Problem równowagi budżetowej

Prezentacja na temat: "Problem równowagi budżetowej"— Zapis prezentacji:

1 Problem równowagi budżetowej

2 Zasada równowagi budżetowej:
Zasada ta postuluje, aby Państwo przy planowaniu swoich wydatków nie wykraczało poza możliwe do osiągnięcia dochody. Obecnie zachowanie zasady równowagi budżetowej nie jest już tak rygorystyczne i dopuszcza się takie planowanie budżetu, w którym wydatki będą przewyższać dochody.

3 Zasada ta w tradycyjnym ujęciu określa konieczność wzajemnego dostosowania kwoty wydatków budżetowych do ogólnej kwoty dochodów. Ścisłe jej przestrzeganie wykluczałoby więc powstawanie deficytów budżetowych i długu publicznego. W historii uzasadniano ją powiązaniem z ujemnymi skutkami, jakie pociągają za sobą deficyty budżetowe – podobnie jak człowiek nie może wydać więcej niż otrzymuje, jeśli nie chce się doprowadzić do ruiny – głosili finansiści klasyczni, a osiemnastowieczny filozof i ekonomista David Hume pisał : „władza musi zniszczyć kredyt publiczny albo kredyt ten zniszczy społeczeństwo”.

4 Występowanie więc deficytów przez długi okres traktowano jako zjawisko negatywne, wręcz wstydliwe. W okresie międzywojennym w Polsce przeważały opinie o konieczności równowagi budżetowej. Tadeusz Grodyński równowagę dochodów i wydatków uważał za istotę budżetu, dla innych równowaga budżetowa gwarantowała ład w finansach.

5 Równowaga budżetowa Wariant idealny Dochody BP Wydatki BP
Wariant „Maastricht” (+ jedno z kryteriów konwergencji) Dochody SFP Wydatki SFP ,max. 3% PKB [3] Równowaga budżetowa

6 W dużej mierze pod wpływem doktryny Johna Maynarda Keynesa ocena deficytów budżetowych ( deficytu finansów sektora publicznego) oraz długu publicznego przez przedstawicieli nauki przestała być zdecydowanie negatywna. Zaciąganie zobowiązań finansowych było postrzegane według przedstawicieli interwencjonizmu w gospodarce jako źródło finansowania wydatków, którymi państwo równoważyło wielkość popytu z wielkością sprzedaży, zwłaszcza wydatków prorozwojowych, inwestycyjnych, stymulujących produkcję, dług publiczny – zaś jako instrument niwelowania wahań cykli koniunkturalnych. Dlatego też współcześnie istnienie deficytu i długu publicznego nie jest dowodem słabości państwa i gospodarki, a sama zasada równowagi budżetowej nie jest traktowana bezwzględnie, jako wzorcowa cecha gospodarki budżetowej – lecz rozumiana jest raczej jako postulat racjonalnej polityki finansowej i równowagi gospodarczej w skali wieloletniej oraz względnego zrównoważenia budżetu w danym roku.

7 Należy zatem zaznaczyć, że współcześnie art. 113 u. f. p
Należy zatem zaznaczyć, że współcześnie art. 113 u.f.p. stanowi, iż różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa stanowi odpowiednio nadwyżkę budżetu państwa albo deficyt budżetu państwa. Mimo że powołany przepisy nie zawiera wyrażonego wprost nakazu utrzymywania równowagi budżetowej, można go wyprowadzić z przepisów ustawy tj. art. 110 pkt 3 u.f.p. nakazującego zamieszczenie w budżecie kwoty planowanego deficytu budżetu państwa wraz ze źródłami jego pokrycia. Ustawodawca rozumie więc zasadę równowagi budżetowej jako zrównoważenie strony zawierającej dochody i przychody ze stroną zawierającą wydatki i rozchody budżetu państwa.

8 Pojęcie deficytu budżetowego:
Art. 7 – deficyt sektora finansów publicznych Art. 113 – deficyt budżetu państwa Art. 217 – deficyt budżetu JST Art. 118 – deficyt budżetu środków europejskich

9 Podkreśla się , że deficyt budżetowy oznacza – powiększanie długu publicznego, którego obsługa pochłania w następnych okresach dochody ( rozchody) sektora publicznego ( środki publiczne). Wydatki finansowane przez zwiększanie długu publicznego ograniczają możliwości rozwoju gospodarki – zmniejszając rozmiary inwestycji prywatnych. Spłata długu stanowi konieczność podniesienia obciążeń podatnikom bądź przyczynia się do zmniejszenia możliwości wydatków przyszłych okresów, a sama ewentualność zaciągania zobowiązań finansowych może powodować osłabienie dyscypliny finansowej.

10 Równowaga budżetowa Wariant idealny Dochody BP Wydatki BP
Wariant „Maastricht” (+ jedno z kryteriów konwergencji) Dochody SFP Wydatki SFP ,max. 3% PKB [3] Równowaga budżetowa

11 Deficyt w przepisach ustawy o finansach publicznych
Deficyt sektora finansów publicznych > Deficyt budżetu państwa Deficyt budżetu środków europejskich Dochody 2017 Wydatki 2017 Saldo 2017 Budżet państwa 350 mld zł 375 (-) 25 mld zł Budżet środków europejskich 47,5 48 (-) 0,5 mld zł UFP 118/2. Deficyt budżetu środków europejskich albo nadwyżka środków europejskich nie są wliczane do, odpowiednio, deficytu albo nadwyżki budżetu państwa. 3. Deficyt budżetu środków europejskich jest finansowany w ramach potrzeb pożyczkowych budżetu państwa. Budżety JST 229,8 mld zł 230,1 mld zł (-) 0,3 mld zł Sektor finansów publicznych 776 790 (-) 14 mld zł Wydatki publiczne Dochody publiczne Wydatki BP Dochody BP WYDATKI BUDŻETU ŚRODKÓW EUROPEJSKICH DOCHODY BUDŻETU ŚRODKÓW EUROPEJSKICH [3] Równowaga budżetowa

12 [3] Równowaga budżetowa
General Government deficit (as % of GDP) ( taken from: [3] Równowaga budżetowa

13 [3] Równowaga budżetowa
Deficyt budżetowy w Polsce (Źródło : Sprawozdania z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej, NIK ) [3] Równowaga budżetowa

14 Prawo Adolfa Wagnera (1892 r
Prawo Adolfa Wagnera (1892 r.) „wzrost wydatków publicznych ma stały i trwały charakter w każdym państwie” Czynniki polityczne Model państwa (nocny stróż – państwo opiekuńcze – państwo bezpieczeństwa socjalnego?) Czynniki socjologiczne Zaangażowanie państwa (omnipotencja czy leseferyzm?) Czynniki historyczne Uwarunkowania zewnętrzne (koszty wojen, koszty przemian, zadłużenie publiczne) Czynniki ekonomiczne Wizje przyszłości (droga postępu czy autarkia?) Państwo neutralne Niewidzialna ręka rynku Państwo i obywatel = wrogowie Interwencjonizm państwa Podatki, stopy procentowe, wydatki rządowe Państwo opiekuńcze Podatnik upodmiotowiony Państwo dobrobytu (welfare state, welfare mix) Jaki kapitał społeczny? Społeczna gospodarka rynkowa (trzecia droga?) KONST 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. [3] Równowaga budżetowa

