POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - Młodsza Europa: Polska, Czechy, Węgry, Ruś

Prezentacja na temat: "POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - Młodsza Europa: Polska, Czechy, Węgry, Ruś"— Zapis prezentacji:

1 POWSZECHNA HISTORIA PRAWA - Młodsza Europa: Polska, Czechy, Węgry, Ruś
dr Jan Halberda

2 Źródła prawa w Polsce – wybór
Księga elbląska (XIII w.) Statuty Kazimierza Wielkiego (XIV w.) Statut Jana Łaskiego (1506) Formula processus (1523) Correctura Iurium (1532) Statuty litewskie (1529, 1566, 1588)

3 Księga elbląska Prawo procesowe: m.in. ordalia gorącego żelaza i zimnej wody, pojedynek. Prawo karne materialne: główszczyznę płaci ten, kto pochował zabitego na drodze; a za topielca ten, kto go wyłowił bez zgody sędziego; odpowiedzialność majątkowa opola, na terenie którego znaleziono ofiarę, w razie nieujawnienia zabójcy. 3. Kazuistyka, stanowość.

4 Księga elbląska Najstarszy spis polskiego prawa zwyczajowego.
Odkryta w XIX w. w Elblągu (F.Neumann). XIII w., na potrzeby Zakonu Krzyżackiego – do osądzenia ludności polskiej (zasada personalności) Język staroniemiecki. Prawo karne, postępowanie sądowe.

5 Statuty Kazimierza Wielkiego
Statuty piotrkowsko-wiślickie (ok. lata 60. XIV w.) Osobne dla Małopolski i Wielkopolski. Prawo karne i procedura sądowa. Język łaciński, w XV w. tłumaczenie na polski. Cel (wg Długosza) – spis prawa zwyczajowego eliminujący zwyczaje niezgodne z rozumem i pr.naturalnym. Lista maksym z praw uczonych

6 Statuty Kazimierza Wielkiego
Przykłady maksym : Prawo nie działa wstecz; Nikt nie może czerpać korzyści z popełnionego bezprawia; Nie należy wzruszać sprawy prawomocnie zakończonej; Powód powinien pozywać do sądu właściwego dla pozwanego.

7 Statut Jana Łaskiego (1506)
Program egzekucji praw. Część 1 zatwierdzona i oficjalnie obowiązująca: przywileje szlacheckie, Statuty Kazimierza, edykty królewskie, konstytucje sejmowe, traktaty międzynarodowe. Część 2 nieoficjalna: Zwierciadło Saskie, Weichbild magdeburski.

8 Reformy XVI w. 1504 r. Statut Jana Łaskiego
1523 r. Formula processus (wprowadzenie apelacji) 1532 r. Correctura iurium – całościowa kodyfikacja, odrzucona przez sejm 1529, 1566, 1588 – trzy statuty litewskie Prawo miejskie – prace Bartłomieja Groickiego (pierwsze książki w języku polskim)

9 Źródła prawa w Czechach
Schyłek XIII w. – próby Wacława II, Połowa XIV w. – Maiestas Carolina (projekt Karola IV Luksemburskiego, całość prawa ziemskiego, zbiór ekskluzywny, zapożyczenia z praw uczonych -princeps legibus solutus- odrzucony przez stany), 1500 – statut ziemski (Władysław II Jagiellończyk, zatwierdzony zbiór praw, Iura et constitutiones Regni Bohemiae – 1527), 1549 – zbiór habsburski, ordynacja kryminalna oparta na Carolinie

10 Źródła prawa na Węgrzech
XI w. - dekrety królewskie (zakaz krwawej zemsty, nakaz przyjęcia kompozycji) 1222 r. - Złota Bulla Andrzeja II (nietykalność osobista, wolność podatkowa, prawo rokoszu), 1514 r. – Tripartitum Stefana Werboczego, Władysław II Jagiellończyk (całość prawa, zatwierdzony, nieogłoszony, obowiązujący w zakresie pr.karnego do II poł. XVII w.; a w zakresie pr.prywatnego do XX w.)

11 Źródła prawa na Rusi Kijowskiej
Wpływy prawa bizantyjskiego: prawo publiczne: princeps legibus solutus, prawo małżeńskie: wpływy cerkwi, Nomokanon – tłum. Kormcza Kniga, traktaty międzynarodowe z Bizancjum, tzw. dogowory.

12 Ruska Prawda I. Krótka Prawda: A) Prawda Jarosława (I poł. XI w.), B) Prawda Jarosławowiczów (II poł. XI w.), [prawo karne i postępowanie] II. Obszerna Prawda: A) Krótka Prawda B) Statut Włodzimierza Monomacha (pocz. XII w.) [także prawo prywatne]

13 Ruska Prawda Krwawa zemsta, Kary kompozycyjne,
Brak kar publicznych (śmierci, mutylacji), Odpowiedzialność zbiorowa (gminy), Instytucja początku (brak obrony koniecznej), Środki dowodowe: ordalia, pojedynek, świadkowie, Prawo prywatne: zobowiązania, testament, Kazuistyka, stanowość,

14 Ruska Prawda 25. Jeśli kto kogo uderzy batogiem albo czaszą albo rogiem albo płazem miecza to płaci 12 grzywien. 26. A jeżeli uderzony nie zniesie tego i uderzy mieczem, nie ponosi w tym żadnej winy.

15 Późniejsze ustawodawstwo w Rosji
1497 Sudiebnik (jednolity dla całego państwa zbiór prawa; nawiązania do Ruskiej Prawdy, kary publiczne) 1550 Sudiebnik 1551 Stogław (prawo kościelne) 1649 Sobornoje Ułożenije 1835 Zbiór praw Cesarstwa Rosyjskiego