Listy zastawne dr Marek Leśniak

Prezentacja na temat: "Listy zastawne dr Marek Leśniak"— Zapis prezentacji:

1 Listy zastawne dr Marek Leśniak
Zakład Prawa Gospodarczego i Handlowego Prezentacja przeznaczona wyłącznie dla studentów SSA II i SNA II w zakresie realizacji przedmiotu Prawo Papierów Wartościowych 2015/2016. Jakiekolwiek wykorzystanie bez zgody autora zabronione ©

2 Listy zastawne Źródła prawa
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych (tj. Dz. U poz. 1588) W zakresie nieuregulowanym ww. ustawą do zasad emisji, obrotu i wykupu hipotecznych listów zastawnych mają zastosowanie następujące przepisy: Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. nr 184, poz. 1539), Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. nr 184, poz. 1538), Ustawa z dnia 15 stycznia 2015r. o obligacjach (Dz. U ).

3 Listy zastawne Pojęcie
List zastawny jest szczególnym instrumentem pozyskiwania środków pieniężnych przeznaczonych na kredyt długoterminowy, połączonym z zabezpieczeniem rzeczowym (hipoteka), który stanowi element majątkowy gwarantujący spłatę kredytu. Jest to połączenie idei zbierania środków finansowych ze skutecznym narzędziem ich odzyskiwania. Jednocześnie list zastawny stanowi instytucję rynku kapitałowego.

4 Listy zastawne Rys historyczny
List zastawny pojawił się jako konsekwencja zapotrzebowania na długoterminowy kredyt udzielany właścicielom nieruchomości, stanowiących jednocześnie zabezpieczenie tego kredytu. Początki bankowości hipotecznej sięgają XVIII w. i związane są z próbami ożywienia gospodarczego ziem śląskich po zakończeniu wojny siedmioletniej. W 1769 r. założone zostało Śląskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie (Schlesische Landschaft), będące publicznoprawnym przymusowym zrzeszeniem posiadaczy ziemskich, powołanym w celu pozyskiwania tanich kredytów dla rolnictwa. Pojawił się wówczas ziemski list zastawny.

5 Listy zastawne Rys historyczny
Początkowo towarzystwa kredytowe były zrzeszeniami skupiającymi dłużników odpowiadających solidarnie z tytułu kredytów zaciągniętych przez ich członków. Równolegle do tych instytucji zaczęły powstawać instytucje typu bankowego zajmujące się emisją i obrotem listami zastawnymi oraz udzielaniem kredytów zabezpieczonych na wierzytelnościach. Na świecie za jeden z pierwszych banków hipotecznych uważa się Credit Foncier de France (1852) oraz Frankfurter Hypothekenbank (1862). Na ziemiach polskich Wileński Bank Ziemski (1872) czy Akcyjny Bank Hipoteczny we Lwowie (1867).

6 Listy zastawne Rys historyczny
List zastawny był znany i często stosowany w II Rzeczypospolitej. Prawo emisji listów miały banki oraz inne instytucje upoważnione do udzielania długoterminowego kredytu (tzw. towarzystwa kredytowe). Działalność w tym zakresie była normowana przez ówczesne prawo bankowe z 17 marca 1928 r., którego rozdział III poświęcony był bankom hipotecznym.

7 Listy zastawne Listy zastawne, emitowane przez banki specjalistyczne są powszechnie znane i stosowane w praktyce gospodarczej w wielu krajach europejskich np. Niemczech, Danii, Szwecji, Francji. Polska ustawa o listach zastawnych i bankach hipotecznych (u.o.l.z.) z 1997 roku we wszystkich podstawowych rozwiązaniach, od koncepcji specjalistycznego banku hipotecznego, po rodzaje listów zastawnych, jakie mogą pojawić się w obrocie, wzorowana jest na prawodawstwie niemieckim.

