PSYCHOLOGIA INWESTORA GIEŁDOWEGO

Prezentacja na temat: "PSYCHOLOGIA INWESTORA GIEŁDOWEGO"— Zapis prezentacji:

1 PSYCHOLOGIA INWESTORA GIEŁDOWEGO

2 „Niektórzy ludzie twierdzą, że behawioralne finanse połączyły psychologię z nauką o finansach, ale tak naprawdę psychologia nigdy nie była oderwana od finansów. Choć modele zachowania różnią się między sobą, to przecież łączy je właśnie psychologia.” (Meir Statman, 1999a)

3 Przewidywania

4 Przewidywanie kursów na postawie danych z przeszłości
Na podstawie wielkości dywidend wypłacanych właścicielom w roku poprzedzającym analizę. Na podstawie wskaźnika C/Z (stosunku ceny akcji do zysku przypadającego na tą akcję). Zazwyczaj inwestorzy ignorują rzeczywistą relację między wartością, a stopami zwrotu z papierów wartościowych w późniejszym okresie.

5 Nadmierna pewność przewidywań
Inwestorzy muszą mieć świadomość, że ich przewidywania mogą być formułowane z nadmierną pewnością. Zbyt duża wiara we własne możliwości prowadzi do tego, że czasem wytwarza się poczucie nieomylności, prowadzące do ignorowania wszelkich sygnałów świadczących o popełnieniu pomyłek.

6 Nierealistyczny optymizm, pozytywna iluzja, przecenianie szansy pożądanego wyniku
Przeważająca część inwestorów spostrzega swoje umiejętności w dobieraniu portfela finansowego jako wyższe niż średnie.

7 Błąd myślenia konfirmacyjnego
Skłonność człowieka do wyszukiwania faktów, które potwierdzają jakąś regułę, i jednocześnie – unikania konfrontacji z faktami, które regule by zaprzeczały. Dopiero na podstawie analizy pełnego zbioru danych można stwierdzić, czy jakaś zależność rzeczywiście istnieje, czy też nie.

8 Błąd kotwiczenia Początkowa wartość, która przyciąga w swoim kierunku każdą kolejną ocenę, nie ma najczęściej nic wspólnego z właściwą treścią prognozowania. Należy porównywać swoje oceny z sądami innych inwestorów lub analityków, monitorować zmiany sytuacji na rynku finansowym, aktualnie sprawdzać wartości kursu.

9 Nadmierny konserwatyzm
Rynki finansowe są bardzo dynamiczne a gracze powinni cały czas weryfikować prognozy i reagować na nie. Jednak nie zawsze dostrzegają, że dotychczasowy trend się zmienia, przywiązując się konserwatywnie do danych lub ocen z przeszłości.

10 Błędy prognozowania Nieuwzględnianie prawa regresji do średniej - może tworzyć złudne oczekiwania, że osoba uzyskująca znakomity wynik będzie go stale potwierdzać, a osoba uzyskująca słaby wynik nie może go poprawić. Prawo krótkich serii - inwestor w czasie hossy będzie kupować wciąż drożejące walory. Inwestor podlegający błędowi krótkich serii będzie bardzo często sprzedawał drożejące walory wierząc, że trend wzrostowy ulegnie odwróceniu. Ta reguła działa również w drugą stronę, inwestor będzie kupować taniejące walory mając nadzieję, że trend się odwróci

11 Strategie inwestycyjne:
Stawianie na trendy- gracze czyli sentymentaliści wolą trzymać się trendów Kontrarianizm – gracze czyli kontrariani mają skłonność do wprowadzania zmian

12 Stawianie na trendy Stawiają na to, że kurs akcji, którą kupili, będzie dalej rosnąć, gdyż rzeczywistość nie zmienia się w istotny sposób. Takie wykazywanie sentymentu inwestycyjnego jest ściśle związane ze zjawiskiem podążania na giełdzie.

13 Sentymenty w inwestowaniu
Oczekiwania inwestorów, wyrażane przez nastrój, często zmieniają się przeciwnie do faktycznych ruchów cen na parkiecie. Optymistyczne nastroje na parkiecie nie powinny w żadnym wypadku zwieść inwestora.

