WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

Prezentacja na temat: "WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO"— Zapis prezentacji:

1 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO
WNS KUL 2018 (ekonomia) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

2 KAS: Krajowa Administracja Skarbowa (utworzona z dniem 1 marca 2017 roku)
Administracja podatkowa, czyli: 16 Izb Skarbowych 400 Urzędów Skarbowych Służba Celna czyli: 16 Izb Celnych 45 Urzędów Celnych 143 Oddziały Celne Kontrola Skarbowa czyli: 16 Urzędów Kontroli Skarbowej 8 Zamiejscowych UKS KAS 16 Izb Administracji Skarbowej 16 Urzędów Celno – Skarbowych 45 Delegatury UCS Ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej Art.. 11. 1. Organami KAS są: minister właściwy do spraw finansów publicznych; Szef Krajowej Administracji Skarbowej (nadzór nad KAS) dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (indywidualne interpretacje podatkowe) dyrektor izby administracji skarbowej; naczelnik urzędu skarbowego; naczelnik urzędu celno-skarbowego. Krajowa Informacja Skarbowa WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

3 Organy podatkowe – kompetencje (na przykładzie naczelnika urzędu skarbowego)
WIERZYCIEL PODATKOWY ( Skarb Państwa v JST) ORGAN PODATKOWY PODATNIK 1. Ustalenie roszczeń podatkowych Zapłata podatku 2. Wymiar podatku Podporządkowanie się władztwu administracyjnemu 3. Pobór podatku 1 WYMIAR PODATKU ( WYDAWANIE I DORĘCZANIE DECYZJI PODATKOWYCH) 2 POBÓR PODATKU ( W TYM: ZABEZPIECZENIE WYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ PODATKOWYCH + PROWADZENIE EGZEKUCJI PODATKOWEJ) 3 EWIDENCJONOWANIE PODATNIKÓW (M.IN. NADAWANIE NIP) 4 WYDAWANIE ZAŚWIADCZEŃ PODATKOWYCH 5 PROWADZENIE KONTROLI PODATKOWEJ I CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCYCH 6 ROZPOZNAWANIE, WYKRYWANIE, ZWALCZANIE PRZESTĘPSTW KARNO-SKARBOWYCH 7 WSPÓŁPRACA Z ORGANAMI PODATKOWYMI INNYCH PAŃSTW UE WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

4 Organy podatkowe – struktura
PAŃSTWOWE (RZĄDOWE) ORGANY PODATKOWE SAMORZĄDOWE ORGANY PODATKOWE 2 instancja (ORD: organ wyższego stopnia) Dyrektor Izby Administracji Skarbowej Samorządowe Kolegium Odwoławcze 1 instancja (ORD: organ podatkowy) Naczelnik Urzędu Skarbowego Naczelnik Urzędu Celno - Skarbowego Wójt, burmistrz, prezydent miasta Starosta powiatu – Marszałek województwa Właściwość rzeczowa Podatki państwowe (PIT, CIT, VAT) Podatki państwowe (Akcyza, od gier) Podatki gminne, z wyjątkiem trzech: Karta podatkowa PCC Podatek od spadków i darowizn (brak podatków powiatowych i wojewódzkich) *zob. też ORD 13a - specorgany podatkowe WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

5 Właściwość organów podatkowych
WŁAŚCIWOŚĆ RZECZOWA Zdolność danego organu podatkowego do rozpoznania sprawy…… WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA … na terenie danej jednostki podziału administracyjnego kraju…. WŁAŚCIWOŚĆ FUNKCJONALNA … w kierunku podjęcia rozstrzygnięcia podatkowego lub jego weryfikacji ORDYNACJA PODATKOWA Art. 18. § 1. Jeżeli w trakcie roku podatkowego lub określonego w odrębnych przepisach innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo za ten okres rozliczeniowy pozostaje ten organ podatkowy, który był właściwy w pierwszym dniu roku podatkowego lub okresu rozliczeniowego. Art. 18a. Jeżeli po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego nastąpi zdarzenie powodujące zmianę właściwości miejscowej organu podatkowego, organem podatkowym właściwym miejscowo w sprawach dotyczących poprzednich lat podatkowych lub innych okresów rozliczeniowych jest organ właściwy po zaistnieniu tych zdarzeń, z zastrzeżeniem art. 18b. Art. 18b. Organy podatkowe właściwe w dniu wszczęcia postępowania podatkowego lub kontroli podatkowej pozostają właściwe w sprawie, której to postępowanie lub kontrola dotyczy, chociażby w trakcie postępowania lub kontroli nastąpiło zdarzenie powodujące zmianę właściwości. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

6 Jak ustalić właściwy organ podatkowy?
Właściwość rzeczowa Właściwość miejscowa Określana według przepisów ustaw szczegółowych np. ustawa o podatku węglowodorowym Art. 16.  Podatnik jest obowiązany bez wezwania składać właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego deklaracje miesięczne, (…) o wysokości osiągniętego zysku (poniesionej straty) od początku roku podatkowego, wysokości skumulowanych przychodów oraz skumulowanych wydatków kwalifikowanych i wpłacać na rachunek urzędu skarbowego zaliczki miesięczne (…) np. ustawa o podatku leśnym Art. 6 Organem podatkowym właściwym w sprawach podatku leśnego jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Ustalana ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę podatnika, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej - np. ustawa o podatkach i opłatach lokalnych Art. 7. Podatek od nieruchomości (…) ustala w drodze decyzji organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotów opodatkowania. - np. ustawa o podatku akcyzowym Art. 14. Właściwość miejscową (…) naczelnika urzędu celno-skarbowego ustala się ze względu na miejsce wykonania czynności lub wystąpienia stanu faktycznego, podlegających opodatkowaniu akcyzą - np. ustawa o grach hazardowych Art. 77 Właściwość miejscową organów podatkowych ustala się według (…) siedziby organu właściwego do udzielenia zezwolenia na urządzanie loterii fantowej lub gry bingo fantowe. - np. ustawa o podatku od niektórych instytucji finansowych Art. 9. 2. W przypadku braku możliwości ustalenia właściwego organu podatkowego ze względu na miejsce siedziby podatnika, właściwym organem podatkowym jest Naczelnik Drugiego Urzędu Skarbowego Warszawa-Śródmieście. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

7 Kompetencje podatkowe Szefa KAS oraz Ministra Finansów
Minister Finansów Szef KAS Prawotwórstwo Zaniechanie poboru podatków Zwolnienie płatników z obowiązku poboru podatków Przedłużanie terminów prawa podatkowego Ogłaszanie stawki odsetek za zwłokę Ustalanie zryczałtowanego wynagrodzenia płatników i inkasentów Określanie zunifikowanych wzorów e-deklaracji i innych formularzy Procedury podatkowe Wydawanie ogólnych interpretacji przepisów prawa podatkowego, a także ich: zmiana, uchylenie, stwierdzenie wygaśnięcia (ORD 14 e) Kształtowanie właściwości miejscowej organów podatkowych Ogólny nadzór w sprawach podatkowych Prowadzenie Krajowej Ewidencji Podatników Rozstrzyganie większości sporów kompetencyjnych (ORD 19) Ceny transakcyjne (ORD 20 a) GAAR (ORD 119 g) STIR (ORD 119 zg) Centralny rejestr zastawów skarbowych Centralny rejestr pełnomocnictw ogólnych Możliwość zmiany / uchylenia interpretacji ogólnej lub indywidualnej Wymiana informacji podatkowych z organami zagranicznymi + możliwość uzgodnienia kontroli jednoczesnych Podawanie do wiadomości publicznej zbiorczych danych dotyczących podatków (ORD 305) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

8 Schemat klasycznego postępowania podatkowego
CZAS TRWANIA [ terminy procesowe]: 1 INST= 1 MC [ gdy skomplikowane sprawy = 2 MC] 2 INST = 2 MC [gdy jest rozprawa = 3 MC] ORD 21 / 1 ustalająca zobowiązanie ( np. podatek rolny) ORD 21/3 określająca zobowiązanie ( np. zaległość podatkową) ORD 33 o zabezpieczeniu zobowiązania ORD 67a o ulgach w spłacie zobowiązania podatkowego ORD 108 o odpowiedzialności osoby trzeciej Zobacz też: ORD 141 – ponaglenie z powodu nieterminowego załatwienia sprawy Postępowanie podatkowe = sformalizowany zespół czynności organów podatkowych oraz stron, mający na celu ustalenie istnienia i zakresu roszczeń podatkowych Wszczęcie Postępowanie wyjaśniające Decyzja podatkowa WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

