Wybrane problemy ochrony własności intelektualnej w szkołach wyższych

Prezentacja na temat: "Wybrane problemy ochrony własności intelektualnej w szkołach wyższych"— Zapis prezentacji:

1 Wybrane problemy ochrony własności intelektualnej w szkołach wyższych
Zielona Góra, 30 listopada 2005 r. Wybrane problemy ochrony własności intelektualnej w szkołach wyższych dr Alicja Adamczak Prezes Urzędu Patentowego RP Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

2 PRAWA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
PRAWA AUTORSKIE I PRAWA POKREWNE PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ DOBRA OSOBISTE PRAWO DO BAZY DANYCH PRAWO DO FIRMY PRAWO DO KNOW-HOW

3 PRAWA AUTORSKIE i PRAWA POKREWNE

4 PRAWA AUTORSKIE Przedmiotem prawa autorskiego jest
każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia - utwór.

5 PRAWA AUTORSKIE GŁÓWNE RODZAJE UTWORÓW:
utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), utwory plastyczne, utwory fotograficzne, utwory lutnicze, utwory wzornictwa przemysłowego, utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, utwory muzyczne i słowno-muzyczne, utwory sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, utwory audiowizualne (w tym filmowe).

6 RODZAJE PRAW POKREWNYCH
prawo do artystycznego wykonania utworu lub dzieła sztuki ludowej prawo do fonogramu lub wideogramu prawo do nadania programu prawo do pierwszego wydania oraz wydania naukowego i krytycznego

7 OCHRONA PROGRAMÓW KOMPUTEROWYCH
Programy komputerowe podlegają ochronie tak jak utwory literackie z zastrzeżeniem pewnych szczególnych postanowień ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Ochrona prawno-autorska przyznana programowi komputerowemu obejmuje wszystkie formy jego wyrażenia. Idee i zasady będące podstawą jakiegokolwiek elementu programu komputerowego, w tym podstawą łączy, nie podlegają ochronie. Trwają dyskusje nad objęciem programów komputerowych ochroną patentową.

8 DOZWOLONY UŻYTEK PUBLICZNY
Dozwolony użytek publiczny chronionych utworów to m.in.: 1/ dozwolony użytek dla celów naukowo-dydaktycznych - instytucje naukowe i oświatowe mogą, w celach dydaktycznych lub prowadzenia własnych badań, korzystać z rozpowszechnionych utworów w oryginale i w tłumaczeniu oraz sporządzać w tym celu egzemplarze fragmentów rozpowszechnionego utworu. 2/ „przywilej biblioteczny” - biblioteki, archiwa i szkoły mają prawo nieodpłatnego udostępniania, w zakresie swoich zadań statutowych, egzemplarzy utworów rozpowszechnionych, sporządzania lub zlecania sporządzania egzemplarzy rozpowszechnionych utworów w celu uzupełnienia, zachowania lub ochrony własnych zbiorów, udostępniania zbiorów dla celów badawczych lub poznawczych za pośrednictwem końcówek systemu informatycznego (terminali) znajdujących się na terenie tych jednostek. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

9 DOZWOLONY UŻYTEK PUBLICZNY
Dozwolony użytek publiczny chronionych utworów to m.in.: 3/ „prawo cytatu” - wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. 4/ Wolno w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w podręcznikach i wypisach, z tym że twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

10 DOZWOLONY UŻYTEK PUBLICZNY
Dozwolony użytek publiczny chronionych utworów to m.in.: 5/ Prawo do zamieszczania rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w antologiach w celach dydaktycznych i naukowych, z tym że twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia. 6/ Przysługujące ośrodkom informacji lub dokumentacji prawo sporządzenia i rozpowszechniania własnych opracowań dokumentacyjnych oraz pojedynczych egzemplarzy, nie większych niż jeden arkusz wydawniczy, fragmentów opublikowanych utworów, z tym że w przypadku odpłatnego udostępniania twórcy lub właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi przysługuje wynagrodzenie. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

11 PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ

12 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
wynalazek patent wzór użytkowy prawo ochronne wzór przemysłowy prawo z rejestracji znak towarowy prawo ochronne oznaczenie geograficzne prawo z rejestracji topografia układu scalonego prawo z rejestracji

13 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Uzyskanie patentu, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji oznacza nabycie prawa wyłącznego korzystania, odpowiednio z: wynalazku, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego, oznaczenia geograficznego lub topografii układu scalonego, w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Patenty są udzielane bez względu na dziedzinę techniki, na wynalazki, które: - są nowe, posiadają poziom wynalazczy nadają się do przemysłowego stosowania.