8 Listy zastawne Pojęcie listu zastawnego
List zastawny według ustawy o listach zastawnych (u.o.l.z.) występuje jako hipoteczny list zastawny lub publiczny list zastawny. W obu przypadkach podstawą wystawienia papieru wartościowego jest istnienie wierzytelności emitenta zabezpieczonej w sposób określony przez ustawę: hipoteką w odniesieniu do listów hipotecznych lub gwarancją albo poręczeniem wskazanych w ustawie podmiotów prawa publicznego w przypadku listów publicznych. Wyjątkowo podstawą kreowania listów publicznych może być wierzytelność niezabezpieczona przysługująca emitentowi wobec niektórych podmiotów publicznoprawnych.

9 Listy zastawne Pojęcie listu zastawnego
List zastawny można scharakteryzować jako papier wartościowy wierzytelnościowy (dłużny), zawiera on bowiem zobowiązanie emitenta w rozumieniu cywilnoprawnym, a więc stwierdza obowiązek dokonania określonego świadczenia na rzecz właściciela listu. Biorąc pod uwagę przedmiot świadczenia będą to zawsze wierzytelności pieniężne. Wyraźnie wyłączono więc możliwość emitowania listów hipotecznych opiewających na świadczenie niepieniężne np. prawo zamiany listu hipotecznego na określone papiery wartościowe np. akcje banku hipotecznego.

10 Listy zastawne Podstawą powstania zobowiązania banku hipotecznego są wierzytelności przysługujące bankowi z tytułu udzielonych przez bank kredytów zabezpieczonych hipoteką. Zachodzi wzajemna zależność pomiędzy odpowiedzialnością banku hipotecznego wynikającą z wystawionych listów zastawnych z wierzytelnościami przysługującymi bankowi jako kredytobiorcy. Aby bank mógł wyemitować hipoteczne listy zastawne, musi zgromadzić portfel kredytów zabezpieczonych hipoteką. Sprzedaż listów zastawnych przez bank hipoteczny umożliwia pozyskanie kapitału, który może być użyty dla finansowania przedsięwzięć gospodarczych podejmowanych przez podmioty korzystające z kredytu udzielanego przez emitenta listów zastawnych (zwykle chodzi o finansowanie budownictwa).

11 Listy zastawne Środki pozyskane z emisji listów finansują kredyty udzielane przez bank hipoteczny, natomiast środki wpływające do banku hipotecznego z tytułu spłaty udzielanego kredytu powinny być przeznaczone na wykonanie zobowiązań wynikających z listów zastawnych wobec posiadaczy tych papierów wartościowych. Ideą, jaka leży u podstaw tworzenia instytucji emitujących listy zastawne, jest zatem idea taniego kredytu finansującego istotne potrzeby społeczne, którego koszt pozwala obniżyć pozyskanie środków na udzielenie kredytu pochodzących nie z depozytów bankowych, jak w przypadku banku uniwersalnego, lecz z emisji papierów wartościowych szczególnego rodzaju i w sposób szczególny uregulowanych przez ustawę.

12 Listy zastawne Nabywcy listów zastawnych otrzymują dodatkową ochronę, której nie mają posiadacze papierów dłużnych emitowanych przez banki uniwersalne, zapewniającą im wysokie bezpieczeństwo inwestycji. Wysokie bezpieczeństwo inwestycji polegającej na zakupie listów zastawnych pozwala z kolei na wyemitowanie listów na warunkach stosunkowo korzystnych dla emitenta. Mniejsze koszty obsługi zobowiązań wynikających z listów zastawnych pozwalają bankowi hipotecznemu oferować kredyt na konkurencyjnych warunkach. Założeniem polityki finansowej banku hipotecznego jest jednak „sprzedaż" kredytów za oprocentowanie nieco wyższe niż oprocentowanie tworzące koszt obsługi listów zastawnych, refinansujących kredyty.

13 Listy zastawne Pojęcie listu zastawnego
List zastawny jest papierem wartościowym emitowanym w serii. Stosuje się definicję serii z art. 4 ust. 2 ustawy o obligacjach. Seryjność oznacza ekwiwalentność tzn. w ramach jednego zbioru (serii) powstają i istnieją takie same listy zastawne tj. ucieleśniające identyczne pod względem treści prawa podmiotowe. List zastawny może być papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela.

