PACJENT GERIATRYCZNY Ocena stanu pacjenta – skale ocen

Prezentacja na temat: "PACJENT GERIATRYCZNY Ocena stanu pacjenta – skale ocen"— Zapis prezentacji:

1 PACJENT GERIATRYCZNY Ocena stanu pacjenta – skale ocen
Mgr Magdalena Baniewicz

2 Funkcje opiekuna Wychowawcza Opiekuńcza Promowania zdrowia
Profilaktyczna Diagnostyczna Terapeutyczna

3 Realizacja funkcji opiekuna
Holistyczna, kompleksowa i indywidualna opieka nad pacjentem i jego środowiskiem Planowanie, realizowanie i oceniania wykonywanych świadczeń Określanie zapotrzebowania na usługi opiekuńcze w obszarze działania

4 Wyznaczniki opieki Stan bio-psycho-społeczny podopiecznego
Istniejąca choroba (stopień zaawansowania) Stopień niepełnosprawności Upośledzenie Wiek Czynniki materialne Samodzielność funkcjonowania Zaburzone potrzeby, istniejące problemy

5 Pacjent geriatryczny Problemy zdrowotne, Pielęgnacyjno-opiekuńcze,
Psychologiczne, Społeczne, Ekonomiczne, Inne…

6 Najczęstsze schorzenia po 60 r.ż:
Niewydolność układu sercowo-naczyniowego Niewydolność krążenia mózgowego Schorzenia układu ruchu Choroby metaboliczne

7 Problemy pacjentów geriatrycznych
Biologiczne Psychiczne społeczne

8 Problemy biologiczne Deficyty w podejmowanych aktywnościach życiowych: ubieranie, utrzymanie higieny, przyjmowanie posiłków, kontrola zwieraczy Ograniczenie mobilności, ograniczenia ruchowe Unieruchomienie z powodu schorzeń Trudności w przygotowywaniu i przyjmowaniu posiłków Dolegliwości bólowe Duszność wysiłkowa lub spoczynkowa Zaburzenia funkcji wzroku i słuchu Utrudniony kontakt słowny i komunikacja Zaburzenia snu, bezsenność Zwiększone ryzyko upadków Większe ryzyko wystąpienia odleżyn

9 Problemy psychiczne Zaburzenia nastroju Zaburzenia depresyjne
Zaburzenia pamięci, koncentracji i uwagi Niska samoocena i poczucie niższej wartości Brak akceptacji siebie, zmieniającego się wyglądu Poczucie bezradności Odczuwanie stopniowej energii do życia Stopniowa utrata bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego Lęk przed śmiercią

10 Problemy społeczne Osamotnienie Poczucie wyobcowania społecznego
Trudności w komunikacji z innymi Brak opieki ze strony najbliższych osób Sprawowanie opieki nad innymi np. współmałżonkiem, chorą osobą Problemy ekonomiczne

11 Opieka geriatryczna Podejmowanie działań w kierunku utrzymania niezależności życiowej Wczesne wykrywanie schorzeń Leczenie Rehabilitacja Promocja zdrowia, profilaktyka Diagnoza czynników wpływających na ograniczenie samodzielności

12 Całościowa Ocena Geriatryczna ( COG)
Całościowa Ocena Geriatryczna jest niezbędna do ustalenia zdolności osoby starszej do samodzielnego funkcjonowania oraz do określenia zakresu ingerencji leczniczej i koniecznej opieki Jest to wielokierunkowy, zintegrowany proces diagnostyczny, którego celem jest ustalenie zakresu zaburzeń dobrostanu oraz ustalenie priorytetów leczniczo-rehabilitacyjnych, potrzeb i możliwości zapewnienia dalszego leczenia, rehabilitacji, opieki

13 COG – ocena czynnościowa
skala podstawowych czynności życiowych (ADL – activities of daily living); skala złożonych czynności życia codziennego (IADL – instrumental activities of daily living); Ocena sprawności (Barthel) - wymagana przez NFZ przy kwalifikacji do placówek opiekuńczych

14 COG – ocena zdrowia fizycznego
skala NYHA; kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej; skala oceny zaawansowania RZS; skala nasilenia choroby Parkinsona; skala Tinettiego (równowaga i chód); skala Norton(zagrożenie odleżynami); stan odżywienia (MNA, BMI, ocena ogólna, dieta); skala Cumminsa i wsp.(ocena ryzyka pooperacyjnego).

