W1 Istota i zakres bezpieczeństwa społecznego

Prezentacja na temat: "W1 Istota i zakres bezpieczeństwa społecznego"— Zapis prezentacji:

1 W1 Istota i zakres bezpieczeństwa społecznego
Marek Szczepański

2 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
Agenda Pojęcie polityki społecznej Zasady i cele p.s. Teoretyczne podstawy p.s. Zabezpieczenie społeczne Podmioty odpowiedzialne za realizację zabezpieczenia społecznego SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

3 Pojęcie polityki społecznej
Czym jest polityka? Politea (gr.) – część społeczeństwa pozostająca pod określoną władzą. P.s. dotyczy spraw związanych z zaspokajaniem potrzeb ludzi z uwzględnieniem nierówności między różnymi grupami („kwestia społeczna” – poważny, budzący niepokój problem społeczny, który nie może być rozwiązany samodzielnie przez pojedynczego człowieka). Czym jest potrzeba? Potrzeby istotne z punktu widzenia p.s. – takie, które niezbędne do utrzymania jednostki (grupy społecznej) przy życiu, rozwoju, pełnienia ról społ. Aby rozwiązywać te problemy, potrzebne określone instytucje działające na rzecz rozwiązywania kwestii społecznych . Działanie mające na celu zdobycie władzy, utrzymanie władzy, utrwalenie i powiększenie. SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

4 Pojęcie polityki społecznej
Pojęcie „polityka społeczna” wprowadził w XIX w. Fourier jako „przepis na szczęście ludzkości”. Współcześnie – p.s. nauką o działaniach organów publicznych i niepublicznych prowadzonych na rzecz jednostek i grup społecznych ze względu na potrzebę: Wspierania grup ekonomicznie najsłabszych (zwolnienia podatkowe, transfery społeczne itp.). Wyrównywanie szans w dostępie do dóbr i usług (stypendia, zasiłki, kształcenie w systemie publicznym). Asekuracja ryzyk życiowych, np. poprzez fundusz ubezpieczeń społecznych. SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

5 Pojęcie polityki społecznej
Wielość definicji p.s.  Nazwa oznaczająca zarówno pewną dziedzinę wiedzy, jak i obszar działalności praktycznej.  „Polityka społeczna to działalność państwa, samorządu i organizacji pozarządowych , których celem jest wyrównywanie drastycznych różnic socjalnych pomiędzy obywatelami, dawanie im równych szans i asekurowanie przed skutkami ryzyka socjalnego. J.Auleytner (2000) „Polityka społeczna oznacza publiczne zarządzanie społecznymi ryzykami”, a jej główne cele to „łagodzenie nierówności i ubóstwa, zmniejszanie społecznego ryzyka i optymalizacja dystrybucji pomyślności” (Gosta EspingAndersen) Polityka społeczna to „Celowa działalność państwa i innych organizacji w dziedzinie kształtowania warunków życia i pracy ludności oraz stosunków społecznych, mająca na celu między innymi zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego, zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu, zapewnienie ładu społecznego” (Barbara SzaturJaworska, Grażyna FirlitFesnak) SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

6 Pojęcie polityki społecznej
Polityka społeczna jako dziedzina nauki - jest interdyscyplinarną nauką o kwestiach i problemach społecznych oraz ich racjonalnym rozwiązywaniu. Ma ona w Polsce tradycje sięgające roku 1920, kiedy powstał Instytut Gospodarstwa Społecznego i roku 1924, gdy powołano do życia Polskie Towarzystwo Polityki Społecznej (PTBS). SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

7 Uwarunkowania historyczne polityki społ.
Termin „polityka społ.” powstał na przełomie XiX i XX w. we Francji (okres rewolucji przemysł., kwestia robotnicza) Początki p.s. związane z działalnością dobroczynną już w starożytności (Chiny, Cesarstwo Rzymskie). 1601 r. – Prawo ubogich w Anglii (Poor Law) – pomoc udzielana na poziomie gminy, klasyfikacja ubogich, work hause test. Działalność dobroczynna prowadzona przez kościół (zwł. zakony), gilidie kupieckie, cechy rzemieślnicze. Rewolucja przemysłowa (na przełomie XVIII i XIX w.) – nasilenie procesów migracyjnych, koncentracja w miastach, przeludnienie, fatalne warunki pracy i płac, konflikty społeczne. Pierwszy publiczny system ubezpieczeń społecznych – reformy Bismarcka w Niemczech w latach 80. XIX w. (system ubezpieczeń społecznych – wypadkowe, chorobowe, emerytalne). Nowoczesna polityka społ. posługuje się głównie prawem jako jedną z głównych metod realizacji swoich celów. SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

8 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

9 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO
Polityka społeczna Polityka społeczna tworzy pewien system, w skład którego wchodzą polityki szczegółowe: - polityka socjalna (zabezpieczenie społeczne) - p. ochrony pracy i zatrudnienia - p. ochrony zdrowia - p. mieszkaniowa - p. oświatowa - p. ochrony środowiska naturalnego - p. prewencji i zwalczania patologii społ. - p. ludnościowa - p. rodzinna - p. wobec młodzieży - p. wobec osób starszych - SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

