Finanse publiczne i prawo finansowe, wykład 1.

Prezentacja na temat: "Finanse publiczne i prawo finansowe, wykład 1."— Zapis prezentacji:

1 Finanse publiczne i prawo finansowe, wykład 1.
Dr Urszula K. Zawadzka-Pąk

2 Tytułem przypomnienia
§ 12. Regulaminu UwB Do podstawowych obowiązków studenta należy postępowanie zgodnie z treścią ślubowania i Regulaminem, a w szczególności: zdobywanie wiedzy, poszanowanie praw i obyczajów akademickich, dbałość o dobre imię UwB, poszanowanie mienia Uniwersytetu, przestrzeganie przepisów obowiązujących na uczelni, wypełnianie zobowiązań wynikających z podjęcia studiów na danym kierunku, a w szczególności uczestniczenie w zajęciach dydaktycznych, uzyskiwanie zaliczeń, składanie egzaminów, odbywanie praktyk, zapoznawanie się za pośrednictwem indywidualnego konta w systemie USOS z wynikami zaliczeń i egzaminów.

3 Warunki zaliczenia przedmiotu
Obecność na zajęciach (dopuszczalne są 2 nieobecności na 12 wykładów z przyczyn losowych). Proszę nie przynosić jakichkolwiek usprawiedliwień. Egzamin pisemny: pytania otwarte i zamknięte. Egzamin obejmuje treść wykładu oraz obowiązkową literaturę, tj.: E. Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Temida 2, Białystok 2018. Prezentacje zamieszczane będą na: uzawadzka.org w zakładce „Students”. ⓒ Urszula K. Zawadzka-Pąk

4 Pojęcie finansów publicznych i prawa finansowego
Finanse publiczne jest to całość operacji finansowych podmiotów publicznoprawnych polegających na gromadzeniu dochodów i dokonywaniu wydatków Prawo finansowe – ogół norm o finansach publicznych; Regulacje prawne odnoszące się do działalności finansowej (gromadzenia dochodów i dokonywania wydatków) organów państwa i samorządu terytorialnego oraz różnych publicznych instytucji i jednostek organizacyjnych.

5 Finanse publiczne a finanse niepubliczne

6 Finanse publiczne Finanse niepubliczne charakter przymusowy Charakter dobrowolny dochodów Cel: optymalne zaspokajanie potrzeb publicznych Cel: osiąganie maksymalnego zysku Zaspokajanie potrzeb publicznych Zaspokajanie potrzeb indywidualnych Koncentracja ogromnych funduszy przez stosunkowo niewielką liczbę podmiotów (budżet Państwa, kilkanaście funduszy celowych, ok. 2,5 tys. budżetów JST i inne drobniejsze, mniej istotne elementy) Rozczłonkowanie na ogromną liczbę mniejszych zasobów (w Polsce kilkadziesiąt milionów elementów) Zarządzanie całością finansów publicznych jest znacznie bardziej scentralizowane i skoordynowane… … niż całkowicie zindywidualizowane zarządzanie finansami niepublicznymi Istotne znaczenie w utrzymaniu globalnej równowagi finansowej i znaczny ich wpływ na procesy społeczne i gospodarcze Mniejsze znaczenie finansów niepublicznych Podlegają regułom jawności, planowania, ewidencji, sprawozdawczości, kontroli, Nie podlegają zasadom prawa finansowego

7 Główne płaszczyzny (elementy) pojęcia finanse publiczne

8 Działy prawa finansowego

9 Interdyscyplinarny charakter prawa finansowego
Istnieją silne związki pr. finansowego z prawem: konstytucyjnym (budżet), administracyjnym (procedury, formy działania administracji, ustrój administracyjny państwa, podział zadań), pracy (ubezpieczenia społeczne), karnym (kodeks karny skarbowy), cywilnym, handlowym, międzynarodowym, UE.

10 System finansów publicznych
całokształt urządzeń organizacyjnych (norm prawnych, instytucji i procedur) służących publicznej działalności finansowej. Jego podstawą jest prawo finansowe. W oparciu o system finansów publicznych można budować inne podsystemy, np. system budżetowy.

