wszelkich możliwych i ostrożnościowych nawet nieracjonalnych, czynności zgodnie z najwyższymi kompetencjami) Staranny pełnomocnik powinien prowadzić sprawę z dbałością, ze znajomością prawa i jego aktualnej wykładni w tych dziedzinach, w których praktykuje (jeżeli nie ma kompetencji ma obowiązek nieprzyjęcia sprawy), podejmować czynności o charakterze ostrożnościowym przy uwzględnieniu rozbieżności w orzecznictwie, korzystać ze wszystkich dopuszczalnych prawem środków w celu uzyskania korzystnego rozstrzygnięcia, informować klienta o zamierzonych i podjętych czynnościach oraz ich skutkach (por. wyr. SN z r., I CSK 330/11)

24 OPŁACANIE PISM PROCESOWYCH
Pełnomocnik z urzędu nie ma obowiązku ponoszenia za stronę opłat i kosztów w prowadzonej z urzędu sprawie, nawet jeżeli strona nie ma środków na ich poniesienie. Pełnomocnik nie ponosi odpowiedzialności za skutki prawne, jakie powstaną w następstwie nieuiszczenia opłat i kosztów (art. 36 ust. 4 KERP) Czy lojalność i obowiązek dbałości o dobro strony nakładają na pełnomocnika obowiązek uprzedniego wezwania strony do uiszczenia obciążających go opłat i kosztów wraz z poinformowaniem o skutkach niezastosowania się do wezwania ? (art. 8 KERP; por. art. 29 ust 5 KERP w poprzednim brzmieniu) Pełnomocnik ma obowiązek dopilnowania, aby wnoszone pismo procesowe zostało należycie opłacone (terminowo i w odpowiedniej wysokości). Pod pojęciem „opłaty” należy jednak rozumieć załączenie dowodu jej uiszczenia (w znakach sądowych lub w inny sposób), nie zaś wydatkowanie na ten cel środków własnych pełnomocnika (por. post. SN z r., III UZ 6/07). Jeżeli pełnomocnik poweźmie informację, że strona nie posiada wystarczających środków na opłacenie pisma powinien złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych Brak obowiązku ponoszenia za klienta opłat i kosztów należy odróżnić od ponoszenia przez pełnomocnika niezbędnych i udokumentowanych wydatków w związku z należytym prowadzeniem sprawy z urzędu (§ 15 pkt 2 rozp. Min. Spraw. z r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu). Wydatki takie w zakresie zaakceptowanym przez sąd podlegają zwrotowi ostatecznie na koszt Skarbu Państwa (przejściowo na koszt pełnomocnika) i wniosek pełnomocnika

25 WNIOSEK O KOSZTY NIEOPŁACONEJ POMOCY PRAWNEJ Z URZĘDU
Przyznanie pełnomocnikowi z urzędu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu następuje wyłącznie na jego wniosek zawierający także oświadczenie, że opłaty nie zostały zapłacone w całości lub części – złożony przed zamknięciem rozprawy poprzedzającej wydanie orzeczenia (§ 16 rozp. Min. Spraw. z r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu w zw. z art. 109 § 1 KPC) Brak wniosku lub jego niezupełność (np. brak oświadczenia) powoduje jego oddalenie i wygaśnięcie roszczenia o przyznanie kosztów po upływie terminu do złożenia wniosku Wniosek jest także konieczny w przypadku, gdy kosztami procesu został obciążony przeciwnik procesowy strony korzystającej z pomocy udzielonej przez pełnomocnika z urzędu, z tym, że trzeba dodatkowo załączyć postanowienie komornika o umorzeniu egzekucji z powoduj jej bezskuteczności (problem – co w przypadku, gdy umorzenie egzekucji nastąpiło z powodu ogłoszenia upadłości przeciwnika) Trzeba rozważyć, czy złożenie wniosku jest uzasadnione faktycznym udzieleniem pomocy prawnej i odpowiednim nakładem pracy pełnomocnika z urzędu

