Ptaki.

Prezentacja na temat: "Ptaki."— Zapis prezentacji:

1 Ptaki

2 Ptaki Polski Liczba gatunków ptaków (Aves) stwierdzonych w Polsce i wpisanych na listę awifauny naszego kraju wynosiła 31 grudnia (wg podziału przyjętego przez Komisję Faunistyczną Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, która zajmuje się weryfikacją obserwacji). Są to ptaki, które według klasyfikacji AERC zostały zaliczone do kategorii A, B i C (pojaw naturalny lub wtórnie naturalny). Ptaki (Aves) - gromada stałocieplnych kręgowców o skórze wytwarzającej pióra, przednich kończynach przekształconych w skrzydła i szczękach okrytych rogowym dziobem, u współczesnych przedstawicieli pozbawionym zębów. Ptaki są zazwyczaj zdolne do lotu, choć niektóre gatunki są wtórnie nielotne. Zależnie od przyjętego podziału systematycznego gromada obejmuje od 8800 do gatunków żyjących obecnie oraz znanych gatunków wymarłych, co czyni ją najbardziej zróżnicowaną spośród gromad kręgowców lądowych.

3 Ciało ptaka dzieli się na:
Budowa Ciało ptaka dzieli się na: głowę zakończoną dziobem utworzonym przez wydłużone kości szczęki i żuchwy, pokrytego na zewnątrz substancją rogową. Dziób służy do pobierania pożywienia, pielęgnacji piór oraz jest mniej lub bardziej czułym narządem dotyku. szyję tułów skrzydła nogi

4 Szkielet Układ kostny ptaków jest przystosowany do lotu. Ich kości są puste (pneumatyczne), mostek ma dużą powierzchnię, służy bowiem jako miejsce przyczepu mięśni napędzających skrzydła. Czaszka przypomina czaszkę gadów i łączy się z kręgosłupem tylko jednym kłykciem potylicznym, dzięki czemu ptaki mogą wykonywać dowolne ruchy głową. Inną właściwością czaszki ptaków jest znaczne wydłużenie ku przodowi kości szczękowych i międzyszczękowych, które zrastając się tworzą kości dzioba. Przednie kończyny uległy przekształceniu w skrzydła.

5 Układ oddechowy Ptaki są zwierzętami płucodysznymi i ich płuca wykazują kilka swoistych cech określających przystosowanie do lotu. Płuca właściwe, stosunkowo nieduże i mało elastyczne, przymocowane są specjalnymi wiązadłami w klatce piersiowej. Posiadają one strukturę gąbczastą i różnią się znacznie od workowatych płuc gadów czy też płazów. Główny przewód oddechowy - tchawica odgałęzia się na dwa oskrzela (bronchia) tworzące od strony brzusznej charakterystyczne bańkowate rozszerzenia, zwane przedsionkami, od których z kolei rozchodzą się rozgałęzienia (mesobronchia) prowadzące do brzusznych worków powietrznych (sacci abdominales). Do worków tych biegną powietrzne oskrzela drugiego rzędu stanowiące odgałęzienia oskrzeli średnich. Oskrzela drugiego rzędu rozgałęziają się zaś na drobniejsze rureczki, czyli oskrzela trzeciego rzędu, te zaś na jeszcze drobniejsze tzw. oskrzeliki (bronchuli), które otoczone są bardzo dobrze ukrwionymi pęcherzykami płucnymi. Worki powietrzne odgrywają rolę pomocniczą w procesie oddychania (tzw. mechanizm podwójnego oddychania) i są zbiornikami powietrza zapasowego, głównie w trakcie lotu. Dodatkowym zadaniem powietrza zgromadzonego w workach powietrznych jest ogrzewanie ciała.

6 Układ Nerwowy Układ nerwowy ptaków składa się z dobrze rozwiniętego mózgu i rdzenia kręgowego. Mózg ptaków składa się z pięciu części typowych dla kręgowców (zobacz mózg kręgowca). Charakteryzuje się on bardzo silnym rozwojem półkul przedmóżdża oraz osadzonych na bokach płatów wzrokowych. Płaty węchowe ptaków są słabo rozwinięte, co wiąże się ze słabo rozwiniętym zmysłem węchu. Natomiast bardzo dobrze rozwinięty jest u ptaków móżdżek składający się z części środkowej zwanej robakiem (vermis) i bocznych półkul (foculi). Dobrze rozwinięty móżdżek jest ściśle związany ze zdolnością lotu i sprawnością koordynacyjną ruchów. Rdzeń kręgowy u ptaków posiada podłużne bruzdy, znajdujące się od strony brzusznej i grzbietowej oraz w okolicach barkowej i lędźwiowej. Rdzeń ten tworzy zgrubienia, od których odchodzą nerwy. Narządy zmysłu wzroku usytuowane są na bokach głowy w postaci dużych gałek ocznych zaopatrzonych w trzy powieki: górną, dolną i tzw. migawkową. Wzrok i słuch są rozwinięte znakomicie. W budowie ucha prócz ucha środkowego i wewnętrznego wyróżnić można prymitywne ucho zewnętrzne.