14 Jak sobie radzić z błędami w przewidywaniach?

15 Wykorzystuj słabości swojego umysłu
Wykorzystujemy heurystykę rozpoznawania czyli wybieramy to, co lepiej rozpoznajemy w dokonywaniu wyborów finansowych wtedy, gdy rynek znajduje się w fazie silnego wzrostu.

16 Wykorzystuj metody statystyczne
Analiza regresji pozwala na dokładne określenie wielkości błędu. Jednak analiza sprawdza tylko zależności liniowe, zaś w rzeczywistości może mieć postać nieliniową, do równania wprowadzane są dane z przeszłości (powinniśmy sprawdzać czy sytuacja rynkowa jest taka sama) i analiza nie uwalnia nas od ulegania emocjom w podejmowaniu decyzji.

17 Uwzględniaj długość horyzontu czasowego
W długim horyzoncie czasowym wyraźnie ujawnia się zależność między potencjałem wartości spółki, a wzrostem ceny jej akcji na giełdzie. Ta relacja jest jednak słabo dostrzegalna, gdy rozpatrujemy dane w krótkim okresie.

18 Emocje

19 Teoria żalu w inwestowaniu
Pojęcie żalu wprowadził do teorii decyzji, w sposób usystematyzowany, profesor David Bell (1982). Wg niego, żal ujawnia się jako psychiczna reakcja człowieka po podjęciu decyzji, której skutki okazały się dla niego niekorzystne. Żal jest szczególnie silny wtedy, gdy dowiadujemy się, że wariant, którego nie wybraliśmy, przyniósł lepsze wyniki, niż ten na który się zdecydowaliśmy.

20 Ron Dembo i Andrew Freeman (1998), twierdzą, że żal nasila się zawsze wtedy, gdy dokonaliśmy wyjątkowego wyboru, gdy zmieniliśmy swoje rutynowe zachowanie i ta zmiana spowodowała poniesienie strat. Np. Każdego dnia już od wielu lat jeździmy do pracy tą samą drogą. Któregoś razu postanawiamy ją zmienić i właśnie wtedy przytrafia nam się stłuczka. Wyobraź sobie swoje zdenerwowanie z tej sytuacji.

21 Potrzeba unikania żalu może wyjaśnić, dlaczego inwestorzy są tak bardzo podatni na wpływ giełdowej zbiorowości. Rozmaite manie i szaleństwa, które wybuchały w przeszłości na rynkach całego świata, wciągały coraz to nowych graczy nawet wtedy, gdy odczuwali oni, że postępują nie racjonalnie. W skrajnych sytuacjach lubimy robić to samo, co inni. Gdy dochodzi do krachu i ponosimy straty nie czujemy aż tak dużego żal, bo naszą złość podzielają także miliony ludzi inwestujących na giełdzie . Przyjęcie postawy kontrariańskiej, która spowodowałaby poniesienie strat, z pewnością wywołałoby w naszym umyśle znacznie większy żal.

22 Nieprzyjemne uczucie żalu może pojawić się po błędnym zaniechaniu podjęcia decyzji. (Kahneman, Tversky, 1982) Jednak doznawanie żalu jest uzależnione od tego, czy możemy (bądź nie możemy) oskarżyć inną osobę o to, że doradziła nam kiedyś podjęcie decyzji, której skutek okazał się negatywny.

23 Efekt predyspozycji jest dość dobrze znany, przynajmniej intuicyjnie, uczestnikom rynku kapitałowego. Problem polega na tym, że z jego istnienia zdajemy sobie sprawę zwykle dopiero wtedy, gdy jest już za późno na poradzenie sobie z negatywnymi skutkami, które nas zaskakują. Jest to teoria normatywna, a zatem wyznacza zasady postępowania na parkiecie. Po raz pierwszy ten efekt opisali profesorowie: Hersh Shefrin i Meir Statman (1985)

24 Wg Shefrina i Statmana, efekt predyspozycji, w sensie psychologicznym ma trzy zasadnicze przyczyny:
niestałość preferencji inwestorów w dokonywaniu wyborów finansowych (w sferze zysków i strat); problem impulsywności i samokontroli; dążenie do unikania uczucia żalu.

