Witam Państwa na wykładzie z MAKRO-EKONOMII II, :)…

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z MAKRO-EKONOMII II, :)…"— Zapis prezentacji:

1 Witam Państwa na wykładzie z MAKRO-EKONOMII II, :)…

2 Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń
Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwiczeń. ABY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwiczeniach i na KOLOKWIUM zdobyć odpowiednią liczbę punktów.

3 Reguły gry 1. Aby zaliczyć semestr, wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów punktów można zarobić, pisząc spraw-dzian z wykładu i literatury, czyli tzw. KOLOK-WIUM. Punkty czekają na Państwa również na ćwiczeniach. Prowadzący rozdaje je np. za: a/ cel-ne wypowiedzi, b/ odpowiedzi na pytania, c/ roz-wiązywanie zadań. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli: Punkty Ocena < ) 3 – 3,5 < ) 4 – 4,5 Ponad 90 5

4 2. Zdobywszy zaliczenie, można przystąpić do egza-minu…
2. Zdobywszy zaliczenie, można przystąpić do egza-minu… ŻEBY ZDAĆ EGZAMIN, wystarczy zdobyć 50 punktów (do wzięcia jest znowu 100 punktów). Przelicza się je na ocenę wedle tej samej tabeli. W części ustnej egzaminu, która ma formę krótkiej rozmowy, biorą udział wyłącznie zapro-szeni studenci chcący poprawić swą ocenę (np. z 4 na 5). W wyniku tej rozmowy ocena może zostać podwyższona lub obniżona.

5 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3
ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. ĆWICZENIA 3. SERWIS INTERNETOWY ZE SKRYPTEM INTERNETOWYM

6 MAKROEKONOMIA II Wykorzystuję podręczniki: 1. R. Dornbusch, S. Fischer i R. Startz: Macroeco-nomics, McGraw-Hill 2003. 2. G. Mankiw: Macroeconomics, Worth Publishers 1994. 3. D. Miles, A. Scott: Macroeconomics, John Wiley & Sons, Inc 4. M. Gärtner: Macroeconomics, Pearson Education Limited 2003. 5. M. Burda, Ch. Wyplosz: Macroeconomics. A European Text, Oxord University Press (wydania z 2009 i z r.). * Zakładam opanowanie przez studentów podstaw makroekonomii (zob. np.: B. Czarny: Makroekono-mia, OW SGH, 2018). Skrypt do wykładu jest dostępny w Internecie.

7 MAKROEKONOMIA II 1. PKB A INNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA 2. KONSUMPCJA 3. INWESTYCJE 4. RYNEK PIENIĄDZA 5. WZROST GOSPODARCZY I 6. WZROST GOSPODARCZY II 7. MODEL IS-LM-TR 8. MODEL AD-AS I KRZYWE PHILLIPSA 9. TEORIA PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ 10. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ I 11. POLITYKA GOSPODARCZA W GOSPODARCE OTWARTEJ II 12. MODEL AD-AS W GOSPODARCE OTWARTEJ * Uwaga! Na ostatnim wykładzie w semestrze, czyli tuż przed egzaminem, :), odbędzie się kolokwium z makroekonomii II. Warszawa, 1 października 2018 r Bogusław Czarny

8 UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajo-mość CAŁEGO skryptu internetowego i – dodat-kowo - INFORMACJI PRZEKAZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE.

9

10 PKB A INNE MIERNIKI POZIOMU ŻYCIA

11 I. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I RÓWNANIE PRZYPŁYWÓW I ODPŁYWÓW

12 1. PRODUKT KRAJOWY BRUTTO I SPOSOBY JEGO OBLICZANIA
PKB SUMĄ WYDATKÓW NA DOBRA FINAL-NE (WYDATKOWA METODA, ang. expenditure approach, liczenia PKB). Y1 = C + I + G + X - Z.

13 B. PKB SUMĄ DOCHODÓW CZYNNIKÓW PRODUKCJI W danym okresie suma wartości kupionych przez konsumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych dóbr finalnych równa się sumie dochodów właścicieli czynników użytych w celu wyprodu-kowania tych dóbr. A zatem PKB można również obliczyć, sumując te dochody. To się nazywa DOCHODO-WA METODA (ang. income approach) liczenia PKB (Y2).

14 PKB obliczony metodą wydatkową (Y1) jest rów-ny PKB obliczonemu metodą dochodową (Y2).
Y1=Y2

15 2. PRZYPŁYWY I ODPŁYWY W GOSPODAR-CE (ang. injec-tions, leakages).
Obrazem powstawania i podziału PKB na docho-dy właścicieli czynników produkcji jest model RU-CHU OKRĘŻNEGO WYDATKÓW I DOCHO-DÓW W GOSPODARCE.

16 RUCH OKRĘŻNY WYDATKÓW I DOCHODÓW W GOSPO-
DARCE. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra finalne; S – oszczędności; Z – import; X – eksport; I – prywatne inwestycje; Td – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = Td – B) – podatki netto; Y1 – suma wydatków na dobra wchodzące w skład PKB; Y2 – równa wydatkom na dobra wchodzące w skład PKB suma dochodów właścicieli czynników; Yd – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

17 RÓWNOŚĆ PRZYPŁYWÓW I ODPŁY-WÓW.
ODPŁYWY Z RUCHU OKRĘŻNEGO – dochody gospodarstw domowych, które nie są wydawane na krajowe dobra konsumpcyjne. PRZYPŁYWY DO RUCHU OKRĘŻNEGO – do-chody przedsiębiorstw, które nie są wydatkami krajowych gospodarstw domowych sfinansowany-mi dzięki sprzedaży czynników. Z modelu ruchu okrężnego wynika, że przy-pływy ZAWSZE równają się odpływom. Przecież:

18 RÓWNOŚĆ PRZYPŁYWÓW I ODPŁYWÓW.
ODPŁYWY Z RUCHU OKRĘŻNEGO – dochody gospodarstw do-mowych, które nie są wydawane na krajowe dobra konsumpcyjne. PRZYPŁYWY DO RUCHU OKRĘŻNEGO - dochody przedsię-biorstw, które nie są wydatkami krajowych gospodarstw domo-wych sfinansowanymi dzięki sprzedaży czynników. Z modelu ruchu okrężnego wynika, że przypływy ZAW-SZE równają się odpływom. Przecież: X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z (1) Y1= C + I + G + X – Z. (2) Y1 = Y → I+G+X = S+NT+Z. (3) Y2 = S + C + NT.