15 COG – ocena stanu umysłowego
test MMSE, test rysowania zegara; skrócony test sprawności umysłowej wg. Hodgkinsona; geriatryczna skala oceny depresji wg. Ysavage.

16 COG – ocena socjalna w celu określenia potrzeb w zakresie opieki i pomocy aktualnej oraz długoterminowej

17 ADL kala oceny podstawowych czynności w życiu codziennym – skala Katza
Niska punktacja świadczy o niezdolności do samodzielnego funkcjonowania

18

19 IADL Ocena złożonych czynności życia codziennego – skala Lawtona
Ocenia zdolność podstawowego funkcjonowania we współczesnym otoczeniu Obejmuje ocenę niezależności, samodzielności pacjenta w zakresie wykonywania danych czynności w życiu codziennym Ocenia zdolność wykonywania tych czynności przy pomocy innych osób Świadczy o zależności pacjenta od otoczenia.

20

21

22

23 Skala NYHA zaproponowana przez Nowojorskie Towarzystwo Kardiologiczne (NYHA – New York Heart Association) służy do klasyfikacji ciężkości objawów niewydolności serca aktualnie, ze względu na swoją prostotę i stopień rozpowszechnienia, jest najczęściej używaną w naukach klinicznych

24 Klasyfikacja niewydolności serca wg New York Heart Association (NYHA)
Klasa Wydolność wysiłkowa I bez ograniczeń – zwykły wysiłek fizyczny nie powoduje większego zmęczenia, duszności ani kołatania serca II niewielkie ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale zwykła aktywność powoduje zmęczenie, kołatanie serca lub duszność III znaczne ograniczenie aktywności fizycznej – bez dolegliwości w spoczynku, ale aktywność mniejsza niż zwykła powoduje wystąpienie objawów IV każda aktywność fizyczna wywołuje dolegliwości; objawy podmiotowe niewydolności serca występują nawet w spoczynku, a jakakolwiek aktywność nasila dolegliwości

25 Skala CCS kanadyjska skala oceny choroby wieńcowej
czterostopniowa skala zaawansowania dławicy piersiowej opracowana przez Canadian Cardiovascular Society Obecnie uznawana za światowy standard

26 Klasyfikacja dławicy piersiowej na podstawie jej nasilenia wg Canadian Cardiovascular Society (CCS)
Klasa I – zwyczajna aktywność fizyczna (taka jak chodzenie po płaskim terenie, wchodzenie po schodach) nie wywołuje dławicy. Dławica występuje przy większym, gwałtowniejszym lub dłużej trwającym wysiłku fizycznym, związanym z pracą lub rekreacją. Klasa II – niewielkie ograniczenie zwyczajnej aktywności fizycznej. Dławica występuje: – przy szybkim chodzeniu po płaskim terenie lub szybkim wchodzeniu po schodach – przy wchodzeniu pod górę – przy chodzeniu po płaskim terenie lub wchodzeniu po schodach, po posiłkach, gdy jest zimno, wieje wiatr, pod wpływem stresu emocjonalnego lub tylko w ciągu kilku godzin po przebudzeniu – po przejściu >200 m po terenie płaskim i przy wchodzeniu po schodach na więcej niż jedno piętro w normalnym tempie i w zwykłych warunkach. Klasa III – znaczne ograniczenie zwykłej aktywności fizycznej. Dławica występuje po przejściu 100–200 m po terenie płaskim lub przy wchodzeniu po schodach na jedno piętro w normalnym tempie i w zwykłych warunkach. Klasa IV – jakakolwiek aktywność fizyczna wywołuje dławicę. Może ona występować w spoczynku.

