Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu

Prezentacja na temat: "Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu"— Zapis prezentacji:

1 Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu
Dr Ewa Habzda-Siwek Katedra Kryminologii UJ

2 Wykład: „Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu”
Wykład specjalizacyjny (ECTS-4)  Cel wykładu uzupełnienie/ rozszerzenie podstawowego kursu kryminologii przybliżenie studentom warsztatu kryminologicznego: analiza i interpretacja statystyk przestępczości, studium przypadku, opis przestępczości w oparciu o badania kryminologiczne, weryfikacja hipotez badawczych

3 Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu; semestr letni 2013/14
Prawo stacjonarne (30h): środa, godz – 13.00, s. 223, ul. Olszewskiego 2 Prawo niestacjonarne (21h) piątek, godz – 13.15, s.219, ul. Olszewskiego 2 zakres egzaminu taki sam!

4 Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu
Wykłady dla studiów niestacjonarnych w terminach zjazdów tj. 7 marca 2014, 21 marca 2014, 4 kwietnia 2014, 25 kwietnia 2014, 16 maja 2014, 30 maja 2014 oraz 13 czerwca 2014

5 Terminy egzaminów 2013/14: Terminy egzaminów (sesyjne):
17 czerwca 2014 r. wtorek, g.9.00, s.316 23 czerwca 2014 r. poniedziałek, g.9.00, s.316 26 czerwca 2014 r. czwartek, g.9.00, s.316 8 września 2014 r. poniedziałek, g.9.00, s.316 Egzaminy przedterminowe: 4 lub 11 czerwca: godz , sala 223 13 czerwca 2014: godz. 12, sala 223

6 Warunki zaliczenia: - uczestnictwo w wykładzie
- uczestnictwo w wykładzie - zaliczenie egzaminu końcowego Fakultatywnie: -zapoznanie z pracą Aresztu Śledczego -zapoznanie z pracą Oddziału Psychiatrii Sądowej Szpitala im.Babińskiego)

7 Egzamin Zakres egzaminu: - wykład
- materiały udostępnione (slajdy, tabele) Forma egzaminu: test jednokrotnego wyboru: 30 pytań, próg zaliczenia 60 % Punktacja: 18 – 20 pkt = dst pkt = +dst pkt = db pkt = +db pkt = bdb

8 Kontakt z wykładowcą Dyżury:
Środa: godz – Piątek (w terminach zjazdów): godz – 10.45, p.127, ul. Olszewskiego 2 Mail:

9 Literatura do wykładu (uzupełniająca):
K. Badźmirowska-Masłowska. Młodociani zabójcy, Zakamycze, Kraków 2000 J. Błachut, A.Gaberle, K.Krajewski: Kryminologia, Wyd. Arche, Gdańsk 1999 J. Brzezińska: Dzieciobójstwo. Aspekty prawne i etyczne, Monografie Lex, 2013 J.K. Gierowski: Motywacja zabójstw, Wyd. UJ 1989 J.K. Gierowski (red): Zabójcy i ich ofiary, Wyd. IES, Kraków 2002 J.K.Gierowski, L.K.Paprzycki, Niepoczytalność i psychiatryczne środki zabezpieczające: zagadnienia prawno-materialne, procesowe, psychiatryczne i psychologiczne, wyd. C.H.Beck, Warszawa 2013 J. Gilligan, Wstyd i przemoc, Media Rodzina 2001, s

10 Literatura do wykładu c.d.
R. Hare: Psychopaci są wśród nas, Wydawnictwo Znak , Kraków 2006 E. Habzda-Siwek: Kilka uwag o przestępstwach przeciwko życiu i zdrowiu z rozdziału XIX kodeksu karnego w oparciu o dane ze statystyk policyjnych, w: P.Kardas, T.Sroka, W.Wróbel (red.): Państwo prawa i prawo karne. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, Wydawnictwo UJ i Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s M.Grzyb, E. Habzda-Siwek, Płeć a przestępczość. O problemie dysproporcji płci wśród sprawców przestępstw z użyciem przemocy, archiwum Kryminologii, t.XXXIII, w materiałach udostępnionych T. Jaśkiewicz-Obydzińska, E. Wach, Sprawczynie zabójstw, w: Zabójcy i ich ofiary, Kraków 2002

11 Literatura do wykładu c.d.
M. Kowalczyk, Zabójcy i mordercy. Czynniki ryzyka i możliwości oddziaływań resocjalizacyjnych, Oficyna Impuls 2010 K. Krajewski, Bójki i pobicia. Analiza kryminologiczna, Kraków 1988, UJ. A. Księżopolska-Breś, Odpowiedzialność karna za dzieciobójstwo w prawie polskim, Wolters Kluwer 2010. Z. Lasocik, Zabójca zawodowy i na zlecenie, Zakamycze, Kraków 2003 Z. Majchrzyk, Motywacje zabójczyń. Alkohol i przemoc w rodzinie., Warszawa 1995, Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. Z. Majchrzyk: Nieletni, młodociani i dorośli sprawcy zabójstw, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa 2001