19 3. ZASTOSOWANIA RÓWNANIA: I + G + X =
S + NT + Z Z równości odpływów i przypływów, I+G+X=S+ NT+Z, wynikają ważne wnioski, dotyczące stosun-ku wielkości występujących w nim zmiennych, czy-li STRUKTURY GOSPODARKI. Umożliwiają one zrozumienie tego, co dzieje się w gospodarce.

20 (S – I) = (G – NT) + (X – Z) (1)
A. BILANS WYDATKÓW I DOCHODÓW SEK-TORA PRYWATNEGO, SEKTORA PUBLICZ-NEGO I ZAGRANICY. I + G + X = S + NT + Z (S – I) = (G – NT) + (X – Z) (1) Posługując się nawiasami, pogrupowałem zmienne w pary. Oto ich interpretacja: (S–I) – RÓŻNICA DOCHODÓW I WYDATKÓW SEKTORA PRYWATNEGO. (G–NT) – różnica wydatków publicznych i wpły-wów z opodatkowania netto (STAN BUDŻETU PAŃSTWA). (X–Z) - różnica eksportu i importu (STAN BILAN-SU HANDLOWEGO).

21 (C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I).
DYGRESJA (S–I) – różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego. Co to znaczy? Y2=C+S+NT to dochody sektora prywatnego (gospodarstw domo-wych i przedsiębiorstw) (ich podział opisuje dolna część modelu ru-chu okrężnego). C+NT+I to wydatki sektora prywatnego (gospodarstw domowych i przedsiębiorstw) (raz jeszcze przyjrzyj się modelowi ruchu okrężne-go...). Zatem różnica dochodów i wydatków sektora prywatnego równa się: (C+S+NT) - (C+I+NT) = (S-I). KONIEC DYGRESJI 21 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT PAŃSTWO G NT=T – B Z S C Y1 = C+I+G+X-Z

22 Czego dowiadujemy się z równania (1):
(S – I) = (G – NT) + (X – Z)? Otóż ewentualna nadwyżka dochodów nad wydat-kami sektora prywatnego (S-I) JEST RÓWNA nadwyżce wydatków sektora publicznego i (lub) zagranicy nad ich dochodami. To ustalenie pozwala lepiej zrozumieć pro-cesy zachodzące w gospodarce (zob. następne slaj-dy).

23 Informacji o zmiennych z równania (S–I)=(G–NT)+(X–Z) dostar-czają krajowe systemy rachunkowości społecznej (ang. national in-come accounts). Oto przykład z 1999 r.; poszczególne wielkości wy-rażono w % PKB: - G-NT Np. pomyśl o Irlandii. Co właściwie działo się tu z nadwyż-kami dochodów sektorów prywatnego i publicznego nad wydatkami tych sektorów?

24 Informacji o zmiennych z równania (S–I)=(G–NT)+(X–Z) dostar-czają krajowe systemy rachunkowości społecznej (ang. national in-come accounts). Oto przykład z 1999 r.; poszczególne wielkości wy-rażono w % PKB: - G-NT Np. pomyśl o Irlandii. Co właściwie działo się tu z nadwyż-kami dochodów sektorów prywatnego i publicznego nad wydatkami tych sektorów? Otóż środki te trafiały za granicę (np. poprzez zakupy zagranicznych papierów wartościowych i fabryk dokonywane przez podmioty irlandzkie), finansując nadwyżkę importu zagranicy z Irlandii (czyli irlandzkiego eksportu) nad eksportem zagranicy do Irlandii (czyli irlandzkim importem). Przecież z tablicy wynika, że ta nadwyżka była duża i wynosiła 21,2% wartości irlandzkiego PKB

25 B. OD CZEGO ZALEŻY WIELKOŚĆ INWESTY-CJI W KRAJU?
B. OD CZEGO ZALEŻY WIELKOŚĆ INWESTY-CJI W KRAJU? I + G + X = S + NT + Z → S + (NT – G) = (X – Z) + I (2) Czego dowiadujemy się o gospodarce z równania (2)? Otóż, okazuje się, że wielkość inwestycji w kraju, I, zależy od wielkości tzw. oszczędności narodowych [S+(NT–G)] i salda bilansu handlowego (X–Z).

26 S + (NT – G) = (X – Z) + I. TO ZASKAKUJĄCE: Poprawie bilansu handlowego (X-Z) – PRZY STA-ŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH, S+(NT–G) – towarzyszy zmniejszenie się inwestycji prywatnych, I. Natomiast pogorszeniu się bilansu handlo-wego – PRZY STAŁYCH OSZCZĘDNOŚCIACH NARODOWYCH – towarzyszy zwiększenie się prywatnych inwestycji. JAK TO MOŻLIWE?

27 S + (NT – G) = (X – Z) + I. Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego oznacza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z.

28 Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego ozna-cza:
S + (NT – G) = (X – Z) + I. Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego ozna-cza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z. Ad. 1. Mniej niż do tej pory naszych oszczędności narodowych [S+(NT–G)] ucieka za granicę, finan-sując naszą nadwyżkę bilansu handlowego. Pozo-stając w kraju, te oszczędności powodują wzrost zapasów lub wzrost prywatnych inwestycji pro-dukcyjnych (czyli wzrost inwestycji, I)A. Ad. 2. Większa niż do tej pory część oszczędności narodowych [S+(NT–G)] zagranicy przybywa do kraju, finansując nasz rosnący deficyt bilansu han-dlowego, a „przy okazji” także rosnące inwestycje sektora prywatnegoB. A Gdyby te krajowe oszczędności finansowały wydatki pańs-twa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się. B Gdyby te zagraniczne oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się.

29 Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego ozna-cza:
S + (NT – G) = (X – Z) + I. Otóż np. pogorszenie się bilansu handlowego ozna-cza: 1. spadek eksportu, X, i (lub) 2. wzrost importu, Z. Ad. 1. Mniej niż do tej pory naszych oszczędności narodowych [S+(NT–G)] ucieka za granicę, finan-sując naszą nadwyżkę bilansu handlowego. Pozo-stając w kraju, te oszczędności powodują wzrost zapasów lub wzrost prywatnych inwestycji pro-dukcyjnych (czyli wzrost inwestycji, I)A. Ad. 2. Większa niż do tej pory część oszczędności narodowych [S+(NT–G)] zagranicy przybywa do kraju, finansując nasz rosnący deficyt bilansu han-dlowego, a „przy okazji” także rosnące inwestycje sektora prywatnegoB. A Gdyby te krajowe oszczędności finansowały wydatki pańs-twa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się. B Gdyby te zagraniczne oszczędności finansowały wydatki państwa, oszczędności narodowe – wbrew założeniu – nie byłyby stałe, lecz zmniejszyłyby się.

