WYKŁAD X 14 GRUDNIA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk

Prezentacja na temat: "WYKŁAD X 14 GRUDNIA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk"— Zapis prezentacji:

1 WYKŁAD X 14 GRUDNIA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk
Martyna Rojek, Paulina Okas Magdalena Wyka – za sięgnięcie dalej niż tylko film Agnieszka Szurek i Adrian Graboś – za krytykę i odwagę wypowiedzenia odmiennego zdania WYKŁAD X 14 GRUDNIA 2017 mgr inż. Marta Kasprzyk

2 STROJE LUDOWE I SUBKULTURY

3 STROJE LUDOWE

4 STRÓJ LUDOWY - ubiór wyrażający tożsamość, co zazwyczaj odnosi się do regionu geograficznego lub okresu w historii, ale może także dotyczyć statusu socjalnego, małżeńskiego lub religijnego. Strój ten najczęściej pojawia się w dwóch formach: codziennej i odświętnej. okres największego rozwoju strojów ludowych przypada na drugą połowę XIX i początek XX wieku uwłaszczenie chłopów i przejście gospodarki samowystarczajlnej do towarowej, rozwój przemysłu spowodowały wzrost zamożności chłopów. -> Uwłaszczenie – przekazanie osobie prawnej bądź fizycznej prawa własności do mienia skarbu państwa, komunalnego lub spółdzielczego. Jest ono nieodpłatne lub częściowo płatne (w przeciwieństwie do prywatyzacji). Uwłaszczenie dokonuje się na podstawie ustawy lub przepisów wykonawczych do niej. Stanowi ono przeciwieństwo nacjonalizacji w okresie międzywojennym i po WW2 zmienił funkcję zaczął być traktowany jako odzież odświętna, noszona na wielkie okazje, a nie jako ubiór codziennego użytku tożsamość kulturowa i narodowa wygląd uzależniony od wielu czynników – regionu, jego historii i panujących stosunków społeczno-gospodarcznych zapożyczenia ze stroju szlacheckiego, mieszczańskiego, wojskowego

5 POLSKIE STROJE LUDOWE Jeszcze na początku XX w. stroje regionalne często miały zasięg, który obejmował kilka wsi, parafię lub region etnograficzny. Jednak na skutek przemian politycznych, gospodarczych, społecznych, jak również zmian granic administracyjnych i migracji ludności zasięg poszczególnych strojów zmieniał się. Niektóre zmniejszały swój zasięg, zanikały, inne przenikały do strojów grup sąsiednich. Dlatego trudno dziś opisać wygląd strojów z niektórych regionów. Stroje regionalne noszone na ziemiach polskich miały cechy wspólne i indywidualne. Na tyle wyraźnie odróżniały się od miejskiego sposobu ubierania się, że mimo lokalnych odmienności nawet amatorzy, na podstawie pewnych wspólnych, ponadregionalnych cech bez trudu rozpoznają ubiory chłopskie jako stroje ludowe. Nawet jeśli nie potrafią przypisać stroju do konkretnego regionu czy grupy etnograficznej, mają ogólne wyobrażenia o stroju ludowym jako połączeniu pewnego rodzaju elementów takich jak białe, często haftowane koszule, kolorowe spódnice, kwieciste chustki czy sznury czerwonych korali. Ten bardzo uproszczony wizerunek polskich strojów ludowych utrwalił się dodatkowo za sprawą kostiumów scenicznych członków zespołów pieśni i tańca takich jak Mazowsze czy Śląsk oraz członków różnego rodzaju grup folklorystycznych. Ubieranie tancerzy i tancerek w identyczne kostiumy, złożone z tych samych elementów, niekiedy tylko różniących się kolorystyką, choć uzasadnione z punktu widzenia choreografów, doprowadziło także do wykreowania obrazu wsi ubranej „pod sznurek”, w identyczne zestawy odzieży. Warto jednak pamiętać, że tradycyjny strój ludowy był praktycznie stosowany, a w związku z tym musiał być użyteczny, był przede wszystkim ubiorem, nie kostiumem. Zaspokajał wprawdzie potrzebę, czy wręcz konieczność, identyfikacji z grupą i podkreślał więź łączącą człowieka z lokalną społecznością, ale był jednocześnie rodzajem autoprezentacji, sposobem zamanifestowania bogactwa, ekonomicznej niezależności, pozycji społecznej, dbałości o estetykę, pracowitości, dokładności, zręczności. Często użytkownik był przecież zarazem wykonawcą stroju, a przynajmniej niektórych jego elementów. Inaczej ubierano się zimą, inaczej latem, dostosowywano strój do wieku, stanu cywilnego i pozycji społecznej, a ponadto do sytuacji obrzędowej: inaczej ubierano się w okresie postu czy żałoby, inaczej na wesela czy w dni świąteczne. Podobnie jak odzież wyższych warstw społecznych strój ludowy ulegał modom, choć fazy mody, szczególnie w kulturze wsi, trwały kiedyś znacznie dłużej niż dziś. Przyczynami takiej tendencji były oczywiście względy ekonomiczne, ale też konserwatyzm mieszkańców wsi.

