Jednostki pomocnicze w gminach miejskich – jaka jest ich rola i jak je wzmocnić? 1 1.

Prezentacja na temat: "Jednostki pomocnicze w gminach miejskich – jaka jest ich rola i jak je wzmocnić? 1 1."— Zapis prezentacji:

1 Jednostki pomocnicze w gminach miejskich – jaka jest ich rola i jak je wzmocnić?
1 1

2 Gmina jest samodzielna w decydowaniu o tym, czy w ogóle utworzyć jednostki pomocnicze i jakie oraz czy tworzyć je na całym obszarze gminy, czy też tylko na jego części. Gmina może nie tworzyć w ogóle jednostek pomocniczych, nie ma bowiem obowiązku tworzenia jednostek pomocniczych. Może utworzyć pojedynczą jednostkę pomocniczą, ale może również objąć systemem jednostek pomocniczych obszar całej gminy. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 października 2000 r. 2 2

3 Jednostka pomocnicza gminy to wspólnota terytorialna mieszkańców
Jednostka pomocnicza gminy to wspólnota terytorialna mieszkańców. W przeciwieństwie do jednostek samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo) jednostki pomocnicze nie posiadają osobowości prawnej i w związku z tym nie mogą we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność podejmować czynności prawnych. Ich funkcjonowanie i zakres działań w całości zależny jest od gminy. To ona określa kompetencje, sposób wyboru i granice jednostki pomocniczej. 3 3

4 Jednostka pomocnicza a jej organy
- jednostka pomocnicza vs rada jednostki pomocniczej (osiedla, dzielnicy) - możliwe jest istnienie jednostki pomocniczej bez organów - droga do powstania jednostki pomocniczej (uchwała o powołaniu jednostki, nadanie statutu, wybory) 4 4

5 Ustawa o samorządzie gminnym
Art Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. 2. Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy. 3. Zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej określa statut gminy. Gminy mają dużą swobodę w decydowaniu o tworzeniu jednostek pomocniczych i o ich kształcie, w związku z tym istnieje bardzo duża różnorodność przyjmowanych rozwiązań. 5 5

6 Ustawa o samorządzie gminnym
Art Organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. 2. Statut może przewidywać powołanie jednostki niższego rzędu w ramach jednostki pomocniczej. 3. Statut jednostki pomocniczej określa w szczególności: 1) nazwę i obszar jednostki pomocniczej; 2) zasady i tryb wyborów organów jednostki pomocniczej; 3) organizację i zadania organów jednostki pomocniczej; 4) zakres zadań przekazywanych jednostce przez gminę oraz sposób ich realizacji; 5) zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej. 6 6

7 Ustawa o samorządzie gminnym
Art Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada o liczbie członków ustalonej według art. 17, nie więcej jednak niż 21. 2. Organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd. Na czele zarządu stoi przewodniczący. 3. Przewodniczący zarządu korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. 4. Statut osiedla może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Ogólne zebranie wybiera zarząd osiedla; art. 36 ust. 2 stosuje się odpowiednio. Art. 37a. Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej może uczestniczyć w pracach rady gminy na zasadach określonych w statucie gminy, bez prawa udziału w głosowaniu. Przewodniczący rady gminy jest każdorazowo zobowiązany do zawiadamiania, na takich samych zasadach jak radnych, przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej o sesji rady gminy. 7 7

8 Ustawa o samorządzie gminnym
Art. 37b. 1. Rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej. 2. Rada gminy może ustanowić zasady, na jakich członkom organu wykonawczego jednostki pomocniczej oraz członkom rady dzielnicy (osiedla), rady sołeckiej, będzie przysługiwała dieta lub zwrot kosztów podróży służbowej. Art Jednostka pomocnicza zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym w statucie. Statut ustala również zakres czynności dokonywanych samodzielnie przez jednostkę pomocniczą w zakresie przysługującego jej mienia. 8 8

9 Statuty gmin... od Sopotu do Poznania
9 9

10 Utworzenie jednostki pomocniczej – przykłady
Ilość mieszkańców występujących z wnioskiem: Gdynia – 20% mieszkańców Poznań, Katowice, Kraków, Sosnowiec - 10% Opole – 500 osób Zielona Góra – co najmniej 300 mieszkańców Olsztyn – nie określono 10 10

11 Statut Miasta Poznania
§14 ust. 9 W sesji może uczestniczyć przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej lub inna osoba przez niego upoważniona, z prawem zabierania głosu na sesji w sprawach dotyczących osiedla. §18 ust. 6 W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć przewodniczący rad i zarządów osiedli lub upoważnieni przedstawiciele osiedli z prawem zabierania głosu w sprawach związanych z zakresem działania osiedli. Osoby wymienione w zdaniu pierwszym są zawiadamiane o posiedzeniu komisji, jeżeli w porządku obrad znajduje się sprawa dotycząca osiedla. §16 ust. 1 pkt 7 Inicjatywę uchwałodawczą posiada osiedle, w sprawach dotyczących wyłącznie obszaru jego działania określonych w statucie osiedla, które nie zostały ustawowo zastrzeżone do wyłącznej kompetencji Rady lub Prezydenta. 11 11