10 Polityka społeczna a polityka socjalna
Elementy różnicujące Polityka socjalna Polityka społeczna Przedmiot Materialne warunki bytu, dochody pieniężne, poziom życia, konsumpcja towarów i usług Społeczeństwo, stosunki społ., organizacja życia społ., jakość życia Cele Poprawa materialnych warunków bytu (szczególnie najbiedniejszych), wzrost konsumpcji, „pokój socjalny”, łagodzenie kwestii socjalnych Postęp społeczny, równowaga, porządek społeczny, dobro wspólne, harmonia między celami osobistymi a społecznymi Sposób działania Doraźna pomoc, interwencja, rozdzielanie świadczeń Perspektywiczne zapobieganie, zmiana struktury społecznej, instytucjonalizacja Źródło: Szarfenberg 2003, Gierszewski 2013 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

11 Zabezpieczenie społeczne
to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia potrzeb podstawowych, wspólnie uznawanych za ważne (G.Szpor, System ubezpieczeń społecznych, Warszawa, 2013, s.13) SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

12 System zabezpieczenia społecznego
zapewnia obywatelom poczucie bezpieczeństwa socjalnego; stanowi „ubezpieczenie” człowieka od ubóstwa, w które może wpaść w skutek niezdolności do pracy lub niemożliwości znalezienia pracy. SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

13 Zabezpieczenie społeczne
Konwencja 102 MOP (Międzynarodowa Organizacja Pracy) nie zawiera definicji zabezpieczenia społecznego, ale wyznacza w przypadku każdej części następujące elementy: • przedmiot ochrony prawnej – ryzyko • zakres podmiotowy • zakres przedmiotowy –rodzaje świadczeń • warunki nabycia • wysokość i zasady wymiaru świadczeń • okres wypłaty • zawieszalność • postepowanie • dodatkowe uprawnienia SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

14 Zabezpieczenie społeczne
Konwencja 102 MOP obejmuje ryzyka: 1. choroby – świadczenia zdrowotne 2. niezdolności do pracy- zasiłki chorobowe 3. bezrobocia – świadczenia w razie bezrobocia 4. starości- świadczenia na starość 5. wypadku przy pracy, chorób zawodowych- świadczenia w razie wypadków przy pracy i chorób zawodowych 6. obciążeń rodzinnych –świadczenia rodzinne 7. macierzyństwa- -świadczenia macierzyńskie 8. inwalidztwa- świadczenia w razie inwalidztwa 9. śmierci żywiciela rodziny - świadczenia w razie śmierci żywiciela rodziny SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

15 Prawo zabezpieczenia społecznego
Prawo zabezpieczenia społecznego jako dziedzina prawa Dwie koncepcje prawa zabezpieczenia społecznego: -Wg metody realizacji zabezpieczenia społecznego(ubezpieczeniowa, zaopatrzeniowa i opiekuńcza) Wg rodzajów ryzyka socjalnego SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

16 Koncepcje zabezpieczenia społ.
Koncepcja J.Jończyka: Ryzyko socjalne – niebezpieczeństwo wystąpienia zdarzenia przyszłego, niepewnego, niezależnego od woli człowieka i wywołującego niekorzystne dla niego skutki prawne. Koncepcja T. Szumlicza: Ryzyko społeczne – zagrożenie zdarzeniem, którego zaistnienie spowoduje stratę w zasobach gospodarstwa domowego SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

17 Rodzaje ryzyk spocjalnych
ryzyko dożycia wieku emerytalnego trwała lub okresowa niezdolność do pracy śmierć żywiciela niezdolność lub niemożność świadczenia pracy wypadek przy pracy lub choroba zawodowa niezdrowie bezrobocie niedostatek dochodu w rodzinie trudne sytuacje życiowe Nowe ryzyko społ. - niesmaodzielności SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

18 Zabezpieczenie społeczne
Koncepcja J.Piotrowskiego: metody realizacji zabezpieczenia społecznego W rozróżnieniu tych metod uwzględnia się cztery elementy: 1. podmiot zabezpieczający 2. finansowanie 3. uprawnionych 4. świadczenia SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

19 Metody realizacji zabezpieczenia społ.
Ubezpieczenia społeczne (metoda ubezpieczeniowa) Zaopatrzenie społeczne (metoda zaopatrzeniowa) Opieka (pomoc) społeczna (metoda opiekuńcza) Uwaga: metody zabezpieczenia społ. zostaną szczegółowo omówione na wykładzie nr 2. SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

20 Ryzyko w ubezpieczenia społ.
SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO

21 Polityka społeczna jako działalność praktyczna
Podział kompetencji władz państwowych w dziedzinie p.s. Ponadto politykę społeczną realizują samorządy i organizacje pozarządowe. W pewnym zakresie politykę społ. realizują także zakłady pracy (tylko w odniesieniu do swoich pracowników – fundusz socjalnych, szerzej – poprzez związki zawodowe). Polityka społeczna należy do kompetencji ministra pracy i polityki społ. (obecnie: rodziny, pracy i polityki społ.) w zakresie „zabezpieczenia społecznego” Dz.U. z 2003, nr 159 SYSTEMY ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO