Od tekstów literackich do tekstu własnego –

Prezentacja na temat: "Od tekstów literackich do tekstu własnego –"— Zapis prezentacji:

1

2 Od tekstów literackich do tekstu własnego –
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Od tekstów literackich do tekstu własnego – tworzenie szkicu krytycznego

3 Uczestnik po zajęciach:
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Uczestnik po zajęciach: odróżnia szkic krytyczny od recenzji i eseju analizuje teksty literackie i określa łączące je elementy tworzy temat szkicu krytycznego tworzy plan kompozycyjny szkicu krytycznego (ramowy i szczegółowy) redaguje szkic krytyczny, dokonuje korekt wymienia i omawia cechy szkicu krytycznego jako szkolnej formy wypowiedzi pisemnej

4 Szkic krytyczny – wyróżniki
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – wyróżniki

5 Szkic krytyczny, recenzja, esej
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny, recenzja, esej Proszę przeczytać podane teksty i określić ich gatunek: Grupa I – Marta Wyka, „Pewne pokolenie” Grupa II – Gustaw Herling-Grudziński, „Sztuka podróżowania” Grupa III – Czesław Miłosz, „Proszę uszanować wilnianina” Grupa IV – Wit Tarnawski, „Myśli o literaturze” Krótkie przedstawienie wybranego tekstu i określenie gatunku

6 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Teksty – źródła Kazimierz Brodziński, O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu poezji polskiej z wstępem i objaśnieniami prof. dra Aleksandra Łuckiego, Kraków 1920 Jacek Brzozowski, Odczytywanie romantyków. Dwadzieścia dwa szkice i notatki o Mickiewiczu, Słowackim i Norwidzie, Poznań 2011 Andrzej Franaszek, Szymborska szuka słowa, [w:] „Tygodnik Powszechny, nr 41/2014 Andrzej Franaszek, Pan Cogito, który się waha, [w:] „Tygodnik Powszechny”, nr 22/2008 Gustaw Herling-Grudziński, Sztuka podróżowania (Essay pisany w polu), [w:] „Żywi i umarli”: Szkice literackie, Lublin 1990 Julian Kornhauser, Adam Zagajewski, Świat nie przedstawiony, Kraków 1974 Czesław Miłosz, Proszę uszanować wilnianina, [w:] „Kultura”, 1955, nr 12(98), s Julian Przyboś, Czytając Mickiewicza, Warszawa 1998 Bruno Schulz, Szkice krytyczne, opracowanie i posłowie Małgorzata Kitowska-Łysiak, Lublin 2000 Artur Sandauer, Pomniejsze pisma krytyczne, Warszawa 1985 Piotr Śliwiński, Powrót: niedokonanie, [w:] „ZNAK”, R LVI, Kraków (10) 2004, 593 Leszek Szaruga, Powinności literatury i inne szkice krytyczne, Kraków 2008 Wit Tarnawski, Uchwycić cel. Szkice krytyczne, wybór i przedmowa Jacek Dąbała, Lublin 1993 Marta Wyka, Punkty widzenia. Szkice krytyczne, Kraków 2000

7 Szkic krytyczny – wyróżniki
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – wyróżniki tekst zazwyczaj pisany prozą rozwijający interpretację jakiegoś zjawiska lub zawierający rozważania na temat określonego problemu eksponujący podmiotowy punkt widzenia o logiczno-dyskursywnej lub logiczno-asocjacyjnej kompozycji wypowiedzi napisany z dbałością o jasny, precyzyjny język ujawniający indywidualny styl językowy autora

8 Szkic krytyczny – wyróżniki
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – wyróżniki może zbliżać się do artykułu krytycznoliterackiego lub rozprawy naukowej wyróżnia go szersza perspektywa w ujęciu tematu cechuje go większa precyzja i logika wywodów

9 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu

10 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu A. a) Proszę przeczytać sonety Adama Mickiewicza „Stepy akermańskie”,„Burza” i określić łączące je elementy (np. temat, zagadnienie, gatunek, rodzaj), a następnie zaproponować temat szkicu krytycznego elementy wspólne temat szkicu krytycznego

11 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu A. a) Proszę przeczytać sonety Adama Mickiewicza „Stepy akermańskie”, „Burza” i określić łączące je elementy (np. temat, zagadnienie, gatunek, rodzaj), a następnie zaproponować temat szkicu krytycznego elementy wspólne, np. podróż, romantyczny pielgrzym, człowiek, natura, nostalgia itd. temat szkicu krytycznego.

