Dr inż. Ewa Mazurek-Krasodomska

Prezentacja na temat: "Dr inż. Ewa Mazurek-Krasodomska"— Zapis prezentacji:

1 Dr inż. Ewa Mazurek-Krasodomska
Podstawy finansów Dr inż. Ewa Mazurek-Krasodomska

2 Pojęcie budżetu państwa
Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z funkcjami państwa. Podstawą tworzenia budżetu jest ustawa przyjmowana przez parlament, który upoważnia rząd do realizacji określonych w ustawie dochodów i wydatków. W tym sensie budżet państwa jest aktem prawnym o określonym czasie obowiązywania.

3 Cechy budżetu państwa 1/4
Budżet państwa jest funduszem scentralizowanych zasobów pieniężnych gromadzonych i dzielonych przez państwo w związku z realizacją zadań (funkcji państwa). Gromadzenie środków budżetowych odbywa się w sposób przymusowy. Szczególna rola budżetu w funkcjonowaniu państwa.

4 Cechy budżetu państwa 2/4
Procesy gromadzenia i dzielenia dochodów za pomocą budżetu implikują zasady ustrojowo - konstytucyjne. Procesy gromadzenia i dzielenia przez państwo dochodów w budżecie zawsze mają charakter nie tylko ekonomiczny, ale także społeczny. Dochody budżetowe powstają na skutek definitywnego (ostatecznego) przejęcia ich przez państwo od różnych podmiotów (są bezzwrotne).

5 Cechy budżetu państwa 3/4
Budżet państwa dotyczy działalności organów i podmiotów państwa w przyszłości, stąd też zawsze jest planem dochodów i wydatków państwa na z góry ustalony czas. Budżet jako fundusz musi cechować specjalizacja. Wiązanie dochodów i wydatków budżetowych z działalnością państwa w zamkniętym okresie oznacza, że w istocie budżet państwa tworzą strumienie dochodów i wydatków.

6 Cechy budżetu państwa 4/4
Strumieniowy charakter budżetu oznacza konieczność egzekwowania należnych w danym okresie dochodów, jak również obliguje do wydatkowania środków budżetowych przed upływem okresu budżetowego. Budżet państwa nie jest jedynym „urządzeniem”, w którym znajduje finansowe odzwierciedlenie działalność państwa, co oznacza, że nie może on być wystarczającą podstawą oceny finansowej działalności państwa.

7 Funkcje budżetu państwa 1/2
redystrybucyjna albo rozdzielcza stabilizacyjna, zwana wyrównawczą lub kompensacyjną alokacyjna fiskalna albo skarbowa ustrojowa demokratyczna

8 Funkcje budżetu państwa 2/2
kontrolna lub ewidencyjno - kontrolna bodźcowa planowania prawna kredytowa administracyjna koordynacyjna

9 Zasady budżetowe /4 Zasada zupełności - wymaga ujęcia w budżecie wszystkich dochodów i wydatków państwa. Zasada realności - postuluje maksymalną precyzję w planowaniu dochodów i wydatków budżetowych. Zasada jedności - głosi, iż wszystkie dochody i wydatki państwa powinny być ujęte jednym planem - budżetem.

10 Zasady budżetowe /4 Zasada specjalizacji budżetu ma charakter złożony, gdyż wedle niej: dochody i wydatki powinny być ujmowane nie w sumach ogólnych, lecz z dokładnym określeniem źródeł dochodów oraz przeznaczenia wydatków. środki budżetowe powinny być wydatkowane tylko do wysokości ustalonej w budżecie. środki budżetowe powinny być wydatkowane w określonym czasie.

11 Zasady budżetowe /4 Zasada operatywności budżetu - wymaga opracowywania go w układzie podmiotowym, czyli wskazania zadań w zakresie gromadzenia dochodów oraz realizacji wydatków dla konkretnych podmiotów. Zasada przejrzystości - układ budżetu powinien być przejrzysty, pozwalający na rozpoznanie procesów zachodzących w obszarze budżetu państwa.

12 Zasady budżetowe /4 Zasada jawności - głosi konieczność prezentowania dochodów i wydatków społeczeństwu, a praktycznie organom przedstawicielskim, różnym ciałom i organizacjom społecznym. Zasada gospodarności - wymaga racjonalnego, a więc i oszczędnego, wydatkowania środków budżetowych.

13 Dochody publiczne Ponieważ państwo nie jest w stanie wytwarzać dochodów, a są one niezbędne do jego działalności - musi ono sięgać do dochodów wypracowanych przez inne podmioty. Popyt władz publicznych na pieniądz może być zaspokojony przez: przymusowe sięganie do dochodów innych podmiotów, zaciąganie pożyczek.

14 Wpływy a dochody publiczne
W związku z trwałą praktyką rządów i samorządów zaciągania pożyczek występowanie deficytu budżetowego i długu publicznego, w tym długu państwowego i długu lokalnego, konieczne jest rozróżnienie dwóch zasadniczych pojęć: wpływy publiczne, dochody publiczne.

15 Wpływy publiczne Przez wpływy publiczne rozumie się wszystkie środki pieniężne zasilające rachunki władz publicznych (rządowych i samorządowych). Wpływy publiczne są pojęciem szerszym niż dochody publiczne, gdyż obejmują wszelkiego rodzaju wpływy o charakterze pożyczkowym.

16 Wpływy publiczne o charakterze pożyczkowym
kredyty z banku centralnego, kredyty z banków komercyjnych, pożyczki od rządów zagranicznych, pożyczki od banków zagranicznych, wpływy ze sprzedaży weksli (bonów) skarbowych, wpływy ze sprzedaży obligacji, wpływy związane z innymi instrumentami finansowymi potwierdzającymi zaciąganie pożyczek przez władze publiczne.