14 Listy zastawne Funkcje listów zastawnych:
funkcja mobilizacji kapitału - listy zastawne stanowią instrument pozyskiwania przez banki hipoteczne środków finansowych przeznaczonych na prowadzenie akcji kredytowej; funkcja lokacyjna; funkcja obiegowa.

15 Listy zastawne Pojęcie hipotecznego listu zastawnego i publicznego listu zastawnego Wedle definicji ustawowej, hipoteczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczone hipotekami, w którym to liście bank hipoteczny zobowiązuje się wobec uprawnionego do spełnienia określonych świadczeń pieniężnych (art. 3 ust. 1 u.o.l.z.). Publiczny list zastawny jest analogicznym papierem wartościowym, z tym że podstawę emisji stanowią nie wierzytelności hipoteczne, lecz wierzytelności z tytułu kredytów udzielonych określonym w ustawie podmiotom o najwyższym stopniu wiarygodności albo kredytów, których spłata jest zabezpieczona przez te podmioty (art. 3 ust. 2 u.o.l.z.).

16 Listy zastawne Pojęcie hipotecznego listu zastawnego i publicznego listu zastawnego Publiczny list zastawny jest papierem wartościowym imiennym lub na okaziciela, którego podstawę emisji stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu: 1) kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem Narodowego Banku Polskiego, Europejskiego Banku Centralnego, rządów lub banków centralnych państw członkowskich Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, oraz gwarancją lub poręczeniem Skarbu Państwa zgodnie z przepisami odrębnych ustaw, albo 2) kredytów udzielonych podmiotom wymienionym w pkt 1, albo 3) kredytów w części zabezpieczonej wraz z należnymi odsetkami, gwarancją lub poręczeniem jednostek samorządu terytorialnego oraz kredytów udzielonych jednostkom samorządu terytorialnego.

17 Listy zastawne Świadczenia pieniężne, wynikające z listów zastawnych, polegają na wypłacie odsetek (świadczenie uboczne) oraz wykupie hipotecznych listów zastawnych (świadczenie główne) będącym zwrotem kapitału zainwestowanego w drodze nabycia listu. Świadczenie uboczne jest jednak świadczeniem obligatoryjnym. W ustawie o listach zastawnych dokonano zróżnicowania terminologicznego, rezerwując pojęcie wykupu jedynie dla spełnienia świadczenia głównego. Świadczenia pieniężne z listu zastawnego są to świadczenia bezwarunkowe. Wartość świadczenia pieniężnego, do którego zobligowany jest emitent listów zastawnych, może być wyrażona bądź w walucie polskiej, bądź w walucie obcej w rozumieniu przepisów prawa dewizowego (był to wyjątek od nieobowiązującej już zasady walutowości wyrażonej w art. 358 k.c.).

18 Listy zastawne Oprocentowanie naliczane jest w stosunku do wartości nominalnej listu zastawnego. Może być oprocentowaniem stałym i zmiennym. W literaturze podaje się, że listy zastawne mogą być również zerokuponowe. Warunki emisji muszą wskazywać, w jaki sposób następuje wypłata odsetek.

19 Listy zastawne Związek między emisją listów a wierzytelnością przysługującą emitentowi nie wpływa bezpośrednio na treść praw wynikających z listów zastawnych. Podobnie więź między emitowaniem a istnieniem szczególnego zabezpieczenia wspomnianej wierzytelności, w postaci ograniczonego prawa rzeczowego (hipoteki), również nie wpływa na kwalifikację listu zastawnego z punktu widzenia charakteru praw inkorporowanych w papierze wartościowym. We wszystkich przypadkach, gdy ustawa uznaje określoną wierzytelność za podstawę emisji listów zastawnych, rozumie się, że istnienie owej wierzytelności i ewentualnie istnienie zabezpieczenia stanowi warunek emisji listów zastawnych. Poza tym między treścią i wartością wierzytelności zabezpieczonych a skalą emisji listów zastawnych opiewających na inne wierzytelności musi być zachowywana pewna relacja normatywna określona w przepisach ustawy.