12 Literatura do wykładu c.d.
Z. Majchrzyk: Zabójczynie i zabójcy. Osobowość, motywy, uwarunkowania sytuacyjne. Analiza z perspektywy psychologicznego orzecznictwa sądowego, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Wyszyńskiego, Warszawa 2008 K. Marzec-Holka, Dzieciobójstwo, Bydgoszcz 2004, Wyd. Akad.Bydg., s.42-72 A. Moir, D.Jessel: Zbrodnia rodzi się w mózgu. Zagadka biologicznych uwarunkowań przestępczości, Książka i Wiedza 1998 K. Olszak : Bójka i pobicie. Aspekty wykrywacze i dowodowe, Oficyna a Wolters Kluwer business 2009. A.Siemaszko (red): Atlas przestępczości w Polsce 4, Oficyna Naukowa, Warszawa 2009 M.Szwed, L.Wieczorek: Dzieciobójstwo. Od przepisu prawa do indywidualnego przypadku, Oficyna Wydawnicza „ Humanitas”, Sosnowiec 2009 A.Wolska, Model czynników ryzyka popełnienia zabójstwa, Wyd. Usz., Szczecin 2001

13 Wykład 1. Wprowadzenie w problematykę wykładu
Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu: definicje, możliwe sposoby rozumienia (ujęcie prawnokarne i kryminologiczne) mala per se i mala prohibita zakres kryminalizacji w kodeksie karnym Systematyka rozdziału XIX kodeksu karnego (PPŻZ a przestępczość z użyciem przemocy >przemoc jako tło sytuacyjne i motywacyjne) Ciemna liczba przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu 

14 Wykład II. Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu w statystykach kryminalnych
- rozmiary i udział PPŻZ (przestępstw z r. XIX kk) w ogólnej strukturze przestępczości - dane ze statystyk policyjnych (rozmiary przestępczości stwierdzonej, wykrywalność) - dynamika przeciwko życiu i zdrowiu ogółem i w poszczególnych subkategoriach - współczynniki przestępczości ogółem i w poszczególnych kategoriach - podejrzani (kobiety/mężczyźni) o ppżz - skazani za ppżz

15 Wykład II. Przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu w statystykach kryminalnych c.d.
Obraz statystyczny poszczególnych typów/kategorii przestępstw : zabójstwo (dokonane vs. usiłowane; zabójstwo kwalifikowane i uprzywilejowane) – art. 148 k.k. Dzieciobójstwo (art. 149 k.k.) uszczerbek na zdrowiu/ naruszenie czynności ciała ( art. 156 i 157 k.k.) przestępstwa ze skutkiem śmiertelnym jako kategoria statystyczna (m.in. Eurostat) udział w bójce lub pobiciu (art. 158 i 159 k.k.) Pozostałe przestępstwa z r. XIX k.k.

16 Wykład II cd. Struktura i dynamika przestępstw z rozdziału XIX kodeksu karnego ( kk) Sprawcy przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu - podejrzani (zróżnicowanie ze względu na płeć oraz wiek)  Wykrywalność przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu

17 Wykład III – V. Problematyka zabójstw (art.148 kk)
Zabójstwo: - ujęcie prawnokarne - ujęcie kryminologiczne Typologia zabójstw: problemy definicyjne (zabójstwo a morderstwo) zabójstwa dokonane vs usiłowane zabójstwo "zwykłe" a kwalifikowane (“ciężkie”) (zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem) zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami ("w afekcie") – problemy kwalifikacyjne i orzecznicze

18 Problematyka zabójstw (art.148 kk)
Fenomenologia zabójstw: zabójstwo w rodzinie zabójstwo z zazdrości zabójstwo tyrana domowego zabójstwa “na zlecenie” zabójstwa seryjne zabójstwa na tle seksualnym

19 Problematyka zabójstw (art.148 kk)
Sprawcy zabójstw i ich ofiary: Przedstawienie wyników badań psychologicznych i kryminologicznych (Gierowski, Wolska, Majchrzyk) Psychologiczny portret sprawców zabójstwa (płeć, wiek, status społeczno-ekonomiczny (SSE), zmienne osobowościowe, środowisko wychowawcze, model rodziny) Motywacja sprawców zabójstw: typologia zabójców ze względu na dominujące motywy Sylwetka psychologiczna i psychospołeczna ofiar 

20 Problematyka zabójstw (art.148 kk)
Relacja sprawcy i ofiary (syndrom wyuczonej bezradności) Profilowanie - typowanie sylwetki psychologicznej sprawców zabójstw Nieletni sprawcy zabójstw Kobiety - sprawcy zabójstw Etiologia zabójstwa: problem motywacji Czynniki sytuacyjne jako tło motywacyjne zabójstw Rola alkoholu w etiologii zabójstwa