25 Dysonans poznawczy. Każdy człowiek chciałby mieć poczucie, że jest mądry, sympatyczny i lubiany przez innych ludzi. Często jest jednak tak, że informacje, które docierają do nas z otoczenia społecznego, zaprzeczają takiemu idealnemu obrazowi. I to właśnie te informacje nazywamy dysonansem poznawczym. -dysonansem między idealnym obrazem samego siebie a rzeczywistością, która często bywa bezwzględna

26 Heurystyka afektu w ocenie ryzyka i zyskowności inwestowania w akcje.
Henryk Markowitz (1952) stworzył jedną z fundamentalnych teorii współczesnych finansów- teorię portfelową- zwrócił on uwagę na bardzo ważną, choć nadzwyczaj prostą, właściwość rynków kapitałowych: nie można osiągnąć wysokich zysków, jednocześnie unikając dużego ryzyka. Peter Bernstein (1998).

27 Na rynkach kapitałowych zysk i ryzyko są ze sobą dodatnio skorelowane
Na rynkach kapitałowych zysk i ryzyko są ze sobą dodatnio skorelowane. Im wyższe ponosimy ryzyko, tym wyższego zysku możemy się spodziewać w przyszłości i odwrotnie: unikanie ryzyka powoduje, że nasze zyski są odpowiednio mniejsze. Gdy jakąś rzecz interpretujemy jako bezpieczną, to jednocześnie wydaje nam się, że jest ona dla nas korzystna. Obiekty ryzykowne spostrzegamy natomiast jako mało przydatne.

28 Wg Slovica, o ocenie zyskowności i ryzykowności decyduje tak zwana heurystyka afektu.
Afekt (Emocja) Pozytywna/Negatywna Ocena zysku Ocena ryzyka

29 Inwestowanie w nowe oferty publiczne
Jest to działanie wywołujące silne emocje i to zarówno pozytywne , jak i negatywne. Gracze odczuwają, z jednej strony, nadzieję i podniecenie, ale z drugiej strony ich decyzjom towarzyszy lęk przed niepewnością i poniesieniem straty. Rezultatem takiego uzależnienie od emocji są rozmaite zniekształcenia w ocenie akcji i obrocie nimi.

30 Okazuje się, że przekonanie inwestora co do tego, że dana branża jest silna i wywołuje korzystne skojarzenia, bardziej decyduje o ocenie jej wyników finansowych niż znajomość owej branży. Co więcej skłonność do nabywania nowych ofert można przewidzieć aż z 80% dokładnością tylko na podstawie danych o tym, czy inwestor ma dobre wyobrażenie o firmie, spostrzega ją jako silną i choć trochę ją zna.

31 Gdy inwestorzy rozpatrują możliwość kupienia nowych ofert publicznych, dysponują znacznie skromniejszymi informacjami niż w wypadku analizowania akcji, które już są notowane na giełdzie. Brak rzetelnych danych jest zazwyczaj kompensowany pobieżnymi ocenami emocjonalnymi, które jednak silnie wpływaja na kształtowanie się preferencji graczy. Spółka jest spostrzegana jako dobra lub zła, silna bądź mocna itd. Co więcej, ogólne sądy afektywne wcale nie muszą być uświadomione.

32 Gorące i chłodne inwestowanie
Gorące inwestowanie – jest spowodowane wpływem silnych, nierzadko destrukcyjnych emocji Chłodne inwestowanie – to takie, które jest związane z samokontrolą i racjonalną analizą sytuacji.

33 Długoterminowe inwestowanie kapitału, które przynosi bardzo wyraźne korzyści finansowe, jest zakłócone przez wpływ emocji związanych z niecierpliwością i impulsywnością. Mówiąc ogólnie umysłowe mechanizmy wspierające kontrolę własnych emocji dzielą się na 3 grupy:

34 Proste zasady heurystyczne (tzw
Proste zasady heurystyczne (tzw. „Reguły spod palca”) – chodzi tutaj o kontrolę swoich postępowań i schładzania gorących impulsów. Reguły środowiskowe – polega na świadomym decydowaniu się na rozwiązania, które nie dopuszczają do złamania samokontroli lub nawet grożą nam karą za uleganie impulsom. Umysłowe księgowanie – wyrafinowany system umysłowy sterujący zarządzaniem własnymi finansami. Obejmuje zbiór reguł poznawczych wspomagających organizowanie, ocenę i kontrolę podejmowanych przez człowieka działań finansowych.