20 Listy zastawne List zastawny emitowany jest jako papier wartościowy na okaziciela lub imienny. Hipoteczny list zastawny może być emitowany w formie dokumentu lub w formie zdematerializowanej. Może być wprowadzony do publicznego obrotu i wówczas istnieje w formie zdematerializowanej. Do publicznego obrotu hipotecznymi listami zastawnymi w zakresie nie uregulowanym w ustawie o listach zastawnych stosuje się przepisy ustawy o ofercie publicznej. Ponadto do zasad emisji, obrotu i wykupu hipotecznych listów zastawnych stosuje się przepisy ustawy o obligacjach (w zakresie nie uregulowanym w ustawie o listach zastawnych).

21 Listy zastawne Z przepisów ustawy o listach zastawnych wynika, że możliwość emitowania listów w postaci zdematerializowanej, a także możliwość wprowadzenia ich do publicznego obrotu, jak również posiłkowe stosowanie ustawy o obligacjach dotyczy także publicznych listów zastawnych, mimo braku wyraźnych przepisów w tej kwestii mających za przedmiot listy publiczne. Przepisy ustawy o listach zastawnych odnoszące się do hipotecznych listów zastawnych muszą być interpretowane z uwzględnieniem normy zawartej w art. 3 ust. 2 u.o.l.z. zdanie ostatnie, nakazującej odpowiednie stosowanie do publicznych listów zastawnych przepisów ustawy o listach zastawnych dotyczących hipotecznych listów zastawnych, z wyłączeniem przepisów dotyczących hipotek, jako że podstawą emisji listów publicznych nie są wierzytelności zabezpieczone hipoteką.

22 Listy zastawne Przepisy ustawy o listach zastawnych bardzo szczegółowo określają składniki dokumentu reprezentującego prawa z listu zastawnego. Składniki te powinny być zawarte w treści świadectwa depozytowego lub innego dokumentu wydanego osobie uprawnionej, jeśli list zastawny nie miałby formy dokumentu. Instytucja świadectwa depozytowego jest typowa dla publicznego obrotu papierami wartościowymi, toteż świadectwo może zawierać dane określone w ustawie tylko w przypadku wprowadzenia listów zastawnych do obrotu publicznego. W obrocie niepublicznym dokumentem będącym nośnikiem tych danych może być np. dokument potwierdzający nabycie listu zastawnego, sporządzany przez emitenta.

23 Listy zastawne Należy podkreślić, że możliwość emitowania listów zastawnych w postaci zdematerializowanej jest niezależna od tego, czy listy znajdować się mają w publicznym obrocie. Zasada ta wynika to z art. 7 ust. 1 u.o.l.z. który dopuszcza niematerialną postać listu zastawnego abstrahując od zagadnień publicznego obrotu. Zależność między publicznym obrotem a formą listu jest natomiast tej treści, że w przypadku listów wprowadzanych do publicznego obrotu nie istnieje możliwość utrzymywania ich w formie dokumentów. Wynika to z przepisów ustawy reglamentującej obrót publiczny.

24 Listy zastawne Składnikami treści listu zastawnego zgodnie z art. 6 u.o.l.z. są: nazwa „hipoteczny list zastawny” lub „publiczny list zastawny” 2) wskazanie podstawy prawnej emisji; Należy przez to rozumieć powołanie decyzji banku hipotecznego w sprawie emisji listów zastawnych; 3) nazwa (firma) banku hipotecznego będącego emitentem oraz jego siedziba; Użycie przez ustawodawcę alternatywy: nazwa lub firma jest nieuzasadnione, gdyż bank hipoteczny działa w formie spółki akcyjnej, jest zatem przedsiębiorcą i oznacza się go firmą;

25 Listy zastawne 4) seria i numer hipotecznego listu zastawnego;
Przepis ten może nastręczać trudności w odniesieniu do listów hipotecznych wprowadzanych do publicznego obrotu i występujących w postaci zdematerializowanej, gdzie podstawową cechą papierów wartościowych jest ich zamienność (nierozróżnialność) w ramach klasy papierów dających takie same prawa ich właścicielom. Należałoby wówczas przyjąć, że przedmiotem obrotu nie są listy oznaczone określonymi numerami, gdyż to uniemożliwiłoby obrót masowy, lecz papiery należące do danej klasy. Niemniej w art. 7 ust. 2 u.o.l.z. wymaga się podania m.in. oznaczenia numerem w treści świadectwa depozytowego; spełnienie tego wymogu nie wydaje się możliwe;