30 Zauważ, że mechaniczne posługiwanie się równa-niem przypływów i odpływów skutkuje błędami. Są one skutkiem mylenia zależności strukturalnej i związku przyczynowego. I + G + X = S + NT + Z  I = S + NT – G + Z – X. (3) Zwiększenie podatków, NT, o 1 mld zł NIE MUSI powodować wzrostu inwestycji o 1 mld zł… Wszak wzrost podatków NT o 1 mld może zmienić inne niż inwestycje, I, przypływy lub od-pływy...

31 DEFICYTY BLIŹNIACZE (ang
DEFICYTY BLIŹNIACZE (ang. twin deficits) to występujące jednocześnie deficyt budżetowy i defi-cyt handlowy. Dyskusje o przyczynach deficytów bliźniaczych w USA w końcu XX w. dostarczają przykładu, wyni-kających z mylenia zależności strukturalnej i związku przyczynowego, sporów, towarzyszących wykorzystaniu równania przypływów i odpływów.

32 (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4)
Dla jednych deficyt budżetowy w Stanach był po-wodem deficytu handlowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). (4) A zatem im mniejsze (NT–G), tym – ceteris paribus – mniejsze (X–Z)! Otóż deficyt budżetowy (NT–G) < 0 rzeczy-wiście MOŻE być przyczyną deficytu handlowego (X–Z)<0. Np. ekspansywna polityka fiskalna i de-ficyt budżetowy mogą doprowadzić do zwiększe-nia się produkcji, Y, i – przy danej krańcowej skłonności do importu, KSI – do wzrostu importu, Z. Efektem może być deficyt bilansu handlowego.

33 I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z). (5)
Inni sądzili, że to spowodowany protekcjonizmem Europy i Japonii deficyt handlowy był przyczyną deficytu budżetowego. Wszak: I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z) (5) A zatem, im mniejsze (X-Z), tym – ceteris paribus – mniejsze (NT–G)! Deficyt handlowy [(X - Z)<0] MOŻE okazać się przyczyną deficytu budżetowego [(NT – G) < 0]. Np. duży import, Z, może zastępować produkcję krajową, Y, powodując zmniejszenie się wpływów z opodatkowania, NT (NT = t•Y), i – deficyt budżetu.

34 Jeszcze inni uważali, że to brak prywatnych osz-czędności spowodował deficyt handlowy. Wszak:
I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). A zatem, im mniejsze (S – I), tym – ceteris paribus – mniejsze (X – Z)! Małe prywatne oszczędności [(S–I)<0] MOGĄ spo-wodować deficyt handlowy [(X-Z)<0]. Np. spadek oszczędności, S, może oznaczać dużą konsumpcję, C, i duże: wydatki zagregowane, AE, produkcję, Y, i – import, Z. Efektem może być zatem deficyt bi-lansu handlowego.

35 Jeszcze inni uważali, że to brak prywatnych osz-czędności spowodował deficyt handlowy. Wszak:
I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). A zatem, im mniejsze (S – I), tym – ceteris paribus – mniejsze (X – Z)! Małe prywatne oszczędności [(S–I)<0] MOGĄ spo-wodować deficyt handlowy [(X-Z)<0]. Np. spadek oszczędności, S, może oznaczać dużą konsumpcję, C, i duże: wydatki zagregowane, AE, produkcję, Y, i – import, Z. Efektem może być zatem deficyt bi-lansu handlowego. * WNIOSEK: ŻEBY USTALIĆ, KTO MA RACJĘ, TRZEBA ZBADAĆ ZACHOWANIE ODNOŚNYCH ZMIENNYCH. (NP.: CZY NAPRAWDĘ OSZCZĘDNOŚCI (S) MALAŁY, A KON-SUMPCJA (C) I IMPORT (Z) ROSŁY, POWODUJĄC POGORSZENIE SALDA BILANSU HANDLOWEGO?).

36 ---------------------
Na zakończenie tego – poświęconego PKB - wątku przypom-nijmy argumenty krytyków PKB i mierników pochodnych jako mierników poziomu życia1/: Na przykład, PKB nie uwzględnia całej produkcji dóbr finalnych w „szarej strefie” i w gospodarstwach domo-wych. PKB nie uwzględnia także wielu innych zjawisk, od których zależy poziom życia społeczeństwa (np. bezpieczeń-stwa, efektów zewnętrznych (ang. externalities), czasu wolne-go, struktury dochodów)… 1/ Wady PKB jako miernika poziomu życia opisują np. A. Sen, J. Stiglitz i J.-P. Fitoussi w pracy pt. Mismeasuring Our Lives: Why GDP Doesn’t Add Up. Jest ona skróconą wersją końcowego raportu kierowanej przez Stiglitza Commission on the Measurment of Economic Performance and Social Progress utworzonej w 2008 r. przez prezydenta Francji Nicolasa Sarkozego w celu wskazania ograniczeń PKB i zaprojektowania lepszych mierników poziomu życia. Podobne działania podjął m. in. rząd Davida Camerona w Wielkiej Brytanii.

37 Na skutek tej krytyki PKB powstały INNE MIERNIKI PO-ZIOMU ŻYCIA.
Odzwierciedlają one alternatywne w stosunku do PKB kon-cepcje pomiaru poziomu życia.

38 Alternatywne w stosunku do PKB koncepcje pomiaru pozio-mu życia:
Zgodnie z pierwszą POZIOM ŻYCIA MIESZKAŃCOW KRAJU ZALEŻY OD WIELU MOŻLIWYCH DO OBIEK-TYWNEGO ZMIERZENIA CECH GOSPODARKI (np. po-ziom dochodów, wykształcenie, oczekiwana długość życia tych mieszkańców). Koncepcji tej odpowiada HUMAN DEVELOPMENT IN-DEX (pol. wskaźnik rozwoju społecznego).

39 Alternatywne w stosunku do PKB koncepcje pomiaru pozio-mu życia:
Zgodnie z drugą POZIOM ŻYCIA MIESZKAŃCOW KRA-JU MOŻNA ZMIERZYĆ, REJESTRUJĄC SUBIEKTYW-NE ODCZUCIA TYCH MIESZKAŃCÓW NA TEMAT ICH ZADOWOLENIA Z ŻYCIA. Koncepcji tej odpowiada HAPPINESS INDEX (pol. wskaź-nik szczęścia).

40 ----------------------------
II. Przyjrzyjmy się WSPÓŁCZYNNIKOWI ROZWOJU SPO-ŁECZNEGO (ang. human development index) … 40 1/ Analizę starego i nowego sposobu liczenia human development index zawiera np. praca: J. Klugman, F. Rodriguez, Hyung-Jin Choi, The HDI 2010: New Controversies, Old Critiques, w: Human Development Research Paper 2011/01 (

41 WSKAŹNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO (ang
WSKAŹNIK ROZWOJU SPOŁECZNEGO (ang. Human Development Index, HDI) Programu Narodów Zjednoczo-nych ds. Rozwoju (ang. United Nations Development Prog-ramme, UNDP) 1990 r. , AMARTYA SEN (fon. amarczja sen), MAHBUB UL HAQ (fon. maba buł hak). HDI ma mierzyć SZANSE JEDNOSTEK REALIZACJI ICH WRODZONYCH MOŻLIWOŚCI. Zdaniem twórców HDI szanse te zależą nie tylko od POZIOMU DOCHODÓW, lecz także od wielu innych okoliczności, spośród których – arbitralnie – uwzględniają oni ZDROWIE i WYKSZTAŁCENIE.

42 W efekcie HDI jest średnią geometryczną trzech mierników cząstkowych:
Dotyczą one ZDROWIA, EDUKACJI i DOCHODÓW per capita.

43 Miarą poziomu zdrowia jest WSKAŹNIK PRZECIĘT-NEJ OCZEKIWANEJ DŁUGOŚCI ŻYCIA (ang. life expectancy index, LEI), obliczany zgodnie ze wzorem: LEI = (LE-20)/(85-20).

44 EI = [(MYS – 0)/(15 – 0)+(EYS – 0)/(18 – 0)]/2
Miarą poziomu edukacji jest WSKAŹNIK EDUKACJI (ang. education index, EI), obliczany zgodnie ze wzorem: EI = [(MYS – 0)/(15 – 0)+(EYS – 0)/(18 – 0)]/2 MYS to skrót od mean years of schooling (pol. przeciętna liczba lat spędzonych w szkole) przez osobę w wieku 25 i więcej lat. EYS to skrót od expected years of schooling (pol. przeciętna oczekiwana liczba lat spędzonych w szkole w ciągu całego życia) przez dziecko w wieku 5 lat. .

45 II =[ln(DNB per capita PPP $)-ln(100)]/[ln(75 000)-ln(100)].
Miarą poziomu dochodów jest WSKAŹNIK DOCHODÓW (ang. income index, II), obliczany zgodnie ze wzorem: II =[ln(DNB per capita PPP $)-ln(100)]/[ln(75 000)-ln(100)].

46 II =[ln(DNB per capita PPP $)-ln(100)]/[ln(75 000)-ln(100)].
Zauważ, że konstrukcja cząstkowego wskaźnika dochodów podporządkowana jest idei malejących przychodów. Jest ono skutkiem użycia w odpowiednim wzorze logarytmów poziomów dochodu per capita (kiedy DNB rośnie, lnDNB też rośnie, ale coraz wolniej).

47 2. EI = [(MYS – 0)/(15 – 0)+(EYS – 0)/(18 – 0)]/2
1. LEI = (LE-20)/(85-20). 2. EI = [(MYS – 0)/(15 – 0)+(EYS – 0)/(18 – 0)]/2 3. II = [ln(DNB per capita PPP $)-ln(100)]/[ln(75 000)-ln(100)]. Konstrukcja tych trzech mierników cząstkowych sprawia, że ich wartości zawierają się między 0 a 1, co powoduje, że również syntetyczny HDI należy do przedziału <0; 1>.

48 Np., w 2015 r. w Polsce przeciętne dalsze trwanie życia osoby w wieku 0 lat wynosiło 77,6 lat, prze-ciętna liczba lat spędzonych w szkole (MYS) – 11,9 lat, przeciętna oczekiwana liczba lat spędzonych w szkole (EYS) - 16,4 lat. Obliczony przy wykorzys-taniu kursu walutowego odpowiadającego paryte-towi siły nabywczej DNB per capita wynosił USD. W efekcie syntetyczny wskaźnik HDI był równy 0,855, co dawało Polsce 36 miejsce na 188 bada-nych krajów (o 11 pozycji lepiej niż w rankingu wg PKB PPP per capita). (Pierwsze trzy miejsca zajmowały: Norwegia, Australia Szwajcaria).

49 KOMENTARZ Ranking społeczeństw wg kryterium poziomu HDI odznacza się bardzo wysoką korelacją z rankingiem społeczeństw wg poziomu PKB per capita.

50 Jednakże np. byłe kraje realnego socjalizmu mają zaskaku-jąco wysoki poziom HDI, czego przyczyną jest WZGLĘD-NIE ROZWINIĘTA OŚWIATA I SŁUŻBA ZDROWIA W TYCH KRAJACH. Np. w 2001 r. Kuba i Ukraina zajmowały odpowied-nio 52 i 75 miejsce na świecie w hierarchii HDI oraz 90 i 98 miejsce w hierarchii PKB per capita. Odwrotnie jest m. in. w przypadku niektórych eks-porterów ropy naftowej (np. Kuwejt, Arabia Saudyjska).

51

52 ----------------------------
III. A teraz przyjrzyjmy się EKONOMII SZCZĘŚCIA (ang. economics of happiness)… 52 1/ Obecny stan ekonomii szczęścia opisują np. B. Frey i in. (Happiness: a Revolution in Economics, MIT Press, Cambridge Massachusetts, 2008) oraz C. Graham (The Pursuit of Happiness. An Economy of Well-Being), Brookings Institution Press, Washington, D. C W 2013 r. ukazała się antologia najważniejszych prac z zakresu „ekonomii szczęścia” pt. Recent Developments in the Economics of Happiness wydana przez Bruno Freya i Aloisa Stutzera.

53 A. Wpływową współczesną teorią etyczną jest utylitaryzm, zgodnie z którym najlepszym rodzajem działania jest takie działanie, które maksymalizuje ludzką „użyteczność”. 53

54 UTYLITARYSTÓW (NP. JEREMY BENTHAM, , Introduction to the Principles of Morals and Legislation, 1789; ARTUR PIGOU, , The Economics of Welfare, 1920) interesuje m.in. pytanie: „CZY NALEŻY, PODATKA-MI I ZASIŁKAMI, ZMNIEJSZAĆ RÓŻNICE DOCHO-DÓW W SPOŁECZEŃSTWIE?”.

55 55 Wielu z nich odpowiada na to pytanie tak: Tak, NALEŻY. Ich zdaniem wynikało to z dwóch przesłanek. PO PIERWSZE, uważali oni, że pożądanym celem ludzi jest maksymalizacja całkowitej użyteczności (ang. utility) społeczeństwa, rozumianej jako suma użyteczności wszyst-kich obywateli (pol. „JAK NAJWIĘCEJ SZCZĘŚCIA DLA JAK NAJWIĘKSZEJ LICZBY LUDZI!”; ang. „THE GREATEST HAPPINESS OF THE GREATEST NUM-BER”). PO DRUGIE, utylitaryści ci byli zdania, że użyteczność krańcowa dochodu ludzi maleje.

56 56 Skoro celem jest zmaksymalizowanie sumy użyteczności wszystkich obywateli, a użyteczność krańcowa dochodu ludzi maleje, należy - podatkami i zasiłkami - przemieszczać dochody od bogatych do biednych. Wszak zabranie miliarderowi 100 PLN zmniejsza uży-teczność miliardera w mniejszym stopniu niż zwiększa uży-teczność bezdomnego danie mu 100 PLN!

57 Należy przemieszczać dochody od bogatych do biednych (np
Należy przemieszczać dochody od bogatych do biednych (np. podatkami, zasiłkami)... Oczywiście, GRANICE TAKIEJ POLITYKI WY-ZNACZA DBAŁOŚĆ O BODŹCE, SKŁANIAJĄCE DO EFEKTYWNEGO GOSPODAROWANIA.

58 58 B. JEREMY BENTHAM [fon. bentsam], : „the greatest happiness of the greatest number”.

59 University College London
59

60 Bentham’s auto-icon [fon. otou-ajkon]…
60 Bentham’s auto-icon [fon. otou-ajkon]… At the end of the South Cloisters of the main building of UCL stands a wooden cabinet, which has been a source of curiosity and perplexity to visitors. The cabinet contains Bentham's preserved skeleton, dressed in his own clothes, and surmounted by a wax head. Bentham requested that his body be preserved in this way in his will made shortly before his death on 6 June 1832. 

61 Bentham’s auto-icon http://www.ucl.ac.uk/bentham-project/who/autoicon
61

62 Utylitarystów argumenty na rzecz maksymalizacji użytecz-ności społeczeństwa za pomocą „wyrównywania dochodów” są krytykowane. Sceptycy wątpią w możliwość POMIARU, PORÓWNYWANIA i AGREGOWANIA użyteczności ludzi.

63 Utylitarystów argumenty na rzecz maksymalizacji użytecz-ności społeczeństwa za pomocą „wyrównywania dochodów” są krytykowane. Sceptycy wątpią w możliwość POMIARU, PORÓWNYWANIA i AGREGOWANIA użyteczności ludzi. Obrońcy z kolei są zdania, że np. niemierzalność użyteczności nie unieważnia przytoczonego powyżej uza-sadnienia „wyrównywania dochodów”. Niekiedy odwołują się przy tym do Arystotelesa: „Wystarczy może, jeśli opracowanie naszego przedmiotu osiągnie ten stopień jasności, na jaki przedmiot ten poz-wala; nie we wszystkich bowiem wywodach trzeba szu-kać tego samego stopnia ścisłości”. Etyka nikomachejska, t. 1.

64 C. A teraz powróćmy do teraźniejszości… Od prawie pół wieku na świecie rozwija się szybko tzw. ECONOMICS OF HAPPINESS, czyli EKONOMIA SZCZĘŚCIA. Wielu widzi w niej nawiązanie do tradycji utylitarystów. Badania te polegają na ankietowaniu setek tysięcy obywateli, którzy oceniają poziom własnego dobrobytu.

65 Chodzi o pytania w rodzaju:
„Ogólnie rzecz biorąc, na ile jesteś zadowolona/zadowolony ze swojego życia?” (ang. „Generally speaking, how happy are you with your life”). Odpowiedź polega na wskazaniu liczby punktów na skali (np. czteropunktowej lub dziesięciopunktowej). Te oceny są następnie SUMOWANE i UŚREDNIANE.

66 66 (Zob. D. Leonhardt, Maybe Money Does Buy Happiness Af-ter All, w: The New York Times, 16 kwietnia 2008 r.: (artykuł dostępny w Internecie 22 sierpnia 2009 r.)).

67 SCEPTYCY WĄTPIĄ: Czy można wierzyć ocenom dokonywanym przez ludzi, np. pod wpływem emocji (ang. emotion’s effect) lub zmiennych okoliczności (ang. framing effect)?

68 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: Ewentualne zniekształcenia opinii wielu osób kompensują się, więc nie wpływają na przeciętny wynik pomiaru.

69 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: 2. W dodatku wskazania różnych mierników szczęścia są: silnie skorelowane (co czyni je wiarygodnymi); b) pokrywają się z informacjami uzyskanymi od bliskich osób ankietowanych, a także z danymi dotyczącymi tętna, ciśnienia krwi, aktywności przedniej części płata czołowego mózgu, depresji, braku apetytu, bezsenności, „prawdziwych” uśmiechów Duchenne.

70 SCEPTYCY WĄTPIĄ: Aspiracje ankietowanych w trakcie badań poziomu szczęścia ludzi mogą być stłumione, np. za sprawą braku wykształce-nia oraz dyskryminacji (np. ludzie żyjący w stanie chronicz-nej nędzy (obóz koncentracyjny? niektóre regiony w Etiopii? w Indiach? W Polsce?). W efekcie ludzie mogą być zadowoleni ze swego ży-cia i nie zdawać sobie sprawy z możliwości prowadzenia lep-szego (np. bardziej twórczego i pełnego) życia. Innymi słowy, PROBLEM „STŁUMIONYCH ASPIRACJI” sprawia, że wyniki pomiaru szczęścia są niewiarygodne…

71 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: Problem „stłumionych aspiracji” jest ważny i należy go brać pod uwagę przy interpretacji wyników pomiaru szczęścia. Jednakże:

72 PO PIERWSZE, nie oznacza to, że wyniki pomiaru szczęścia są pozbawione wartości, i że jedne społeczeństwa (np. społe-czeństwa europejskie) mogą (powinny?) praktykować pater-nalizm, narzucając innym społeczeństwom (np. społeczeń-stwom afrykańskim) swoje poglądy na temat „właściwego” sposobu życia. Lepszym rozwiązaniem jest działanie na rzecz pod-niesienia poziomu edukacji w krajach „mniej rozwiniętych” w celu zlikwidowania zjawiska „stłumionych aspiracji”.