9 Kto jest stroną w postępowaniu?
ORD 133.  § 1. Stroną w postępowaniu podatkowym jest podatnik, płatnik, inkasent lub ich następca prawny, a także osoby trzecie, które z uwagi na SWÓJ INTERES PRAWNY żądają czynności organu podatkowego, do której czynność organu podatkowego się odnosi lub której interesu prawnego działanie organu podatkowego dotyczy. INTERES = pewien stan oczekiwania, określona potrzeba zachowania posiadanych już korzyści lub wyczekiwania na pojawienie się pewnego dobra: PRAWNY = interes zgodny z prawem i przez prawo chroniony FAKTYCZNY = stan, w którym ktoś jest bezpośrednio zainteresowany rozstrzygnięciem, lecz nie może tego poprzeć przepisami prawa Art. 133a. § 1. Organizacja społeczna może w sprawie dotyczącej innej osoby, za jej zgodą, występować z żądaniem: 1) wszczęcia postępowania, 2) dopuszczenia jej do udziału w postępowaniu - jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi tej organizacji i gdy przemawia za tym interes publiczny. § 2. Organ podatkowy, uznając żądanie organizacji społecznej za uzasadnione, postanawia o wszczęciu postępowania z urzędu lub o dopuszczeniu organizacji do udziału w postępowaniu. Na postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub dopuszczenia do udziału w postępowaniu organizacji społecznej służy zażalenie. § 3. Organizacja społeczna uczestniczy w postępowaniu na prawach strony. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

10 Pełnomocnictwo podatkowe
RODZAJ PEŁNOMOCNICTWA ZAKRES USTANOWIENIE OGÓLNE (dla pełnomocników zawodowych) Upoważnia do działania we wszystkich sprawach podatkowych oraz w innych sprawach należących do właściwości organów podatkowych Bez prawa do podpisywania deklaracji Wyłącznie w formie dokumentu elektronicznego do Centralnego Rejestru Pełnomocnictw Ogólnych (KAS) lub za pośrednictwem Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej SZCZEGÓLNE (dla pozostałych pełnomocników) Upoważnia do działania we wskazanej sprawie podatkowej lub innej wskazanej sprawie należącej do właściwości organu podatkowego Na piśmie, w formie dokumentu elektronicznego lub ustnie do protokołu. Pełnomocnictwo wywiera skutki od momentu zawiadomienia organu podatkowego! DO DORĘCZEŃ (jeśli strona nie ma pełnomocnika ogólnego ani szczególnego, a zmienia miejsce zamieszkania na adres poza UE lub w ogóle nie ma miejsca zamieszkania w PL) Tak jak przy szczególnym TYMCZASOWE SZCZEGÓLNE (dla osoby nieobecnej tymczasowo, w sprawie nie cierpiącej zwłoki) Wyznacza z urzędu organ podatkowy; w pierwszej kolejności członek rodziny osoby nieobecnej (pod warunkiem jego zgody), w drugiej – adwokat, radca prawny, doradca podatkowy WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

11 Jak wszcząć postępowanie?
na żądanie strony [zasada skargowości] [ przykłady: o ulgę w spłacie podatku, o stwierdzenie nadpłaty, wszystkie odwoławcze] moment wszczęcia: dzień doręczenia żądania organowi UWAGI: wniosek = żądanie merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy; strona sama nadaje bieg sprawie organ nie może odmówić wszczęcia, ani zaniechać czynności procesowych; powinien od razu przystąpić do procedowania, bez potrzeby wydawania jakiegoś potwierdzającego aktu Braki formalne – zobacz ORD 169 Niewłaściwość organu – zobacz ORD 170 Minimum formy (ORD 168 /2): nadawca identyfikator podatkowy adres do korespondencji treść wniosku podpis autora / pełnomocnika z urzędu, w formie postanowienia [ zasada oficjalności] [przykłady: nieujawnione dochody do opodatkowania PIT, odpowiedzialność osób trzecich, zabezpieczenie zobowiązań] moment wszczęcia: dzień doręczenia postanowienia stronie ZASADY DORĘCZANIA PISM PODATKOWYCH: PRZEZ: pocztę, pracowników organów podatkowych, upoważnione osoby albo za urzędowym poświadczeniem odbioru ( e-doręczenia) KOMU?: stronie lub jej przedstawicielowi GDZIE?: pod adresem miejsca zamieszkania lub adresem do doręczeń, w siedzibie organu podatkowego, w miejscu zatrudnienia lub prowadzenia DG, ostatecznie – w każdym miejscu, gdzie się adresata zastanie ( ORD 148) DORĘCZENIE ZASTĘPCZE: w przypadku nieobecności adresata w miejscu zamieszkania / pod adresem do doręczeń - pełnoletniemu domownikowi, sąsiadowi, zarządcy domu, dozorcy, gdy ten zobowiąże się oddać i podpisze pokwitowanie, a doręczyciel zostawi informację o doręczeniu (ORD 149) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

12 Zasady postępowania podatkowego
LEGALNOŚCI ORD 120. Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa norma konstytucyjna, skierowana do WSZYSTKICH ORGANÓW administracji publicznej dotyczy przepisów prawa POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO zarówno materialnego, jak i formalnego ma zastosowanie do WSZYSTKICH CZYNNOŚCI urzędowych (podejmowanie decyzji podatkowych, postępowanie dowodowe, uznanie administracyjne) BUDOWANIA ZAUFANIA DO ORGANÓW PODATKOWYCH – ORD 121, 125, 126 pełna i prawdziwa informacja o przepisach podatkowych (ale : IGNORANTIA IURIS NEMINEM EXCUSAT) IN DUBIO PRO TRIBUTARIO ( ORD 2a: Niedające się usunąć wątpliwości co do treści przepisów prawa podatkowego rozstrzyga się na korzyść podatnika) Przekonywanie podatnika, zamiast grożenia mu przymusem administracyjnym Kultura + profesjonalizm + życzliwość + cierpliwość urzędników Szybkość postępowania (TERMINY!!!) Wyłączanie pracowników [IUDEX SUSPECTUS, IUDEX INHABILIS] WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

13 Ochrona praw podatnika = budowanie zaufania do organów podatkowych
USTAWOWE TERMINY ZAŁATWIANIA SPRAW PRZEZ ORGANY PODATKOWE BEZWGLĘDNE: 1 mc ( w I instancji) 2 mc ( w I instancji w skomplikowanej sprawie) 2 mc ( w II instancji) 3 mc ( w II instancji, gdy przeprowadza się rozprawę) WZGLĘDNE: Niezwłocznie (natychmiast) Bez zbędnej zwłoki (bez nieuzasadnionego opóźniania) PRZESŁANKI WYŁĄCZENIA PRACOWNIKÓW ORGANÓW PODATKOWYCH Funkcjonariusz Służby Celno-Skarbowej, pracownik urzędu gminy (miasta), izby administracji skarbowej, Krajowej Informacji Skarbowej, urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz członek SKO, a także naczelnik urzędu skarbowego ( ORD 130 – 132) Iudex suspectus ( sędzia stronniczy) gdy sprawa dotyczy jego samego, gdy wcześniej brał udział w tej sprawie, osobisty stosunek do strony postępowania Iudex inhabilis ( sędzia niegodny) wszczęcie p-ko niemu postępowania karnego lub dyscyplinarnego WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