35 Od Talmudu do portfeli inwestycyjnych
Według Talmudu: Człowiek zawsze powinien przechowywać swój kapitał w trzech różnych postaciach: 1/3 w nieruchomościach 1/3 w towarach 1/3 w majątku o dużej płynności

36 Portfel inwestycyjny Najlepszy portfel inwestycyjny to taki, który stanowi zadowalający kompromis między wielkością ryzyka oczekiwanym zyskiem. Utworzenie go wymaga od inwestora przeanalizowania trzech zmiennych: Ryzyko- jest wyrażane przez wariancję oczekiwanych zwrotów. Im większe rozproszenie, tym większa niepewność inwestora co do tego, jaki osiągnie w przyszłości zysk, czyli większe ryzyko samej inwestycji. Stopa zwrotu- odzwierciedla dochód przypadający na jednostkę zainwestowanego kapitału jest przedstawiana zazwyczaj w procentach. Korelacja- ujawnia wzajemne powiązanie lub współzmienność stóp zwrotu dwóch różnych akcji. Gdy są ujemnie skorolowane- oznacza to, że gdy kurs jednej akcji rośnie, wtedy cena drugiej akcji maleje.

37 Z badań nad psychologią wynika, że dwiema emocjami, które wpływają na nasze oceny i decyzje finansowe, są: Strach- sam fakt inwestowania w ryzykowne papiery wartościowe budzi obawy i niepokój. Nadzieja- np. Na duże zyski w przyszłości. Strach i nadzieja to emocje, które wpływają również na to, w jaki sposób inwestorzy interpretują różne rodzaje lokat kapitału i które papiery wartościowe spostrzegają jako bardziej atrakcyjne.

38 Behawioralna teoria portfela
Stanowi propozycję wprowadzenia do tradycyjnych modeli ekonomicznych elementów psychologicznych. Behawioralny portfel jest zbudowany jako piramida aktywów o różnym potencjale ryzyka i powiązany jest z różnymi celami finansowymi, pomija korelacje między stopami zwrotu tych aktywów. Poszczególne poziomy piramidy są od siebie niezależne i tak właśnie postrzegają je inwestorzy.

39 Preferencje

40 Preferencje Przy zakupie akcji preferujemy:
Wartości użytkowe- np. zmienność zysków, wielkość oczekiwanej stopy zwrotu, ryzyko Wartości symboliczne- kierowanie się przez graczy tzw. społeczną odpowiedzialnością spółek np. działania proekologiczne, sponsoring społeczny.

41 Teoria użyteczności Głosi, że preferencje podlegają 4 zasadom:

42 1. Zasada spójności Racjonalny decydent potrafi porównać ze sobą różne opcje. W wyniku takiego porównania preferuje on albo pierwszą opcję, albo drugą opcję, albo też do obu opcji ma taki sam stosunek

43 2. Zasada przechodniości
Gdy racjonalny decydent woli opcję A od opcji B oraz przedkłada opcję B nad opcją C, to będzie on także preferował opcję A nad opcją C.

44 3. Zasada stałości Wybór między dwiema opcjami zależy wyłącznie od różnicy między nimi lub od stanów, w których te opcje przynoszą różne rezultaty. Gdy ktoś woli opcję A od opcji B, to preferencja ta nie zmieni się, gdy obie opcje zostaną w taki sam sposób zmienione.

45 4. Zasada racjonalnych oczekiwań
Gdy dwie opcje są identyczne, to dla racjonalnego decydenta nie powinno mieć znaczenia to, którą z nich wybierze. Gdy decyzja jest podejmowana w warunkach niepewności, wtedy przyczyna niepewności nie powinna wpływać na preferencje decydenta.

46 Efekt pewności Polega na rozważaniu różnych działań, gdy znane są z pewnością ich efekty i wtedy wybór pada na to działanie, które ma najlepsze efekty.

47 Paradoks Ellsberga Jest to awersja do niepewności (wybieramy to co już wiemy, znamy, unikając sytuacji w których nie wiadomo co się dzieje)

48 Pułapka zaangażowania (przywiązania)
Polega na tym, że jednostki żądają wyższej ceny za rezygnację z posiadanych akcji (cena sprzedaży), niż skłonne byłyby za nie zapłacić (cena kupna)

49 Efekt status quo Podejmując decyzje finansowe, niechętnie akceptujemy zmiany i na ogół preferujemy znane nam opcje, bez względu na to, w jaki sposób je poznaliśmy.