73 PO DRUGIE, problem „stłumionych aspiracji” dotyczy tyl-ko niektórych społeczeństw (np. społeczeństw, w których system edukacji jest słabo rozwinięty).

74 PO TRZECIE, dobrym pomysłem jest np
PO TRZECIE, dobrym pomysłem jest np. uzupełnianie wy-ników pomiaru subiektywnego odczuwania szczęścia obiek-tywnymi miarami poziomu życia takimi jak np. wskaźnik rozwoju społecznego (ang. Human Development Index, HDI).

75 SCEPTYCY WĄTPIĄ: Wyrażone w punktach i dokonywane przez różne osoby oceny szczęścia są do siebie dodawane. Oznacza to przyjęcie – wątpliwego - założenia, że każdy punkt na skali szczęścia jednej osoby odpowiada takiej samej ilości szczęścia, jak każdy punkt na skali szczęścia innej osoby. To jest problem międzyOSOBOWEJ porównywal-ności wyników pomiaru szczęścia.

76 OBROŃCY ODPOWIADAJĄ: Istnieje podobieństwo sposobu obliczania poziomu szczęścia oraz demokratycznego głosowania, zgodnie z zasadą „jeden człowiek równa się jeden głos”. Podczas obliczania poziomu szczęścia POMIJA SIĘ EWEN-TUALNE RÓŻNICE INTENSYWNOŚCI SZCZĘŚCIA RÓŻ-NYCH OSÓB (i szczęścia tej samej osoby w różnych okre-sach). Natomiast podczas głosowania zgodnie z którą „je-den człowiek równa się jeden głos” POMIJA SIĘ RÓŻNICE INTENSYWNOŚCI POPARCIA (LUB INTENSYWNOŚCI NIECHĘCI) RÓŻNYCH OSÓB DLA poszczególnych WA-RIANTÓW DECYZJI. W obu przypadkach zakłada się międzyOSOBOWĄ porównywalność preferencji.

77 Dalej, istnieje podobieństwo sposobu obliczania poziomu szczęścia i głosowania większością głosów?
W obu przypadkach dochodzi do SUMOWANIA DOKO-NYWANYCH PRZEZ RÓŻNYCH LUDZI OCEN, odpo-wiednio: ocen poziomu szczęścia i ocen wariantów decyzji.

78 Zatem, SPOSÓB POMIARU ZAGREGOWANEGO POZIO-MU SZCZĘŚCIA ZASŁUGUJE NA AKCEPTACJĘ W PO-DOBNYM STOPNIU, JAK ZASADY DEMOKRACJI.

79 Obok POZIOMU szczęścia badane są także m. in
Obok POZIOMU szczęścia badane są także m.in. PRZY-CZYNY, od których zależy poziom szczęścia1/. 1/Wnioski adeptów economics of happiness bywają ciekawe i zaska-kujące. Oto z badań w różnych krajach, od Stanów Zjednoczonych przez Chiny po Rosję, wynika, że wykres zależności szczęścia od wieku przypomina literę „U”. Gdzieś w piątej dekadzie życia aku-mulowana stopniowo mądrość życiowa sprawia, że ludzie godzą się z losem i - stają się szczęśliwsi. Dalej, Ng przepowiada powstanie nieuzależniających narkotyków, a także technik elektrycznej sty-mulacji mózgu, zapewniających – inaczej niż np. jedzenie i seks – doznania, które nie podlegają prawu malejących przychodów (zob. Yew-Kwang Ng, Happiness Studies: Ways to Improve Comparabi-lity and Some Public Policy Implications, w: „The Economic Re-cord”, vol. 84, nr 265, czerwiec 2008, s ). Pomijam te kwestie.

80 zanieczyszczenie środowiska, inflacja, bezrobocie, klimat.
PRZYCZYNY, od których zależy poziom szczęś-cia. Zgodnie z danymi z ankiet najważniejsze są: poziom dochodu, różnice dochodów, wiek, zdrowie, zatrudnienie, małżeństwo, dzieci, płeć, rasa, religia, przestępczość, zanieczyszczenie środowiska, inflacja, bezrobocie, klimat.

81 A oto główne ustalenia ECONOMICS OF HAPPINESS:
1. Przeciętnie mieszkańcy krajów bogatych są szczęśliwsi niż mieszkańcy krajów biednych, lecz POWYŻEJ PEWNEJ GRANICY DOCHODU POZIOM SZCZĘŚCIA NIEMAL PRZESTAJE REAGOWAĆ NA WZROST DOCHODU. To się nazywa PARADOKS EASTERLINA (od nazwiska Richarda Easterlina, ekonomisty, który jeszcze w latach 70. XX w. jako pierwszy zajął się ECONOMICS OF HAPPINESS).

82 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA:
ASPIRACJE ROSNĄ WRAZ Z DOCHODAMI („Co z tego, że wreszcie kupiłem sobie punto, skoro teraz pragnę toyoty!”) (ang. hedonic tread-mill theory). Gdy podstawowe potrzeby zostaną zaspokojo-ne, SZCZĘŚCIE ZACZYNA ZALEŻEĆ RACZEJ OD WZGLĘDNEGO NIŻ OD BEZWZGLĘDNE-GO POZIOMU DOCHODÓW („Cieszy mnie mo-ja nowa toyota, bo Nowaka nie stać na taką!”).

83 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA:
B. Inne wyjaśnienie „paradoksu Easterlina” oferują zwolennicy TEORII STABILNEGO POZIOMU SZCZĘŚCIA (ang. happiness set point theory). Każdy ma swój charakterystyczny poziom szczęścia, do jakiego z czasem powraca, nawet po ważnych zdarzenich takich jak wygrana na loterii lub rozwód. W efekcie politycy gospodarczy nie są w stanie znacząco wpłynąć na poziom szczęścia w gospodarce.