12 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu A. b) Proszę zgromadzić podstawowe informacje o przedstawionym w temacie pracy autorze, utworach.

13 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu b) Proszę zgromadzić podstawowe informacje o przedstawionym w temacie pracy autorze, utworach. Np. Mickiewicz jako poeta, romantyk, pielgrzym, tułacz „Sonety krymskie” jako dziennik podróży, tęsknota za ojczyzną i fascynacja kulturą Orientu

14 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu A. c) Proszę wskazać, wyjaśnić i omówić stosowne, możliwe konteksty (np. literacki, historyczny, biograficzny).

15 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu c) Proszę wskazać, wyjaśnić i omówić stosowne, możliwe konteksty (np. literacki, historyczny, biograficzny). Np. przyczyny opuszczenia przez poetę Litwy, okoliczności podróży na Krym zniewolenie narodu, zabory romantyczny poeta, romantyczny podróżnik „Sonety krymskie” jako cykl jako kontekst (lub wskazówkę napisania szkicu) można wykorzystać również załączone w Vademecum teksty (Jacka Brzozowskiego lub Juliana Przybosia) poświęcone poezji Mickiewicza

16 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu A. d) Proszę sporządzić ramowy plan kompozycyjny na wybrany temat

17 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu B. Proszę opracować szczegółowy plan kompozycyjny szkicu krytycznego (praca w grupach, każda osoba w grupie opracowuje 1 punkt planu). punkt planu uszczegółowienie

18 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu C. Proszę zgromadzić informacje, słownictwo potrzebne do zredagowania szkicu krytycznego na wybrany temat. informacje, np. dotyczące autora, utworów, kontekstów słownictwo, np. związane z epoką, rodzajem i gatunkiem literackim

19 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu D. Proszę, wykorzystując zapisy wylosowanego punkt planu uszczegółowionego oraz zapisane informacje i słownictwo, zredagować część kompozycyjną szkicu krytycznego (jedna osoba w grupie – jeden akapit). Punkt planu ramowego może stać się wypowiedzeniem tematowym akapitu, a podpunkty szczegółowe – posłużyć do rozwinięcia wypowiedzenia tematowego, podania przykładów, odwołania do tekstów.

20 Rodzaje akapitów - przypomnienie
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Rodzaje akapitów - przypomnienie Akapity analityczne – wprowadzają nową myśl, wypowiedzenie tematowe, zawierające stwierdzenie ogólne, które nadaje porządkujący sens bardziej szczegółowym treściom rozwijanym w kolejnych zdaniach. Akapity syntetyczne – wypowiedzenie tematowe zamieszczone jest na końcu, pełni wówczas rolę wniosku, którego przesłanki zawarte są w rozwinięciu, lub puenty, efektownie zamykającej wywód. Akapity łącznikowe – nie zawierają nowych myśli, ponieważ służą do spajania większych części tekstu. Mogą również podsumowywać jakieś fragmenty rozważań bądź stanowić wprowadzenie do fragmentów po nich następujących. Są zazwyczaj krótsze od akapitów, które je otaczają. Akapity synonimiczne także nie zawierają nowych myśli, bo mają na celu sparafrazowanie, przekazanie innymi słowami myśli znajdującej się w akapicie poprzedzającym.