14 Ochrona praw podatnika = urzędowe interpretacje podatkowe (1)
INTERPRETACJA OGÓLNA INTERPRETACJA INDYWIDUALNA Minister Finansów KTO WYDAJE? Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej ( podatki pobierane przez państwowe organy podatkowe) oraz wójt, burmistrz, prezydent miasta ( w podatkach samorządowych) Zgodnie z prawem nie mogą tego robić organy administracji publicznej. KTO WNIOSKUJE? „zainteresowany” w swej indywidualnej sprawie w której nie toczy się: ◊ postępowanie podatkowe ◊ kontrola podatkowa ◊ kontrola celno - skarbowa ◊ RES IUDICATA kto oszuka – (1) naraża się na odpowiedzialność, jak za składanie fałszywych zeznań, (2) interpretacja wydana w takiej sprawie nie wywołuje skutków prawnych Interpretacja zawiera opis zagadnienia, wyjaśnienie sposobu stosowania interpretacji do tego zagadnienia i uzasadnienie prawne FORMALNOŚCI Wnioskodawca musi przedstawić: ● STAN FAKTYCZNY ● PYTANIE ● WŁASNE STANOWISKO [ bo interpretacja nie jest poradą prawną] Opłata: 40 złotych ( przy sprawach dot. podatków państwowych), istnieje możliwość zwrotu opłaty Brak przepisów co do wysokości opłaty za interpretację W, B, Pr M. Nieokreślony w przepisach; wydanie może nastąpić z urzędu lub na wniosek TERMIN WYDANIA Bez zbędnej zwłoki, nie później niż 3 miesiące od otrzymania wniosku Zgodnie bowiem z ORD 14 o = „MILCZĄCA INTERPRETACJA” = gdy nastąpi przekroczenie terminu do wydania INTERPRETACJI INDYWIDUALNEJ, uznaje się, że została wydana interpretacja uznająca prawidłowość stanowiska wnioskodawcy W Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów oraz w BIP PUBLIKACJA ● przesyłana organowi podatkowemu v organowi kontroli celno - skarbowej, który uczestniczył w danej sprawie ● publikacja w BIP ( z „wymazaniem” danych osobowych podatnika) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

15 Ochrona praw podatnika = urzędowe interpretacje podatkowe (2)
Interpretacja podatkowa nie jest źródłem prawa, ani decyzją administracyjną ani jej podstawą Interpretacje urzędowe nie są wiążące: … dla podatnika, który może zachować się sprzecznie z ich wskazówkami, … dla organów podatkowych, które mogą wydać decyzję wbrew wskazaniom interpretacji (ale wtedy muszą wyjaśnić przyczyny, dla których nie wzięły pod uwagę interpretacji oraz podać własne stanowisko na których oparły decyzję podatkową) … dla sądów administracyjnych, które rozpatrując wniosek podatnika mogą zmienić urzędową interpretację Interpretację podatkową (ale tylko indywidualną) podatnik może zaskarżyć do WSA. Zobacz też: ORD 14n – objaśnienia podatkowe i utrwalona praktyka interpretacyjna Obowiązuje zasada NIESZKODZENIA: zastosowanie się podatnika do interpretacji (przed jej zmianą, wygaśnięciem lub uchyleniem) nie może mu szkodzić (ORD 14 K) ORD 14 K § 3. W zakresie związanym z zastosowaniem się do interpretacji, która uległa zmianie, której wygaśnięcie stwierdzono, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, nie wszczyna się postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe, a postępowanie wszczęte w tych sprawach umarza się oraz nie nalicza się odsetek za zwłokę. ORD 14 M. § 1. Zastosowanie się do interpretacji, która następnie została zmieniona lub nie została uwzględniona w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej, POWODUJE ZWOLNIENIE Z OBOWIĄZKU ZAPŁATY PODATKU w zakresie wynikającym ze zdarzenia będącego przedmiotem interpretacji, jeżeli: 1) zobowiązanie nie zostało prawidłowo wykonane w wyniku zastosowania się do interpretacji, która uległa zmianie, lub interpretacji nieuwzględnionej w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej oraz 2) skutki podatkowe związane ze zdarzeniem, któremu odpowiada stan faktyczny będący przedmiotem interpretacji, miały miejsce po opublikowaniu interpretacji ogólnej albo po doręczeniu interpretacji indywidualnej. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

16 Ochrona praw podatnika = urzędowe interpretacje podatkowe (3)
styczeń luty marzec kwiecień WNIOSEK PODATNIKA DORĘCZENIE INT.IND OPUBLIKOWANIE INT. OG. TERMIN PŁATNOŚCI PODATKU A (zdarzenie przeszłe) TERMIN PŁATNOŚCI PODATKU B (zdarzenie przyszłe) W tym przypadku ochrona wąska = nie ma zwolnienia z zapłaty podatku A przed nadejściem INT W tym przypadku ochrona szeroka = jest zwolnienie z zapłaty podatku B, jeśli tak wynika z INT WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

17 Inne zasady postępowania podatkowego
ORD 126: zasada pisemności ( v załatwiania spraw w formie dokumentu elektronicznego, jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej) ORD 127: zasada dwuinstancyjności ORD 128: zasada trwałości decyzji ostatecznych Co to są decyzje ostateczne? zapadłe w ostatniej instancji, wszystkie od których nie służy odwołanie, jeśli w wyznaczonym terminie nie wniesiono odwołania, a terminu tego nie przywrócono. ORD 129: zasada jawności tylko dla stron ORD 123: zasada ( zapewnienia przez organ podatkowy) czynnego udziału stron w postępowaniu przejawia się m.in. w: obowiązku organu podatkowego zawiadamiania stron o wszczęciu postępowania, prawie do wielokrotnego przeglądania akt sprawy + robienie xero, notatek, prawie żądania przeprowadzania dowodu, prawie obecności w czasie przeprowadzania dowodów, prawie wypowiedzenia się co do materiału dowodowego przed wydaniem decyzji (ORD 200) prawie do żądania rozprawy przed organem II instancji (ORD 200a) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

18 Zasady postępowania dowodowego
ORD 123: ZASADA PRAWDY OBIEKTYWNEJ nakaz rozpatrzenia wszystkich dowodów, zagwarantowanie stronom prawa przeprowadzania wniosków dowodowych, udokumentowany stan faktyczny powinien stanowić pełną i logicznie spójną całość, ………wszystko po to, by odtworzyć rzeczywisty obraz sprawy i trafnie zastosować przepisy prawa Problem: na kim spoczywa ciężar dowodowy w postępowaniu podatkowym? ORD 180: ZASADA OTWARTEGO KATALOGU DOWODÓW ORD 187: ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW ORD 182: OBOWIĄZEK UCHYLENIA TAJEMNICY BANKOWEJ NA ŻĄDANIE ORGANU PODATKOWEGO ORD 193: ZASADA DOMNIEMANIA RZETELNOŚCI I NIEWADLIWOŚCI KSIĄG PODATKOWYCH ORD 194: ZASADA DOMNIEMANIA PRAWIDŁOWOŚCI FORMALNEJ DOKUMENTÓW URZĘDOWYCH DOMNIEMANIE = zakaz określania w postępowaniu podatkowym elementów mających wpływ na wysokość podatku bez uprzedniego stwierdzenia prowadzenia ksiąg w sposób wadliwy lub nierzetelny lub bez wcześniejszego zakwestionowania prawdziwości dokumentów urzędowych ORD 293: OBOWIĄZEK ZACHOWANIA TAJEMNICY SKARBOWEJ w aktach postępowania podatkowego w indywidualnych dokumentach w wynikach kontroli podatkowej Dane te ujawnia się tylko na żądanie określonym organom Złamanie tajemnicy skarbowej – zobacz ORD 306 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