50 Teoria perspektywy wyjaśnia efekt niestałości preferencji człowieka dokonującego wyborów dotyczących zysków i dotyczących strat. Teoria perspektywy głosi, że ludzie przypisują obiektywnym wynikom swoich działań różne subiektywne wartości.

51 Opisuje ważne właściwości tego, jak kształtują się nasze preferencje finansowe:
Są one wrażliwe na kontekst; unikamy ryzyka w warunkach zysków i preferujemy ryzyko w warunkach strat; szacujemy nasze wyniki finansowe względem punktu odniesienia, który może się zmieniać po pewnym czasie, powodując, że zyski i straty stają się względne.

52 Gdy straty zmuszają nas do działania, czyli o efekcie „utraconych kosztów”
Widoczna jest tu teoria perspektywy, a dokładniej jedna z cech naszego zachowania – awersja do ponoszenia strat. Gdy angażujemy w coś nasz wysiłek i zasoby finansowe, a po jakimś czasie okazuje się, że popełniliśmy błąd, to zazwyczaj nie potrafimy się pogodzić ze stratą. Poniesione wcześniej koszty nakazują nam dalej działać. Dopóki się nie wycofamy, to właściwie wcale nie musimy się przyznawać do tego, że ponieśliśmy stratę. Takie nieracjonalne postępowanie w psychologii jest nazywane efektem utopionych kosztów.

53 Utopionych, czyli takich, których nie da się już odzyskać, a które jednocześnie coraz bardziej ciągną nas na finansowe dno. Granie na giełdzie jest związane nie tylko z osiąganiem zysków, ale i z ponoszeniem strat, bez względu na to, czy te straty zostały spowodowane naszymi błędami, czy też jakimiś niespodziewanymi wydarzeniami na rynku. Każdy z nas lubi zarabiać pieniądze i tego nie musimy się uczyć. Koniecznie trzeba się nauczyć akceptowania strat. To bardzo trudna lekcja, ale trzeba ją przejść, gdy chce się pozostać w grze.

54 Pokochaj straty i znienawidź zyski
Gdy kurs akcji się podnosi, wtedy inwestor rozważa, czy podjąć decyzję o ich natychmiastowej sprzedaży, czy raczej poczekać na moment, w którym cena będzie jeszcze wyższa. Obawa przed doznawaniem żalu, który by się ujawnił, gdyby cena akcji jednak spadła, powoduje, że podatny na wpływ emocji gracz decyduje się na szybszą sprzedaż. W sytuacji bessy przetrzymywanie taniejących papierów chroni psychikę inwestora przed nieprzyjemnym uczuciem żalu, który ujawnia się jako emocjonalny skutek wcześniejszego dokonania nietrafnego wyboru. Nie tylko żal wywołuje efekt predyspozycji. Można go również wyjaśnić, odwołując się do właściwości zachowania się inwestorów opisywanych w teorii perspektyw. Zgodnie z podstawowym założeniem tej teorii, ludzie przejawiają awersję do podejmowania ryzyka w kontekście zysków i skłonności do ryzykowania w kontekście strat.

55 Posunięcie ostrożne polega na natychmiastowym osiągnięciu zysku, czyli odsprzedaży akcji po aktualnej cenie. Tymczasem wariant ryzykowny polega na czekaniu: kurs albo wzrośnie jeszcze bardziej, albo spadnie, być może nawet poniżej ceny zakupu. Ponieważ mamy tu do czynienia z kontekstem pozytywnym, to zgodnie z teorią perspektyw inwestor powinien dokonać wyboru ostrożnego, polegającemu na sprzedaniu po bieżącej cenie.