21 Tworzenie szkicu krytycznego – terminy i środki językowe
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Tworzenie szkicu krytycznego – terminy i środki językowe E. Proszę przeanalizować zredagowane akapity i połączyć je w logiczną i spójną całość treściową, dokonać korekt językowych i stylistycznych, zwracając uwagę na słownictwo: wykorzystanie słownictwa związanego z tematem pracy, epoką, prądem artystycznym itp., ze szczególnym uwzględnieniem i wyjaśnieniem pojęć abstrakcyjnych. użycie wyrazów i określeń bliskoznacznych do często występujących w pracy słów (np. autor – pisarz, poeta, artysta, twórca, itd.; utwór – tekst, dzieło, wiersz, sonet, powieść, nowela, opowiadanie, itd. – zwrócenie uwagi na treść i zakres znaczeniowy wyrazów, dobór słów właściwych ze względu na rodzaj, gatunek literacki). użycie określeń peryfrastycznych (np. Mickiewicz – autor „Pana Tadeusza”; „Pan Tadeusz” – narodowa epopeja Polaków). użycie bliskoznacznych czasowników i określeń umożliwiających różnicowanie konstrukcji składniowych w pracy (np. być – stać się, zostać, okazać się, objawić się, pojawić się, itd. – zwrócenie uwagi na różnice znaczeniowe).

22 Tworzenie szkicu krytycznego – wartościowanie i ocena
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Tworzenie szkicu krytycznego – wartościowanie i ocena E. Proszę przeanalizować zredagowane akapity i połączyć je w logiczną i spójną całość treściową, dokonać korekt językowych i stylistycznych, zwracając uwagę na: użycie określeń wartościujących, oceniających (np. utwór – znakomity, przeciętny, ciekawy, intrygujący, zadziwiający, itp.); użycie zdrobnień i zgrubień (np. dzieło – dziełko, wiersz – wierszyk, nowela – nowelka); użycie wyrazów modalnych (np. należy, można, warto, itd.); użycie wyrazów i wyrażeń niewchodzących w związki składniowe z innymi wyrazami w zdaniu (np. zapewne, właściwie, ponadto, przede wszystkim, przecież, także, aczkolwiek, odwrotnie, ponadto, przy tym, poza tym, także, właśnie, również, znowu, natomiast, w gruncie rzeczy, w dodatku, tymczasem, w istocie, w rzeczywistości, wreszcie, za to, widocznie, przeciwnie, jednak, nie sposób, itd.).

23 Tworzenie szkicu krytycznego – spójność
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Tworzenie szkicu krytycznego – spójność E. Proszę przeanalizować zredagowane akapity i połączyć je w logiczną i spójną całość treściową, dokonać korekt językowych i stylistycznych, zwracając uwagę na: użycie wskaźników nawiązania (zaimków – np. to, on, ów, temu; zaimków przysłownych, przysłówków – np. tu, tam, tymczasem, gdzie; spójników i wyrażeń spójnikowych, np. ale, więc, toteż, chociaż, oto, otóż, bo, bowiem, a więc, tak więc, i oto, dlatego właśnie, itd.); użycie środków językowych uwydatniających myślowy porządek (np. analizowałem dotychczas…, teraz przejdę do…, oto przykład…, ilustracją myśli może być…, chciałbym zwrócić uwagę na…, z tego wynika, że; z dotychczasowych rozważań…, nasuwa się pytanie, czy…; pojawia się wątpliwość…, jak się okazuje…); użycie środków wyliczających (np. najpierw omówię…, a potem…, tyle o… a teraz o…; można to rozumieć w dwojaki sposób…, dotyczy to kilku spraw…, są dwie możliwości…, jest wiele przyczyn…, przede wszystkim…, następnie…, po pierwsze…, po drugie…, z jednej strony…, z drugiej strony…, z kolei….); użycie podstawowych składniowych mechanizmów spajających: szyku przestawnego, elipsy, paralelizmu składniowego, transformacji składniowych.