19 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO
Decyzja podatkowa Decyzja = indywidualny akt administracyjny, który kształtuje sytuację materialnoprawną strony postępowania albo kończy postępowanie przez rozstrzygnięcie, które wywołuje skutki procesowe powodujące zakończenie sprawy. ORD 210. § 1. DECYZJA ZAWIERA: 1] OZNACZENIE ORGANU PODATKOWEGO, (funkcja informacyjna, służy do weryfikacji właściwości miejscowej, rzeczowej i instancyjnej; jeżeli niewłaściwy organ wydał tę decyzję – przesłanka stwierdzenia jej nieważności) 2] DATĘ JEJ WYDANIA, ( funkcja informacyjna, ale jej brak nie jest istotny dla skutków prawnych decyzji) 3] OZNACZENIE STRONY (brak taki może mieć charakter pozorny, gdy z treści decyzji wynika jednoznacznie, do kogo ona się odnosi; chyba że decyzja jest skierowana do osoby niebędącej stroną – wówczas: przesłanka stwierdzenia jej nieważności) 4] POWOŁANIE PODSTAWY PRAWNEJ, (w sposób precyzyjny, z dokładnością do konkretnej jednostki podziału przepisu prawnego – artykuł, ustęp, punkt, litera, paragraf) 5] ROZSTRZYGNIĘCIE (tzw. osnowa decyzji, kwintesencja decyzji – jasne i precyzyjne, jednoznaczne i pełne; musi być tak sformułowane, aby wyraźnie z niej wynikało jakie obowiązki, za jaki okres i w jakiej kwocie zostały nałożone na adresata decyzji) 6] UZASADNIENIE FAKTYCZNE I PRAWNE (zobacz ORD 210 § 4 oraz § 5) 7] POUCZENIE O TRYBIE ODWOŁAWCZYM - JEŻELI OD DECYZJI SŁUŻY ODWOŁANIE, 8] PODPIS OSOBY UPOWAŻNIONEJ, Z PODANIEM IMIENIA I NAZWISKA ORAZ STANOWISKA SŁUŻBOWEGO Zobacz też: ORD 212 – od kiedy decyzja podatkowa jest wiążąca? Zobacz też: ORD 253 – kiedy można uchylić / zmienić decyzję? WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

20 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO
Odwołania od decyzji TREŚĆ ODWOŁANIA: ZARZUT ŻĄDANIE DOWÓD /dowody/ NA POPARCIE ZARZUTU CECHY ODWOŁANIA: Przysługuje STRONIE oraz SPADKOBIERCOM strony (ORD 103) Wnosi się je na piśmie / ustnie do protokołu / przez portal podatkowy / przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu podatkowego Jest DEWOLUTYWNE (przenosi sprawę do organu wyższego stopnia, wyjątek – ORD 221 a oraz ORD 226) Obowiązuje ZAKAZ REFORMATIONIS IN PEIUS, chyba że decyzja RAŻĄCO narusza prawo lub interes publiczny (zob. ORD 234) Czy jest SUSPENSYWNE (wstrzymujące wykonanie decyzji)? 3 A. decyzja nieostateczna ( np. gdy nie upłynął jeszcze termin odwołania lub gdy w ciągu 14 dni strona wniosła odwołanie), nakładająca na stronę obowiązek podlegający wykonaniu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji ( a takim są wpłaty danin publicznych), nie podlega wykonaniu, chyba że decyzji nadano rygor natychmiastowej wykonalności. [zobacz ORD 239 b – gdy organ podatkowy posiada informacje, z których wynika, że wobec strony toczy się postępowanie egzekucyjne w zakresie innych należności pieniężnych lub gdy strona nie posiada majątku o wartości odpowiadającej wysokości zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę, na którym można ustanowić hipotekę przymusową lub zastaw skarbowy, które korzystałyby z pierwszeństwa zaspokojenia, lub gdy strona dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku znacznej wartości, lub gdy okres do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3 miesiące] 3 B. decyzja ostateczna podlega wykonaniu, chyba że wstrzymano jej wykonanie. [zobacz ORD 239 f] WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

21 Schemat procedury odwoławczej
Max. 14 dni* Max. 1 mc. Doręczenie decyzji organu podatkowego Wniesienie odwołania do organu podatkowego Wydanie nowej decyzji ( tryb autokontroli) Max. 14 dni Organ odwoławczy: Badanie odwołania pod kątem formalnym Badanie odwołania pod kątem merytorycznym Max. 2 m-ce Utrzymanie w mocy decyzji organu 1 inst. Uchylenie decyzji organu 1 instancji Umorzenie postępowania odwoławczego + wydanie nowej decyzji (decyzja REFORMATORYJNA) + zwrot sprawy do organu 1 inst. (decyzja KASACYJNA) *Zobacz też: ORD 162: jak przywrócić termin, który upłynął? + umorzenie całego postępowania WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

22 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO
TRANSFER PRICING WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO 22

23 Podmioty powiązane - porozumienia w sprawie TRANSFER PRICING ( zob. art. 20 a i nast. ORD)
Wniosek przedsiębiorcy („podmiotu krajowego”) do Szefa KAS Celem jest uzyskanie zgody na stosowanie proponowanej ceny transakcyjnej i uchylenie groźby zastosowania procedury w sprawie przerzuconych dochodów Wniesienie opłaty ( od 500 zł do zł) Konsultacje Spotkania uzgodnieniowe Analiza dokumentów Analiza przepisów prawa Decyzja Szefa KAS w zakresie porozumienia cenowego Decyzja pozytywna = przedsiębiorcy mogą stosować cenę transakcyjną w okresie 5 lat, z prawem do odnowienia na kolejny okres < 5 lat WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

24 GAAR (General Anti-Avoidance Rule)
Tax evasion Uchylanie się od opodatkowania Przestępstwa i wykroczenia podatkowe Tax avoidance Unikanie opodatkowania Działanie w granicach prawa („optymalizacja podatkowa”, „planowanie podatkowe”, „oszczędności podatkowe”) Przykłady TAX AVOIDANCE Wykorzystywanie luk w prawie, Nadużywanie preferencji podatkowych, Korzystanie z rajów podatkowych (tax havens) Tworzenie sztucznych, skomplikowanych konstrukcji prawnych (umowy) i organizacyjnych (spółki)……. …. dla osiągnięcia korzyści sprzecznych z celem przepisów podatkowych / zasadą równości przedsiębiorców / powszechności podatkowej *** GAAR umożliwia organom fiskalnym pominięcie podatkowych skutków sztucznej konstrukcji prawnej zastosowanej przez podatnika w celu eliminacji / redukcji ciężaru podatkowego WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

25 GAAR – uproszczony schemat (zobacz: ORD 119a – 119l)
Podmiot X Podmiot Y 1) Umowa handlowa / czynność prawna / czynność faktyczna SZEF KAS ( z prawem konsultacyjnej opinii ze strony Rady ds. Unikania Opodatkowania) 2) Wątpliwość = czy celem 1) była korzyść podatkowa w rozumieniu ORD 119 e ? 3) Następuje wszczęcie lub przejęcie postępowania podatkowego, jeśli w sprawie ustalenia / określenia zobowiązania (zaległości, nadpłaty, zwrotu, straty, odpowiedzialności) może być wydana decyzja z zastosowaniem GAAR. Jaki jest finał tego postępowania? 4A) Jeśli odpowiedź na pytanie 2) brzmi NIE = postępowanie się umarza lub oddaje organowi, od którego Szef KAS je przejął (ORD 119k) 4B) Jeśli odpowiedź na pytanie 2) brzmi: TAK, BYŁ TO JEDYNY CEL czynności 1) = czynność tę UZNAJE SIĘ ZA NIEBYŁĄ, a jej prawdziwe skutki prawne określa się na podstawie stanu rzeczy, jaki zaistniałby, gdyby tej czynności nie dokonano (zobacz: ORD 119a/ 5) TAK, BYŁ TO JEDEN Z CELÓW czynności 1) = następuje REKLASYFIKACJA, tzn. (prawdziwe) skutki prawne czynności 1) określa się na podstawie takiego stanu rzeczy jaki mógłby zaistnieć, gdyby dokonano czynności odpowiedniej (zobacz: ORD 119a / 2) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

26 GAAR – ujęcie normatywne
„Sztuczny” vs „odpowiedni” sposób działania Kiedy nie stosuje się przepisów o GAAR? (zobacz: ORD 119 b) ORD 119a § 3. Za odpowiednią uznaje się czynność, której podmiot mógłby w danych okolicznościach dokonać, jeżeli działałby rozsądnie i kierował się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. ORD 119c. § 1. Sposób działania uznaje się za sztuczny, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności należy przyjąć, że nie zostałby zastosowany przez podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. 1) jeżeli korzyść podatkowa lub suma korzyści podatkowych osiągniętych przez podmiot z tytułu czynności nie przekracza w okresie rozliczeniowym 100 000 zł, a w przypadku podatków, które nie są rozliczane okresowo - jeżeli korzyść podatkowa z tytułu czynności nie przekracza 100 000 zł; 2) do podmiotu, który uzyskał opinię zabezpieczającą - w zakresie objętym opinią (….) 3) do podmiotu, którego wniosek o wydanie opinii zabezpieczającej nie został załatwiony w terminie (….) 4) do podatku od towarów i usług oraz do opłat i niepodatkowych należności budżetowych; 5) jeżeli zastosowanie innych przepisów prawa podatkowego pozwala na przeciwdziałanie unikaniu opodatkowania. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