56 Z podobną sytuacją mamy do czynienia w kontekście bessy, czyli obniżenia się kursu wcześniej zakupionych papierów. Wyborem ostrożnym jest także szybka sprzedaż akcji i pogodzenie się z pewną stratą. Można jednak się wstrzymać ze sprzedażą i oczekiwać na ewentualną zmianę koniunktury, która pozwoli na uniknięcie strat. Jest to jednak rozwiązanie ryzykowne, gdyż kurs może dalej spadać i wtedy strata stanie się dramatycznie wysoka. Jednak tym razem, jak wskazuje teoria perspektyw, większość inwestorów będzie się decydowała na opcję ryzykowną, czyli przetrzymanie taniejących akcji. Sytuacja bessy wytwarza bowiem kontekst negatywny, skłaniający do podejmowania ryzyka.

57 Badacze Instytutu Technologicznego, którzy są uważani za czołowych przedstawicieli tej właśnie dziedziny, sprawdzili, czy efekt predyspozycji można wykryć również w warunkach laboratoryjnych. Zastosowali w tym celu eksperymentalną grę komputerową stymulującą naturalne warunki giełdowe. Uczestnicy otrzymali informację o zmianach kursu sześciu różnych akcji i mogli podejmować decyzje o ich kupnie lub sprzedaży. W ten sposób można było stwierdzić, w jakich warunkach wzrasta lub maleje skłonność ludzi do pozbywania się papierów wartościowych. Autorzy obliczali wyniki, wykorzystując jako punkt odniesienia dwie różne ceny akcji:(1) cenę zakupu akcji(2) cenę akcji w poprzednim okresie. Analiza wyników badania ujawniła, że bez względu na to, którą cenę przyjmie się za punkt odniesienia, skłonność do sprzedaży akcji jest znacznie silniejsza wtedy, gdy cena rośnie, niż wtedy, gdy cena maleje.

58 Im mniej wiesz - tym lepiej. Krótkowzroczność w inwestowaniu
Przeciętny inwestor każdego roku dokładnie analizuje wyniki finansowe swojego portfela i podejmuje decyzję o ewentualnych zmianach. Czy taki okres jest wystarczająco długi, aby się uzależnić od krótkowzrocznej awersji do ryzyka? Odpowiedz brzmi: nie! Co więcej, taki okres jest, sam w sobie, przejawem tej niekorzystnej psychologicznej skłonności.

59 Niechęć do ponoszenia strat należy do bardziej typowych właściwości naszego zachowania. W samej niechęci do strat nie ma zresztą nic zaskakującego. Interesujące jest jednak to, w jaki sposób skłania nas do działań ewentualnie sprzecznych z racjonalnością. Jednym z przykładów jest tendencyjne interpretowanie sytuacji w taki sposób, aby pozornie wyeliminować straty.

60 ZAMIENIANIE STRAT W ZYSKI, CZYLI O HEDONISTYCZNYM KSZTAŁTOWANIU PREFERENCJI
Według Richarda Thalera i Erica Johnsona przyczyna niestałości preferencji jest mechanizm hedonistycznego konstruowania sytuacji, który wiąże się z umysłową księgowością. Preferencje nie są stałe. Zmieniają się one wraz z kontekstem sytuacyjnym i są konstruowane w taki sposób, aby zwiększać przyjemne uczucia i zmniejszać niezadowolenie. Taka umysłowa manipulacja na danych może jednak powodować rozmaite nieracjonalne działania. Okazuje się bowiem, że ludzie, którzy dopiero co wygrali w jakiś sposób ( np. w kasynie lub na giełdzie) znaczną kwotę pieniędzy, stają się bardziej niż zazwyczaj skłonni podejmować ryzyko finansowe. Innymi słowy, interpretują odniesiony zysk w kategoriach „pieniędzy, które spadły z nieba” i dlatego czują, że mogą sobie pozwolić na komfort poniesienia straty w wyniku podjęcia następnej decyzji .

61 .Shefrin i Nofsinger piszą, że inwestorzy stają się ryzykantami zwłaszcza wtedy, gdy wcześniej odnieśli duży zysk. Gdy osiągamy zysk, w następnych wyborach, których dokonujemy, jesteśmy bardziej skłonni do podejmowania ryzyka, gdyż ewentualne straty łączymy z poprzednio zdobytym dochodem. W ten sposób zamiast myśleć w kategoriach dużego zysku lub straty, swój wynik finansowy rozpatrujemy jako jeden, mniejszy zysk. Odwrotnie zachowujemy się wtedy, gdy ponieśliśmy stratę. Wtedy maleje nasza skłonność do ryzykowania, gdyż suma kilku niewielkich strat powoduje bardzo gwałtowny przyrost niezadowolenia (negatywnej użyteczności).