7 Układ Pokarmowy Współcześnie występujące ptaki nie mają zębów. W przedniej części przewodu pokarmowego znajduje się wole, w którym dochodzi do wstępnego zmiękczenia pokarmu. Żołądek ptaka składa się z dwóch części: żołądka gruczołowego (wydzielającego sok żołądkowy)i żołądka mięsistego. Niektóre ptaki (np. ziarnojady i kury) połykają niewielkie kamyki, które wprawiane w ruch skurczami mięśni żołądka rozcierają pokarm. Żołądek ptaków nie jest w stanie rozpuścić zębów, kości, pierza ani włosów, dlatego ptaki mięsożerne zwracają te niestrawione resztki jako tak zwane wypluwki. Przewód pokarmowy uchodzi do kloaki, do której otwierają się również przewody narządów wydzielniczych i rozrodczych. WEdrówki Ptaków Wiele gatunków ptaków podejmuje wędrówki, przede wszystkim pomiędzy obszarem lęgowisk a zimowiskiem. Jest to spowodowane zmianami warunków atmosferycznych i co za tym idzie niedostępnością pokarmu. Biorąc pod uwagę ten aspekt biologii ptaków, możemy podzielić je na: osiadłe koczujące wędrowne przypadkowo zalatujące

8 Okrycie ciała Układ rozrodczy
Skóra ptaków jest delikatna, cienka i uboga w gruczoły. Cienka jest zarówno skóra właściwa, jak i pokrywający ją naskórek, którego wytworem są tak charakterystyczne dla ptaków pióra. Pióra rozmieszczone są na ciele ptaka w ściśle określonych miejscach, tylko u niektórych gatunków równomiernie na całej powierzchni. U nasady ogona znajduje się gruczoł kuprowy, którego tłusta wydzielina służy do natłuszczania piór, dzięki czemu są one nieprzemakalne. Ich smarowanie odbywa się przy pomocy dzioba. Układ rozrodczy Ptaki są zwierzętami rozdzielnopłciowymi, jajorodnymi, o wyraźnym dymorfizmie płciowym, który zaznacza się w różnicy wielkości pomiędzy samicą i samcem. Istnieje zasadnicza różnica w budowie narządów rozrodczych, bowiem u samicy to jajniki i jajowody, a u samców jądra i nasieniowody. Narządy rozrodcze samicy rozwinięte są tylko z jednej strony, a mianowicie z lewej, z prawej brakuje natomiast jajników i jajowodu, bądź też rozwinięte są one szczątkowo. Jaja ptaków są okryte wapienną skorupą (o dwuwarstwowej ultrastrukturze).

9 Rozmnażanie Rozmnażanie się ptaków możemy podzielić na dwa okresy:
okres godowy - toki, łączenie się w pary, budowa gniazda okres gniazdowania (lęgowy) - składanie i wysiadywanie jaj oraz wychowywanie młodych. Po odbyciu pierwszych lęgów wiele gatunków przystępuje do drugiego, a czasem nawet i trzeciego okresu godowego i gniazdowania. W okresie godowym ptaki odbywają toki - charakterystyczne dla każdego gatunku, odbywające się w określonych miejscach np. na drzewach, w powietrzu czy też wodzie. Rytuał tokowy polega na przybieraniu przez samca szczególnych póz, np. rozkładanie ogona i skrzydeł, stroszenie piór, nadymanie gardzieli, bieganie, podskakiwanie oraz wydawanie charakterystycznych odgłosów (np. głuszec czy cietrzew). Głównym celem toków jest przywabienie samicy lub też większej ilości samic i wywołanie podniecenia płciowego, a także wytworzenie więzi między partnerami. U niektórych gatunków (np. morneli) role są odwrócone - to samica tokuje i zabiega o względy samca. Po okresie toków następuje zwykle łączenie się w pary, kopulacja, budowa gniazda, znoszenie i wysiadywanie jaj oraz wychowywanie młodych. W okresie godowym gatunki monogamiczne (jednożenne) łączą się w pary. Udział w wysiadywaniu jaj jest różny u różnych gatunków, natomiast w karmieniu młodych uczestniczą przeważnie oboje rodzice. Niektóre gatunki łączą się w pary na wiele lat lub całe życie (np. gęsi, orły, łabędzie), inne natomiast tylko na okres jednego sezonu lęgowego. Gatunki poligamiczne (wielożenne) nie tworzą par i po okresie godowym tylko samica wysiaduje i wychowuje młode (np. u kuraków).