27 Co może zrobić podatnik w sprawie GAAR?
Złożyć odwołanie od decyzji w sprawie reklasyfikacji lub uchylenia skutków prawnych czynności prawnej wówczas: obligatoryjna opinia Rady ds. Unikania Opodatkowania Jeśli nie jest bezpośrednio stroną postępowania w sprawie GAAR, ale uczestniczył w czynnościach, których skutki prawne określił (na nowo) szef KAS – ma prawo do korekty swojej deklaracji, do wniosku o nadpłatę lub zwrot podatku (zobacz: ORD 119 j) Wystąpić o opinię zabezpieczającą do szefa KAS, w razie odmowy wydania podatnik może skarżyć to do WSA (zobacz: ORD 119w – 119z) OPINIA POZYTYWNA = immunitet dla wnioskodawcy ODMOWA WYDANIA OPINII= prawo skargi do WSA NIEWYDANIE OPINII W TERMINIE = „milcząca zgoda” Szef KAS bada sprawę w terminie 6 miesięcy Przed wydaniem decyzji z zastosowaniem art. 119a Szef KAS wyznacza stronie czternastodniowy termin do wypowiedzenia się w sprawie zebranego materiału dowodowego, przedstawiając ocenę prawną sprawy i pouczając o prawie skorygowania deklaracji. Wniosek podatnika o wydanie opinii zabezpieczającej + opis czynności, jej celów i skutków podatkowych + dokumenty + wpisowe ( zł) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

28 Procedura zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych
CEL: Zagwarantowanie środków płatniczych na pokrycie należności podatkowych PRZEDMIOT: Cały majątek podatnika PRZESŁANKA: uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE KONTROLA PODATKOWA POSTĘPOWANIE PODATKOWE DECYZJA O ZARZĄDZENIU ZABEZPIECZENIA wybór trybu dokonania zabezpieczenia TRYB USTAWY o POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM W ADMINISTRACJI TRYB ORDYNACJI PODATKOWEJ (urzędowe zabezpieczenie) (dobrowolne zabezpieczenie, na wniosek podatnika) DECYZJA O DOKONANIU ZABEZPIECZENIA ZAJĘCIE ZABEZPIECZAJĄCE BLOKADA RACHUNKU BANKOWEGO HIPOTEKA PRZYMUSOWA ZASTAW SKARBOWY GWARANCJA BANKOWA WESKEL WŁASNY Z AKCEPTEM BANKU WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

29 Procedura zabezpieczenia wykonania zobowiązań podatkowych (ORD 33 i nast.)
CEL: Zagwarantowanie środków płatniczych na pokrycie należności podatkowych PRZEDMIOT: Cały majątek podatnika (lub innego zobowiązanego) PRZESŁANKA: uzasadniona obawa niewykonania zobowiązania podatkowego CZYNNOŚCI SPRAWDZAJĄCE KONTROLA PODATKOWA POSTĘPOWANIE PODATKOWE DECYZJA O ZARZĄDZENIU ZABEZPIECZENIA wybór trybu dokonania zabezpieczenia TRYB USTAWY o POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM W ADMINISTRACJI TRYB ORDYNACJI PODATKOWEJ (urzędowe zabezpieczenie) (dobrowolne zabezpieczenie, na wniosek podatnika) Zobacz też: ORD 33 D/2 DECYZJA O DOKONANIU ZABEZPIECZENIA ZAJĘCIE ZABEZPIECZAJĄCE BLOKADA RACHUNKU BANKOWEGO HIPOTEKA PRZYMUSOWA ZASTAW SKARBOWY * GWARANCJA BANKOWA * PORĘCZENIE BANKOWE * WESKEL WŁASNY Z AKCEPTEM BANKU * DYSPOZYCJA DO LOKATY TERMINOWEJ WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

30 Hipoteka podatkowa (ORD 34 – 39) i zastaw skarbowy (ORD 42- 46)
Podobieństwa Ograniczone prawa rzeczowe Przymusowy charakter Ustanawiane na rzecz SP / JST względem wszystkich typów dłużników podatkowych Przywilej pierwszeństwa wierzycieli hipotecznych i zastawnych Dodatkowo: USTAWA O KSIĘGACH WIECZYSTYCH I HIPOTECE ART. 74: Wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką, bez względu na ograniczenie odpowiedzialności dłużnika wynikające z prawa spadkowego. Prawo bezpośredniej skuteczności (akcesoryjność) Hipoteka podatkowa RÓŻNICE Zastaw skarbowy 1. Nieruchomości (również części ułamkowe i współwłasność) 2. Prawa: użytkowania wieczystego, ograniczone spółdzielcze 3. Subintabulat 4. Statek morski Przedmiot Ruchomości powyżej zł ( kwota corocznie waloryzowana o wskaźnik inflacji; na rok 2018 jest to zł) Wpis do księgi wieczystej ( dokonany przez sąd) Powstanie prawa Wpis do rejestru zastawów skarbowych (rejestr elektroniczny, prowadzony przez Szefa KAS; zobacz też: ORD 46 C-D) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

31 Zabezpieczenie dobrowolne: gwarancja bankowa
4. Żądanie wypłaty sumy gwarantowanej i jego realizacja 3. Umowa gwarancji bankowej BANK GWARANT BENEFICJENT GWARANCJI (fiskus) 5. Regres (gwarancja nie jest akcesoryjna względem umowy głównej) 2. List gwarancyjny 1. Umowa zlecenia udzielenia gwarancji 0. Zobowiązanie główne (podatkowe) ZLECENIODAWCA GWARANCJI (podatnik) PR BANK Gwarancją bankową jest jednostronne zobowiązanie banku-gwaranta, że po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być stwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji - bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku. 2. Udzielenie i potwierdzenie gwarancji bankowej następuje na piśmie pod rygorem nieważności. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

32 Zabezpieczenie VAT: towary wrażliwe Zobacz: ORD 33 B /3, ORD 117 B, art. 105 a ustawy o podatku od towarów i usług Możliwym jest dokonanie zabezpieczenia na majątku podatnika NA RZECZ KTÓREGO DOKONANO dostawy towarów wrażliwych w rozumieniu ustawy o PTU, po doręczeniu mu decyzji orzekającej o odpowiedzialności podatkowej za zaległości podatkowe podmiotu dokonującego na jego rzecz dostawy towarów, JEŻELI ZACHODZI UZASADNIONA OBAWA, ŻE ZOBOWIĄZANIE NIE ZOSTANIE PRZEZ DOSTAWCĘ WYKONANE, a w szczególności gdy dostawca trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań o charakterze publicznoprawnym lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję; Towary wrażliwe w rozumieniu PTU: stalowe, żeliwne, miedziane: rury, kraty, siatki, ogrodzenia, paliwa silnikowe aparaty fotograficzne dyski twarde NUS - WIERZYCIEL Zobowiązanie podatkowe (VAT) DOSTAWCA TOWARÓW WRAŻLIWYCH Umowa sprzedaży Odpowiedzialność osoby trzeciej NABYWCA TOWARÓW WRAŻLIWYCH Nabywca może być odpowiedzialny jak dłużnik solidarny z dostawcą , jeżeli: Nabywca ma status podatnika VAT Wartość dostawy od tego samego dostawcy > zł w danym miesiącu W momencie dostawy nabywca wiedział / miał uzasadnione podstawy by przypuszczać że podatek od tej dostawy nie zostanie w całości / w części przekazany do nUS Egzoneracja: złożenie kaucji gwarancyjnej ( 3 mln zł lub 10 mln zł) przez nabywcę w formie depozytu pieniężnego albo gwarancji bankowej na rzecz właściwego nUS WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