27 Skala Tinettiego stanowi zbiorczą ocenę zdolności równowagi i chodu zarówno u pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi, jak i u osób starszych

28 RÓWNOWAGA (Badany siedzi na twardym krześle bez poręczy)
1. Równowaga podczas siedzenia 0= pochyla się lub ześlizguje z krzesła 1= zachowuje równowagę, zabezpieczony 2. Wstawanie z miejsca 0= niezdolny do samodzielnego wstania 1= wstaje, ale sam pomaga sobie rękoma 2= wstaje bez pomocy rąk 3. Próby wstawania z miejsca 0= niezdolny do wstania bez pomocy 1= wstaje, ale potrzebuje kilku prób 2= wstaje przy pierwszej próbie

29 4. Równowaga bezpośrednio po wstaniu z miejsca (pierwsze 5 sek) 0= stoi niepewnie (zatacza się, przesuwa stopy, wyraźnie kołysze tułowiem) 1= stoi pewnie, ale podpiera się, używając chodzika, laski lub chwyta inne przedmioty 2= stoi pewnie bez żadnego podparcia 5. Równowaga podczas stania 0= stoi niepewnie 1= stoi pewnie, ale na szerokiej podstawie (obie pięty w odległości >10 cm od siebie) lub podpierając się laską, chodzikiem itp. 2= stoi ze stopami złączonymi bez podparcia 6. Próba trącania (badany stoi ze stopami jak najbliżej siebie, badający lekko popycha go, trzykrotnie trącając dłonią w klatkę piersiową na wysokości mostka) 0= zaczyna się przewracać 1= zatacza się, chwyta się przedmiotów, ale samodzielnie utrzymuje pozycję 2= stoi pewnie

30 7. Próba trącania przy zamkniętych oczach badanego 0= stoi niepewnie 1= stoi pewnie 8. Obracanie się o = ruch przerywany 1= niepewne ( zataczanie się, chwytanie przedmiotów) 2=ruch ciągły 9. Siadanie 0= niepewne (źle ocenia odległość, opada na krzesło) 1= pomaga sobie rękoma lub ruch nie jest płynny 2= pewny płynny ruch Równowaga – Wynik końcowy / 16

31 CHÓD ( Badany stoi obok badającego; idzie wzdłuż korytarza lub przez pokój – najpierw zwykłym krokiem, a z powrotem krokiem szybkim, ale w sposób bezpieczny, korzystając z laski lub chodzika, jeśli posługuje się nimi zwykle) 10. Zapoczątkowanie chodu (bezpośrednio po wydaniu polecenia) 0= jakiekolwiek niezdecydowanie (wahanie) lub kilkakrotne próby ruszenia z miejsca 1= start bez wahania 11. Długość i wysokość kroku A. Zasięg ruchu prawej stopy przy wykroku 0= nie przekracza miejsca stania lewej stopy 1= przekracza położenie lewej stopy 0= prawa stopa nie odrywa się całkowicie od podłogi 1= prawa stopa całkowicie unosi się nad podłogą

32 B. Zasięg ruchu lewej stopy przy wykroku 0= nie przekracza miejsca stania prawej stopy 1= przekracza położenie prawej stopy 0= lewa stopa nie odrywa się całkowicie od podłoża 1= lewa stopa unosi się całkowicie nad podłogą 12. Symetria kroku 0= długość kroku prawej i lewej stopy nie jest jednakowa 1= długość kroku obu stóp wydaje się równa 13. Ciągłość chodu 0= zatrzymywanie się między poszczególnymi krokami lub inny brak ciągłości chodu 1= chód wydaje się ciągły 14. Ścieżka chodu (oceniać na odcinku około 3 metrów, odnotowywać odchylenie rzędu 30 cm) 0= wyraźne odchylenie od toru 1= niewielkie lub średniego stopnia lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych ( laska itp.) 2= prosta ścieżka bez korzystania z pomocy

33 15. Tułów 0= wyraźne kołysanie lub pacjent korzysta z przyrządów pomocniczych 1= nie ma kołysania, ale pacjent podczas chodu zgina kolana, plecy lub rozkłada ramiona 2= pacjent nie kołysze tułowiem, nie zgina kolan, pleców, nie angażuje kończyn górnych ani nie korzysta z przyrządów pomocniczych 16. Pozycja podczas chodzenia 0= pięty rozstawione 1= pięty prawie stykają się podczas chodzenia CHÓD – Wynik końcowy /12 Łączna liczba punktów /28 Wynik poniżej 26 pkt. wskazuje na problem, poniżej 19 pkt. ryzyko upadku wzrasta pięciokrotnie