17 Dochody publiczne Dochody publiczne przejęte przez państwo (samorząd) oznaczają definitywne, czyli bezzwrotne, zasilanie finansowe władz publicznych. Źródłem tych dochodów są dochody innych podmiotów. Wydatkowanie tych dochodów oznacza także ostateczne ich zużycie przez władze publiczne

18 Rodzaje dochodów publicznych
Daniny publiczne, Dochody publiczne z majątku i praw majątkowych, Pozostałe dochody.

19 Daniny publiczne są klasycznym ciężarem nakładanym na gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. ich główną cechą jest to, że podmiot ponoszący ciężar daniny publicznej nie otrzymuje w zamian za to żadnego bezpośredniego świadczenia (korzyści). Typową daniną publiczną jest podatek, akcyza, cło, itp.

20 Dochody z majątku .... są rezultatem zaangażowania majątku (np. skarbu państwa, majątku komunalnego) w procesy gospodarcze. Władze publiczne znajdują się w pozycji rentiera. np.: czynsze za wynajmowanie składników majątkowych, wysokość dywidendy z tytułu udziałów władz publicznych w majątku przedsiębiorstw, dochody ze sprzedaży majątku (praw majątkowych).

21 Pozostałe dochody różnego rodzaju opłaty,
składki na ubezpieczenie społeczne, składki na ubezpieczenie zdrowotne, składki na różne fundusze publiczne (np. składki na Fundusz Pracy, składki na Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych)

22 Dochody budżetowe rzeczywiste – pochodzą od przedsiębiorstw oraz gospodarstw domowych spoza systemu budżetowego i stanowią o wielkości budżetu państwa, np. podatki, cła. rozliczeniowe – inaczej transfery, przelewy, polegają na przesuwaniu dochodów budżetowych pomiędzy budżetem państwa a budżetami gmin, np. dotacje, subwencje.

23 Dochody budżetowe wg kryterium ekonomicznego
Dochody krajowe: Podatkowe, Niepodatkowe. Dochody zagraniczne.

24 Dochody podatkowe Podatek dochodowy od osób prawnych,
Podatek dochodowy od osób fizycznych, Podatek od towarów i usług, Akcyza, Podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych.

25 Dochody niepodatkowe 1/3
Opłaty, Cła, Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa, Dywidendy, Wpłaty z zysku NBP,

26 Dochody niepodatkowe 2/3
Wpłaty nadwyżek środków obrotowych państwowych zakładów budżetowych oraz części zysku gospodarstw pomocniczych państwowych jednostek budżetowych, Dochody pobierane przez państwowe jednostki budżetowe, Dochody z najmu i dzierżawy składników majątkowych Skarbu Państwa,

27 Dochody niepodatkowe 3/3
Odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach budżetu państwa, Opłaty od poręczeń i gwarancji udzielanych przez Skarb Państwa, Odsetki od udzielonych z budżetu pożyczek, Grzywny, mandaty i inne kary pieniężne, Spadki, zapisy, darowizny, itp.

28 Wydatki publiczne Ostatecznym skutkiem fiskalnej aktywności państwa, a ściślej władz publicznych jest wydatkowanie zgromadzonych środków pieniężnych. Wydatkowanie to jest związane z realizacją funkcji celów i zadań tych władz. Wydatki te ponoszone są na realizację zadań publicznych, są dokonywane w celu zaspokojenia potrzeb zbiorowych lub/i potrzeb indywidualnych, których ranga jest na tyle wysoka, że władze publiczne decydują się albo na całkowite, albo na częściowe ich finansowanie ze środków publicznych.

29 Funkcje państwa Podstawowe kryterium podziału wydatków publicznych wiąże się z funkcjami państwa i samorządu. Do trzech podstawowych funkcji należy zaliczyć: klasyczne funkcje publiczne państwa (obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, administracja publiczna), socjalne funkcje władz publicznych, ekonomiczne funkcje państwa.

30 Wydatki publiczne Wydatki na funkcjonowanie państwa jako całości,
Wydatki socjalno-kulturalne, Wydatki na gospodarkę, Wydatki na obsługę długu publicznego.

31 Wydatki publiczne Bieżące – przeznaczone są na prowadzenie, utrzymanie i eksploatację istniejących urządzeń, Inwestycyjne – przeznaczone są na przyrost majątku, budowę nowych przedsiębiorstw oraz na inwestycje w działach nieprodukcyjnych.

32 Wydatki publiczne Nabywcze – związane są ze świadczeniami wzajemnymi. Są to konkretne wydatki ponoszone w celu zaopatrzenia w środki pieniężne poszczególne jednostki. redystrybucyjne – to przekazywanie środków pieniężnych z jednej jednostki do drugiej, np. dotacje.

33 Równowaga budżetowe Przez równowagę budżetową rozumiemy taki stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach. Innymi słowy wydatki równają się dochodom.

34 Nierównowaga budżetu Równowaga budżetowa rozumiana dosłownie nie występuje nigdy. Najczęściej mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi. (Budżet państwa wykazuje jakieś saldo, czyli nadwyżkę lub deficyt). Przyjmuje się jednakże, że nierównowaga budżetu (lub budżet niezrównoważony) występuje tylko wówczas, gdy w budżecie pojawia się deficyt.

35 Deficyt budżetowy Deficyt budżetowy - różnica między strumieniami wydatków a strumieniami dochodów; dotyczy jednego roku fiskalnego (kalendarzowego); na koniec roku deficyt budżetowy powiększa dług publiczny. Deficyt budżetowy może powstawać z konieczności obsługi długu publicznego.