33 VAT Reverse charge: odwrotne obciążenie (art. 17 ust. 1 pkt 7 i nast
VAT Reverse charge: odwrotne obciążenie (art. 17 ust. 1 pkt 7 i nast. ustawy) Dotyczy dostawy takich towarów jak: Wyroby stalowe Złoto, srebro, platyna, aluminium, cyna, miedź Notebooki Konsole Smartfony Odpady i surówce wtórne Pełna lista – załącznik nr 11 do ustawy o VAT We wszystkich tych przypadkach, jeżeli: Dostawca i nabywca są podatnikami czynnymi VAT Żaden z nich nie był zwolniony z VAT Przy towarach ABC wartość transakcji była > złotych ….. obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy, który samodzielnie musi rozliczyć VAT jako podatnik. Uwaga! Reverse charge to nie do końca to samo, co opodatkowanie dostawy towarów wrażliwych ( lista w załączniku nr 13), gdzie nabywcę tych towarów po spełnieniu określonych przesłanek (art. 105 ustawy o VAT) traktuje się jako osobę trzecią wobec dostawcy, a więc jako dłużnika solidarnego w rozumieniu ORD 117 b. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

34 Uszczelnianie systemu VAT
Analizator JPK = system teleinformatyczny wspierający wykrywanie faktur dokumentujących czynności fikcyjne Split payment = podzielenie płatności za dostarczone towary lub wyświadczone usługi na kwotę netto, która wpłacana jest przez nabywcę na konto dostawcy lub usługodawcy, oraz kwotę podatku, która trafia bezpośrednio na odrębne konto VAT. Zobacz: art. 108a ustawy o VAT System monitorowania drogowego przewozu towarów wrażliwych STIR (System Teleinformatyczny Izby Rozliczeniowej) = przetwarzanie danych w celu przeciwdziałania wykorzystywaniu działalności banków i SKOK do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, ponadto: analiza ryzyka wystąpienia takich działań + możliwość blokady rachunku bankowego na żądanie szefa KAS Zobacz: ORD 119zg i nast. Pakiet paliwowy: obowiązek zapłaty podatku z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia paliw silnikowych powstaje w ciągu 5 dni od momentu wprowadzenia paliwa do kraju, prawo do odliczenia podatku z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia paliw silnikowych powstaje w momencie wymagalności podatku należnego, wpłacony w danym okresie rozliczeniowym podatek należny z tytułu wewnątrzwspólnotowego nabycia paliwa będzie odpowiednio pomniejszał podatek należny do zapłaty lub powiększał kwotę nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do zwrotu lub będzie do przeniesienia na następny okres rozliczeniowy, w przypadku wewnątrzwspólnotowego nabycia paliw silnikowych poza procedurą zawieszenia poboru akcyzy obowiązek zapłaty podatku powstaje zasadniczo niezwłocznie, tj. z chwilą przemieszczenia na terytorium kraju, WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

35 Procedury dotyczące ustalenia odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe
1 Czy wiadomo, kim jest podatnik? Czy ma majątek wystarczający na spłatę długów podatkowych? 2 TAK – Art. 26 Ordynacji podatkowej: „Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe” 3 NIE – Podatnik nie istnieje – organ podatkowy szuka następców podatkowych (spadkobierców, zapisobierców lub firmy powstałe z przekształcenia starej firmy) , aby decyzją podatkową przenieść na nich odpowiedzialność podatkową 4 NIE – Podatnik nadal funkcjonuje, a powstały już zaległości podatkowe = organ podatkowy może w drodze decyzji powołać do odpowiedzialności osoby trzecie względem podatnika WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

36 SYSTEM I: Odpowiedzialność podatnika
ORD 26: Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za zobowiązania podatkowe. Odpowiedzialność podatnika powstaje EX LEGE wraz z powstaniem zobowiązania podatkowego i trwa do momentu jego wygaśnięcia Odpowiedzialność podatnika ma charakter osobisty i nie zależy od: wielkości posiadanego majątku, wielkości posiadanego majątku a wysokości zobowiązania podatkowego, sposobu nabycia składników majątku, czasu nabycia składników majątku, czasu nabycia składników majątku a momentu powstania zobowiązania podatkowego, czasu nabycia składników majątku a upływu terminu płatności podatku. Zakres odpowiedzialności podatnika wynika z ustawy i nie może być ograniczony ani zniesiony jakąkolwiek umową czy decyzją urzędową. WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

37 Odpowiedzialność małżonka podatnika (1)
Stan faktyczny: Ustrój rozdzielności majątkowej (INTERCYZA – zob. KRIOP 47) Mąż jest dłużnikiem podatkowym Majątek odrębny męża Majątek odrębny żony Zakres odpowiedzialności podatkowej (do czego uprawniony jest wierzyciel? do czego zobowiązany jest dłużnik?) Uwaga 1: ORD 29/2: intercyza działa ex nunc Uwaga 2: ORD 111/4 : w sytuacji współdziałania małżonków przy DG intercyza ich nie ratuje! WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

38 Odpowiedzialność małżonka podatnika (2)
Stan faktyczny: Ustrój wspólności majątkowej Mąż jest dłużnikiem podatkowym Majątek odrębny męża Majątek dorobkowy (wspólny) Majątek odrębny żony Zakres odpowiedzialności podatkowej Zobacz też: KRIOP 31,35 – majątek wspólny, KRIOP 33 – majątek odrębny WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

39 Odpowiedzialność byłego małżonka dłużnika podatkowego
Stan faktyczny: Rozwód / separacja W czasie małżeństwa – ustrój wspólności majątkowej W czasie małżeństwa – mąż był dłużnikiem Majątek odrębny męża Podzielony majątek dorobkowy Majątek odrębny żony Część dla męża Część dla żony Zakres odpowiedzialności podatkowej (zobacz: ORD 110) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

40 SYSTEM II: Odpowiedzialność płatnika / inkasenta
Płatnik: Inkasent: Oblicza Pobiera 1. Pobiera Wpłaca 2.Wpłaca ……….podatek podatnika W momencie pobrania podatku gaśnie odpowiedzialność podatnika, za wykonanie swojego zobowiązania ( wpłacenie podatku do organu podatkowego) odpowiedzialni - całym swoim majątkiem - stają się płatnik lub inkasent Powyższej zasady nie stosuje się, jeżeli odrębne przepisy stanowią inaczej albo jeżeli podatek nie został pobrany z winy podatnika; w tych przypadkach organ podatkowy wydaje decyzję o odpowiedzialności podatnika (zobacz też: ORD 30). PLUSY MINUSY Ryczałtowe wynagrodzenie za terminowe wykonywanie obowiązków ( płatnik = 0,3% podatku, inkasent = 0,1% podatku) Uwaga! W podatkach lokalnych Rady Gmin mogą dowolnie ustalać wynagrodzenie za inkaso Płatnik i inkasent są powoływani przez ustawy podatkowe ( nie przez umowę z podatnikiem ani nie przez decyzje urzędowe), więc nie mogą uchylić się od wykonywania swoich obowiązków i zmienić zakresu swej odpowiedzialności podatkowej Ulgi w spłacie zobowiązań podatkowych ( rozłożenie na raty lub odroczenie spłaty należności; ale bez prawa do umorzenia zaległości, potrącenia ORD 64-65, przeniesienia własności ORD 66) Odpowiedzialność osobista ( całym swoim majątkiem ), może też być przeniesiona na ich następców prawnych lub osoby trzecie Przepisy o nadpłacie podatkowej Egzekucja długów płatnika i inkasenta może objąć majątek dorobkowy ( jeżeli w małżeństwie jest ustrój wspólności majątkowej) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