34 OCENA RYZYKA UPADKÓW – SKALA TINETTI
Zbiorcza ocena funkcji układu nerwowego i kostno-stawowego Niska ocena wskazuje na potrzebę wyposażenia badanej osoby w nocne oświetlenie podłogi, poręcze przy łóżku, w łazience, chodzik, itp. Ryzyko upadków: 2- minimalne 1- jeśli wymaga pomocy urządzeń technicznych – ryzyko średnie 0- jeśli wymaga pomocy osób drugich – ryzyko duże Uzyskanie co najmniej jednego 0 lub dwóch 1 – konieczność konsultacji z fizjoterapeutą

35 Ryzyko upadków Zmiana pozycji z siedzącej na stojącą 2= samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Utrzymanie pozycji stojącej przez 5 sek. Przejście 3 metrów

36 Obrót o = samodzielnie 1= samodzielnie ale z pomocą urządzeń 0= z pomocą drugiej osoby Zmiana pozycji ze stojącej na siedzącą Uzyskanie co najmniej jednego 0 lub dwóch 1 – konieczność konsultacji z fizjoterapeutą

37 Skala Barthel międzynarodowa skala powszechnie stosowana w ocenie sprawności chorego (jego zapotrzebowania na opiekę) Taki formularz oceny wypełniają np. pielęgniarki środowiskowe, by pacjent mógł uzyskać skierowanie do opieki długoterminowej Ocenia się zdolność chorego do samodzielnego ich wykonywania Na skalę Barthel składa się dziesięć czynności dnia codziennego, takich jak np. spożywanie posiłków, poruszanie się, ubieranie, rozbieranie, higiena osobista, korzystanie z toalety czy kontrolowanie czynności fizjologicznych.

38 Skala Barthel Celem jest zdiagnozowanie, jakie czynności i w jakim stopniu chory może wykonać samodzielnie, z czyjąś pomocą lub w ogóle W skali Barthel można uzyskać 100 pkt. Uzyskanie 40 pkt. lub mniejszej ich liczby powoduje zakwalifikowanie chorego do opieki długoterminowej – oznacza to, że wymaga on stałej opieki Są trzy przedziały oceny: 0 do 20 pkt. oznacza całkowitą niesamodzielność 20 do 80 pkt. oznacza, że w jakimś stopniu pacjent potrzebuje pomocy innych 80 do 100 pkt. oznacza, że przy niewielkiej pomocy chory może funkcjonować samodzielnie

39

40

41 Skala Norton Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn
Można określić, którzy pacjenci są najbardziej narażeni na powstanie odleżyn i zastosować odpowiednią profilaktykę Max. to 20 pkt. 14 pkt. i mniej – zwiększone ryzyko powstania odleżyn Ocenia się od 1 do 4: Stan fizyczny Stan świadomości Aktywność Możliwość samodzielnej zmiany pozycji Czynność zwieraczy odbytu i cewki moczowej

42

43 Skala Douglas Skala oceny ryzyka rozwoju odleżyn
Poniżej 18 pkt. – ryzyko odleżyn wzrasta Brane pod uwagę są takie czynniki jak: Cukrzyca Duszności Chemioterapia Sterydoterapia Za każdy z tych czynników odejmuje się 2 pkt.

44

45 MNA – ocena stanu odżywienia
SCREENING A. Czy ograniczenie spożywania posiłków w ostatnich 3 miesiącach wiązało się z utratą apetytu, albo z zaburzeniami połykania, żucia czy trawienia? 0= ciężka utrata apetytu 1= umiarkowana utrata apetytu 2= bez utraty apetytu B. Spadek masy ciała w ciągu ostatnich 3 miesięcy 0= utrata > 3 kg 1= nie wiadomo 2= utrata 1-3 kg 3= bez utraty C. Stopień aktywności ruchowej 0= unieruchomienie w łóżku lub fotelu 1= umiejętność wstawania z łóżka lub fotela bez opuszczania mieszkania 2= pełna sprawność

46 MNA – ocena stanu odżywienia
D. Czy pacjent w ciągu ostatnich 3 miesięcy przeszedł stres psychiczny lub ciężką chorobę? 0= tak 1= nie E. Zaburzenia neuropsychiczne 0= ciężka demencja lub depresja 1= łagodna demencja 2= bez zaburzeń psychicznych F. BMI (kg/m2) – masa ciała (kg)/ wzrost (cm) 0= BMI < 19 1= 19 < BMI < 21 2= 21< BMI < 23 3= BMI > 23 Wynik końcowy /14 Screening score (max 14 punktów) 12 lub więcej punktów – stan odżywienia prawidłowy, nie wymaga kontynuacji MNA 11 lub mniej punktów – możliwość niedożywienia – kontynuacja MNA