21 Wykład VI. Dzieciobójstwo (art.149 kk)
Dzieciobójstwo jako fenomen społeczny Fenomenologia zjawiska Motywacja sprawczyń (na podstawie opinii psychologiczno-psychiatrycznych) Reakcja prawno karna na dzieciobójstwo: problemy orzecznicze Studium przypadku

22 Wykład VII -VIII Bójka i pobicie (art.158, 159 k.k.)
Kwestie definicyjne (rozumienie potoczne i prawnokarne bójki i pobicia; problemy orzecznicze) Obraz statystyczny przestępstw z art. 158 i 159 kk (struktura, wskaźniki, dynamika,)  Bójka i pobicie z użyciem niebezpiecznego narzędzia (wykładnia pojęcia "niebezpieczne narzędzie" i “inny podobnie niebezpieczny przedmiot”)

23 Bójka i pobicie (art.158, 159 k.k.)
Obraz fenomenologiczny bójek/pobić w świetle badań (Skarżyński, Krajewski, Olszak) czas i miejsce zdarzenia okoliczności zdarzenia (motywy) uczestnicy/ sprawcy bójek i pobić kontekst wpływu społecznego kontekst kulturowy Specyficzne formy bójek: "ustawki" Nieletni uczestnicy bójek i pobić  Zjawisko „Happy slapping”

24 Wykład IX Spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art.156, 157 i 157a kk)
Przestępstwa z art.156, 157 i 157a kk - uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności ciała, rozstrój zdrowia - problemy orzecznicze Obraz statystyczny (struktura, dynamika) przestępstw z art. 156 i 157 kk

25 Pozostałe przestępstwa z rozdziału XIX kk
Art. 160 i 161kk: narażenie na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia człowieka/ na zarażenie wirusem HIV lub chorobą zakaźną) (Casus Simone Mole'a) Art. 150 kk: zabójstwo eutanatyczne Art.151 kk: pomoc do samobójstwa Art. 152 – 154 kk: kryminalizacja przerwania ciąży z naruszeniem przepisów ustawy Art. 155 kk: nieumyślne spowodowanie śmierci

26 Wykład X. Sprawcy a ofiary przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu
Perspektywa wiktymizacyjna "Wyrównanie szkody" w odniesieniu do przestępstw p-ko życiu i zdrowiu (Taeter-Opfer Vergleich) Czy kompensacja jest możliwa? - możliwości implementacji reguł sprawiedliwości naprawczej Problem relacji rodzinnych sprawcy i ofiary (VOR) Mediacja Status i rola ofiary w procesie karnym – aktualne problemy

27 Wykład XI - XII. Wybrane teorie (koncepcje) kryminologiczne wyjaśniające przestępczość przeciwko życiu i zdrowiu Model wieloczynnikowy zachowania człowieka (w tym przestępstwa) Koncepcje biologiczne (rola uszkodzeń mózgu, możliwości diagnostyczne fMRI) Ujęcie psychoanalityczne (J.Gilligan) Koncepcja osobowości nieprawidłowej, konstrukt psychopatii (H.Cleckley, R.Hare) Inne czynniki/ determinanty osobowościowe - renesans koncepcji H.J.Eysencka?

28 Koncepcje c.d. Nowe modele zachowania i teoretyczne koncepcje wyjaśniające (podejście integracyjne): ogólna teoria napięcia R. Agnew (Strain Theory of Delinquency) Koncepcje wyjaśniające zróżnicowane w aktywności przestępczej kobiet i mężczyzn (gendered theory of crime) - dyskusja o możliwościach wykorzystania tych teorii w wyjaśnianiu i zapobieganiu przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu

29 XIII. Reakcja prawnokarna wobec sprawców przestępstw przeciwko życiu i zdrowiu  
Zagadnienia kryminalno-polityczne Wymiar kary i możliwości indywidualizacji Konstrukcja ograniczenia i wyłączenia poczytalności w polskim prawie karnym Praktyka stosowania środków zabezpieczających Nadzwyczajne złagodzenie kary jako instrument indywidualizacji odpowiedzialności karnej Warunkowe przedterminowe zwolnienie

30 Reakcja prawno-karna c.d.
Programy resocjalizacyjne wobec sprawców przestępstw z użyciem przemocy Funkcjonowanie systemu terapeutycznego wykonania kary pozbawienia wolności Możliwości realizacji „therapeutic jurisprudence” Perspektywa salutogenetyczna w kryminologii (poczucie koherencji: A.Antonovsky)

31 Wykład XIV. Zapobieganie przestępstwom przeciwko życiu i zdrowiu
Metody w ramach strategii destruktywnej i konstruktywnej Problem powrotności do przestępstwa w kontekście PPŻZ Zarządzanie ryzykiem (kwestionariusze oceniających ryzyko powrotności do przestępstwa/ ryzyko ponownego popełnienia przestępstwa przez sprawcę niepoczytalnego/ dopuszczającego się przemocy (skala PCL- R: VRAG: Violence Risk Appraisal Guide):)

32