41 SYSTEM III: Odpowiedzialność następców podatkowych
Następstwo podatkowe = przejście określonych praw ( do nadpłaty, do kontynuowania postępowania podatkowego) i obowiązków ( do zapłaty podatku, do złożenia deklaracji) z podmiotu, którego byt prawny gaśnie na jego sukcesora. Cechy następstwa podatkowego: o charakterze sukcesji uniwersalnej ( pod tytułem ogólnym) = mocą jednego zdarzenia prawnego wchodzi się w ogół praw i obowiązków poprzednika wynika z mocy samego prawa (ex lege) - zachodzi w każdym wypadku, gdy wystąpią przesłanki określone w odpowiednich przepisach, z tym jednak, że określenie zakresu odpowiedzialności danego podmiotu następuje w treści decyzji organu podatkowego OSOBY PRAWNE POWSTAŁE Z POŁĄCZENIA / PRZEKSZTAŁCENIA SIĘ OSÓB PRAWNYCH   Ordynacja podatkowa wyraża zasadę sukcesji uniwersalnej, ale ustawy szczegółowe lub ratyfikowane umowy międzynarodowe mogą modyfikować zasady sukcesji SPADKOBIERCY zakres odpowiedzialności zależny od przyjęcia / odrzucenia spadku odpowiedzialność powstaje z dniem DORĘCZENIA decyzji podatkowej odpowiedzialność ograniczona do wartości UDZIAŁU w majątku spadkowym WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

42 O czym musisz wiedzieć jako spadkobierca:
Krąg spadkobierców jest ustalany zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego (zobacz: KC 931 – 935) Zakres odpowiedzialności zależy od wielkości nabytego majątku spadkowego (udział w nabytym majątku wyznacza proporcję przejętego długu podatkowego spadkodawcy) oraz od sposobu nabycia majątku spadkowego przez spadkobiercę: jeżeli przyjmuje spadek wprost – odpowiada w sposób nieograniczony (wymieszanie się masy spadkowej z majątkiem osobistym spadkobiercy) jeśli przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiada do wartości uzyskanego przysporzenia / korzyści (zobacz KC 1031 /2; ustawa o księgach wieczystych, art.74) jeżeli odrzuca spadek – jego odpowiedzialność jest wykluczona (zobacz KC 1020) Od dnia śmierci spadkodawcy do dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu o nabyciu spadku lub do dnia zarejestrowania APD (akt poświadczenia dziedziczenia) zawieszony jest bieg terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych (zob. ORD 99) Do momentu działu spadku wszyscy spadkobiercy są odpowiedzialni ex lege w sposób solidarny (zobacz: KC 1034) Odpowiedzialność konkretnego spadkobiercy za zobowiązanie podatkowe kształtowana jest odrębną decyzją podatkową o charakterze konstytutywnym, biorącą pod uwagę otrzymany / ustalony przez sąd udział w majątku spadkowym (zobacz: ORD 100) Zobowiązanie do zapłaty podatku poprzednika powstaje więc w trybie urzędowym; spadkobierca ma 14 dni od doręczenia decyzji na uregulowanie zobowiązania; może skorzystać z ulg w spłacie podatków. Zobacz też: ORD 103 – zawiadomienia spadkobierców WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

43 SYSTEM IV: Osoby trzecie w prawie podatkowym
PODATNIK (dłużnik główny) WIERZYCIEL PODATKOWY Związki: Pokrewieństwo Powinowactwo Gospodarcze ( współudział w wypracowaniu dochodu / majątku podatnika) Firmowe (np. wspólnik v członek zarządu spółki) Umowne ( np. gwarant zobowiązań podatkowych) OSOBA TRZECIA (dłużnik solidarny) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

44 Ogólne zasady odpowiedzialności osób trzecich
Katalog osób trzecich jest zamknięty zarówno pod względem podmiotowym (tzn. kogo prawo uważa za osobę trzecią) i pod względem przedmiotowym (jak szeroka jest odpowiedzialność osób trzecich), W stosunku do odpowiedzialności dłużnika głównego, odpowiedzialność osoby trzeciej jest: Akcesoryjna ( dzieląca los prawny odpowiedzialności głównego dłużnika) Solidarna ( osoby trzecie odpowiadają wespół z podatnikiem, a nie zamiast niego) Subsydiarna ORD 108 § 4.  Egzekucja zobowiązania wynikającego z decyzji o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej może być wszczęta dopiero wówczas, GDY EGZEKUCJA Z MAJĄTKU PODATNIKA OKAZAŁA SIĘ W CAŁOŚCI LUB W CZĘŚCI BEZSKUTECZNA, odstąpiono od czynności zmierzających do zastosowania środków egzekucyjnych albo nie przystąpiono do egzekucji administracyjnej w wyniku uprawdopodobnienia przez organ egzekucyjny braku możliwości uzyskania w toku egzekucji administracyjnej kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne. Mimo, że odpowiedzialność osób trzecich jest w zasadzie ograniczona do zaległości podatkowych ( nie dotyczy podatków przed terminem płatności), to osoby trzecie odpowiadają całym swoim majątkiem Odpowiedzialność osób trzecich nie rodzi się z mocy prawa, ale powstaje z dniem doręczenia im konstytutywnej decyzji organu podatkowego, Osoby trzecie mogą skorzystać z takich samych ulg w spłacie podatków i rozwiązań preferencyjnych ( potrącenie, przeniesienie własności) jak podatnicy. Problem: Czy osoba trzecia ma regres do podatnika? WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

45 Rozwiedziony małżonek
Odpowiedzialność ex-męża (żony) – ORD 110 Odpowiedzialność członka rodziny przedsiębiorcy – ORD 111 Rozwiedziony małżonek Członek rodziny DŁUŻNIK: podatnik Zakres: zaległości odsetki za zwłokę WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Rozwiedziony małżonek podatnika ( „z ustroju wspólności majątkowej”) Ograniczenia: Zaległości z zobowiązań, które powstały w okresie wspólności majątkowej Do wysokości udziału w majątku wspólnym przypadłego po rozwodzie DŁUŻNIK: podatnik Zakres: Zaległości w podatkach gospodarczych Zaliczki na VAT WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: członek rodziny podatnika ( oraz małżonek, gdy w małżeństwie jest rozdzielność majątkowa) Ograniczenia: Jeśli współpracował z podatnikiem w prowadzeniu DG i osiągał z tego tytułu korzyści – do wysokości korzyści uzyskanych w tym okresie WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

46 Odpowiedzialność podmiotu, który nabył zadłużone podatkowo przedsiębiorstwo (ORD 112)
DŁUŻNIK: Przedsiębiorstwo Zakres: Zaległości związane z DG prowadzoną przez przedsiębiorstwo, ujawnione w zaświadczeniu podatkowym Zaliczki na VAT Koszty egzekucji WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Nabywca przedsiębiorstwa Ograniczenia: Do wartości nabytego przedsiębiorstwa WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

47 Odpowiedzialność za firmanctwo
KKS 55 ORD 113 Podatnik, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie. UWAGI: FIRMUJĄCY = ten, kto zgodził się na używanie swych danych przez inną osobę FIRMOWANY = ten, kto skorzystał ze zgody na wykorzystanie cudzych danych i używając ich, prowadził działalność gospodarczą DŁUŻNIK: firmowany Zakres : Zaległości + odsetki Zaliczki na VAT Należności płatnika Koszty egzekucji WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Firmujący Ograniczenia: Do czasu trwania firmanctwa WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

48 Odpowiedzialność za długi związane z nieruchomościami
Użytkownik nieruchomości Właściciel nieruchomości DŁUŻNIK: Właściciel / posiadacz samoistny / użytkownik wieczysty nieruchomości Zakres: Zaległości w podatkach związanych z nieruchomością WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Użytkownik / dzierżawca nieruchomości Ograniczenia: Między podatnikiem a os. 3 istnieją związki rodzinne, kapitałowe lub majątkowe Do czasu trwania użytkowania / dzierżawy DŁUŻNIK: Użytkownik nieruchomości Zakres: Zaległości + odsetki Zaliczki na VAT Należności płatnika Koszty egzekucji WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Właściciel / posiadacz samoistny / użytkownik wieczysty nieruchomości Ograniczenia: Między podatnikiem a os. 3 istnieją związki rodzinne, kapitałowe lub majątkowe Zaległości muszą być związane z DG prowadzoną przez dłużnika głównego Odpowiedzialność osoby trzeciej - do równowartości rzeczy będącej przedmiotem własności, posiadania, użytkowania wieczystego WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