12 Statut Miasta Poznania
§40 1. W sprawach dotyczących danego osiedla w zakresie uregulowanym w statucie osiedla zasięganie opinii osiedla jest dla organów Miasta i jednostek organizacyjnych Miasta obligatoryjne. 2. Organy Miasta i jednostki organizacyjne Miasta zobowiązane są do informowania osiedla o sposobie wykorzystania lub niewzięciu pod uwagę opinii osiedla, wraz z podaniem uzasadnienia. 3. W przypadku niewywiązywania się przez Prezydenta oraz jednostki organizacyjne Miasta z obowiązku, o którym mowa w ust. 1 i 2, osiedla mogą wystąpić do Rady ze skargą na Prezydenta oraz na te jednostki. § 42 ust. 1 W budżecie Miasta zabezpiecza się środki finansowe na realizacje zadań przez osiedla. Szczegółowe zasady naliczania środków oraz szczegółowe uprawnienia do prowadzenia gospodarki finansowej przez osiedla określa Rada w odrębnej uchwale. 12 12

13 Statut Miasta Krakowa Komunalna gospopdarka finansowa
§ 84 Środkami pieniężnymi dysponują, na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Prezydenta: 1/ kierownicy jednostek organizacyjnych Magistratu, 2/ kierownicy miejskich jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, 3/ przewodniczący Zarządów Dzielnic. 13 13

14 Kompetencje jednostek pomocniczych
Najczęściej: 1) występowanie do organów gminy z wnioskami czy opiniami, które nie mają mocy wiążącej, 2) inicjowanie i wspieranie działań służących integracji mieszkańców– mała skuteczność. 1. Celem działania Jednostki jest tworzenie warunków dla pełnego uczestnictwa mieszkańców w rozpatrywaniu istotnych spraw związanych z bieżącymi problemami Jednostki. 2. Realizacja celów działania Jednostki odbywa się w ścisłej współpracy z radnymi Rady Miasta Katowice z okręgu wyborczego obejmującego obszar Jednostki. (Katowice) Przykładowe praktyki wykraczające poza minimalne standardy: - inicjatywa uchwałodawcza (Poznań, Kraków) - ustalenie listy zadań, wskazując kolejność (hierarchię) ich realizacji w następujących dziedzinach (zadania powierzone): 1) prace remontowe w miejskich gimnazjach, szkołach podstawowych i przedszkolach; 2) prace remontowe miejskich chodników oraz dróg wewnętrznych (utwardzonych i nieutwardzonych) i gminnych – z wyłączeniem dróg gminnych należących do podstawowego układu komunikacyjnego Miasta; 3) konserwacja miejskich zieleńców wraz z małą architekturą. (Poznań) - zgłaszanie kandydatów na członków lub obserwatorów do następujących komisji: a) konkursowych dla wyboru dyrektorów miejskich placówek działających na obszarze Osiedla (przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów), b) odbiorów robót w zakresie zadań zlecanych i finansowanych przez Miasto, realizowanych na obszarze Osiedla, c) powołanych przez organy Miasta w sprawach publicznych o znaczeniu lokalnym dotyczących Osiedla (Poznań) - wnioskowanie do organów Miasta o wywołanie lub zmianę miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na oraz o dokonanie zmiany w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta (Poznań) 14 14

15 Przykładowe praktyki wykraczające poza minimalne standardy:
- Zgodnie z § 3 Statutu Dzielnicy do zakresu działania Dzielnicy należy wybór, planowanie i ocena realizacji zadań dotyczących bezpośrednio obszaru Dzielnicy i służących zaspokajaniu potrzeb jej mieszkańców w następujących dziedzinach: a) robót budowlanych przy istniejących żłobkach, przedszkolach i szkołach, których prowadzenie stanowi zadania własne gminy, b) robót budowlanych związanych z: ogródkami jordanowskimi, zieleńcami i skwerami, c) robót budowlanych w zakresie dróg wewnętrznych oraz dróg gminnych klasy dojazdowej, d) robót budowlanych związanych z lokalną infrastrukturą sportową i rekreacyjną, e) lokalnych wydarzeń: oświatowych, kulturalnych, sportowych i rekreacyjnych, f) programu poprawy bezpieczeństwa dla Gminy Miejskiej Kraków - "Bezpieczny Kraków", g) dzielnicowych programów wspierania osób niepełnosprawnych, h) dzielnicowych programów ochrony zdrowia i profilaktyki zdrowotnej, i) dzielnicowych programów wspierania działalności miejskich szkół i placówek oświatowych, kultury, sportu, pomocy społecznej i zdrowia, j) współpracy z organizacjami pozarządowymi działającymi na obszarze Dzielnicy, k) komunikacji z mieszkańcami Dzielnicy, l) dzielnicowych programów robót budowlanych przy istniejącej miejskiej infrastrukturze drogowej w zakresie dróg innych niż te wymienione w lit. c). (Kraków) - uczestnictwo przedstawiciela Rady Osiedla w radach programowych miejskich instytucji kultury, oświatowych i sportowo-rekreacyjnych działających na obszarze Osiedla (Łódź), - uczestnictwo przedstawiciela Rady Osiedla w komisjach przetargowych organizowanych przez jednostki organizacyjne Miasta, w tym administracje nieruchomościami (Łódź), - wskazywanie niezbędnych, priorytetowych do wykonania remontów, udział w odbiorze wykonywanych prac (Łódź, Kraków) 15 15