14 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Za wynalazki, które mogą zostać objęte ochroną patentową, nie uważa się w szczególności: odkryć, teorii naukowych i metod matematycznych, wytworów o charakterze jedynie estetycznym, planów, zasad i metod dotyczących działalności umysłowej lub gospodarczej oraz gier, wytworów, których niemożliwość wykorzystania może być wykazana w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki, programów do maszyn cyfrowych, przedstawienia informacji.

15 Rys 4. Ssawo-szczotka do odkurzacza (A)
PRZYKŁADY OPATENTOWANYCH WYNALAZKÓW Rys 2. Urządzenie podające surowiec do brykieciarki (B) Rys1. Ściana ochronna przeciwhałasowa (E) Rys 3. Synergiczne mieszaniny owadobójcze (C) Rys 4. Ssawo-szczotka do odkurzacza (A)

16 PRZYKŁADY OPATENTOWANYCH WYNALAZKÓW
Rys 6. Sposób i urządzenie do wykonywania szwu, który nie jest podatny na rozplątywanie się (D) Rys 5. Napinacz wstępny paska (F) Rys 7. Podgrzewacz wody (H) Rys 8. Sposób badania kręgosłupa (G)

17 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. Rys. Urządzenie do rozdrabniania odpadów.

18 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Wzorem przemysłowym jest: nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez: cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

19 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedstawić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy.

20 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
BUNC OSCYPEK REDYKOŁKA ŻENTYCA BRYNDZA PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ Oznaczeniami geograficznymi są: oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju (teren), które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru. Oznaczenia geograficzne i nazwy pochodzenia produktów rolnych i środków spożywczych są chronione na podstawie regulacji szczególnej.

21 PRZEDMIOTY OCHRONY PRAWA WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
Przez topografię układu scalonego rozumie się rozwiązanie polegające na: przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób, rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym, oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego.

22 SYSTEM OCHRONY WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ
KRAJOWY URZĄD PATENTOWY RP I INNE URZĘDY KRAJOWE REGIONALNE EUROPEJSKI URZĄD PATENTOWY (EPO) URZĄD HARMONIZACJI RYNKU WEWNĘTRZNEGO (OHIM) MIĘDZYNARODOWY ŚWIATOWA ORGANIZACJA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ, (WIPO) i URZĘDY KRAJOWE

23 PROCEDURA KRAJOWA UDZIELANIA PATENTÓW
WYNALAZEK ZGŁOSZENIE DO UP RP Badanie formalno - prawne Poszukiwanie w aktualnym stanie techniki Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku - BIULETYN UP Badanie zdolności patentowej wynalazku DECYZJA POZYTYWNA WARUNKOWA DECYZJA NEGATYWNA Opłaty za druk opisu patentowego i za pierwszy okres ochronny ODMOWA UDZIELENIA PATENTU UDZIELENIE PATENTU – publikacja opisu patentowego i wpis do rejestru patentowego

24 PROCEDURA EUROPEJSKA UDZIELANIA PATENTÓW
Urzędy krajowe państw sygnatariuszy konwencji o patencie europejskim (UP RP) WYNALAZEK ZGŁOSZENIE EUROPEJSKI URZĄD PATENTOWY Badanie zgodnie z wymogami formalnymi Poszukiwanie w aktualnym stanie techniki - raport Publikacja zgłoszenia wraz z raportem poszukiwań Opłata za badanie oraz opłata za wyznaczenie Badanie zgłoszenia patentowego. Możliwość zmiany zastrzeżeń i opisu Opłaty za druk opisu patentowego i za pierwszy okres ochronny UDZIELENIE PATENTU – publikacja opisu patentowego

25 np. państwo członkowskie PCT
PROCEDURA MIĘDZYNARODOWA UDZIELANIA PATENTÓW Urząd przyjmujący np. państwo członkowskie PCT (UP RP) WYNALAZEK ZGŁOSZENIE BIURO MIĘDZYNARODOWE WIPO Badanie wymogów formalnych Sporządzanie raportów z poszukiwań w stanie techniki przez międzynarodowy organ poszukiwań (dla Polski EUP) Publikacja zgłoszenia wraz z raportem poszukiwań Badanie międzynarodowe wstępne ( na wniosek zgłaszając.) FAZA REGIONALNA (EURO-PCT dla zgłoszeń z Polski) FAZA KRAJOWA (wyznaczone przez zgłaszającego urzędy krajowe)