26 OBOWIĄZKI PODATKOWE Przepisy podatkowe nie przewidują limitu kwotowego, który umożliwiałby zwolnienie pełnomocnika radcy prawnego świadczącego pomoc prawną z urzędu od nalicza podatku VAT od wykonanych usług pomocy prawnej z urzędu i posiadania kasy rejestrującej. Problemy w powyższym zakresie dotyczą głównie pełnomocników radców prawnych zatrudnionych na umowę o pracę i świadczących usług pomocy prawnej z urzędu poza umową o pracę W przypadku zasądzenia w orzeczeniu na rzecz powyższego pełnomocnika kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu mogą jak się wydaje wystąpić następujące przypadki: wystawienie faktury VAT na sąd (jeżeli taka jest praktyka w danym sądzie), co oznacza obowiązek rejestracji radcy prawnego w urzędzie skarbowym dla potrzeb podatku VAT i składania deklaracji z jednoczesnym zwolnieniem z obowiązku posiadania kasy rejestrującej (z względu na wystawienia faktury na inna osobę, niż osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej), wystawienia paragonu fiskalnego albo faktury VAT na osobę korzystającą z pomocy prawnej z urzędu, co oznacza obowiązek rejestracji radcy prawnego w urzędzie skarbowym dla potrzeb podatku VAT i składania deklaracji z jednoczesnym obowiązkiem posiadania i fiskalizacji kasy rejestrującej (jeżeli paragon fiskalny/faktura wystawiane są na osobę fizyczną nie prowadząca działalności gospodarczej; tym samym wystawienie faktury na inne osoby nie powoduje powstania obowiązku posiadania kasy rejestrującej)

27 OBOWIĄZKI PODATKOWE W przypadku zasądzenia w orzeczeniu na rzecz strony reprezentowanej przez powyższego pełnomocnika kosztów procesu (w tym kosztów zastępstwa procesowego należnych pełnomocnikowi i opłacanych przez stronę przeciwną) pełnomocnik wystawia fakturę na osobę korzystającą z pomocy prawnej z urzędu i mogą tu jak się wydaje wystąpić następujące przypadki: jeżeli jest to osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej oznacza to obowiązek rejestracji radcy prawnego w urzędzie skarbowym dla potrzeb podatku VAT i składania deklaracji z jednoczesnym obowiązkiem posiadania i fiskalizacji kasy rejestrującej, jeżeli jest to inna osoba oznacza obowiązek rejestracji radcy prawnego w urzędzie skarbowym dla potrzeb podatku VAT i składania deklaracji z jednoczesnym zwolnieniem z obowiązku posiadania kasy rejestrującej

28 ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA
Relacje pomiędzy stroną, a wyznaczonym dla niej pełnomocnikiem z urzędu, należy oceniać tak, jak pomiędzy mocodawcą, a pełnomocnikiem „z wyboru”, któremu udzielone zostało pełnomocnictwo procesowe (por. post. SN z r., I CKN 1423/98). Ma ona więc swego rodzaju zobowiązaniowy charakter i mimo, że powstaje nie na mocy umowy, ale postanowienia sądu - to pełnomocnik z urzędu ma takie same obowiązki i zasadniczo uprawnienia jak pełnomocnik z wyboru Sposób wykonania obowiązków pełnomocnika z urzędu, zwłaszcza w zakresie należytej staranności przy reprezentacji strony, powinien być oceniany z uwzględnieniem przepisów prawa cywilnego o wykonaniu zobowiązań i odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania. Podstawę prawną odpowiedzialności odszkodowawczej pełnomocnika z urzędu stanowią zatem przepisy art. 471, 472 KC w zw. z art. 354, 355 i 734 KC (por. wyr.: SA w Warszawie z r., I ACa 1253/13, SA w Białymstoku z r., I ACa 639/14, SO we Wrocławiu z r., I C 1419/11)

29 ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA
Pełnomocnik z urzędu odpowiada za szkody wyrządzone reprezentowanej stronie na skutek własnych zaniedbań i błędów prowadzących do przegrania sprawy, której wynik byłby korzystny dla strony, gdyby wykazał należytą staranność (por. wyr. SN z r., V CK 297/04) Kognicja sądu odszkodowawczego w sprawie, w której zarzuca się profesjonalnemu pełnomocnikowi brak należytej staranności może sięgać w kierunku badania, jakie mogłoby zapaść rozstrzygniecie, gdyby pełnomocnik dokonał określonej czynności procesowej (por. wyr. SA we Wrocławiu z r., A ACa 751/07, wyr. SN r., V CSK 292/06) Naruszenie przez biegłego rewidenta zasad wykonywania zawodu określonych ustawowo lub w normach deontologicznych może być uznane za czyn niedozwolony (por. wyr. SN z r., I CSK 315/06) Nienależyte wykonanie zobowiązania może spowodować zasądzenie zarówno odszkodowania rekompensującego straty materialne, jak i zadośćuczynienia za cierpienia psychiczne i fizyczne (por. wyr. SN z , II CSK 300/04)

30 ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
Wprawdzie sąd dyscyplinarny nie jest właściwy do rozstrzygania o odpowiedzialności cywilno-prawnej adwokata wobec klienta, lecz z uwagi na zasadę samodzielności jurysdykcyjnej tego sądu, w zakresie jego kompetencji pozostaje ustalenie, że zachowanie obwinionego stanowiło niewywiązanie się, bądź też nienależyte wywiązanie się z zobowiązania wynikającego z umowy zlecenia (art. 734 KC), powstałego między nim a klientem i że zachowanie to wyczerpuje znamiona przewinienia dyscyplinarnego (por. wyr. SN z r., SDI 8/07) Konieczną przesłankę przypisania obwinionemu przewinienia dyscyplinarnego polegającego na nienależytym wykonaniu zobowiązania stanowi pierwotne ustalenie, czy w sytuacji zaistniałej w konkretnej sprawie był on i do czego zobowiązany. Nie należy do kompetencji sądu dyscyplinarnego rozstrzyganie o zasadności roszczeń strony wobec pełnomocnika z urzędu z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania reprezentacji strony, to jednak wskazać należy, że zgodnie z zasadą samodzielności jurysdykcyjnej tego sądu to samo zachowanie może być przedmiotem oceny w postępowaniu cywilnym i dyscyplinarnym, a ocena ta będzie dokonywana w każdym z tych postępowań w innych kategoriach. W postępowaniu cywilnym sąd ocenia, czy zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności cywilnoprawnej i czy zgłoszone roszczenie znajduje uzasadnienie w przepisach prawa cywilnego, natomiast w postępowaniu dyscyplinarnym sąd dyscyplinarny oceniałby to samo zachowanie z punktu widzenia naruszenia przez pełnomocnika zasad etyki, w szczególności sumienności i staranności w wykonywaniu czynności zawodowych, kierowanie się dobrem klienta, informowania o przebiegu sprawy i jej wyniku, zasadności odmowy dokonania czynności procesowych.

31 ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
Stanowi w szczególności przewinienie dyscyplinarne: sporządzenie przez aplikanta radcowskiego w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej obejmującej świadczenie usług prawniczych uzasadnienia skargi kasacyjnej przy wprowadzeniu w błąd klienta, że jest on uprawniony do jej wniesienia (por. post. SN z r., SDI 38/12), grożenie pełnomocnikowi strony przeciwnej złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego w celu wywołania zmiany ich postawy w toczącym się postępowaniu (por. wyr. SN z r., SDI 27/13), przekroczenie wolności słowa i pisma w pismach składanych w postępowaniu (por. wyr. SN z r., SDI 2/12), naruszenie lojalności wobec klienta i spowodowanie konfliktu interesów (por. wyr. SN z r., SDI 7/12)

32 ODPOWIEDZIALNOŚĆ DYSCYPLINARNA
Nie stanowi w szczególności przewinienia dyscyplinarnego: wniesienie pozwu o przedawnione roszczenie, gdyż może one zostać uwzględnione jeżeli nie zostanie zgłoszony zarzut przedawnienia, nastąpi zrzeczenie się zarzutu przedawnienia lub zarzut nie zostanie uwzględniony ze względu na zasady współżycia społecznego (por. wyr. SN z r., SDI 35/12), niezawiadomienie dziekana rady OIRP o przyjęciu pełnomocnictwa od strony pozwanej w sprawie, który wytoczył jej inny radca prawny, gdyż nie jest to sprawa przeciwko innemu radcy prawnemu (w której to on jest pozwanym); obowiązek zawiadamiania leży tylko po stronie radcy prawnego, który jest pełnomocnikiem strony powodowej w sprawie, w której pozwanym jest inny radca prawny, a nie na radcy prawnym, który przyjmuje pełnomocnictwo do reprezentowania strony pozwanej przez innego radcę prawnego ( art. 55 KERP; por. wyr. SN z r., SDI 15/12)