16 Przykładowe praktyki wykraczające poza minimalne standardy:
- ocena funkcjonowania jednostek organizacyjnych Miasta działających na terenie Osiedla w sferze użyteczności publicznej (Łódź), - wnioskowanie o kontrolę jednostki organizacyjnej Miasta działającej na terenie Osiedla w sferze użyteczności publicznej (Łódź), - opiniowanie projektów uchwał i innych rozstrzygnięć organów Miasta, w części dotyczącej Osiedla (Łódź) 16 16

17 Poznań. Jak to wygląda w praktyce
W 2019 r. roczny budżet wszystkch jednostek pomocniczych w Poznaniu przekracza 50 milionów złotych. Rady osiedli mają decydujący głos w sprawie bieżących remontów dróg i chodników na swoim terenie (nie dotyczy głównego układu komunikacyjnego). O wydatkowaniu 20 proc. funduszu remontowego Wydziału Oświaty decydują urzędnicy. Są to pieniądze wykorzystywane np. w przypadku awarii. – Natomiast o rozdziale reszty czyli 80 procent decyduje rada osiedla, która wspólnie z dyrektorami placówek ustala hierarchię potrzeb Radni osiedlowi zajmują się też zielenią z wyłączeniem parków, mają wpływ na wybór dyrektorów placówek funkcjonujących na ich terenie poprzez zasiadanie w komisjach konkursowych, opiniują plany miejscowe. 17 17

18 Kilka przykładów z życia wziętych...
Inicjatywa uchwałodawcza Rady Osiedla o nadania nazwy „ulica Redarowska” jednej z ulic przecinającej osiedle. (Osiedle Żegrze, Poznań) Każdy mieszkaniec osiedla co roku na przełomie maja i czerwca ma możliwość zgłoszenia swoich propozycji budżetowych. Następnie, za pomocą ankiety dostępnej na stronie internetowej, mieszkańcy mogą zagłosować na konkretne pomysły (w głosowaniu bierze udział ok. 200 osób). Na zakończenie władze jednostki publikują wyniki i informują, które projekty zostały wprowadzone do planu wydatków osiedla i dlaczego. (Osiedle Świerczewo, Poznań) Kursy obsługi komputera i Internetu dla osób, które ukończyły 50 lat odbywają się w nieodpłatnie udostępnianych przez szkołę salach komputerowych na Chartowie od 2012 roku. Jak dotąd wzięło w nich udział kilkuset uczestników. Osiedle Chartowo co roku zamieszcza w swoim planie wydatków zadanie: „Organizacja kursów komputerowych dla seniorów Chartowa”. Następnie Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych ogłasza konkurs w trybie tak zwanych „małych grantów”. Po rozstrzygnięciu Wydział podpisuje umowę na realizację zadania z organizacją, która konkurs wygrała. Od tego momentu to ona zajmuje się obsługą organizacyjną, administracyjną i finansową kursów. (Osiedle Chartowo, Poznań) 18 18

19 Kilka przykładów z życia wziętych...
W celu stworzenia Parku Edukacji Ekologicznej na osiedlu najpierw przygotowany został profesjonalny projekt zagospodarowania terenu, co sfinansowano z funduszy osiedla. Kolejne lata to dwukrotne zdobycie dofinansowania z WFOŚiGW oraz etapowanie prac w miarę posiadanych środków finansowych. Cały budżet działania: zł, w tym z osiedla zł i z WFOŚiGW zł. (Osiedle Podolany, Poznań) Organizacja konsultacji społecznych z wykorzystaniem ekspertów zewnętrznych dotyczących utworzenia nowego parku miejskiego w Pszczynie na terenie leżącym pomiędzy trzena osiedlami. (Pszczyna) Od 1992 r., kiedy w mieście powstała pierwsza rada do 2012 r. w Katowicach działało 9 Rad Jednostek Pomocniczych. W ciągu ostatnich trzech lat powstało sześć nowych, a w kolejnych czterech zebrano już wymaganą liczbę podpisów 10% mieszkańców niezbędnych do ich utworzenia. Jak widać, gdy mieszkańcy otrzymali do ręki konkretne narzędzie do prowadzania zmian (150 tys. zł), to potrafili się zorganizować, żeby z niego korzystać. (Katowice) 19 19

20 E-mail: grzegorz@bonafides.pl
Dziękuję za uwagę Grzegorz Wójkowski Tel 20 20