26 ROLA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W DZIAŁALNOŚCI SZKOŁY WYŻSZEJ
Zapewnianie ochrony rozwiązań technicznych, powstałych w wyniku działalności naukowo-badawczej szkół wyższych, poprzez dokonywanie w Urzędzie Patentowym zgłoszeń: wynalazków, wzorów przemysłowych i użytkowych, topografii układów scalonych. W/w zgłoszenia muszą zostać dokonane koniecznie przed publikacją wyników badań prowadzonych przez szkołę wyższą (wcześniejsza publikacja pozbawia rozwiązanie atrybutu nowości i uniemożliwia uzyskanie na nie ochrony) Realizacja przez szkoły wyższe – miejsce tworzenia i rozpowszechniania wiedzy – celów Strategii Lizbońskiej, czyli kreowanie społeczeństwa opartego na wiedzy Aktywizacja potencjału naukowo-badawczego pracowników naukowych uczelni oraz studentów

27 ROLA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W DZIAŁALNOŚCI SZKOŁY WYŻSZEJ
Edukacja pracowników w zakresie ochrony własności intelektualnej - przyczynianie się do wzrostu świadomości potrzeby ochrony wyników prac naukowo-badawczych oraz zmniejszanie stopnia naruszania cudzych praw wyłącznych na rozwiązania wykorzystywane w dział. naukowo-badawczej. Wspieranie przedsiębiorczości poprzez uczestnictwo w transferze technologii, czyli we wszelkich działaniach związanych z wdrażaniem osiągnięć nauki w gospodarce, a także w obrocie patentami i licencjami. Zapewnianie doktorantom i pracownikom prowadzącym badania naukowe dostępu i propagowanie korzystania przez nich z literatury patentowej, będącej źródłem informacji o najnowszych rozwiązaniach technicznych. Prowadząc badania lub korzystając z rozwiązań zewnętrznych szkoła wyższa powinna sprawdzić czy nie naruszy praw osób trzecich. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

28 ROLA WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W DZIAŁALNOŚCI SZKOŁY WYŻSZEJ
Edukacja studentów (jako przyszłych pracodawców i pracowników) w zakresie ochrony własności intelektualnej – osiąganie m.in. następujących celów: - zabezpieczanie praw wyłącznych własnych rozwiązań, - zmniejszenie stopnia naruszania cudzych praw wyłącznych, - budowanie społeczeństwa i gospodarki opartej na wiedzy oraz tworzenie nowych miejsc pracy, uświadamianie możliwości komercyjnego wykorzystania własnych rozwiązań technicznych. propagowanie korzystania przez nich z literatury patentowej, będącej źródłem informacji o najnowszych rozwiązaniach technicznych Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

29 KORZYŚCI DLA SZKOŁY WYŻSZEJ
Niektóre z korzyści jakie szkoła wyższa może uzyskać chroniąc wyniki swoich prac naukowo-badawczych: Komercjalizacja wyników prac naukowo-badawczych, a tym samym uzyskiwanie środków na dalsze badania i rozwój. Budowanie i potwierdzanie potencjału twórczego szkoły wyższej oraz jej pracowników. Wzrost innowacyjności szkoły wyższej. Promocja szkoły wyższej jako ośrodka naukowo- badawczego. Dodatkowe punkty w punktacji Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, w związku z ubieganiem się o dotacje na działalność statutową jednostek podstawowych szkoły wyższej.

30 KORZYŚCI DLA SZKOŁY WYŻSZEJ
Aby zagwarantować szkole wyższej wymienione wyżej korzyści konieczne jest: Wprowadzenie w szkole wyższej Regulaminu korzystania z wyników intelektualnych, w celu zabezpieczenia praw wyłącznych szkoły wyższej do wyników prac naukowo-badawczych, które mogą szkole zapewniać: - wyłączną własność wyników prac; - współwłasność szkoły wyższej: · ze zleceniodawcą lub pracownikami, · ze zleceniodawcą i pracownikami; - korzyści wynikające z umów licencyjnych lub umów know-how, dotyczących wyników prac naukowo-badawczych. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

31 RZECZNIK PATENTOWY We właściwym zabezpieczeniu praw własności intelektualnej szkoły wyższej, w szczególności praw własności przemysłowej, konieczna jest pomoc rzecznika patentowego. Należy pamiętać, że rzecznicy patentowi posiadają różne specjalizacje. Szkoły wyższe mogą korzystać zarówno z pomocy rzeczników patentowych zatrudnionych w tej szkole, jak i wyspecjalizowanych kancelarii zewnętrznych. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