26 Listy zastawne 5) oznaczenie wartości nominalnej oraz datę, od której nalicza się oprocentowanie i wysokość oprocentowania, a także terminy wypłaty odsetek, termin wykupu hipotecznego listu zastawnego, miejsce płatności oraz warunki wykupu; List zastawny daje prawo do odsetek, dlatego też obligatoryjnym składnikiem listu jest właśnie określenie zasad wypłacania odsetek. Oprocentowanie powinno być odnoszone do wartości nominalnej listu zastawnego. Nie przesądza to ceny emisyjnej listu zastawnego.

27 Listy zastawne 6) w przypadku gdy termin wykupu jest dłuższy niż 5 lat, list zastawny powinien zawierać informację, że po upływie 5 lat od dnia emisji bank hipoteczny może dokonać jego umorzenia przed terminem wykupu, oraz informację o warunkach wykupu; Z ustawy o listach zastawnych wynika, że obligatoryjnym składnikiem listu wystawianego na odpowiednio długi okres jest taka informacja. Ustawodawca zatem uznał, że w przypadku listów wystawianych na dłuższe okresy powinna istnieć zawsze możliwość skorzystania przez emitenta z instytucji wykupu przedterminowego. Emitent nie tylko może, ale musi przewidzieć możliwość dokonywania wykupu poszczególnych listów zastawnych w warunkach emisji listów o dłuższym niż pięcioletnim okresie zapadalności. Art. 21 ust. 2 u.o.l.z. precyzuje warunki wykonywania prawa wykupu przedterminowego;

28 Listy zastawne 7) informacja, że uprawnionemu z listu zastawnego nie przysługuje prawo wcześniejszego niż w określonym terminie przedstawienia go do wykupu; Wykup przedterminowy dopuszczalny jest zatem jedynie z inicjatywy emitenta listów zastawnych. Jest to kolejna kwestia, po omówionym wyżej przedterminowym wykupie listów o terminie ważności dłuższym niż 5 lat, będąca wprost określeniem zasad (warunków) emisji listów zastawnych, która stała się przedmiotem regulacji w przepisie określającym treść dokumentu listu zastawnego.

29 Listy zastawne 8) miejsce i data wystawienia hipotecznego listu zastawnego; 9) podpisy osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu banku hipotecznego oraz podpis powiernika (podpisy te mogą być odtwarzane sposobem mechanicznym). Z obu postanowień zawartych w art. 6 pkt u.o.l.z. wynika zamiar ustawodawcy dania emitentowi instrumentów kontrolowania, czy zachowywana jest ustawowa relacja między wartością nominalną wszystkich listów będących w obrocie a wartością wierzytelności banku hipotecznego zabezpieczonych hipoteką, stanowiących podstawę emisji hipotecznych listów zastawnych (art. 18 ust. 1 u.o.l.z.). Jest to jednocześnie danie emitentowi instrumentu oddziaływania umożliwiającego wykonanie obowiązku ustawowego przestrzegania tej relacji.

30 Listy zastawne Zabezpieczenie interesu uprawnionych z listów zastawnych Zasada pokrycia zwyczajnego. Pokrycie zwyczajne polega na tym, że w każdej chwili cała wartość nominalna wyemitowanych listów zastawnych znajduje pokrycie w wierzytelnościach z tytułu udzielonych przez bank hipoteczny kredytów; Zasada pokrycia zastępczego; Zasada kongruencji oznacza zsynchronizowanie terminów pozyskiwania środków ze spłaty kredytów z terminami zapadalności listów zastawnych;

31 Listy zastawne Emitent listów zastawnych
List zastawny może być emitowany tylko przez jedną kategorię podmiotów, a mianowicie banki hipoteczne. Bank hipoteczny jest bankiem szczególnego typu, którego ustrój i zasady działania regulowane są w pierwszym rzędzie przez ustawę o listach zastawnych i bankach hipotecznych, a dopiero w zakresie nie uregulowanym w niej przez ustawę prawo bankowe oraz przepisy ustawy o NBP. Bank hipoteczny może mieć formę wyłącznie spółki akcyjnej. Brak bezpośredniego kontaktu z oszczędzającymi.

