Akt 5 listopada 1916 r. Cesarze Niemiec i Austro-Węgier postanowili:

Prezentacja na temat: "Akt 5 listopada 1916 r. Cesarze Niemiec i Austro-Węgier postanowili:"— Zapis prezentacji:

1 Akt 5 listopada 1916 r. Cesarze Niemiec i Austro-Węgier postanowili:
z ziem odebranych panowaniu rosyjskiemu utworzyć samodzielne państwo forma państwa: dziedziczna monarchia ustrój konstytucyjny określenie granic odłożono na później nowe królestwo w łączności z obu sprzymierzonymi mocarstwami znajdzie rękojmię potrzebną do swobodnego sił swoich rozwoju

2 Tymczasowa Rada Stanu – skład i kompetencje
Skład: 25 członków (15 z okupacji niemieckiej, 10 z austriackiej) mianowanych przez generał-gubernatorów, 5 miejsc dla stronnictw politycznych. Na czele marszałek koronny (Wacław Niemojewski z Kaliskiego Kompetencje: opiniowanie projektów aktów prawnych przedłożonych przez władze okupacyjne przygotowanie polskiej administracji i przygotowanie projektów rozporządzeń dotyczących jej tworzenia składanie z własnej inicjatywy wniosków i projektów w sprawach krajowych współdziałanie w tworzeniu sił zbrojnych uchwały dotyczące usuwania szkód wojennych i ożywienia gospodarki

3 Rada Stanu 110 członków Uprawnienia: Organ reprezentacyjny
1/2 wybierały rady miejskie większych miast i sejmiki powiatowe; 12 wirylistów (duchowni, rektorzy UW i PW, I Prezes SN); reszta – z mianowania Rady Regencyjnej Uprawnienia: Organ reprezentacyjny Namiastka parlamentu – uchwalanie najpilniejszych ustaw, w tym prawa o przyszłym Sejmie wraz z projektem ordynacji wyborczej

4 Sądownictwo „królewsko-polskie” przepisy tymczasowe o urządzeniu sądownictwa z dnia 18 lipca 1917 r.
Sądy pokoju Sądy okręgowe (15: Warszawa, Płock, Włocławek, Kalisz, Siedlce, Mława, Łomża, Łowicz, Łódź Częstochowa, Sosnowiec, Lublin, Kielce, Radom, Piotrków Sądy apelacyjne (2: Warszawa, Lublin) Sąd Najwyższy w Warszawie

5 Początki państwowości polskiej – okres przejściowy: listopad 1918 – grudzień 1922
Okres sprawowania władzy przez Tymczasowego Naczelnika Państwa Okres obowiązywania tzw. Małej Konstytucji

6 Dekret z 22 listopada 1918 r. o najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej
Republikański ustrój państwa Pełnia władzy w rękach Tymczasowego Naczelnika Państwa do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego Na czele rządu prezydent ministrów

7 Tymczasowy Naczelnik Państwa
Powoływał rząd (ministrów i prezydenta ministrów) Pociągał ich do odpowiedzialności (przed nim samym) Uprawnienia ustawodawcze (dekrety) Zatwierdzanie i promulgacja w Dzienniku Ustaw aktów uchwalanych przez Radę Ministrów

8 Mała Konstytucja (uchwała SU z dnia 20 lutego 1919 r. )
Czasowe obowiązywanie – do wydania właściwej konstytucji Zasady ustroju państwa: Brak podziału władz Sejm ustawodawczy jako organ władzy suwerennej i ustawodawczej, tj.: Wyłączne prawo stanowienia ustaw Wyłączne prawo stanowienia o finansach państwa Kadencja określona zadaniem, a nie terminem (brak określenia terminu) Marszałek sejmu- prawo ogłaszania ustaw (z kontrasygnatą prezydenta ministrów i właściwego ministra)

9 Naczelnik Państwa: Przedstawiciel państwa
Najwyższy wykonawca uchwał Sejmu w sprawach cywilnych i wojskowych Odpowiedzialność parlamentarna (przed Sejmem Ustawodawczym) Powoływał rząd (w porozumieniu z SU) Brak uprawnień ustawodawczych (także inicjatywy ustawodawczej) Wymóg kontrasygnaty dla aktów Naczelnika Państwa

10 Podstawowe zasady Konstytucji marcowej:
Zasada ciągłości państwa polskiego Republikańska forma rządów Suwerenność narodu Trójpodział władz: Sejm i Senat jako organy narodu w zakresie władzy ustawodawczej Wł. wykonawcza: prezydent RP z odpowiedzialnymi ministrami Wł. sądownicza: niezawisłe sądy

11 Prezydent RP: Wybierany przez Zgromadzenie Narodowe bezwzględna większością głosów Zastępował go marszałek Sejmu Brak odpowiedzialności parlamentarnej i cywilnej Odpowiedzialność konstytucyjna przed Trybunałem Stanu Wymóg kontrasygnaty premiera i właściwego ministra dla aktów prezydenta Powoływał prezesa RM, a na jego wniosek ministrów Brak veta ustawodawczego i własnych uprawnień ustawodawczych (dekrety) Ograniczone prawo rozwiązywania izb