49 Odpowiedzialność za długi spółek
Osobowe - ORD 115 Kapitałowe - ORD 116 DŁUŻNIK: Spółka osobowa Zakres: Zaległości + odsetki Zaliczki na VAT Należności płatnika Koszty egzekucji WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: wspólnik Ograniczenia: brak DŁUŻNIK: spółka kapitałowa Zakres: Zaległości (+ odsetki) z zobowiązań, których termin płatności upłynął, gdy dana osoba była w zarządzie spółki Zaliczki na VAT Należności płatnika Koszty egzekucji WIERZYCIEL Ograniczenia: Do czasu pełnienia funkcji członka zarządu Uwolnienie od odpowiedzialności : wskazanie mienia spółki, z którego możliwa jest egzekucja v udowodnienie, że dana osoba nie przyczyniła się do opóżniania postępowania układowego / upadłościowego OSOBA TRZECIA: Członek zarządu Sp. w organizacji – osobą 3 jest pełnomocnik lub wspólnicy WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

50 Odpowiedzialność przy podziale osób prawnych
Przejęcie majątku, który nie stanowi zorganizowanej części przedsiębiorstwa Spółka przejmująca odpowiada jak osoba trzecia za zaległości podatkowe powstałe do momentu podziału i do wartości przejętych aktywów netto; pełny zakres Wariant 1 ORD 117 Przejęcie zorganizowanej części przedsiębiorstwa Spółka przejmująca odpowiada jak następca podatkowy ( sukcesja częściowa, ograniczona planem podziału) Wariant 2 ORD 93 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

51 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO
Odpowiedzialność podmiotu, który poręczył za przedsiębiorcę w ramach dobrowolnego zabezpieczenia DŁUŻNIK: Podatnik / płatnik / inkasent / następca podatkowy / osoba trzecia – na wniosek których dokonano dobrowolnego zabezpieczenia podatkowego w trybie ORD 33 d Zakres: Zaległości + odsetki Koszty egzekucji WIERZYCIEL OSOBA TRZECIA: Gwarant / poręczyciel Ograniczenia: Do kwoty, w terminie i na warunkach określonych w umowie gwarancji / poręczenia WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

52 Ulgi w spłacie podatków – cechy charakterystyczne
Są trzy takie ulgi: 1 Odroczenie terminu spłaty podatku lub zaległości podatkowej Rozłożenie na raty spłaty podatku lub zaległości podatkowej Umorzenie zaległości podatkowej Dla uzyskania ulgi trzeba przeprowadzić postępowanie podatkowe 2 Wniosek składa sam zainteresowany – podatnik, płatnik, inkasent, następca prawny, osoba trzecia Zaległości bagatelne lub niemożliwe do odzyskania mogą być wyjątkowo umarzane z urzędu Decyzję wydaje właściwy organ podatkowy 3 Podatki państwowe: Naczelnik urzędu skarbowego lub naczelnik urzędu celnego Podatki samorządowe: Wójt, burmistrz, prezydent miasta Wyjątek: karta podatkowa, PCC, podatek spadkowy – naczelnik urzędu skarbowego za zgodą wójta, burmistrza, prezydenta miasta Fakultatywność ulg 4 Organ podatkowy nie ma obowiązku wydawać decyzji pozytywnej w każdym przypadku Dwie ważne przesłanki 5 Wnioskodawca podaje i uzasadnia istnienie „ważnego interesu podatnika” lub „interesu publicznego” Jawność preferencji 6 Do wiadomości publicznej podaje się dane osób / firm, które uzyskały umorzenie zaległości w podatku państwowych na kwotę > 5000 złotych, a także dane podatników, którzy uzyskali jakąkolwiek preferencję w podatku samorządowym większą niż 500 złotych WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

53 Procedura udzielenia ulgi w spłacie podatków
Pozytywna Negatywna Decyzja podatkowa ( w ciągu 1 miesiąca od otrzymania wniosku przez organ podatkowy) 1. Ocena stanu faktycznego 2. Analiza sprawy pod kątem przepisów o pomocy publicznej 3. Uznanie administracyjne ( = prawo organu podatkowego by w tym samym stanie faktycznym podjąć decyzję korzystną lub niekorzystną dla podatnika – obie będą legalne) Organ podatkowy Zgodny z wymogami Ordynacji podatkowej (art. 169) – data, adres nadawcy, treść, adresat Wniosek można składać drogą elektroniczną Wniosek można składać przez pełnomocnika podatkowego (każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych) Wniosek podatnika WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

54 Skutki wydania decyzji w sprawie ulgi w spłacie podatku
O co wnosił podatnik? Decyzja pozytywna = Decyzja negatywna = Umorzenie zaległości podatkowej Zwolnienie z długu podatkowego, rezygnacja z dochodzenia wierzytelności podatkowej Zobowiązanie nadal trwa Rozłożenie podatku ( zaległości) na raty albo odroczenie terminu spłaty podatku ( zaległości) Zobowiązanie zostaje zmienione. Przedsiębiorca musi zapłacić opłatę prolongacyjną ( dług x ½ stawki odsetek za zwłokę) Zobowiązanie nadal trwa. Jeśli podatnik nie zapłaci podatku w nowym terminie, preferencja ta przestaje obowiązywać automatycznie (odsetki liczone będą od 1 dnia po upływie podstawowego terminu płatności) WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

55 Ważny interes podatnika
Linie orzecznicze: Czym są interes publiczny i ważny interes podatnika? Interes publiczny Ważny interes podatnika „Niemożność jednoznacznego zdefiniowania interesu publicznego powoduje, że w każdym indywidualnym przypadku jego znaczenie może uwzględniać różne aspekty i wartości – sprawiedliwość, zaufanie do państwa, korektę błędnych decyzji” Wyrok WSA w Gdańsku z dnia 14 października 2012 roku, I SA / Gd 92/12 ….. słuszny obiektywnie ……doniosły …….nie zawsze nadzwyczajny „Ważny interes podatnika funkcjonuje w o wiele szerszym kontekście niż same czynniki finansowe” Wyrok WSA w Lublinie z dnia 5 grudnia 2007 r., I SA / Lu 567 / 07 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

56 Linie orzecznicze Interpretacja klauzul - argumenty pro i contra
„+” „-” Nie powinno się automatycznie porównywać sytuacji wnioskodawcy z sytuacją innych podmiotów Organ podatkowy nie jest związany wyłącznie argumentami strony postępowania Odmowa preferencji nie blokuje możliwości ponowienia wniosku do tego samego organu podatkowego Nieznajomość przepisów prawa Brak doświadczenia Brak należytej staranności Brak zysków / niewielka opłacalność działalności Oszustwa wspólników / kontrahentów „Ryzyko działalności gospodarczej, prowadzonej suwerennie we własnym imieniu i na własny rachunek nie może być przerzucone na Skarb Państwa ani na innych podatników. Przyznanie ulgi w takim przypadku byłoby sprzeczne ze społecznym poczuciem sprawiedliwości” Wyrok WSA w Lublinie z dnia 8 października 2008 r, I SA / Lu 149 / 08 WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO

57 Specjalna procedura udzielania ulg w spłacie podatków przedsiębiorcom
Pomoc publiczna: Czy ulga, o którą wnioskuje przedsiębiorca jest pomocą publiczną? Pomoc świadczona przez władze krajów UE, polegająca na dofinansowaniu ze środków publicznych v na ograniczaniu obowiązków publicznych wobec niektórych przedsiębiorców jeśli NIE TAK Ulga jest niedopuszczalna, z wyjątkami: Pomocy de minimis ( w ciągu 3 ostatnich lat była < euro dla tego samego podatnika) Enumeratywnie wyliczonych przypadków w prawie UE np. naprawienie szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe, wsparcie krajowych przedsiębiorców w ramach przedsięwzięć o znaczeniu paneuropejskim Enumeratywnie wyliczonych przypadków w przepisach rozporządzeń Rady Ministrów np. na rozwój MSP Jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w sytuacji, gdy zakłóca / grozi zakłóceniem konkurencyjności / wymiany handlowej na obszarze UE Uznanie administracyjne w oparciu o klauzule generalne Decyzja w sprawie przyznania ulgi dla przedsiębiorcy WPROWADZENIE DO PRAWA FINANSOWEGO