1. Wprowadzenie do nauki o języku A1NJ

Prezentacja na temat: "1. Wprowadzenie do nauki o języku A1NJ"— Zapis prezentacji:

1 1. Wprowadzenie do nauki o języku 3003-11A1NJ
1. Wprowadzenie do nauki o języku A1NJ * 3003-K1A1NJ Studia stacjonarne 2011/2012 Prof. dr hab. Marek Świdziński Zakład Językoznawstwa Komputerowego Instytut Języka Polskiego UW Konsultacje: środa , pok. 1 Strona przedmiotu — szukaj pod:

2 Kurs NOJ: Uwagi wstępne 7 wykładów (6 + 1). Wykład obowiązkowy.
Podstawa zaliczenia: wiadomości z wykładu i literatura obowiązkowa. Zaliczenie: pisemny test wyboru w listopadzie.

3 Uwagi wstępne Minimalny system semiotyczny jest zbiorem: A. jedno-, B. dwu-, C. trój-, D. czteroelementowym. Znakiem prostym jest słowo: A. dom, B. gram, C. wtem, D. domem. W której z poniższych par znaków nie ma opozycji: A tydzień : tygodnia, B będę spać : będę spał, C przez : przeze, D wysoki : wysocy?

4 Przedmiot językoznawstwa
Wykład 1 Przedmiot językoznawstwa

5 Co to jest językoznawstwo // lingwistyka?
Szkoła: .... Mass media: ... Życie codzienne: ... Literatura fachowa: ... Unia Europejska: ...

6 Co to jest językoznawstwo // lingwistyka?
Naprawdę: AltaVista // Google // Internet Explorer // ... Słowniki elektroniczne Gramatyki formalne Analizatory morfologiczne Wyszukiwarki Korpusy tekstowe Parsery

7 Cele wprowadzenie w świat lingwistyki teoretycznej pokaz narzędzi opisu lingwistycznego przedstawienie zdyscyplinowanego opisu gramatycznego polszczyzny informacja o niektórych działach i kierunkach językoznawstwa języki świata i językoznawstwo XXI wieku

8 Program wykładu Przedmiot językoznawstwa. Cechy definicyjne języka naturalnego.  Struktura języka I: morfologia. Struktura języka II: składnia.  Formalne rozumienie języka. Podstawy leksykologii. Leksykografia. Zróżnicowanie języków świata. Podstawy typologii.

9 Literatura obowiązkowa
EJO: Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański. Wrocław 1993. Encyklopedia języka polskiego (poprzednio: Encyklopedia wiedzy o języku polskim), red. S. Urbańczyk, Wrocław 1991 [lub wyd. następne]. Bańko M., Z pogranicza leksykografii i językoznawstwa, Warszawa 2001. Milewski T.: Językoznawstwo, Warszawa 1965 [lub wyd. następne]. Saloni Z., Świdziński M.: Składnia współczesnego języka polskiego, wyd. 5., Warszawa [fragmenty].

10 Literatura obowiązkowa
Świdziński, M.: Elementy gramatyki opisowej języka polskiego, Warszawa 1997 [dostępne w internecie]. Świdziński, M., Rudolf, M.: Narzędzia informatyczne obsługi wielkich korpusów tekstów: wyszukiwarka Holmes, BPTJ 2006 [dostępne w internecie] Wierzbicka A.: O języku dla wszystkich, Warszawa

11 Literatura uzupełniająca
Grochowski M., Zarys leksykologii i leksykografii, Toruń 1982. Majewicz A., Języki świata i ich klasyfikowanie, Warszawa 1989. Szupryczyńska M., Wstęp do językoznawstwa, Toruń 1988. Zbiór zadań z językoznawstwa, przekł. i opracowanie W. Gruszczyński, Warszawa 1990.

12 Językoznawstwo jako nauka
Językoznawstwo to nauka ze względu na przedmiot: humanistyczna, ze względu na metodologię: empiryczna, ze względu na zastosowania: techniczna. Por. ang. Science – Art(s) – (the) Humanities Techniki badawcze zbliżają językoznawstwo do nauk przyrodniczych, a nawet technicznych.

13 Nauki empiryczne Przedmiot opisu: pewien wycinek rzeczywistości. Cel opisu: zbudowanie teorii lub modelu. Przedmiot językoznawstwa (= wycinek rzeczywistości): język naturalny.

14 Języki naturalne Co to jest język (naturalny)? umiejętność ludzka??? urządzenie do komunikacji??? jakieś znaki???

15 Definicja Język naturalny – dwuklasowy system znaków wykorzystywany przez daną grupę społeczną do komunikacji uniwersalnej. Terminy wymagające objaśnienia: znak, system, dwuklasowość, grupa społeczna, komunikacja uniwersalna.

16 Znaki Językoznawstwo — dział semiologii. Znak – element rzeczywistości istotny nie ze względu na swoje cechy zewnętrzne, ale ze względu na inny element rzeczywistości, do którego się odnosi.