12 Sejm Śląski (Śląski Sejm Wojewódzki)
Autonomia Śląska- ustawa konstytucyjna – statut organiczny woj. śląskiego z dnia 15 lipca 1920 r. Sejm Śląski (Śląski Sejm Wojewódzki) Stanowił własne ustawy, ogłaszane we własnym DzU Prawo samodzielnego regulowania wszystkich dziedzin administracji, z wyjątkiem spraw wojskowych i zagranicznych Rada Wojewódzka Wojewoda

13 Nowela sierpniowa, 2 sierpnia 1926 r.
Sankcje za naruszanie przez parlamentarzystów zakazu pobierania korzyści od rządu (utrata korzyści i mandatu, orzekana przez SN) Określenie ścisłych terminów uchwalania budżetu Prawo rozwiązania Sejmu i Senatu przez Prezydenta RP na wniosek RM (tylko 1 raz z tego samego powodu) Prezydent uzyskał prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy ( w syt. nagłej konieczności z wyłączeniem pewnych dziedzin; ustawa mogła upoważnić go także w innym zakresie ) Zakaz głosowania wniosku o votum nieufności dla rzadu na posiedzeniu, na którym go zgłoszono

14 Podstawowe zasady Konstytucji kwietniowej:
Solidarystyczna koncepcja państwa Zasada jednolitej i niepodzielnej władzy prezydenta Zasada elitaryzmu Zasada ciągłości państwa Odrzucenie zasady suwerenności narodu Odrzucenie zasady podziału władz

15 Pozycja Prezydenta RP wg Konstytucji kwietniowej:
Zwierzchnictwo nad pozostałymi władzami i organami w państwie Wybierany na 7 lat przez: Zgromadzenie Elektorów (50 wybranych przez Sejm, 25 przez Senat, 5 wirylistów) W razie wskazania kandydata przez ustępującego prezydenta: głosowanie powszechne Zastępował go marszałek Senatu Brak odpowiedzialności parlamentarnej i konstytucyjnej

16 Uprawnienia Prezydenta RP wg Konstytucji kwietniowej
Zwykłe (wymóg kontrasygnaty) Prerogatywy (brak wymogu kontrasygnaty), dyskrecjonalna władza prezydenta: Wskazanie następcy i zarządzenie głosowania powszechnego Wyznaczenie następcy na czas wojny Rozwiązanie Sejmu i Senatu przed upływem kadencji Pociąganie członków rządu do odpowiedzialności przed TS Prawo łaski Powoływanie: Sędziów Trybunału Stanu 1/3 senatorów Mianowanie i odwoływanie: Premiera I prezesa SN Prezesa NIK Naczelnego Wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Szefa i urzędników Kancelarii Cywilnej Prezydenta

17 Sejm i Senat Zmiana i ograniczenie kompetencji (na rzecz prezydenta)
Ograniczenie pozycji Sejmu (m.in. marszałek Senatu zastępuje Prezydenta RP) Zmniejszenie liczebności obu izb Kadencja 5 lat Zmiana ordynacji wyborczej: Sejm: Czynne prawo wyborcze od 24 roku życia Bierne prawo wyborcze od 30 roku życia Senat: czynne prawo powyżej 30 roku życia; bierne prawo wyborcze powyżej 40 roku życia; dla osób spełniających wymogi wykształcenia, zasług lub zaufania 1/3 senatorów z mianowania

18 Sądownictwo II RP Okres do unifikacji (1918-1928)
Sądownictwo zunifikowane (rozporządzenie Prezydenta RP z 6 II 1928r., weszło w życie 1 I 1929 r.)

19 Sądownictwo II RP Sądy powszechne Sądy szczególne Prawa publicznego
Trybunał Stanu Trybunał Kompetencyjny Najwyższy Trybunał Administracyjny Inne Inne: S. wojskowe S. wyznaniowe S. pracy

20 Sądownictwo powszechne (prawo o usp z 1928 r.)
S. grodzkie (i nigdy niepowołane s. pokoju jako ich organy) S. okręgowe (w pewnych sprawach z udziałem przysięgłych) S. apelacyjne Sąd Najwyższy

21 Prokuratura (regulacja w prawie o usp 1928)
Prokuratury przy sądach: SN S. apelacyjnych S. okręgowych brak przy s. grodzkich

22 Adwokatura Do 1932: przepisy pozaborcze, tylko na terenie b. Kongresówki tzw. Statut Tymczasowy Palestry (1920) 1932 unifikacja (dalsze zmiany 1938) Wolny zawód, nadzór ministra sprawiedliwości i SN Organy samorządu: Izby adwokackie w obszarze apelacji i ich rady Naczelna Rada Adwokacka

23 Notariat Do 1933 r. przepisy pozaborcze i różnice statusu:
Województwa południowe – Funkcjonariusz publiczny, samorząd Województwa zachodnie – urzędnik państwowy i łączenie z zawodem adwokata, brak samorządu Województwa centralne i wschodnie urzędnik państwowy niskiego szczebla, brak samorządu 1933 – unifikacja- funkcjonariusz publiczny mianowany przez MS, samorząd: Izby notarialne w obrębie apelacji i ich rady Brak samorządu na szczeblu centralnym