62 4 podstawowe zasady hedonistycznego konstruowania preferencji
Zasada 1 Rozdzielanie ( segregowanie ) zysków Zasada 2 Łączenie strat Zasada 3 Łączenie mniejszej straty z większym zyskiem Zasada 4 Wydzielanie mniejszego zysku z większej straty Podane zasady mogą być wykorzystywane przez firmy w celu zachęcenia inwestorów do podejmowania różnych działań rynkowych. Świadomy inwestor musi w takiej sytuacji rozstrzygnąć, czy oferta jest faktycznie dla niego korzystna, czy tez jej atrakcyjność wynika z wpływania na jego emocje.

63 Iluzja pieniądza Iluzja pieniądza jest szczególnym przykładem hedonizmu w kształtowaniu preferencji. Odzwierciedla ona skłonność ludzi do myślenia o pieniądzach w kategoriach nominalnych, a nie realnych. Nawet gdy nie ponosimy straty nominalnie, to realnie możemy być już „na minusie”. Oddziaływanie skłonności hedonistycznych może spowodować, że inwestorzy staną się niewrażliwi tak że na straty innego rodzaju, a wiec takie, które są skutkiem ponoszenia przez nich dużych kosztów. Gdy gwałtownie spada zysk netto w wyniku przeprowadzenia częstych transakcji, za które płaci się niemałe prowizje. Takie koszty mogą zostać niedostrzeżone przez graczy, gdy ukryją się za kurtyną inflacji. Jedyne wyjście, to działać wbrew emocjom, współtworzącym i zmieniającym nasze preferencje.

64 Między prawdopodobieństwem a lękiem. Jak inwestorzy oceniają ryzyko?
Każdy z nas często wybiera wariant ostrożny by za chwile zachować się bardzo ryzykownie. Konsekwentnie unikamy angażowania się w sytuacje, które oceniliśmy kiedyś jako zbyt ryzykowne, oraz wykazujemy tendencję do podejmowania działań ocenionych wcześniej jako wystarczająco bezpieczne. Jednym ze standardowych sposobów minimalizowanie ryzyka na rynku kapitałowym jest dywersyfikowanie portfela, które polega na inwestowaniu w wiele słabo skorelowanych ze sobą aktywów. Profesor Paul Slovic zauważył prostą prawidłowość, zgodnie z która ludzie ignorują ryzyko związane z niebezpiecznymi działaniami i obiektami, a jednocześnie bardzo obawiają się zagrożeń ze strony tego, co obiektywnie jest bezpieczne. Np. pytani ludzie o sposób podróżowania – samochodem czy samolotem – wydaje im się bezpieczniejszy latać samolotem. Z drugiej jednak strony przyznają się, jednak do tego, że samolot wywołuje w nich większy niepokój. Ocena ryzykowności może zatem zależeć od tego, jakimi kryteriami się kierujemy: statystycznymi czy intuicyjnymi. Wiemy, że latanie samolotem jest dla nas bezpieczne, ale mniej typowe i słabiej kontrolowane.

65 Szacowanie ryzyka w procesie inwestycyjnym obejmuje nie tylko czynniki ilościowe, ale również aspekty psychologiczne , które wydają się mieć większy wpływ na decyzje inwestorów niż tradycyjne wskaźniki ilościowe. Czynniki psychologiczne wskazują przede wszystkim na to, że takie wymiary jak niepokój, kontrolowalność, wiedza, pozwalają dokładniej wyjaśnić istotę procesu niż czynniki ilościowe. Jednak najlepszy obraz tego co myśli inwestor, który dokonuje oceny niepewności uzyskamy wtedy, gdy uwzględnimy zarówno czynniki ilościowe jak i jakościowe czyli psychologiczne. W sposobie oceny ryzyka eksperci nie różnią się bardzo od indywidualnych inwestorów. Podstawową rolę w procesie szacowania ryzykowności odgrywa poziom niepokoju. Im większy eksperci wyczuwają niepokój, myśląc o danej inwestycji, tym większa wydaje się im ryzykowność. Zakres zmienności stopy zwrotu odgrywa drugoplanową rolę chociaż jest jednym z głównych wymiarów ryzyka standardowych analizach finansowych. Następnym czynnikiem jest kalkulowanie ryzyka uzależnione od posiadanej wiedzy. Struktura czynników wpływających na ocenę ryzyka (niepokój, zmienność, wiedza) pozwala z ogromną dokładnością przewidywać ogólne oceny ryzykowności dokonywane przez doradców. Ocenianie ryzyka finansowego przez ekspertów giełdowych pozostaje pod ogromnym wpływem wymiarów psychologicznych, które nie maja nic wspólnego ze sposobem postępowania wyznaczanym przez teorię ekonomiczną.