47 MNA – Assessment G. Czy pacjent mieszka w domu rodzinnym? 0= nie
1= tak H. Czy pacjent zażywa więcej niż 3 leki dziennie? I. Obecność odleżyn, otarć naskórka lub owrzodzeń 0= tak 1= nie J. Ile pełnych posiłków dziennie spożywa pacjent? 0= jeden posiłek 1= dwa posiłki 2= trzy posiłki

48 MNA – Assessment K. Czy pacjent spożywa:
* Przynajmniej jeden produkt mleczny (mleko, ser, jogurt itp..) dziennie? TAK/NIE * rośliny strączkowe lub jaja 2 lub więcej razy w tygodniu? TAK/NIE * codziennie mięso, ryby lub drób? TAK/NIE 0,0= jeżeli 0-1 razy TAK 0,5= jeżeli 2 razy TAK 1,0= jeżeli 3 razy TAK L. Czy w ciągu dnia pacjent spożywa 2 lub więcej posiłków zawierających owoce lub warzywa? 0= nie 1= tak M. Ile filiżanek/ szklanek napojów (woda, kawa, sok, herbata, mleko, wino itp. ) pacjent wypija dziennie? 0,0= mniej niż 3 0,5 = 3 do 5 1,0= więcej niż 5

49 MNA – Assessment N. Ocena sposobu spożywania posiłków
0= wymaga karmienia 1= zjada samodzielnie ale z trudnością 2= pełna samoobsługa O. Subiektywna ocena stanu odżywiania 0= pacjent uważa, że jest niedożywiony 1= nie potrafi ocenić lub stwierdza niewielkie niedożywienie 2= nie stwierdza zaburzeń stanu odżywienia P. Jak pacjent ocenia swój stan zdrowia w porównaniu z rówieśnikami? 0,0= nie tak dobry 0,5= nie potrafi ocenić 1,0= tak samo dobry 2,0= lepszy

50 MNA – Assessment Q. Obwód ramienia w połowie jego długości (MAC) w centymetrach 0,0= MAC poniżej 21 0,5= 21 < MAC < 22 1,0= MAC równy lub wyższy 22 R. Obwód łydki (CC) w centymetrach 0= CC poniżej 31 1= CC 31 lub więcej Wynik końcowy /30 Interpretacja: 24 lub więcej – stan odżywienia dobry ,5 – ryzyko niedożywienia Poniżej niedożywienie

51 Ocena stanu umysłowego
Skale oceniające ilościowo czynności poznawcze (sprawność umysłową) SKALA FOLSTEINA (MMSE – mini mental state examination) Bada najważniejsze aspekty sprawności umysłowej – orientacje, zapamiętywanie, liczenie i koncentrację uwagi, pamięć świeżą oraz funkcje językowe SKALA NIEDOKRWIENNA HACHINSKIEGO Różnicowanie otępienia naczyniowego i choroby Alzheimera SKRÓCONY TEST SPRAWNOŚCI UMYSŁOWEJ wg HODGKINSONA (AMTS – abbreviated mental test score)

52 MMSE składa się z 30 pytań, pozwalających na ilościową ocenę różnych aspektów funkcjonowania poznawczego Obszary poddawane ocenie to: orientacja w czasie, orientacja w miejscu, zapamiętywanie, uwaga i liczenie, przypominanie, nazywanie, powtarzanie, rozumienie, czytanie, pisanie i rysowanie

53 Test rysowania zegara Test rysowania zegara to jeden z najpopularniejszych, obok MMSE, testów stosowanych w diagnozie poziomu zaawansowania otępienia Pozwala on na odróżnienie otępienia od innych zaburzeń, a rodzaj popełnianych błędów do pewnego stopnia wskazuje jaka choroba powoduje demencję

54

55

56 AMTS wg. Hodgkinsona Skrócony test sprawności umysłowej
oceniająca stopień upośledzenia umysłowego składa się z 10 pytań Punktacja: Max. 10 pkt., 10-7 punktów oznacza stan prawidłowy 6-4 to upośledzenie umiarkowane 3-0 świadczy o upośledzeniu ciężkim