10 Dzięcioł Dzięcioł duży (Dendrocopos major) - średni ptak z rodziny dzięciołowatych, zamieszkujący całą Europę, lasy północnej i środkowej Azji oraz północnej Afryki. Zasadniczo osiadły, choć część wędruje wykazując inwazyjność. W Polsce zimą pojawiają się większe osobniki z północy i wschodu. Biotop  Stare lasy liściaste, iglaste (sosnowe) lub mieszane z domieszką osiki. Również parki i aleje.

11 Bocian Biały Biotop  Osiedla ludzkie lub ich sąsiedztwo, przeważnie w rejonach z rozległymi dolinami rzecznymi i wilgotnymi łąkami. Duży ptak brodzący z rodziny bocianowatych. Cechy gatunku  Upierzenie białe z wyjątkiem czarnych lotek i ogona. Nogi i dziób czerwone. Szyja w locie wyciągnięta do przodu. Z uwagi na słabo rozwinięte mięśnie piersiowe częściej posługuje się lotem szybowcowym, czyli wykorzystując powierzchnię swoich skrzydeł i wznoszące, ciepłe prądy powietrzne. Siłą własnych mięśni lata niechętnie i tylko na niewielkie odległości. W przeciwieństwie do bociana czarnego nie unika siedzib ludzkich i często gnieździ się nawet w środku wsi.

12 Wszelkie środowiska z drzewami poza zwartymi kompleksami leśnymi.
Biotop  Wszelkie środowiska z drzewami poza zwartymi kompleksami leśnymi. Kukułka Kukułka (nazwy ludowe: gżegżółka, zazula) (Cuculus canorus) - średni ptak wędrowny z rodziny kukułkowatych zamieszkujący Eurazję i część Afryki (tu też zimuje). Przelatuje w kwietniu - maju i sierpniu - wrześniu. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy. Cechy gatunku  Samiec - wierzch ciała, głowa, szyja i pierś jasnoszare, ogon ciemniejszy z białymi, okrągłymi plamami oraz białą pręgą końcową, tęczówki żółte. Spodnia powierzchnia ciała pokryta biało - szarym prążkowaniem poprzecznym. Samice - jak samiec, lecz z rdzawym nalotem na szyi. Niektóre samice rdzawe z ciemnym poprzecznym prążkowaniem na całym ciele. Młode - szarobrązowe prążkowanie poprzeczne na całym ciele z białą plamą na potylicy.

13 Drozd Śpiewak Drozd śpiewak (Turdus philomelos; syn. T. ericetorum) - średni ptak śpiewający z rodziny drozdowatych, zamieszkujący Eurazję. Wędrowny, przeloty III-IV i IX-X. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce rozpowszechniony, liczny ptak lęgowy. Cechy Gatunku Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała brązowy o ciepłym odcieniu, kuper i pokrywy nadogonowe oliwkowe, ogon i wierzch głowy pomarańczowobrązowe. Spód ciała kremowy, z gęstymi brązowymi plamkami w kształcie litery "V". Jasne pokrywy podskrzydłowe. Nogi cieliste. Młode podobne do dorosłych, ale mają jasno kreskowany grzbiet.

14 Pola uprawne, bagna, łąki i brzegi zbiorników wodnych.
Biotop  Pola uprawne, bagna, łąki i brzegi zbiorników wodnych. Czajka (Vanellus vanellus) - średni ptak wędrowny z rodziny siewkowatych, zamieszkujący niemal całą Europę i umiarkowaną strefę Azji aż po Pacyfik. Zimuje w Europie Zachodniej, wyspach wschodniego Atlantyku, w północnej Afryce, basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim i Dalekim Wschodzie oraz w Indiach. Przeloty marzec-kwiecień oraz czerwiec i późniejsze miesiące. Czajka Cechy gatunku  Brak wyraźnego dymorfizmu płciowego. W szacie godowej przód głowy, szyi i wole czarne. Wierzch głowy również czarny, z potylicy wyrastają długie pióra tworzące charakterystyczny czub. Boki głowy, pierś i brzuch białe. Wierzch ciała czarny z zielonkawym połyskiem, skrzydła czarne z połyskiem purpurowym. Pokrywy podogonowe rdzawe. Ogon biały, zaokrąglony, z czarną plamą na końcu. W locie charakterystyczna sylwetka - zgięte skrzydła od spodu lub wierzchu wygladają jak litera "M". W szacie spoczynkowej zacierają się granice między białymi i czarnymi plamami. W okresie godowym wykonuje akrobatyczne loty godowe.