24 Szkic krytyczny – tworzenie tekstu
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – tworzenie tekstu F. Proszę (np. w formie mapy mentalnej) określić wyróżniki szkicu krytycznego jako szkolnego gatunku wypowiedzi pisemnej.

25 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Szkic krytyczny jako forma wypowiedzi pisemnej w szkole ponadpodstawowej szkic, czyli dłuższa wypowiedź pisemna o charakterze argumentacyjnym na wyraźnie określony temat (np. o pisarzu, książce, utworach poetyckich – współczesnych lub dawniejszych) realizująca wszystkie elementy zawarte w temacie, w której uczeń przedstawia przemyślenia na podstawie analizy załączonych do tematu tekstów lub fragmentów tekstów; krytyczny, czyli taki, w którym na plan pierwszy wysuwa się podmiotowość autora wypowiedzi (piszącego ucznia) – subiektywny ogląd analizowanych przez niego treści, zagadnień, utworów; przy czym wartościowanie, opinie, wnioski powinny być formułowane na podstawie wiedzy o autorze, utworze, epoce, prądzie literackim itd. (stosownie do tematu pracy).

26 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Szkic krytyczny jako forma wypowiedzi pisemnej w szkole ponadpodstawowej Szkic: jest tworem jednego nadawcy (ucznia – autora pracy), jest kierowany do jednego odbiorcy, ma ten sam temat (autor zajmuje się jednym przedmiotem, chociaż o różnym stopniu komplikacji).

27 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Szkic krytyczny jako forma wypowiedzi pisemnej w szkole ponadpodstawowej dłuższa wypowiedź pisemna na temat np. wybranego utworu lub utworów pisarza, zagadnienia, zjawiska w literaturze, problemu w twórczości, pokolenia literackiego, ugrupowania poetyckiego; w której uczeń prezentuje podmiotowy (z perspektywy autora szkicu krytycznego) punkt widzenia, czyli np. przedstawia rozważania na temat określonego problemu, wyraża własne refleksje i opinie, wątpliwości i obawy, polemizuje i krytykuje, analizuje, wyciąga wnioski, ocenia; odwołując się do różnych (funkcjonalnych wobec tematu) utworów, kontekstów; prezentując szerszą perspektywę („wychodząc poza utwór/-y”), wykorzystując swoją wiedzę na temat utworów literackich oraz (stosownie do tematu) biografii autora, prądów artystycznych, filozoficznych; w sposób uporządkowany, dbając o precyzję, logikę, spójność wywodu; z dbałością o jasny, precyzyjny język (wykorzystując związane z tematem słownictwo, pojęcia, określenia oraz budując zróżnicowane wypowiedzenia służące oddaniu toku wywodu myślowego autora).

28 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Szkic krytyczny jako forma wypowiedzi pisemnej w szkole ponadpodstawowej W wypowiedzi tej warto starać się nawiązać do tematu, wprowadzić w temat w sposób oryginalny (np. wykorzystując znany sobie przykład literacki lub filozoficzny, znane sentencje, cytaty, aforyzmy itp.). W rozwinięciu analizę załączonego tekstu lub załączonych tekstów dobrze jest uczynić podstawą do wyciągnięcia wniosków, wykorzystać i zinterpretować stosowne cytaty z tekstu/ tekstów poprzeć wnioski na podstawie analizy, odwołując się do innych tekstów, kontekstów lub przedstawić stanowiska przeciwne. W podsumowaniu powinny pojawić się wnioski końcowe, uogólnienia, ale możliwe są także wątpliwości, rozstrzygnięcie nie musi być jednoznaczne, może otwierać pole do dalszych rozważań.