66 Eksperci oczekują tym większej stopy zwrotu, im bardziej jest ona zmienna, przewidywalna i rosnąca w dłuższym czasie. Ryzykowność akcji nie jest oceniana tak samo jak ryzykowność obligacji lub innych form lokowania kapitału. W ocenie ryzykowności obligacji skarbowych niewielką rolę odgrywają takie czynniki, jak zmienność stopy zwrotu, konieczność koncentrowania uwagi, zakres posiadanej wiedzy, przewidywalność wyników finansowych. Ta ocena wydaje się silnie uzależniona od tego, czy ten rodzaj inwestycji może przynieść zyski w dłuższej perspektywie czasowej oraz jak kształtuje się historyczna relacja między oczekiwanym zyskiem a wielkością ryzyka. Z drugiej strony okazuje się że to co nie odgrywa większej roli w szacowaniu niepewności związanej z inwestowaniem w obligacje jest bardzo istotne w ocenie ryzykowności akcji.

67 Indywidualni inwestorzy spostrzegają instrumenty pochodne jako bardziej ryzykowne formy lokowania kapitału niż zwykłe instrumenty finansowe. Kupowanie instrumentów pochodnych wywołuje silniejszy niepokój przed poniesieniem katastrofalnych strat, jak ocenianie jako bardziej niedobrowolne i słabiej kontrolowane. Proces psychologicznego oceniania aktywów finansowych może przybierać nieracjonalną postać, gdyż ludzie spostrzegają instrumenty pochodne jako bardziej ryzykowne tylko z tego powodu, że są one instrumentami pochodnymi. Wierzytelność o stałym oprocentowaniu i zamiana (swap) oprocentowania ze zmiennego na stale pociąga za sobą zagrożenie wynikające z możliwości spadku oprocentowania na rynku w przyszłości (np. obniżenia stop procentowych przez NBP) i w konsekwencji prawdopodobieństwo ponoszenia kosztów utraconych szans. Natomiast wierzytelność o zmiennym oprocentowaniu i zamiana (swap) oprocentowania ze stałego na zmienne naraża inwestora na przyszłe wahania stopy procentowej, w tym na jej ewentualny wzrost i poniesienie się kosztów całej transakcji. Wiedza o mechanizmach subiektywnej oceny ryzyka inwestycyjnego może również odgrywać istotna rolę w przygotowywaniu informacji o produktach finansowych. Skoro aspekty finansowe mają mniejsze znaczenie w naturalnym procesie oceniania ryzyka inwestycyjnego, to oczywiste jest, że kampania reklamowa powinna się skoncentrować na regulowaniu aspektów jakościowych.

68 Proces zarządzania ryzykiem finansowym wspiera się na trzech filarach:
Podobieństwa – są nam potrzebne do przewidywania przyszłych stanów rzeczy. Ceny - określają finansowe konsekwencje tych stanów. Preferencje – określają skłonności inwestorów do podejmowania ryzyka na rynku finansowym

69 Ryzyko istnieje w dwóch wymiarach:
Ryzyko instrumentalne – nastawione na osiągnięcie konkretnego celu finansowego w przyszłości. Ryzyko stymulacyjne – jest słabo kontrolowane. Jego podejmowanie wynika raczej z chęci doznawania intensywnych przeżyć niż z zamiaru osiągnięcia jakiegoś celu.

70 Preferencje ryzyka interpretuje się przez inwestorów w kategoriach biologicznych lub neuropsychologicznych czyli odkrycie procesów biochemicznych zachodzących w mózgu, które kryją się za dokonywaniem określonych wyborów finansowych.

71 Dziękujemy za uwagę Grupa L1