84 Wyjaśnienia PARADOKSU EASTERLINA:
C. Chodzi o PRAWO MALEJĄCYCH PRZYCHO-DÓW (ang. law of diminishing returns). Krańcowy pożytek z danego przyrostu dochodu maleje wraz ze wzrostem dochodu. Np. kolejne dodatkowe tysiące dolarow miesięcznego dochodu z przyczyn „technicznych” CORAZ WOLNIEJ zwiększają długość życia i zdolność do korzystania z uroków życia.

85 2. Poziom szczęścia pojedynczych ludzi, owszem, za-leży OD BEZWZGLĘDNEGO POZIOMU DO-CHODU, lecz istnieją także INNE WAŻNE CZYN-NIKI, od których zależy szczęście. W efekcie np. poziom szczęścia mieszkań-ców KRAJÓW SKANDYNAWSKICH jest O WIE-LE WYŻSZY, a poziom szczęścia MIESZKAŃ-CÓW POSTSOCJALISTYCZNYCH KRAJÓW EUROPY WSCHODNIEJ O WIELE NIŻSZY niż wynika to z poziomu PKB per capita w tych kra-jach1/. 1/ Zob. D. Akst, A Talk with Betsey Stevenson and Justin Wol-fers, w: The Boston Globe, 23 XI 2008 r.: boston. com/bostonglobe/ideas/articles/2008/11/23/a_talk_with_betsey_stevenson_and_justin_wolfers/?page=full) (artykuł dostępny w Inter-necie 22 sierpnia 2009 r.).

86 3. Obok dochodu (i konsumpcji) bardzo ważnym czynnikiem, od którego zależy szczęście, jest np. udane małżeństwo. Ogólnie, bardzo istotne są RELACJE Z LUDŹMI (np. z rodziną, sąsiadami, współpracow-nikami), zdrowie, jakość środowiska, w którym żyjemy.

87 4. BEZROBOCIE bardzo silnie (o wiele silniej niż np. inflacja i spadek dochodów) negatywnie wpły-wa na poziom szczęścia ludzi. 1/ R. Di Tella, R. MacCulloch, A. J. Oswald, Preferences over Inflation and Unemployment: Evidence from Surveys of Happiness, AER 91 (2001), s

88 5. Bardzo ważne są NIERÓWNOŚCI DOCHODÓW. Ich zwiększanie się MOŻE1/ skutkować spadkiem poziomu szczęścia w społeczeństwie. 1/ Wiele zależy od okoliczności. Niekiedy nierówności docho-dów są przez obywateli uznawane za sprawiedliwy wynik wykorzystania szans i dowód dużej mobilności społecznej. W efekcie np. w USA (inaczej niż np. w krajach Ameryki Południowej) zależność ta jest bardzo słaba (zob. C. Gra-ham, A. Felton, Inequality and Happiness: Insights from Latin America, w: Journal of Economic Inequality 4 (2006), s

89 6. Zwykle ludzie skutecznie adaptują się do złych i do dobrych warunków. W efekcie np. chłopi w trapionym wojną Afganistanie i, powiedzmy, prawnicy z Nowego Jorku oceniają swoje zadowolenie z życia – odpo-wiednio – zaskakująco wysoko i zaskakująco nis-ko. (To się nazywa „paradox of happy peasants and miserable milionaire”).

90 7. Ludzie popełniają błędy, oceniając swój przyszły poziom szczęścia. Zwykle nie doceniają własnej zdolności do przystosowania się do nowej sytuacji. W efekcie PRZECENIAJĄ WPŁYW ZWIĘK-SZENIA SIĘ KONSUMPCJI na swój przyszły długookresowy poziom szczęścia.

91 ZRÓB TO SAM! Tak czy nie? 1. Suma dochodów czynników produkcji powstałych przy produk-cji dóbr pośrednich jest równa sumie wartości dóbr finalnych. Nie. Suma dochodów czynników produkcji powstałych przy pro-dukcji WSZYSTKICH dóbr jest równa sumie wartości dóbr finalnych. 2. Protekcjonizm Europy i Japonii może okazać się przyczyną defi-cytów bliźniaczych w Stanach Zjednoczonych. Tak. S-I=G-NT+X-Z, to (S-I)+(Z-X)=(G-NT). Ów protekcjonizm może być przyczyną (Z-X)>0, co – np. przy (S-I)=0 oznacza, iż: G-NT>0. A oto odpowiedni mechanizm przyczynowy: deficyt bilansu handlowego zmniejsza krajową produkcję, więc maleją dochody budżetu z podatków.

92 Zrób to sam! Zadania 1. Odwołując się do równości S+NT+Z=I+G+X wskaż bezpośredni skutek zdarzeń a, b, c, d, e. Opisz przyczyny powodujące zmianę którejś zmiennej, zapewniającą zachowanie równości odpływów i przypływów. Wskaż inną możliwość. a) Nowak dodatkowo zaosz-czędził 1000 zł. b) Sejm zwiększył podatek dochodowy. c) Wzrosły wydatki na policję. d) Niemcy kupują mniej śląskiego węgla. 1. a) Po lewej stronie równości rosną oszczędności, S; po prawej stronie zwiększają się inwestycje, I. (Maleją wydatki na konsumpcję, C. Część wytworzonych dóbr nie zostanie zatem sprzedana. Rosną zapasy, co oznacza dodatkowe inwestycje). A oto inna możliwość: Zwiększenie się oszczędności skłania banki do obniżenia stopy procentowej, co zachęca inwestorów do zaciągnięcia kredytów i zwiększenia inwestycji. b) Zwiększają się podatki, NT. Dysponując dodatkowymi środkami państwo zwiększa wydatki na zakup dóbr, G. A oto inna możliwość: dodatkowe wpływy z podatków państwo lokuje w za-granicznych obligacjach, rosną zakupy zagranicy, czyli eksport, X. c) Rosną wydatki państwa, G. W efekcie zwiększają się dochody gos-podarstw domowych; dochodzi do jednoczesnego wzrostu oszczęd-ności, S, importu, Z, i podatków NT. Alternatywa: wcześniej wzrosły podatki, NT. d) Zmniejsza się eksport, X. Malejące dochody gospodarstw domo-wych powodują spadek oszczędności, S, importu, Z, i podatków NT. Alternatywa: protekcjonistyczna polityka handlowa powoduje odpowiedni spadek importu, Z.