11 Struktura systemu budżetowego w Polsce od 1 stycznia 1999 r. (stan na 1.01.2018)

12 Funkcje finansów publicznych
Za R. A. Musgravem (1959), wyróżnia się następujące funkcje finansów publicznych: - alokacyjną, która wiąże się z koniecznością zaspokajania w państwie zadań publicznych (np. obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne itp.) oraz zadań społecznych (np. oświata, ochrona zdrowia itp.). - redystrybucyjną, oznaczającą konieczność ściągania części dochodów do zasobów publicznych (głównie budżetów) oraz ponownego ich rozdysponowania, zgodnie z prowadzoną polityką finansową. - stabilizacyjną, mającą na celu stwarzanie warunków harmonijnego rozwoju społeczno-gospodarczego i finansowego kraju. Ma ona zapobiegać kryzysom, a w sytuacji ich wystąpienia – ułatwiać osiągnięcie stanu równowagi.

13 Finanse publiczne a nauki o finansach publicznych

14 Polityka finansowa to świadome i celowe działanie ludzi i instytucji, polegające na ustalaniu celów i finansowych środków (instrumentów) ich realizacji

15 Kryteria oceny polityki finansowej
Polityka finansowa ma służebny charakter, nawet jeśli wpływa bezpośrednio na kształtowanie celów ogólnych polityki państwa. Jej rezultaty musimy więc oceniać z punktu widzenia stopnia realizacji tych celów. Skuteczność w realizacji celów ogólnych jest więc podstawowym kryterium oceny jakości polityki finansowej. Określone skutki polityki finansowej można osiągać przy różnorodnych nakładach, stąd dobra polityka finansowa to polityka osiągająca określone skutki przy pomocy optymalnych nakładów. Pomocna w tym przypadku okazuje się zasada gospodarności, postulująca osiąganie określonych rezultatów przy pomocy jak najmniejszych nakładów lub też osiąganie maksymalnych rezultatów przy określonych nakładach. Prawidłowa polityka finansowa powinna być akceptowalna społecznie oraz zgodna z międzynarodowymi standardami w tym zakresie. Łatwiej wówczas uniknąć sprzeczności między priorytetami władzy publicznej a demokratycznymi mechanizmami podejmowania decyzji. Legalność, a zwłaszcza zgodność z konstytucją jest kolejnym kryterium oceny polityki finansowej. Nie można więc za dobrą politykę finansową uznawać działań skutecznych

16 Bariery prawidłowej polityki finansowej
Wyznaczanie celów nierealnych lub niemożliwych do realizacji. Przykładem tego mogą być próby budowy prostego systemu podatkowego, gdyż we współczesnych warunkach nie spełni on swojej roli. Sprzeczność między celami podstawowymi polityki finansowej, np. walka z inflacją i przyspieszenie wzrostu gospodarczego. Niedostosowanie środków do celów, polegające na stosowaniu środków nadmiernych lub zbyt łagodnych do wyznaczonego celu. Przykładem pierwszej sytuacji jest przyznanie zasiłków wszystkim obywatelom, gdy chcemy poprawić sytuację wyłącznie najbiedniejszych, drugiej – obciążanie administracji skarbowej nowymi zadaniami, w zamian za poprawę jej organizacji. Uwzględnianie tylko części (planowanych, oczekiwanych), a nie całości skutków polityki finansowej. Przykładem tej bariery jest eksponowanie pozytywnych skutków polityki austerity. Nieznajomość i brak zrozumienia celów i instrumentów polityki finansowej przez jej adresatów. W ten sposób można wyjaśnić przynajmniej część problemów z wdrożeniem i realizacją koncepcji budżetowania zadaniowego oraz kontroli zarządczej w Polsce. Częste zmiany i brak ciągłości polityki finansowej, które dają o sobie znać zwłaszcza z okazji wyborów parlamentarnych i wymiany ekip rządowych, np. reforma KAS, kas chorych, OFE. Ograniczenia techniczne, kadrowe i finansowe, z którymi muszą się liczyć zwłaszcza władze publiczne, wprowadzające liczne, poważne reformy jednorazowo lub w dłuższych okresach.

17 „Pasja rodzi profesjonalizm, profesjonalizm daje jakość, a jakość to luksus w dzisiejszym świecie”.
[Autor nieznany, zacytowany przez Jacka Walkiewicza] ⓒ Urszula K. Zawadzka-Pąk

18 Źródła prawa finansowego
Konstytucja RP; umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie (art. 89 ust. 1). Mają one pierwszeństwo przed ustawami, jeżeli wystąpią w tym zakresie sprzeczności (wynika to z art. 91 ust. 2). Np. Europejska Karta Samorządu Lokalnego; akty prawa unijnego, o czym stanowi art. 91 ust. 3: „Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami”. Zgodnie z przepisami prawa unijnego, do powszechnie obowiązujących aktów normatywnych należą w tym zakresie: traktaty, rozporządzenia, dyrektywy oraz decyzje organów UE

19 Źródła prawa finansowego, cd.
ustawy, które mają obecnie podstawowy charakter w regulacji zasad publicznej gospodarki finansowej. Do podstawowych ustaw w zakresie finansów publicznych, ze względu na ich przedmiot oraz systemowy charakter, można zaliczyć: ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, umowy międzynarodowe, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie; rozporządzenia. Są one wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu (art. 92 ust. 1). W sprawach finansów publicznych rozporządzenia może wydawać Prezydent RP, Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, ministrowie; nie może ich wydawać np. Prezes Narodowego Banku Polskiego. Przeważająca większość rozporządzeń w zakresie finansów publicznych jest autorstwa Ministra Finansów; akty prawa miejscowego. Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów.

20 Europejska Karta Samorządu Lokalnego,
Artykuł 9 Zasoby finansowe wspólnot lokalnych 1. Wspólnoty lokalne mają prawo, w ramach krajowej polityki ekonomicznej, do wystarczających własnych zasobów, którymi mogą swobodnie dysponować w wykonywaniu swoich kompetencji. 2. Zasoby finansowe wspólnot lokalnych powinny być proporcjonalne do kompetencji przewidzianych przez Konstytucję lub prawo. 3. Co najmniej część zasobów finansowych wspólnot lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków lokalnych, których poziom mają prawo, w granicach prawa, ustalać same wspólnoty. 4. Finansowe systemy, na których opierają się zasoby, jakimi dysponują wspólnoty lokalne powinny mieć charakter wystarczająco urozmaicony i ewolucyjny, tak by pozwalały im trzymać się, o ile to możliwe w praktyce, realnej ewolucji kosztów wykonywania ich kompetencji.

21 Europejska Karta Samorządu Lokalnego, cd.
5. Ochrona wspólnot lokalnych słabszych finansowo wymaga wprowadzenia procedur ujednolicenia finansowego lub środków równoważących, mających na celu skorygowanie efektów nierównego podziału potencjalnych źródeł finansowania, jak również obciążeń, które na nie przypadają. Takie procedury czy środki nie powinny ograniczać wolności wyboru wspólnot lokalnych w ich własnej dziedzinie odpowiedzialności. 6. Wspólnoty lokalne powinny być konsultowane we właściwy sposób, co do sposobów przydzielania im redystrybuowanych zasobów. 7. W miarę możliwości, subwencje przyznane wspólnotom lokalnym, nie powinny być przeznaczane na finansowanie projektów specyficznych. Przyznanie subwencji nie powinno przynosić uszczerbku fundamentalnej wolności polityki wspólnot lokalnych we właściwej im dziedzinie kompetencji. 8. Aby finansować swoje wydatki inwestycyjne wspólnoty lokalne powinny mieć dostęp, zgodnie z prawem, do krajowego rynku kapitałowego.

22 Finanse publiczne w Konstytucji – zakres regulacji
Materia budżetowa Deficyt i dług publiczny Finanse samorządowe Daniny publiczne Bank centralny

23 Finanse pub. W konstytucji
1 Ochrona interesów finansowych państwa 84, 146, 203, 204, 216, 220, 226, 227 2 Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego 20, 22, 32, 61, 64, 217 3 Gwarancje finansowe dla jednostek samorządu terytorialnego 165, 4 Szczególne wymogi co do legislacji finansowej 89, 118, 123, 190,

24 1) Ochrona interesów finansowych państwa
Finanse publiczne w Konstytucji 1) Ochrona interesów finansowych państwa 1) Ochrona interesów finansowych państwa

25 Art. 84. Każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

26 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.
Art. 146 1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej. 2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego. 3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową. 4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów, w szczególności: 1) zapewnia wykonanie ustaw, 2) wydaje rozporządzenia, 3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej, 4) chroni interesy Skarbu Państwa, 5) uchwala projekt budżetu państwa, 6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu, 7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny, 8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa, 9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, 10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe, 11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej, 12) określa organizację i tryb swojej pracy. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

27 z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.
Art. 203. 1. Najwyższa Izba Kontroli kontroluje działalność organów administracji rządowej, Narodowego Banku Polskiego, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności. 2. Najwyższa Izba Kontroli może kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności. 3. Najwyższa Izba Kontroli może również kontrolować z punktu widzenia legalności i gospodarności działalność innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań finansowych na rzecz państwa. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

28 1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi:
Art. 204 1. Najwyższa Izba Kontroli przedkłada Sejmowi: 1) analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, 2) opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, 3) informacje o wynikach kontroli, wnioski i wystąpienia, określone w ustawie. 2. Najwyższa Izba Kontroli przedstawia Sejmowi coroczne sprawozdanie ze swojej działalności. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

29 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.
Art. 216. 1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

30 Art. 220. 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

31 Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

32 Art. 227. 1. Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski. Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz ustalania i realizowania polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza. 2. Organami Narodowego Banku Polskiego są: Prezes Narodowego Banku Polskiego, Rada Polityki Pieniężnej oraz Zarząd Narodowego Banku Polskiego. 3. Prezes Narodowego Banku Polskiego jest powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej na 6 lat. 4. Prezes Narodowego Banku Polskiego nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. 1) Ochrona interesów finansowych państwa

33 2) Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego
Finanse publiczne w Konstytucji 2) Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

34 Art. 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. Art. 22. Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny. 2) Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

35 Art. 32. 1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. 2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. 2) Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

36 Art. 61. 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy. 2) Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

37 Art. 64. 1. Każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia. 2. Własność, inne prawa majątkowe oraz prawo dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej. 3. Własność może być ograniczona tylko w drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności. Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

38 Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Gwarancje praw obywatelskich w zakresie systemu finansowego

39 3) Gwarancje Finansowe dla J.s.t.
Finanse publiczne w Konstytucji 3) Gwarancje Finansowe dla J.s.t.

40 165. 1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe. 2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. 3) Gwarancje Finansowe dla J.s.t.

41 wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.
Art. 167. 1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań. 2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa. 3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie. 4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych. Art. 168. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie. 3) Gwarancje Finansowe dla J.s.t.

42 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowe
Finanse publiczne w Konstytucji 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowe

43 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
Art. 89. 1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, 4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm. 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

44 Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. 3. Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

45 Art. 123. 1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

46 Art. 190. 1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. 2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". 3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego. Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny – dwunastu miesięcy. W przypadku orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów. 4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach właściwych dla danego postępowania. 5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

47 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy.
Art. 216. 1. Środki finansowe na cele publiczne są gromadzone i wydatkowane w sposób określony w ustawie. 2. Nabywanie, zbywanie i obciążanie nieruchomości, udziałów lub akcji oraz emisja papierów wartościowych przez Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski lub inne państwowe osoby prawne następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. 3. Ustanowienie monopolu następuje w drodze ustawy. 4. Zaciąganie pożyczek oraz udzielanie gwarancji i poręczeń finansowych przez państwo następuje na zasadach i w trybie określonych w ustawie. 5. Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego produktu krajowego brutto. Sposób obliczania wartości rocznego produktu krajowego brutto oraz państwowego długu publicznego określa ustawa. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

48 Art. 217. Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy. Art. 218. Organizację Skarbu Państwa oraz sposób zarządzania majątkiem Skarbu Państwa określa ustawa. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

49 Art. 219. 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. 2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa. 3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym. 4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

50 Art. 220. 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa. Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

51 Art. 222. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu. Art. 223. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

52 Art. 224. 1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5 (przekazanie przez Prezydenta projektu ustawy Sejmowi do ponownego rozpatrzenia). 2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale. Art. 225. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

53 Art. 226. 1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. 2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium. 4) Szczególne wymogi dot. legislacji finansowej

54 Bibliografia R.A. Musgrave, The Theory of Public Finance, New York 1959. E. Ruśkowski (2018),Finanse publiczne i prawo finansowe, Temida 2: Białystok.

55 Dziękuję za uwagę  ⓒ Urszula K. Zawadzka-Pąk