32 RZECZNIK PATENTOWY Rzecznik patentowy może pomóc:
w poszukiwaniach partnera zewnętrznego, uczestniczyć w negocjacjach, zredagować umowę z partnerem zewnętrznym i optymalnie zabezpieczyć prawa szkoły wyższej, przeprowadzić badania patentowe, pomóc w opracowaniu dokumentacji zgłoszeniowej np. wynalazku, prowadzić wykłady dotyczące ochrony własności intelektualnej. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

33 BADANIA PATENTOWE ZMINIMALIZOWANIE PRAWDOPODOBIEŃSTWA NARUSZENIA PRAW OSÓB TRZECICH Badania stanu techniki i jej kierunków rozwojowych. Badania zakresu ochrony patentowej rozwiązania technicznego lub określonego wyrobu. Badania czystości patentowej. Badania zdolności patentowej. ETAPY WYKONYWANIA BADAŃ PATENTOWYCH: Określenie przedmiotu, zakresu i metod badania Wybór źródeł informacji (materiału badawczego) Analiza zebranego materiału i ustalenie wyników analizy Wyprowadzenie wniosków

34 URZĄD PATENTOWY Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

35 OŚRODKI INFORMACJI PATENTOWEJ (27)
Miasta, w których funkcjonuje więcej niż jeden Ośrodek Informacji Patentowej: Katowice – 2 Lublin – 2 Łódź – 2 Rzeszów – 2 Toruń – 2 Wrocław – 3 OŚRODKI INFORMACJI PATENTOWEJ (27)

36 PODSUMOWANIE Szkoły wyższe, jako miejsce tworzenia i upowszechniania wiedzy, zajmują szczególną rolę w Strategii Lizbońskiej i realizacji jej celów. Bez ich udziału niemożliwe jest bowiem kształtowanie nowoczesnego społeczeństwa, opartego na wiedzy. W związku z tym koniecznością staje się edukacja pracowników i studentów szkół wyższych w zakresie własności intelektualnej. Niezbędne jest zatem wprowadzenie do programów studiów wszystkich kierunków nauczania z zakresu ochrony własności intelektualnej, w wymiarze dostosowanym do specyfiki kierunku studiów. Kolejnym elementem, jaki w związku z powyższym wymaga szczególnej uwagi, jest zwiększenie poziomu bezpieczeństwa prawnego szkół wyższych w relacjach z partnerami zewnętrznymi, w szczególności poprzez właściwie zabezpieczenie prawa wyłącznych, które szkoły wyższe uzyskują realizując działalności naukowo-badawczą (poprzez wprowadzenie stosownych postanowień w umowach z partnerami zewnętrznymi. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

37 PODSUMOWANIE Aby zdynamizować udział szkół wyższych w rozwoju własności intelektualnej, a zwłaszcza przemysłowej, należy dążyć do: - podwyższenia liczby punktów przyznawanych przy ocenie nauczycieli akademickich za osiągnięcia w dziedzinie własności przemysłowej – za dokonywanie zgłoszeń, uzyskane patenty i prawa wyłączne, wdrożenia rozwiązań czy też udzielone licencje. - podwyższenia liczby punktów w punktacji Ministerstwa Nauki i Informatyzacji, w związku z ubieganiem się o dotacje na działalność statutową jednostek podstawowych szkoły wyższej Niezbędne i oczekiwane jest również zwiększenie udziału sektora prywatnego w nakładach na badania i rozwój, jak to ma miejsce w państwach wysoko rozwiniętych. Nieodzowne dla szkół wyższych jest również stworzenie systemu kredytowania i dofinansowywania ochrony patentowej. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

38 PODSUMOWANIE W środowisku wynalazców oczekiwane jest również przywrócenie ulgi podatkowej dla twórców wynalazków i wzorów użytkowych – stosowanie zryczałtowanego wskaźnika kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50%, analogicznie jak stosuje się w przypadku twórców w rozumieniu prawa autorskiego. Jak wynika z przedstawionej powyżej prezentacji - zarówno ze względów politycznych, ekonomicznych, jak i społecznych, własność przemysłowa staje się jednym z najbardziej istotnych i ważkich zagadnień XXI w. Zielona Góra, 30 listopada 2005 r.

39 Dziękuję za uwagę dr Alicja Adamczak Prezes Urzędu Patentowego RP