32 Listy zastawne Przepisy ustawy o listach zastawnych określają zasady tworzenia, organizacji, działalności i nadzorowania banków hipotecznych. Przepisy te stanowią lex specialis w stosunku do postanowień ustawy Prawo bankowe i kształtują status banku hipotecznego jako banku specjalistycznego (w opozycji do banków uniwersalnych, regulowanych w całości przez ustawę Prawo bankowe). Ustawa zastrzega dla banków hipotecznych wyłączną kompetencję, a zarazem obowiązek używania nazwy „bank hipoteczny”.

33 Listy zastawne U.o.l.z. zawiera katalog „podstawowych czynności” banku hipotecznego: 1) udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką (wierzytelności z tego tytułu są podstawą emisji hipotecznych listów zastawnych), 2) udzielanie kredytów nie zabezpieczonych hipoteką, jeżeli kredytobiorcą, gwarantem lub poręczycielem spłaty kredytu do pełnej wysokości wraz z należnymi odsetkami są; Skarb Państwa, NBP, UE lub jej państwo członkowskie, EBOR, Europejski Bank Inwestycyjny lub Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), z wyłączeniem państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu ostatnich 5 lat, 3) nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz wierzytelności z tytułu kredytów nie zabezpieczonych hipoteką, lecz mających cechy określone w pkt. 2 powyżej,

34 Listy zastawne 4) emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawą mogą być zarówno wierzytelności wynikające z udzielonych przez emitenta kredytów zabezpieczonych hipoteką, jak i z wierzytelności z tytułu kredytu hipotecznego nabytych przez emitenta listów zastawnych, 5) emitowanie publicznych listów zastawnych, dla których podstawę stanowią wierzytelności emitenta z tytułu kredytów, o których mowa w pkt 2. Czynności ww. określone zostały jako czynności podstawowe, ponieważ służą one wykonywaniu przez bank hipoteczny roli kredytodawcy refinansującego kredyty przez emisję papierów wartościowych, co stanowi główną rację funkcjonowania banku hipotecznego i odróżnia taki bank od banku uniwersalnego prowadzącego akcję kredytową. Poza czynnościami podstawowymi, ustawa dopuszcza dokonywanie przez bank hipoteczny także „innych” taksatywnie wymienionych czynności, które wraz z czynnościami podstawowymi dają zamknięty katalog czynności banku hipotecznego.

35 Listy zastawne Czynnościami należącymi do tej drugiej kategorii są:
1)przyjmowanie lokat terminowych, 2)zaciąganie kredytów i pożyczek, 3)emitowanie obligacji, 4)przechowywanie papierów wartościowych, 5)nabywanie akcji lub udziałów innych podmiotów, których forma prawna zapewnia ograniczenie odpowiedzialności banku hipotecznego do wysokości zainwestowanych środków, o ile służy to wykonywaniu czynności banku hipotecznego, przy czym ogólna wartość nabytych akcji i udziałów nie może przekroczyć 10 % wysokości funduszy własnych banku hipotecznego.

36 Listy zastawne Jest bardzo istotne, że „dodatkowe” czynności banku hipotecznego, które z wyjątkiem czynności polegającej na przechowywaniu papierów wartościowych prowadzą do pozyskania środków finansowych przez bank, mają funkcję pomocniczą wobec czynności podstawowych, gdyż uzyskane środki mogą być przeznaczone wyłącznie na refinansowanie czynności podstawowych (art. 15 ust. 2 u.o.l.z.).