17 Znaki Znak ma dwie strony: formę (kształt) i treść (sens). Dwa typy znaków: a. znaki naturalne, b. znaki konwencjonalne. Język naturalny — pewien zbiór znaków.

18 System System znaków (intuicyjnie): zbiór znaków konwencjonalnych obsługujący ten sam wycinek rzeczywistości. Opozycja: różnica formy, z którą korelowana jest ściśle określona różnica treści lub funkcji. [Seryjność opozycji: powtarzanie się danej różnicy formy w serii par znaków.] System znaków: zbiór znaków z opozycją.

19 Sygnalizacja kolejowa

20 Sygnalizacja kolejowa

21 Znaki drogowe X 5 0 5 0

22 Język naturalny Język naturalny jako system znaków dom : domy, kot : koty, mysz : myszy,... kot : kota, murarz : murarza, monter : montera,... budować : budował, hodować : hodował, pracować : pracował,... budować : budowanie, grać : granie, słuchać : słuchanie,... w : we, od : ode, przez : przeze;... 

23 Sygnalizacja kolejowa Poziome : Uniesione znaczy stój : jedź
Opozycje Sygnalizacja kolejowa Poziome : Uniesione znaczy stój : jedź Poziome : Opuszczone znaczy Znaki drogowe Okrągłe niebieskie : Kwadratowe niebieskie ..... Okrągłe niebieskie : Okrągłe czerwone ..... Trójkątne : Kwadratowe ..... Strzałka w prawo : Krzyżyk ..... Plansza barwna : Plansza szara .....

24 Opozycje Język polski Pojedyncza : Mnoga (= Liczba) Mianownik : Dopełniacz (= Przypadek) Bezokolicznik : Niebezokolicznik (= Bezokolicznikowość) Czynność : Nazwa czynności

25 Znaki klasy A (pierwsza przymiarka)
Dwuklasowość Typy znaków Znaki klasy A (pierwsza przymiarka) dom, domy, kot, koty, mysz, myszy, kot, kota, murarz, murarza, monter, montera, budować, budował, hoduje, hodował, pracuje, pracował, budowanie, granie, słuchanie,...

26 Dwuklasowość Znaki klasy B Murarz nie hoduje kota. Pracował monter. budowanie murarza Czy jedziemy? Wczoraj padało. matki przełożone Pracował monter, ale ponieważ wczoraj padało, a murarz nie hoduje kota, budowanie murarza trwało parę godzin.

27 Dwuklasowość Dwie klasy znaków Klasa A: znaki proste — słowa (uwaga: jest to rozwiązanie prowizoryczne). Zbiór znaków prostych — słownik. Klasa B: znaki złożone – konstrukcje zbudowane ze znaków prostych lub złożonych. REKURENCJA!!!

28 Opozycje Opozycje w zbiorze znaków złożonych Jedziemy. : Czy jedziemy?, Wczoraj padało. : Czy wczoraj padało?, Jaś śpi.: Czy Jaś śpi?,... lekarz dentysta : lekarz dentysty, panu Janowi : panu Jana, matki przełożone : matki przełożonych,... John hit Paul. : Paul hit John., The boy kissed the beggar. : The beggar kissed the boy., Garfield swallows Mickey. : Mickey swallows Garfield,...

29 Opozycje Zdanie oznajmujące : Zdanie pytajne (= Modalność) Fraza z apozycją : Fraza z dopełniaczem (= Typ podrzędnika)

30 Intuicja gramatyki Nie wszystkie kombinacje znaków dają poprawny znak złożony: * Murarz nie hoduje kot. * Pracował montera. * budowanie murarz * Jedziemy czy? * Wczoraj będzie padało. Znaki wykazują ograniczenia łączliwości. Definicja wszystkich poprawnych połączeń znaków: gramatyka.

31 <Słownik, Gramatyka>
System dwuklasowy System dwuklasowy znaków — para: <Słownik, Gramatyka> Słownik: zbiór słów (prowizorycznie!) Gramatyka: zbiór instrukcji tworzenia // rozkładania wyrażeń

32 Ograniczoność i uniwersalność
Użytkownicy języka naturalnego: określona populacja (zwykle etniczna). Język naturalny — komunikacyjnie nielokalny: służy do porozumiewania się o wszystkim. Język naturalny – dwuklasowy system znaków wykorzystywany przez daną grupę społeczną do komunikacji uniwersalnej.

33 Podsumowanie Językoznawstwo – nauka empiryczna. Dział semiologii. Przedmiot: języki naturalne. Znaki konwencjonalne. Opozycje. System. Znaki proste i znaki złożone. Dwuklasowość. Język – para <Słownik, Gramatyka>. Populacja rodzimych użytkowników. Komunikacyjna uniwersalność języka naturalnego.