15 Saldo budżetu państwa 2017 (za: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej za rok 2017, NIK) Dochody budżetowe = Obowiązkowe, przymusowe, stałe daniny publiczne oraz dochody majątkowe Przychody budżetowe Nadzwyczajne, gromadzone na podstawie umów: - kredyty - pożyczki - obligacje i bony skarbowe oraz wpływy z prywatyzacji [3] Równowaga budżetowa

16 Deficyt a dług publiczny (za: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej za rok 2017, NIK) Potrzeby pożyczkowe netto Konwersja przychodów w tytuły dłużne Środki niezbędne w 2017 roku do sfinansowania: Deficytu budżetu państwa 25 mld zł Deficytu budżetu środków europejskich 0,3 mld zł Refundacja FUS ubytku składek przekazanych przez OFE 3 mld zł Zarządzanie płynnością SFP (-) 2,4 mld zł Zarządzanie środkami europejskimi 0,2 mld zł = 26 mld zł + wykup długu + 90 mld zł Kredyty Pożyczki Emisja SPW Spłata kredytów Zwrot pożyczek Wykup SPW [3] Równowaga budżetowa

17 Planując deficyt rząd musi pamiętać o dwóch ważnych kwestiach normatywnych ?

18 1. W przypadku uchwalenia budżetu państwa z deficytem należy obowiązkowo wskazać w ustawie budżetowej źródła jego pokrycia! Art. 142 u.f.p. Do projektu ustawy budżetowej dołącza się uzasadnienie zawierające w szczególności: pkt 5) omówienie projektowanych: a) przychodów i rozchodów oraz dochodów i wydatków budżetowych,

19 2. Ograniczenie konstytucyjne:
Art. 220 ust. 1 i 2: Art. 220.  1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

20 Jakie są przyczyny powstawania deficytów ?

21 Prawo Adolfa Wagnera (1892 r
Prawo Adolfa Wagnera (1892 r.) „wzrost wydatków publicznych ma stały i trwały charakter w każdym państwie” Czynniki polityczne Model państwa (nocny stróż – państwo opiekuńcze – państwo bezpieczeństwa socjalnego?) Czynniki socjologiczne Zaangażowanie państwa (omnipotencja czy leseferyzm?) Czynniki historyczne Uwarunkowania zewnętrzne (koszty wojen, koszty przemian, zadłużenie publiczne) Czynniki ekonomiczne Wizje przyszłości (droga postępu czy autarkia?) Państwo neutralne Niewidzialna ręka rynku Państwo i obywatel = wrogowie Interwencjonizm państwa Podatki, stopy procentowe, wydatki rządowe Państwo opiekuńcze Podatnik upodmiotowiony Państwo dobrobytu (welfare state, welfare mix) Jaki kapitał społeczny? Społeczna gospodarka rynkowa (trzecia droga?) KONST 20. Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej. [3] Równowaga budżetowa

22 Jakie są potencjalne sposoby sfinansowania deficytu budżetowego:

23 Art. 113 u.f.p. Art. 83 u.f.p. Art. 76 w zw. z art. 6 u.f.p.

24 ! Konsekwencją deficytu budżetowego jest występowanie długu publicznego, ponieważ trzy najpopularniejsze sposoby pokrywania deficytu polegają na zaciąganiu długów przez państwo: papiery wartościowe należy odkupić od inwestorów, a kredyty i pożyczki – zwrócić wierzycielom.

25 Jak należy rozumieć Państwowy Dług Publiczny ?

26 Dług publiczny – jest to ogół zobowiązań Skarbu Państwa jako dłużnika ( kredytobiorcy, emitenta SPW] do zwrotu należności pieniężnych wraz z odsetkami na rzecz wierzycieli ( np. banki, przedsiębiorcy, obywatele), którzy czasowo powierzyli swoje pieniądze państwu

27 Klasyfikacja długu publicznego
Wg ustawy Wg doktryny Dług Skarbu Państwa Dług JSFP Państwowy dług publiczny Dług publiczny Dłużnicy Sektor rządowy Sektor JST Sektor ubezpieczeniowy Wierzyciele Rezydencja Krajowi Zagraniczni Miejsce emisji Typ Indywidualni Sektor Bankowy Sektor Pozabankowy [3] Równowaga budżetowa

28 Def. Normatywna długu publicznego – art. 72 u.f.p.
Art. 72. 1. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów: 1)   wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne; 2)   zaciągniętych kredytów i pożyczek; 3)   przyjętych depozytów; 4)   wymagalnych zobowiązań: a)  wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych, b)  uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora finansów publicznych będącą dłużnikiem. 2. Minister Finansów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy sposób klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, w tym rodzaje zobowiązań zaliczanych do tytułów dłużnych, uwzględniając podstawowe kategorie przedmiotowe i podmiotowe zadłużenia oraz okresy zapadalności.

29 Należy zaznaczyć, że art. 72 u. f. p
Należy zaznaczyć, że art. 72 u.f.p. określa tytuły dłużne, które są źródłem powstania zobowiązania dla sektora finansów publicznych.

30 Struktura długu publicznego wg stanu z 31 XII 2017 r
Struktura długu publicznego wg stanu z 31 XII 2017 r. (za: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej za rok 2017, NIK) Według dłużników (w mld zł) Według wierzycieli SP (w mld zł) [3] Równowaga budżetowa

31 Sprzedaż skarbowych i komunalnych papierów wartościowych
Dług publiczny może być zaciągany przy pomocy różnych instrumentów. Najważniejszymi instrumentami zaciągania długu są: Sprzedaż skarbowych i komunalnych papierów wartościowych Kredyty bankowe Pożyczki udzielane przez instytucje spoza sektora bankowego

32 Ad.1 Skarbowe papiery wartościowe
Ustawodawca polski nie wprowadził ogólnej definicji papierów wartościowych. Kodeks cywilny w dziale II tytułu XXXVII zawiera regulację ramową – postanowienia właściwe wszystkim papierom wartościowym. Z koeli ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi posługuje się zasadą numerus clausus, zgodnie z którą papierem wartościowym może być tylko dokument uznany przez ustawodawcę. Papierami wartościowymi są akcje, prawa poboru, prawa do akcji, waranty subskrypcyjne, kwity depozytowe, obligacje, listy zastawne, certyfikaty inwestycyjne i inne zbywalne papiery wartościowe, w tym inkorporujące prawa majątkowe odpowiadające prawom wynikającym z akcji lub zaciągnięcia długu, wyemitowane na podstawie właściwych przepisów prawa polskiego lub obcego oraz inne zbywalne prawa majątkowe, które powstają w wyniku emisji, inkorporujące uprawnienie do nabycia lub objęcia papierów wartościowych określonych powyżej , lub wykonywane przez dokonanie rozliczenia pieniężnego ( prawa pochodne).

33 Skarbowe papiery wartościowe: - Skarbowe papiery wartościowe są dziś podstawowym instrumentem zaciągania długu publicznego finansującego deficyt budżetu państwa. Zgodnie z art. 95 ustawy o finansach publicznych skarbowe papiery wartościowe są papierami wartościowymi, w których „ Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, który może mieć charakter pieniężny i niepieniężny. W treści papieru wartościowego określa się kwotę udzielonej pożyczki , jej oprocentowanie i warunki spłaty. Papiery mające charakter pieniężny emituje lub wystawia Minister Finansów, o charakterze Niepieniężnym Minister Skarbu Państwa w porozumieniu z Ministrem Finansów. Za zobowiązania z nich wynikające odpowiada całym swym majątkiem Skarb Państwa. Emitowane obecnie papiery wartościowe występują wyłącznie w formie zdematerializowanej – jako zapisy w komputerowej ewidencji zadłużenia Skarbu Państwa, choć jeszcze kilka lat temu emitowano obligacje skarbowe również w postaci tradycyjnych, papierowych dokumentów .