29 Szkic krytyczny – ćwiczenia
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – ćwiczenia Słownikowo-frazeologiczne: gromadzenia wyrazów wokół danego tematu (nazw przedmiotów, zjawisk, cech, czynności) używanie trafnych określeń spośród wyrazów bliskoznacznych, praktyczne wykorzystywanie przenośni, porównań, epitetów zastępowanie powtarzających się wyrazów synonimami, omówieniami (peryfraza, synekdocha) dobieranie wyrazów o znaczeniu przeciwnym gromadzenie wyrazów i wyrażeń modalnych gromadzenie słownictwa oceniającego R. Jedliński, Gatunki publicystyczne w szkole średniej

30 Szkic krytyczny – ćwiczenia
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – ćwiczenia Syntaktyczne: z zakresu składni interpretującej, z położeniem akcentu na uwypuklenie związków między poszczególnymi zdaniami składowymi zdań wielokrotnie złożonych w układaniu zespołów wypowiedzeń, które stanowią wnioskowanie (np. różne warianty uzupełniania zdań głównych zdaniami wynikowymi, okolicznikowymi przyczyny, warunku itp.) z zakresu paralelnych układów zdań rytmizujących wypowiedź, nadających jej regularny kształt dotyczące inwersji jako środka stylistycznego służącego akcentowaniu uprzywilejowanych w zdaniach słów R. Jedliński, Gatunki publicystyczne w szkole średniej

31 Szkic krytyczny – ćwiczenia
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Szkic krytyczny – ćwiczenia Kompozycyjne: tworzenie planu dekompozycyjnego wypowiedzi o charakterze argumentacyjnym (np. eseju, szkicu krytycznego, szkicu interpretacyjnego), wyróżnienie elementów kompozycyjnych – tezy, argumentacji, wniosków tworzenie planu kompozycyjnego na dany temat R. Jedliński, Gatunki publicystyczne w szkole średniej

32 Doskonalenie umiejętności tworzenia szkicu krytycznego
Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego Doskonalenie umiejętności tworzenia szkicu krytycznego szanse • zagrożenia

33 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Literatura T. W. Adorno, Esej jako forma, [w:] Sztuka i sztuki. Warszawa 1990. Cz. Miłosz, Ogród nauk, Lublin 1986. M. P. Markowski, Cztery uwagi o eseju, (w:) Polski esej. Studia pod red. M. Wyki, Kraków J. Chałońska, Praca nad esejem w szkole średniej, [w:] Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w szkole średniej, Kielce 1993. J. Stempowski, Zagadnienie plagiatu, „Wiadomości Literackie” 1936, nr 52. P. Śliwiński, Esej - forma wolności, „Polonistyka” 1994, nr 2. Słownik terminów literackich pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1976. Literatura polska - przewodnik encyklopedyczny. Warszawa 1983. M. Jędrychowska - Dorastać do eseju, „Polonistyka” 1994, nr 2. R. Jedliński, Gatunki publicystyczne w szkole średniej, Warszawa 1984.

34 Scenariusze zajęć dla doradców metodycznych z zakresu języka polskiego
Literatura J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, Tekstologia, Warszawa 2009. J. Billingham, Redagowanie tekstów, Warszawa 2006. Ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w szkole średniej, red. Mirosław Skarżyński, Kielce 1993. Formy i normy, czyli poprawna polszczyzna w praktyce, pod red. K. Kłosińskiej, Warszawa 2004. R. Jedliński, Metoda samodzielnego dochodzenia uczniów do wzoru wypowiedzi, [w:] Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej. Oraz badań i działań dydaktycznych, red. Z. Uryga, M. Sienko, Kraków 2005. J. Maćkiewicz, Jak dobrze pisać, Warszawa 2010. J. Maćkiewicz, Jak pisać teksty naukowe?, Gdańsk 1996. M. Nagajowa, Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994. A. Wiszniewski, Sztuka pisania, Katowice 2003. Wokół szkoły i nauczyciela, red. H. Wiśniewska, J. Plisiecki, Lublin 1997. D. Zdunkiewicz-Jedynak, Wykłady ze stylistyki, Warszawa 2008. E. Wierzbicka, A. Wolański, D. Zdunkiewicz-Jedynak, Podstawy stylistyki i retoryki, Warszawa 2008.