93 2. Wykorzystaj równanie przypływów/odpływów dla uzsadnienia opinii, które pojawiały się w sporach o przyczyny „deficytów bliź-niaczych” w USA (wskaż odpowiednie związki przyczynowe): a) Deficyt budżetowy jest przyczyną deficytu handlowego. b) Deficyt handlowy jest przyczyną deficytu budżetowego. c) Zbyt małe pry-watne oszczędności są przyczyną deficytu handlowego. d) Co nale-żałoby zrobić, aby ustalić, która z tych opinii jest prawdziwa? 2. a) I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). Deficyt budżetu [(NT–G)<0] MOŻE być przyczyną deficytu handlowego [(X–Z)<0]. Np. ekspansywna polityka fiskalna i deficyt budżetowy mogą w krótkim okresie doprowadzić do znacznego zwiększenia się produkcji, Y, i – przy danej krańcowej skłonności do importu, KSI - importu, Z. Efektem może być deficyt bilansu handlowego. b) I + G + X = S + NT + Z  (NT - G) = -S + I + (X – Z). Deficyt handlowy [(X - Z) < 0] MOŻE okazać się przyczyną defi-cytu budżetowego [(NT – G) < 0]. Np. duzy import, Z, może zastę-pować produkcję krajową, Y, powodując zmniejszenie się wpływów z opodatkowania, NT (NT = t•Y), i – deficyt budzetu. c) I + G + X = S + NT + Z  (X – Z) = (S – I) + (NT – G). Zbyt małe prywatne oszczędności [(S–I)<0] MOGĄ spowodowaæ deficyt handlowy [(X-Z)<0]. Np. spadek oszczędności, S, może oznaczać dużą konsumpcję, C, i duze: wydatki zagregowane, AE, produkcję, Y, i – import, Z. Efektem może byc zatem deficyt bilan-su handlowego. d) Należałoby zbadać rzeczywisty przebieg zdarzeń w USA. Na przykład, można sprawdzić, czy w badanym okresie rzeczywiście prowadzono ekspansywną politykę budżetową, co spowodowało wzrost produkcji i importu.

94 3. Odpowiadając na pytania (a), (b) i (c), wykorzystaj równanie przypływow i odpływów: a) Co to znaczy: „Sektor prywatny osz-czędza więcej, niż wydaje na inwestycje, bo finansuje to państwo i (lub) zagranica.”? b) Pokaż, że (S-I)>0 stanowi nadwyżkę docho-dów sektora prywatnego nad jego wydatkami. c) Podaj przykład sytuacji, w której deficyt budżetu jest finansowany nadwyżką pry-watnych oszczędności nad prywatnymi inwestycjami. d) W jaki sposób może dojść do finansowania deficytu budżetowego nadwyż-ką prywatnych oszczędności nad prywatnymi inwestycjami? 3. a) Z równania przypływów i odpływów wynika, że: (S-I)=(G-NT)+(X-Z), więc (S-I) może być dodatnie TYLKO WTEDY, gdy [(G-NT) + (X-Z)]>0. Sektor prywatny może zaoszczędzić więcej niż wydaje na inwestycje pod warunkiem, że sektor publiczny i zagranica wydają ŁĄCZNIE więcej niż zabierają z ruchu okręż-nego. b) (S-I)>0 rzeczywiscie oznacza nadwyżkę dochodów sektora prywat-nego nad jego wydatkami. Wszak (Y2=C+S+NT) to dochody sek-tora prywatnego, a (C+I+NT) to wydatki sektora prywatnego, a (C+S+NT)-(C+I+NT)=(S-I). c) Oto taki przykład: (S-I)>0 i (G-NT)>0 i (X-Z)=0. Skoro (S-I)=(G-NT)+(X-Z), więc - przy (X-Z) = 0 - (G-NT) może być dodatnie tylko wtedy, gdy (S-I) też jest dodatnie. Część (lub całość) (S-I) finansuje wtedy nadwyżkę G nad NT. d) Na przykład, państwo – emitując obligacje – może zadłużać się u własnych obywateli.

95  4. a) Równaniem opisz równość przypływów i odpływów w gospodarce otwartej. Przekształć to równanie tak, aby ujawnione zostały: b) Prywatne i zagraniczne źródła finansowania deficytu budżetowego. c) Publiczne i prywatne źródła finansowania deficytu bilansu han-dlowego. d) Rozdysponowanie oszczędności narodowych. Zinterpre-tuj równania z podpunktów (b), (c), (d). 4. a) I+G+X=S+NT+Z. b) (G-NT)=(S-I)+(Z-X). Deficyt budżetowy może zostać sfinansowany nadwyżką oszczęd-ności sektora prywatnego nad jego inwestycjami i (lub) oszczędnoś-ciami zagranicy. (Np. sektor prywatny i zagranica kupują emito-wane przez państwo obligacje). c) (Z-X)=(I-S)+(G-NT). Deficyt bilansu handlowego może zostać sfinansowany nadwyżką wydatków sektora prywatnego nad jego dochodami i (lub) nadwyż-ką wydatków sektora publicznego na zakup dóbr nad wpływami z podatków netto. (Np. sektor prywatny i państwo sprzedają zagra-nicy obligacje, finansując w ten sposób import dóbr). d) SN=S+(NT-G)=I+(X-Z). Oszczędności narodowe, SN, mogą finansować prywatne inwestycje, I, i (lub) – jeśli trafią za granicę – zakupy naszych towarów przez podmioty zagraniczne, X.

96 (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi)
Test (Plusami i minusami zaznacz prawdziwe i fałszywe odpowiedzi) 1. A. W zamkniętej gospodarce bez państwa odpływami są: S i NT. B. W otwartej gospodarce z państwem przypływami są: C, I, G, X. C. W zamkniętej gospodarce z państwem odpływami są: S, NT, X. D. W otwartej gospodarce z państwem odpływami są: S, NT. A. NIE. B. NIE. C. NIE. D. TAK. 2. W gospodarce otwartej: A. Warunkiem koniecznym wystąpienia deficytów bliźniaczych jest nadwyżka inwestycji sektora prywatnego nad jego oszczędnoś-ciami. B. Zawsze: (S-I)=(NT-G)+(X-Z). C. Źródłem finansowania deficytu budżetowego może być nad-wyżka oszczędności sektora prywatnego nad jego wydatkami na inwestycje. D. Zawsze: S+(NT-G)=I+(X-Z). C. TAK.