34 SPW jest papierem wartościowym , w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem takiego właściciela takiego papieru i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny i niepieniężny. SPW mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej. Skarb Państwa odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych SPW Głównym celem emisji SPW jest finansowanie rocznego deficytu budżetu państwa oraz refinansowanie długu Skarbu Państwa

35 Zasady emisji skarbowych papierów wartościowych określone zostały w art. 95 – do 102 u.f.p.
Skarbowe papiery wartościowe sprzedawane są w publicznej ofercie – albo w ciągłej sprzedaży w bankach , albo w formie przetargów ( aukcji). Daje to równy dostęp różnych podmiotów do zakupu obligacji i jednakowe dla wszystkich warunki finansowe ( rentowność). Właśnie ta cecha papierów wartościowych – przejrzystość procedury i niemożność różnicowania warunków dla różnych podmiotów – jest ich największą zaletą. Rozróżnia się dwa zasadnicze rodzaje skarbowych papierów wartościowych : bony skarbowe oraz obligacje skarbowe.

36 Art. 99 [Bon skarbowy] Bon skarbowy jest krótkoterminowym papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju na rynku pierwotnym z dyskontem i wykupywanym według wartości nominalnej po upływie okresu, na jaki został wyemitowany. Art. 100 [Obligacja skarbowa] 1. Obligacja skarbowa jest papierem wartościowym oferowanym do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanym w postaci dyskonta lub odsetek. 2. Obligacja skarbowa sprzedawana jest na rynku pierwotnym: 1) z dyskontem, 2) według wartości nominalnej, 3) powyżej wartości nominalnej - i wykupywana po upływie okresu, na jaki została wyemitowana.

37 Def. Bonu Skarbowego znajduje się w art. 99 u. f. p
Def. Bonu Skarbowego znajduje się w art. 99 u.f.p. i wynikają z niej dwie podstawowe cechy: Są papierami krótkoterminowymi – co oznacza że okres od zakupu bonu skarbowego do daty jego wykupu nie przekracza roku, Są oprocentowane przez udzielenie dyskonta przy sprzedaży, co oznacza, że nabywca płaci przy zakupie bonu skarbowego kwotę mniejszą od jego wartości nominalnej. Ponadto według rozporządzenia Ministra Finansów z 26 czerwca 2006 r. w sprawie warunków emitowania bonów skarbowych , bony skarbowe są papierami wartościowymi na okaziciela. Są sprzedawane i odkupywane przez Ministra Finansów z dyskontem ( obniżoną ceną w stosunku do wartości nominalnej) w drodze przetargów. Wartość nominalna jednego bonu skarbowego wynosi od 1 do 90 dni lub od 1 do 52 tygodni. Wartość nominalną bonów skarbowych określa list emisyjny. Bony Skarbowe mogą nabywać duże banki, instytucje kredytowe i finansowe, z którymi MF zawarł umowę w sprawie pełnienia funkcji dealera papierów wartościowych. Bony skarbowe emitowane są w celu utrzymywania bieżącej płynności budżetu państwa w ciągu roku, w tym finansowania deficytu budżetowego. Bony Skarbowe mogą być też przedmiotem obrotu publicznego.

38 Po trzyletniej przerwie Minister Finansów wyemitował bony skarbowe
! Po trzyletniej przerwie Minister Finansów wyemitował bony skarbowe. Była to emisja tzw. bonów krótkich, tj. sprzedawanych i wykupywanych w tym samym roku (bony 32–37 tygodniowe).

39 Obligacje skarbowe – uregulowane mamy w art
Obligacje skarbowe – uregulowane mamy w art. 100 UFP – są papierami wartościowymi w okresie wykupu nie krótszym niż rok . Obecnie w obrocie na rynku krajowym znajdują się obligacje o okresie wykupu od 3 miesięcy do 12 lat ( 3 miesiące, 2-letnie, 3-letnie, 4-letnie, 6-letnie, 10-letnie, 12-letnie ). Według UFP obligacje skarbowe są papierami wartościowymi oferowanymi do sprzedaży w kraju lub za granicą, oprocentowanymi w postaci dyskonta. Sprzedawane są według wartości nominalnej albo powyżej tej wartości lub z dyskontem i wykupywane po upływie określonego okresu, na jaki zostały wyemitowane, nie krótszy niż rok ( 365 dni). Stanowią one papier potwierdzający wierzytelność ( emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, zwłaszcza wykupu obligacji), czym różnią się od akcji będących dowodem udziału ich posiadaczy w kapitale spółki akcyjnej i dających prawa do dywidendy.

40 Rodzaje obligacji skarbowych:
Obligacje 3-miesięczne: oprocentowanie 1,5% Obligacje 2-letnie: oprocentowanie 2,10% Obligacje 3-letnie :oprocentowanie 2,20% Obligacje 4-letnie: oprocentowanie 2,40% Obligacje 10-letnie : oprocentowanie 2,70%

41 Obligacje mogą być sprzedawane:
na przetargach dla dużych inwestorów (tzw. obligacje hurtowe). Obligacje na przetargach kupują banki. Inwestorzy indywidualni mogą kupić takie obligacje poprzez biura maklerskie na Giełdzie Papierów Wartościowych. przez agenta emisji, którym jest Bank PKO BP. Są to tzw. obligacje oszczędnościowe. W standardowej ofercie adresowanej do nabywców indywidualnych znajdują się cztery typy obligacji skarbowych. Nabywcy mają do wyboru papiery: 3-miesięczne, 2-, 3-, 4- oraz 10-letnie. Dodatkowo dla beneficjentów świadczeń w ramach programu Rodzina 500+ oferowane są dwa rodzaje obligacji rodzinnych: 6-letnie i 12-letnie. Obligacje oszczędnościowe są sprzedawane co miesiąc. Cena zakupu jest stała i każdego dnia sprzedaży wynosi 100 zł.( w przypadku obligacji 6-letnich oprocentowanie 2,80 % w pierwszym rocznym okresie odsetkowym, w kolejnych rocznych okresach odsetkowych: marża 1,75% + inflacja, z roczną kapitalizacją odsetek. Natomiast w przypadku obligacji 12-letnich oprocentowanie 3,20 % w pierwszym rocznym okresie odsetkowym, w kolejnych rocznych okresach odsetkowych: marża 2,00% + inflacja, z roczną kapitalizacją odsetek.)

42 Dług w skarbowych papierach wartościowych wzrósł w stosunku do stanu na koniec roku poprzedniego o 33.168,2 mln zł (5,6%), z tego w obligacjach rynkowych o 29.009,8 mln zł (5,0%) i w obligacjach oszczędnościowych o 4.158,4 mln zł (37,0%). Na wzrost długu krajowego w największym stopniu oddziaływała emisja obligacji wieloletnich o oprocentowaniu zmiennym oraz obligacji dziesięcioletnich stałoprocentowych. Wartość nominalna tych obligacji zwiększyła się odpowiednio o 13.879,3 mln zł (9,6%) i o 7.631,2 mln zł (4,5%). Wzrost popularności obligacji oszczędnościowych spowodował zwiększenie zadłużenia we wszystkich instrumentach dłużnych oferowanych w tym segmencie, przede wszystkim w czteroletnich obligacjach oprocentowanych według zmiennej stopy.

43 Dług Skarbu Państwa w zakresie skarbowych papierów wartościowych na koniec 2017 r. wyniósł: ,1 mld zł

44 Skarbowe papiery wartościowe
EMITENT: Skarb Państwa: Sprzedaż SPW z obowiązkiem wykupu od obligatariusza OBLIGATARIUSZ: Inwestor Nabycie SPW z prawem żądania od emitenta ich wykupu w określonym terminie z premią finansową RODZAJ SPW BONY SKARBOWE OBLIGACJE SKARBOWE WARTOŚĆ NOMINALNA ZŁ 1000 ZŁ OKRES WYKUPU < 1 ROK > 1 ROK RYNEK EMISJI KRAJ KRAJ + ZAGRANICA PREMIA FINANSOWA DYSKONTO ODSETKI v DYSKONTO ZNACZENIE DLA POKRYCIA DEFICYTU MINIMALNE OGROMNE UFP 95. 1. Skarbowy papier wartościowy jest papierem wartościowym, w którym Skarb Państwa stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela takiego papieru, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia, które może mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. 2. Skarbowe papiery wartościowe mogą być emitowane lub wystawiane w granicach limitów określonych w ustawie budżetowej. (…) 6. Skarb Państwa odpowiada całym majątkiem za zobowiązania wynikające z wyemitowanych lub wystawionych skarbowych papierów wartościowych. [3] Równowaga budżetowa

45 Ad. 2 Kredyty i pożyczki: Ad 2-3 – Źródłem sfinansowania deficytu budżetowego ( długu publicznego i innych potrzeb pożyczkowych budżetu państwa) a także realizacji wybranych zadań o charakterze inwestycyjnym może być pożyczka i kredyt bankowy. Pojęcie pożyczki jest ściśle związane z pojęciem kredytu ( łac. credere –wierzyć) przez założenie elementu zaufania, dobrowolności, zwrotu i dodatkowej korzyści ( oprocentowania, premii, gwarancji itd.). Pożyczka publiczna ma – podobnie jak prywatna - charakter umowny.

46 Umowa pożyczki – uregulowana jest w KC ( art. 720-724)
Umowa pożyczki – uregulowana jest w KC ( art ). Pożyczki mogą zaciągać podmioty sektora finansów publicznych, z tym że jednostki budżetowe w imieniu Skarbu Państwa otrzymują na szczególnych zasadach; na ich rzecz działa przede wszystkim Minister Finansów jako pożyczkobiorca. Umowa kredytu – może być zawarta tylko z bankiem . Jest unormowana w ustawie z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe ( art c) – jako jedna z czynności bankowych.

47 Pożyczek i kredytów udzielają podmioty krajowe i zagraniczne
Pożyczek i kredytów udzielają podmioty krajowe i zagraniczne. Szczególną rolę – obok banków krajowych – pełnią międzynarodowe banki i instytucje finansowe . Wśród nich działa Europejski Bank Inwestycyjny , Bank Światowy, i Bank Rozwoju Rady Europy. Banki te udzielają kredytów w postaci linii kredytowanych otwieranych w polskich bankach, które wówczas spełniają rolę banków pośredniczących. Na rynku krajowym kredyty i pożyczki odgrywają mniej istotną rolę , najważniejszą pozycję przychodów są skarbowe papiery wartościowe.

48 Art. 80. 1. Skarb Państwa może zaciągać pożyczki i kredyty wyłącznie na finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa (art. 76 u.f.p.) , z zastrzeżeniem art. 81. 2. W imieniu Skarbu Państwa pożyczki i kredyty może zaciągać, z zastrzeżeniem ust. 3, wyłącznie Minister Finansów. 3. W przypadku zaciągania pożyczki lub kredytu w drodze umowy, w tym umowy międzynarodowej, zgodnie z którą wymagane jest, aby organem działającym w imieniu pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) była Rada Ministrów, upoważnia ona Ministra Finansów do podpisania umowy i określa warunki jej wykonywania. Art. 81. 1. Na wniosek Rady Polityki Pieniężnej Skarb Państwa może zaciągać średnioterminowe pożyczki i kredyty od Wspólnoty Europejskiej i jej państw członkowskich w celu wsparcia bilansu płatniczego. 2. Na wniosek Rady Unii Europejskiej Skarb Państwa może uczestniczyć w udzieleniu pożyczki na wsparcie bilansu płatniczego innego państwa członkowskiego, na zasadach określanych w ustawie budżetowej. Art. 82. Kwota zaciągniętych pożyczek i kredytów, o których mowa w art. 80 ust. 1 i art. 81 ust. 1, nie może przekroczyć limitów określonych w ustawie budżetowej.

49 Kredyty i pożyczki rządowe
Schemat umowy Ograniczenia prawne (WIERZYCIEL) (DŁUŻNIK) KREDYTODAWCA KREDYTOBIORCA Oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy 1. Wykorzystanie środków pieniężnych zgodnie z celem umowy W imieniu Skarbu Państwa pożyczki i kredyty może zaciągać wyłącznie Minister Finansów. 2. Zwrot kwoty kredytu z odsetkami w oznaczonym terminie 3. Zapłata prowizji od udzielonego kredytu ( a jeśli umowa tak stanowi – również od jego niewykorzystanej kwoty) Kwotowe: do limitu rocznego określonego w ustawie budżetowej Podmiotowe: zakaz zadłużania Skarbu Państwa w Narodowym Banku Polskim ( KONST 220) Rodzaje kredytów: Podstawowy = na finansowanie potrzeb pożyczkowych Nadzwyczajny = na wsparcie bilansu płatniczego ( udziela go UE lub kraje członkowskie) Najwięksi wierzyciele Polski na r.: Europejski Bank Inwestycyjny (45 mld zł) Bank Światowy (31 mld zł) [3] Równowaga budżetowa

50 3. Poręczenia i gwarancje.

51 Poręczenia i gwarancje Skarbu Państwa
(4) Umowa gwarancji Gwarant Wierzyciel (5) Regres (3) List gwarancyjny (2) Umowa zlecenia udzielenia gwarancji Dłużnik (1) Zobowiązanie pierwotne Gwarancja = zobowiązanie gwaranta podjęte na zlecenie dłużnika do wypłacenia beneficjentowi gwarancji kwoty gwarantowanej - na jego żądanie i po spełnieniu określonych w umowie warunków. Podstawa prawna: ustawa z 8 maja o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa i państwowe osoby prawne Ustawowe ograniczenia gwarancji: Cel – tylko z listy ustawowej Uprzednia analiza ryzyka umowy gwarancji Roczny limit gwarancji – w ustawie budżetowej Jednostkowy limit gwarancji – do 50% pozostałego do spłaty kredytu wraz z 50% kwoty odsetek Szacowana na 2017 rok kwota niewymagalnych zobowiązań SP z tytułu poręczeń i gwarancji ( dług potencjalny) = 120 mld zł ( na rzecz KFD, PKP, Autostrady Wielkopolskiej SA) [3] Równowaga budżetowa

52 W 2016 r. udzielono gwarancji Skarbu Państwa na łączną kwotę 16
W 2016 r. udzielono gwarancji Skarbu Państwa na łączną kwotę ,9 mln zł, co stanowiło 8,3% ww. kwoty limitu zaplanowanej na 2016 r. (200 mld zł). Gwarancje te zostały udzielone na podstawie ustawy o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne. Skarb Państwa udzielił dwóch gwarancji za zobowiązania spółki PKP PLK S.A. wynikające z udzielonych kredytów zagranicznych na sfinansowanie modernizacji linii kolejowych (1.392,1 mln zł), czterech gwarancji na rzecz Krajowego Funduszu Drogowego, wynikających z kredytów zaciągniętych przez Bank Gospodarstwa Krajowego w celu sfinansowania modernizacji dróg w Polsce (10.238,4 mln zł) oraz udzielił trzech gwarancji wykonania zobowiązań wynikających z wyemitowania przez Bank Gospodarstwa Krajowego obligacji przeznaczonych na finansowanie Krajowego Funduszu Drogowego (4.884,3 mln zł)

53 Zmiany długu krajowego Skarbu Państwa według grup wierzycieli
W strukturze podmiotowej długu krajowego SP w 2016 r. zaszły następujące zmiany: 1) zadłużenie wobec krajowego sektora bankowego zwiększyło się o ,6 mln zł, tj. o 37,3%, a jego udziału w długu krajowym zwiększył z poziomu 31,6% na koniec 2015 r. do 38,7% na koniec 2016 r.; 2) zadłużenie wobec krajowego sektora pozabankowego wzrosło o ,6 mln zł, tj. o 9,8%, a udział tego sektora w długu krajowym spadł z poziomu 30,4% do 29,7%; 3) wartość długu krajowego w portfelu inwestorów zagranicznych zmniejszyła się o ,4 mln zł, tj. o 6,9%, a ich udział w długu krajowym spadł z 38,1% do 31,6%.

54 Łącznie potencjalne niewymagalne zobowiązania Skarbu Państwa z tytułu udzielonych gwarancji i poręczeń na dzień 31 grudnia 2017 r. wyniosły ,5 mln zł. Na tę kwotę składały się niewymagalne zobowiązania z tytułu gwarancji zagranicznych w wysokości ,4 mln zł oraz z tytułu poręczeń i gwarancji krajowych w wysokości ,2 mln zł. W porównaniu do stanu na koniec 2016 r. zobowiązania potencjalne zmniejszyły się o 7.635,1 mln zł, tj. o ponad 6%. Było to wynikiem umocnienia kursu złotego w stosunku do euro, a także spłat rat kapitału i odsetek od kredytów objętych poręczeniami i gwarancjami Skarbu Państwa, dokonywanych przez kredytobiorców. Na niższy poziom niewymagalnych zobowiązań na koniec 2017 r. wpływ miała także wcześniejsza spłata kredytu gwarantowanego przez Skarb Państwa dokonana przez spółkę Autostrada Wielkopolska S.A., która nastąpiła w związku z dokonaną restrukturyzacją finansową kredytowanego projektu. Na koniec 2016 r. zobowiązania tej spółki objęte gwarancjami Skarbu Państwa wynosiły 3.524,2 mln zł.

55 Podobnie jak w latach wcześniejszych, najwyższy udział w kwocie potencjalnych zobowiązań z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji miały gwarancje za zobowiązania Banku Gospodarstwa Krajowego, które wyniosły ,7 mln zł i stanowiły ponad 74% wszystkich niewymagalnych zobowiązań Skarbu Państwa. Zgodnie z dokonywaną przez Ministra Finansów oceną stopnia ryzyka spłaty zobowiązań ze środków budżetowych, podmiot ten zakwalifikowany został do kategorii o niskim ryzyku wypłaty gwarancji

56 W 2017 r. z tytułu udzielonych w latach wcześniejszych gwarancji i poręczeń Skarbu Państwa wniesione zostały opłaty prowizyjne w kwocie 26,1 mln zł, które wpłynęły na rachunek rezerw poręczeniowych i gwarancyjnych. Od 2014 r. środki te mogą być wykorzystywane na finansowanie potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa i kwota ta w całości przekazana została na powyższy cel. W latach łączna kwota przekazanych środków wyniosła 1.156,7 mln zł.

57 Jak oblicza się dług publiczny ?

58 Art. 73. 1. Państwowy dług publiczny oblicza się jako wartość nominalną zobowiązań jednostek sektora finansów publicznych po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań między jednostkami tego sektora. 2. Przez wartość nominalną zobowiązania rozumie się wartość nominalną: 1)   wyemitowanych papierów wartościowych; 2)   zaciągniętej pożyczki, kredytu lub innego zobowiązania, to jest kwotę świadczenia głównego, należną do zapłaty w dniu wymagalności zobowiązania. 3. Wartość nominalna zobowiązań indeksowanych lub kapitalizowanych odpowiada początkowej wartości nominalnej z uwzględnieniem przyrostu kapitału, wynikającego z indeksacji lub kapitalizacji, naliczonego na koniec okresu sprawozdawczego.

59 ! Eliminacja przepływów wewnętrznych i wzajemnych zobowiązań między jednostkami sektora finansów publicznych, o której mowa w ust. 1 art. 73 u.f.p. ma służyć zwiększeniu przejrzystości długu publicznego. W ten sposób dług publiczny ma postać jedynie zadłużenia zewnętrznego, gdzie tylko jedną ze stron – dłużną – jest podmiot należący do sektora finansów publicznych. W takim ujęciu do długu publicznego nie będzie zaliczany np. ogół zobowiązań Skarbu Państwa wobec jednostek samorządu terytorialnego, które wykupiły skarbowe papiery wartościowe, traktując je jako lokatę terminową. Państwowym długiem publicznym nie będą też pożyczki zaciągnięte przez jednostkę samorządu terytorialnego od funduszu celowego.

60 Należy także pamiętać o innej metodzie obliczania długu w UE.
W myśl art. 1 pkt 5 rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2009 z dnia 25 maja 2009 r. o stosowaniu protokołu w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu załączonego do traktatu ustanawiającego wspólnotę europejską pojęcie „dług publiczny” oznacza całościowy dług brutto według wartości nominalnej pozostałej pod koniec roku w sektorze administracji publicznej, z wyłączeniem tych pasywów, które odpowiadają aktywom finansowym, jakimi dysponuje sektor administracji publicznej. Jest to tzw. memoriałowa metoda obliczania długu publicznego ( gdzie wartość transakcji określana jest w momencie powstania zobowiązania lub nadejścia terminu jego wymagalności), w odróżnieniu od metody kasowej, polegającej na rejestracji tylko tych operacji finansowych, których skutkiem jest realny napływ i odpływ pieniądza z rachunków władz publicznych ( która to metoda jest stosowana w Polsce).

61 „Dwie metody” obliczania długu publicznego (zobacz też: www
„Dwie metody” obliczania długu publicznego (zobacz też: PL UE Przy poręczeniach i gwarancjach – kasową ( = od chwili wymagalności zobowiązania) Wliczanie zobowiązań do długu odbywa się metodą: We wszystkich przypadkach - memoriałową ( = od chwili powstania zobowiązania) Nie są wliczane do długu publicznego Do długu publicznego nie wlicza się również długu i wydatków Krajowego Funduszu Drogowego Zobowiązania przejęte w wyniku sukcesji od podmiotów spoza SPP: Są wliczane do długu publicznego Są rozchodami ( = nie zwiększają deficytu, bo deficyt to dochody < wydatki) Pożyczki i kredyty udzielone z budżetu publicznego: Są wydatkami ( = zwiększają deficyt i dług) ESA 2010: Dług instytucji sektora rządowego i samorządowego = 1 bln zł (31 XII 2017 r.) Państwowy dług publiczny = 961 mld zł Dług Krajowego Funduszu Drogowego + 41 mld zł Zadłużenie SP z tytułu budowy autostrad + 10 mld zł Zadłużenie przedsiębiorstw publicznych zaliczonych do SFP + 11 mld zł Minus SPW w posiadaniu BGK i jego funduszy oraz BFG - 19 mld zł Minus zobowiązania wymagalne JSFP - 2,1 mld zł Minus zmiana wartości zadłużenia z tytułu transakcji CIRS (Currency Interest Rate Swap) - 0,2 mld zł [3] Równowaga budżetowa

62 [3] Równowaga budżetowa
Należności (wierzytelności) Skarbu Państwa (według stanu na r.) Zaległości podatkowe 92 mld zł Należności od JST z tytułu realizacji zadań zleconych 11 mld zł Odsetki i opłaty z tytułu udzielonych kredytów 2,4 mld zł Grzywny i mandaty 1,5 mld zł Wymagalne należności z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa 0,67 mld zł [3] Równowaga budżetowa

63 Na koniec 2017 r. zadłużenie Skarbu Państwa (przed konsolidacją, to jest przed wyeliminowaniem wzajemnych zobowiązań dysponentów wszystkich części budżetu państwa) wyniosło ,0 mln zł i było niższe niż na koniec 2016 r. o 193,2 mln zł, tj. o 0,02%. Struktura długu Skarbu Państwa według instrumentów dłużnych nie uległa istotnym zmianom. Skarbowe papiery wartościowe stanowiły 89,9% zadłużenia Skarbu Państwa wobec 89,3% w 2016 r., a kredyty 7,6% wobec 8,4% w 2016 r. Zmianie uległa struktura długu według miejsca emisji. Na koniec 2017 r. zadłużenie krajowe stanowiło 69,4% ogółu zadłużenia Skarbu Państwa, wobec 65,6% na koniec 2016 r., a zadłużenie zagraniczne 30,6% wobec 34,4% w 2016 r

64 Dług zaciągnięty na rynku krajowym według stanu na dzień 31 grudnia 2017 r. wyniósł ,1 mln zł i był wyższy niż na koniec 2016 r. o 35.330,1 mln zł, to jest o 5,8%. Dług w skarbowych papierach wartościowych wzrósł w stosunku do stanu na koniec roku poprzedniego o 33.168,2 mln zł (5,6%), z tego w obligacjach rynkowych o 29.009,8 mln zł (5,0%) i w obligacjach oszczędnościowych o 4.158,4 mln zł (37,0%). Na wzrost długu krajowego w największym stopniu oddziaływała emisja obligacji wieloletnich o oprocentowaniu zmiennym oraz obligacji dziesięcioletnich stałoprocentowych. Wartość nominalna tych obligacji zwiększyła się odpowiednio o 13.879,3 mln zł (9,6%) i o 7.631,2 mln zł (4,5%). Wzrost popularności obligacji oszczędnościowych spowodował zwiększenie zadłużenia we wszystkich instrumentach dłużnych oferowanych w tym segmencie, przede wszystkim w czteroletnich obligacjach oprocentowanych według zmiennej stopy.

65 Państwowy dług publiczny po konsolidacji, to jest po wyeliminowaniu wzajemnych zobowiązań jednostek należących do sektora finansów publicznych, wyniósł na koniec 2017 r ,8 mln zł i stanowił 48,5% produktu krajowego brutto. Zarówno kwota państwowego długu publicznego wykazana na koniec 2017 r., jak i jego relacja do produktu krajowego brutto ukształtowały się poniżej prognoz. W Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach przyjęto założenie, że na koniec 2017 r. państwowy dług publiczny wyniesie 1.021,4 mld zł, a jego relacja do produktu krajowego brutto wzrośnie z prognozowanych 51,4% na koniec 2016 r. do 52,3% w 2017 r. W kolejnych latach relacja ta ma się stopniowo obniżać do 49,5% na koniec 2020 r. Prognozy dotyczące kwoty państwowego długu publicznego oraz jego relacji do produktu krajowego brutto w 2017 r. zostały skorygowane w Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach do poziomu 1.002,7 mld zł i 51,7%.

66 W wyrażeniu złotowym zadłużenie zagraniczne obniżyło się o 35
W wyrażeniu złotowym zadłużenie zagraniczne obniżyło się o 35.523,3 mln zł i wyniosło ,9 mln zł, na co wpływ miało przede wszystkim umocnienie się złotego na koniec 2017 r., w stosunku do stanu na koniec 2016 r.

67 Limity deficytu/ długu publicznego ?

68 Wg. Prawa UE deficyt nie może przekraczać 3% PKB ( jest to jedno z tzw
Wg. Prawa UE deficyt nie może przekraczać 3% PKB ( jest to jedno z tzw. kryteriów zbieżności) Dług publiczny nie może przekraczać 60% PKB ( i tylko ten wymóg został implementowany do polskiego porządku prawnego – art. 216 ust. 5 Konstytucji)

69 Jakie przepisy mogą mieć zastosowanie gdy dług publiczny zbliża się do kwoty 60% PKB ?

70 Wówczas mogą być zastosowane specjalne procedury oszczędnościowe i sanacyjne, które potocznie są nazywane „ścieżkami dojścia” do pożądanego stanu finansów publicznych. Innymi słowy przepisy te mają uchronić państwo przed dostaniem się w pułapkę zadłużeniową, czyli sytuację , w której państwo nie będąc w stanie spłacać na bieżąco swego zadłużenia wraz z odsetkami zaciąga nowe zobowiązania (pożyczki, kredyty), które w coraz większym stopniu służą spłacie samych odsetek od zadłużenia.

71 Na konstrukcję procedur ostrożnościowych składają się określone w art
Na konstrukcję procedur ostrożnościowych składają się określone w art. 86 progi (przedziały) oraz podlegające gradacji środki (działania) podejmowane w przypadku kształtowania się relacji PDP do PKB na określonym poziomie. Do końca 2013 r. w ustawie o finansach publicznych przewidywano następujące przedziały dla relacji PDP do PKB: a) większy niż 50% i nie większy niż 55% (art. 86 ust. 1 pkt 1 u.f.p.), b) większy niż 55% i mniejszy niż 60% (art. 86 ust. 1 pkt 2 u.f.p.) oraz c) równy lub większy od 60% (art. 86 ust. 1 pkt 3 u.f.p.).

72 Tak określone w ramach procedur ostrożnościowych przedziały zostały jednak zmienione przez ustawę z r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz. 1646), która w tym zakresie weszła w życie r. We wskazanej nowelizacji (art. 1 pkt 3 lit. a) zdecydowano bowiem o całkowitej rezygnacji z działań określonych w art. 86 ust. 1 pkt 1 FinPublU, podejmowanych po przekroczeniu progu 50% PKB. Działania te zostały zastąpione przez mechanizm kontroli wydatków przewidziany w ramach nowej reguły wydatkowej (tzw. stabilizującej reguły wydatkowej), której podstawę stanowi art. 112aa FinPublU 

73 Jakie skutki wywoła osiągnięcie/przekroczenie progu 60% PDP/PKB ?

74 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.
Według przedstawicieli doktryny przekroczenie wskazanej granicy jest równoznaczne ze złamaniem przepisów konstytucji RP, a zatem może skutkować odpowiedzialnością ministrów przed Trybunałem Stanu! Art. 198 Konstytucji RP  1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem, oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych. 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i senatorowie w zakresie określonym w art. 107. 3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

75 Na czym polega zarządzanie długiem publicznym?

76 Art. 75 [Strategia zarządzania długiem]
1. Minister Finansów opracowuje czteroletnią strategię zarządzania długiem Skarbu Państwa oraz oddziaływania na państwowy dług publiczny, uwzględniając w szczególności: 1)  uwarunkowania zarządzania długiem związane ze stabilnością makroekonomiczną gospodarki; 2) analizę poziomu państwowego długu publicznego; 3) prognozy poziomu państwowego długu publicznego i długu Skarbu Państwa; 4) prognozy kosztów obsługi długu Skarbu Państwa; 5) kształtowanie struktury zadłużenia; 6) prognozy i analizę niewymagalnych zobowiązań z tytułu poręczeń i gwarancji Skarbu Państwa. 2. Dokument, o którym mowa w ust. 1, Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów do zatwierdzenia. 3. Rada Ministrów po zatwierdzeniu dokumentu, o którym mowa w ust. 1, przedstawia go Sejmowi wraz z uzasadnieniem projektu ustawy budżetowej.

77 Art. 77 [Finansowanie potrzeb pożyczkowych] Minister Finansów w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa jest upoważniony do: 1) zaciągania zobowiązań finansowych w imieniu Skarbu Państwa, w szczególności w drodze emisji papierów wartościowych oraz zaciągania pożyczek i kredytów na rynku krajowym i zagranicznym; 2) spłaty zaciągniętych zobowiązań, o których mowa w pkt 1; 3)  przeprowadzania innych operacji finansowych związanych z zarządzaniem długiem, w tym operacji związanych z finansowymi instrumentami pochodnymi; 4) zarządzania nadwyżką budżetu środków europejskich.

78 Art. 78 [Zarządzanie długiem]
1. Minister Finansów realizuje zadania wynikające z zarządzania długiem Skarbu Państwa w szczególności przez: 1)  dokonywanie czynności prawnych i faktycznych związanych z:a)  pozyskiwaniem zwrotnych środków finansujących potrzeby pożyczkowe budżetu państwa, b) obsługą zobowiązań Skarbu Państwa z tytułu wyemitowanych papierów wartościowych oraz zaciągniętych kredytów i pożyczek; 2) zarządzanie wolnymi środkami budżetu państwa, a także zarządzanie pasywami finansowymi oraz aktywami finansowymi Skarbu Państwa, w tym środkami publicznymi wyodrębnionymi w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa. 2. Zarządzanie wolnymi środkami, o których mowa w ust. 1 pkt 2, obejmuje w szczególności ich lokowanie na rynku finansowym. 3. Zarządzanie pasywami finansowymi oraz aktywami finansowymi, o których mowa w ust. 1 pkt 2, obejmuje w szczególności wykonywanie operacji i działań na rynkach finansowych, które wpływają na zmianę struktury zadłużenia Skarbu Państwa, w celu: 1) zwiększenia bezpieczeństwa finansowego potrzeb pożyczkowych budżetu państwa; 2) obniżenia ryzyka lub kosztów obsługi długu Skarbu Państwa; 3) realizacji innych zadań związanych z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa, określonych w dokumencie, o którym mowa w art. 75 ust. 1.

79 Art. 78a [Przyjmowanie wolnych środków w depozyt] Minister Finansów, działając w imieniu Skarbu Państwa, w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu Państwa jest upoważniony do przyjmowania wolnych środków w depozyt. Art. 78d [Zarządzanie środkami funduszy celowych] 1. Minister Finansów, w ramach zarządzania długiem Skarbu Państwa, w tym aktywami finansowymi, o których mowa w art. 78 ust. 1 pkt 2, oraz w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu państwa jest upoważniony do przyjmowania w zarządzanie wolnych środków państwowych funduszy celowych, o których mowa w art. 9 pkt 7. 2. Dysponenci państwowych funduszy celowych, o których mowa w art. 9 pkt 7, przekazują wolne środki Ministrowi Finansów w zarządzanie, z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji z budżetu. Przepisy art. 48 ust. 3 i 4 oraz art. 78c stosuje się odpowiednio.

80 W 2016 r. zarządzanie długiem Skarbu Państwa odbywało się na podstawie Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2016–2019, przyjętej przez Radę Ministrów we wrześniu 2015 r., Erraty do tej Strategii z grudnia 2015 r. oraz Strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2017–2020, przyjętej przez Radę Ministrów we wrześniu 2016 r. Dokumenty te definiowały ten sam cel zarządzania długiem i prezentowały elastyczne podejście do kształtowania struktury finansowania potrzeb pożyczkowych pod względem wyboru rynku, waluty i instrumentów. Celem określonym w tych dokumentach była minimalizacja kosztów obsługi długu w długim horyzoncie czasu, przy przyjętych ograniczeniach dotyczących poziomu ryzyka refinansowania, ryzyka kursowego, ryzyka stopy procentowej, ryzyka płynności budżetu państwa, pozostałych rodzajów ryzyka, w szczególności ryzyka kredytowego i operacyjnego, rozkładu kosztów obsługi długu w czasie.

81 Na czym polega stabilizacyjna reguła wydatkowa ?

82 Prawo unijne przewiduje, że państwa członkowskie UE zobowiązane są do unikania nadmiernego deficytu. Oceny, czy istnieje nadmierny deficyt, dokonuje Rada na wniosek Komisji. W przypadku stwierdzenia, że deficyt przekracza określone wartości odniesienia, Rada przyjmuje zalecenia skierowane do danego państwa członkowskiego w celu doprowadzenia w oznaczonym terminie do obniżenia jego poziomu (art. 126 ust. 1, 6 i 7 TfUE). W Polsce w 2008 r. deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczył wartość referencyjną z Maastricht (3,0% PKB), w następstwie czego Rada Ecofin r. podjęła decyzję o istnieniu w Polsce nadmiernego deficytu i równocześnie wydała zalecenia dotyczących jego redukcji (zob. decyzja Rady 2009/589/WE z r. w sprawie istnienia nadmiernego deficytu w Polsce, Dz.Urz. UE L Nr 202, s. 46). Zgodnie z tymi zaleceniami Polska powinna do 2012 r. zredukować nadmierny deficyt w sposób wiarygodny i trwały. W związku z powyższym, w przyjętym r. Planie Rozwoju i Konsolidacji Finansów 2010–2011, w ramach działań mających na celu wzmocnienie ram instytucjonalnych i organizacji finansów publicznych, przewidziano wprowadzenie wiążących reguł wydatkowych wraz z przedstawieniem mechanizmów monitorowania i egzekwowania ich wypełniania.

83 Wydatkowa reguła dyscyplinująca została wprowadzona do polskiego systemu prawnego na mocy art. 1 pkt 10 ustawy z r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726). Należy zaznaczyć, że nie był to instrument stanowiący novum w polskiej praktyce budżetowej. Dotychczasowym rozwiązaniom, takim jak reguła wydatkowa, zwana potocznie "regułą Belki", czy reguła salda budżetowego (tzw. kotwica budżetowa) nie nadano jednak formy trwałej instytucji prawnej, nie zostały bowiem ujęte w formie przepisów zawierających normy o charakterze abstrakcyjnym (szerzej zob. K. Marchewka-Bartkowiak, Reguły fiskalne, s. 5–7).

84 W swej pierwotnej wersji tymczasowa reguła wydatkowa stanowiła, iż: „Kwota wydatków budżetu państwa na zadania publiczne nie może być większa niż kwota środków planowanych na ich realizację w roku poprzednim powiększona w stopniu odpowiadającym prognozie średniorocznego wskaźnika cen towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok budżetowy, przyjętego w założeniach stanowiących podstawę do prac nad projektem ustawy budżetowej, zgodnie z ustawą z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080 z późn. zm.), powiększonego o punkt procentowy

85 W 2013 r., na mocy ustawy z r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1646 ze zm.) uchylono przepisy art. 112a u.f.p. (tymczasowej reguły wydatkowej), wprowadzając do u.f.p. art. 112aa – stabilizującą regułę wydatkową, w swej formie zbliżoną już do reguły obowiązującej obecnie. W latach 2014–2015 art. 112aa u.f.p. był trzykrotnie nowelizowany. Zmianom uległy zarówno formuły określające limit wydatków, jak i podmiotowy zakres stosowania formuły – w szczególności przez włączenie do wykazu instytucji objętych formalnie limitem wydatków wyznaczanym przez regułę wydatkową Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Podkreślić należy, że włączenie do zakresu podmiotowego reguły Bankowego Funduszu Gwarancyjnego oraz funduszy utworzonych, powierzonych lub przekazanych Bankowi Gospodarstwa Krajowego na podstawie odrębnych ustaw powoduje, że zakres ten wykracza poza ramy sektora finansów publicznych określone w art. 9 FinPublU.

86 Warto również podkreślić, że w okresie od 1. 1. 2011 r. do 28. 12
Warto również podkreślić, że w okresie od r. do r. obowiązywał art. 112c FinPublU statuujący restrykcję finansową, która w założeniu uzupełniać miała tymczasową regułę wydatkową. W myśl powołanej regulacji od dnia skierowania do RP zaleceń, o których mowa w art. 126 ust. 7 TfUE, do dnia ich uchylenia RM nie mogła przyjmować projektów ustaw określających zwolnienia, ulgi i obniżki, których skutkiem finansowym mogło być zmniejszenie dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów oraz projektów powodujących zwiększenie wydatków, o których mowa w art. 112a ust. 2, wynikających z obowiązujących przepisów. Podstawowym celem powołanej regulacji było obniżenie deficytu sektora finansów publicznych poprzez ograniczenie swobody politycznej RM w zakresie projektowania ustaw, w oparciu o które realizowane są dochody jednostek sektora finansów publicznych oraz ustaw stanowiących podstawę wydatkowania środków publicznych.

87 Obecnie zasadniczym celem wprowadzenia do ustawy o finansach publicznych art. 112aa u.f.p., którego treść projektodawcy ustawy nazwali "stabilizującą regułą wydatkową" (takie określenie nowej reguły przyjęto w uzasadnieniu rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmowy VII kadencji, Nr 1789, skierowany do Sejmu r.), jest wzmocnienie makroekonomicznej dyscypliny finansowej poprzez rozszerzenie katalogu instrumentów służących ograniczeniu wzrostu zadłużenia państwa i utrzymaniu akceptowalnego poziomu deficytu sektora finansów publicznych.

88 Innymi słowy - Zgodnie z treścią Uzasadnienia do projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Druk sejmowy Nr 1789) stabilizująca reguła wydatkowa w założeniu ma mieć charakter antycykliczny. W największym uproszczeniu oznacza to, że w okresie dobrej koniunktury wydatki mają rosnąć wolniej niż PKB, zaś w okresie spowolnienia gospodarczego szybciej. I tak, w okresie nieprzekraczania określonych kryteriów stabilności, kwota wydatków będzie rosła w średniookresowym tempie wzrostu PKB, przy czym punktem wyjścia przy wyznaczaniu wydatków na dany rok będzie kwota wydatków z roku poprzedniego. Tak wyznaczana baza będzie następnie przemnażana przez wskaźnik średniookresowej dynamiki wartości PKB w cenach stałych określony w projekcie ustawy budżetowej na dany rok oraz prognozowany w projekcie ustawy budżetowej na dany rok średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych na dany rok, z uwzględnieniem wielkości korekty kwoty wydatków określonej w projekcie ustawy budżetowej na dany rok oraz prognozowanej wartości ogółem działań dyskrecjonalnych w zakresie podatków i składek na ubezpieczenia społeczne planowanych na dany rok. Dodać należy, że powyższa formuła została określona w pierwszym ze wzorów zawartych w ust. 1 art. 112aa. Obliczone w powyższy sposób tempo wzrostu podlegać będzie korekcie w sytuacji przekroczenia kryteriów stabilności średniookresowej.

89 Schemat wyliczenia limitu wydatków według stabilizującej reguły wydatkowej Źródło: Uzasadnienie do projektu ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw, Druk sejmowy VII kadencji, Nr 1789, s. 25

90 Reguły fiskalne w ustawie o finansach publicznych Stabilizacyjna reguła wydatkowa ( UFP 112 aa)
Art. 112aa.  1. Kwota wydatków na dany rok : Organów władzy i administracji publicznej, sądów i trybunałów, organów kontroli i ochrony prawa Jednostek samorządu terytorialnego Jednostek budżetowych KRUS NFZ Funduszy celowych obsługiwanych przez BGK ………………….. jest obliczana według wzoru: Wydatki planowane na przyszły rok (R) = Wydatki zeszłoroczne (R-1) X prognozowany współczynnik inflacji X [wskaźnik kształtowania się PKB w poprzednich ośmiu latach budżetowych + korekta wydatków] + prognozowana wielkość wydatków dyskrecjonalnych W powyższym wzorze nie uwzględnia się środków europejskich, ani wzajemnych przepływów finansowych (dotacje, subwencje) między ww. podmiotami UWAGI: Po obliczeniu wyniku według podanego wzoru należy odjąć od niego prognozowane wydatki JST, samorządowych jednostek budżetowych organów autonomii budżetowej oraz NFZ. Obliczona kwota stanowi nieprzekraczalny limit wydatków organów władzy, administracji publicznej, sądów i trybunałów, a także państwowych jednostek budżetowych, KRUS i funduszy zarządzanych przez BGK Korekta wydatków wyniesie -2 pkt. proc., jeżeli deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych przekroczy 3 proc. PKB (z uwzględnieniem kosztów reformy emerytalnej obliczonych zgodnie z ESA) lub państwowy dług publiczny przekroczy 48 proc. PKB. Korekta wyniesie -1,5 pkt. proc., gdy państwowy dług publiczny znajdzie się w przedziale proc. PKB. Jeżeli dług i deficyt ukształtują się poniżej progów, ale suma różnic wyniku nominalnego sektora instytucji rządowych i samorządowych od średniookresowego celu budżetowego przekroczy -/+6 proc. PKB, to korekta będzie opiewała na -/+ 1,5 pkt. proc. Korekta -/+1,5 pkt. proc. zostanie zawieszona w razie prognozowanych tzw. złych/dobrych czasów, czyli gdy prognozowana dynamika realnego PKB na rok n będzie niższa/wyższa od średniej ośmioletniej o ponad 2 pkt. proc. Działania dyskrecjonalne (władcze) – wymagane przez UE ( rozporządzenie nr 1466/97/WE w sprawie wzmocnienia nadzoru pozycji budżetowych) działania podejmowane przez państwo członkowskie w celu osiągnięcia równowagi / nadwyżki budżetowej [3] Równowaga budżetowa

91 Czym jest i jak należy rozumieć Wieloletni Plan Finansowy Państwa ?
Praca domowa: Czym jest i jak należy rozumieć Wieloletni Plan Finansowy Państwa ?