37 Listy zastawne Jednakże bank hipoteczny może także oczywiście zarządzać wolnymi środkami, a więc dokonywać lokat finansowych. W tym zakresie ustawa o listach zastawnych nakłada na bank poważne ograniczenia poprzez regulację, w myśl której dopuszczalne formy lokat są następujące: 1) lokaty w bankach posiadających kapitał własny w wysokości nie mniejszej niż równowartość 10 mln euro w walucie polskiej, 2) nabycie papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa, NBP, UE i państwa UE oraz międzynarodowe instytucje finansowe wskazane w ustawie o listach zastawnych. Wszystkie te przepisy mają na celu zapewnienie maksymalnego bezpieczeństwa lokatom banku hipotecznego.

38 Listy zastawne Bank może ponadto nabywać nieruchomości, ale wyłącznie gdy jest to: 1) niezbędne ze względu na potrzeby własne banku; 2) w związku z udzielonym kredytem hipotecznym, w celu uniknięcia strat z powodu udzielonych, a nie spłaconych kredytów. Ta druga możliwość dotyczy przypadku, gdy bank nabywa nieruchomość w wyniku realizacji zabezpieczenia hipotecznego, w sytuacji gdy sprzedaż w trybie egzekucyjnym groziłaby poniesieniem straty.

39 Listy zastawne Charakterystyczna dla banków hipotecznych jest instytucja powiernika. Powiernikiem jest osoba fizyczna, spełniająca warunki kwalifikacyjne określone w ustawie o listach zastawnych powołaną przez Komisję Nadzoru Finansowego po zasięgnięciu opinii zarządu banku hipotecznego. Powiernik ma uprawnienia kontrolne w stosunku do banku hipotecznego, które umożliwiają mu wykonywanie jego zadań. Może formułować zalecenia pod adresem banku, o których niewykonaniu zawiadamia Komisję Nadzoru Finansowego. W celu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości Komisja może skorzystać z uprawnień nadzorczych przysługujących jej na podstawie prawa finansowego i ustawy o NBP.

40 Listy zastawne Do zadań powiernika należy, zgodnie z ustawą o listach zastawnych m.in.: sprawdzanie, czy zobowiązania wynikające ze znajdujących się w obrocie listów zastawnych są w każdym czasie zabezpieczone przez bank hipoteczny zgodnie z przepisami ustawy; czy przyjęta przez bank bankowo-hipoteczna wartość nieruchomości wyceniona została zgodnie z regulaminem uchwalanym przez bank a zatwierdzanym przez Komisję Nadzoru Finansowego, określającym szczegółowe zasady wyceniania nieruchomości; czy suma wartości nominalnych listów zastawnych nic przekroczyła sumy nominalnych kwot wierzytelności banku zabezpieczonych hipotecznie, stanowiących podstawę kreacji hipotecznych listów zastawnych; czy prawidłowo jest prowadzony przez bank hipoteczny rejestr zabezpieczenia listów zastawnych.

41 Listy zastawne Poza tym banki hipoteczne podlegają nadzorowi wykonywanemu zgodnie z Prawem bankowym i ustawą o NBP. Nadzór nad działalnością banków hipotecznych jest rozbudowany, co pogłębia wrażenie, że ustawodawca dążył do zapewnienia jak największej stabilności i wiarygodności bankowi hipotecznemu, w szczególności poprzez postanowienia ustawy dotyczące zarządzania aktywami przez bank hipoteczny, emisji listów zastawnych oraz zagadnień nadzoru zewnętrznego. Bank hipoteczny obowiązany jest prowadzić rejestr zabezpieczenia listów zastawnych, do którego wpisywane są w odrębnych pozycjach wierzytelności banku hipotecznego oraz środki, które mogą stanowić tzw. pokrycie zastępcze.

42 Listy zastawne Rejestr zabezpieczenia listów zastawnych prowadzony jest odrębnie dla hipotecznych listów zastawnych i publicznych listów zastawnych. Wpisy dokonywane są do pełnej wysokości kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytowej zawartej z bankiem hipotecznym lub umowy kredytowej, z której wynika wierzytelność hipoteczna nabyta przez bank hipoteczny. W przypadku ustanowienia hipoteki zabezpieczającej wierzytelności banku hipotecznego wpisanej do rejestru zabezpieczenia listów zastawnych należy uczynić o tym wpis w księdze wieczystej.