6 POLSKIE STROJE LUDOWE ziemia pomorska ziemia mazowiecka
ziemia wielkopolska ziemia lubelska ziemia łęczycka, sieradzka i wieluńska ziemia małopolska ziemia śląska stroje góralskie

7 POLSKIE STROJE LUDOWE ziemia pomorska ziemia mazowiecka
ziemia wielkopolska ziemia lubelska ziemia łęczycka, sieradzka i wieluńska ziemia małopolska ziemia śląska stroje góralskie strój sieradzki strój wieluński strój łęczycki

8 POLSKIE STROJE LUDOWE POLSKIE STROJE LUDOWE ziemia pomorska
strój kociewski strój kaszubski ziemia mazowiecka ziemia wielkopolska strój kurpiowski strój łowicki strój kujawski strój poznański strój szamotulski ziemia lubelska strój radzyński strój biłgorajski ziemia łęczycka, sieradzka i wieluńska strój łęczycki strój wieluński strój sieradzki ziemia małopolska strój krakowski strój rzeszowski strój częstochowski ziemia śląska strój podhalański strój żywiecki strój beskidzki strój cieszyński wrocławski strój raciborski kłodzki strój opolski nyski stroje góralskie strój sieradzki strój wieluński strój łęczycki

9 STRÓJ KRAKOWSKI Strój krakowski wykształcił się na przełomie XVII i XVIII wieku i jako pierwszy ze strojów chłopskich został dostrzeżony przez wyższe klasy społeczne.  Stało się to dzięki jego wyjątkowości. Był wtedy najbogatszym strojem ludowym. Odróżniał się od innych strojów barwnością i podobieństwem niektórych elementów do stroju szlacheckiego (np.: krakuski do konfederatki). Na salony arystokratyczne strój krakowski wszedł za panowania Sasów. Nastała wtedy francuska moda na bale przebierańców, podczas których arystokracja przebierała się za pastuszków i pastereczki. W Polsce królował wtedy kostium krakowski.  Przełomową datą w historii stroju krakowskiego był rok Zaistniał on wtedy w kulturze narodowej dzięki pierwszej polskiej operze "Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale", a złożenie przysięgi na wierność narodowi, w tym samym roku, przez Tadeusza Kościuszkę na Rynku w Krakowie, w białej, krakowskiej sukmanie podniósł go do symbolu narodowego i stroju narodowego[3]. Ponadto udział chłopów krakowskich w insurekcji kościuszkowskiej sprawił, że strój krakowski stał się mundurem wojskowym Krakusów i Kosynierów. Strój Krakowiaków Wschodnich jest bardzo podobny do ubioru ich zachodnich sąsiadów. Oba te stroje różnią się między sobą w zasadzie tylko ozdobami. 

10

11 STRÓJ ŁOWICKI Łowiczanie, zwani także księżakami łowickimi, to mieszkańcy dawnego księstwa łowickiego. Zawsze wyróżniali się bogatą tradycją i oryginalną kulturą, tak fascynującą, że wieś łowicką sportretował Władysław Reymont w uhonorowanym Nagrodą Nobla wielkim dziele „Chłopi”. W drugiej połowie XIX wieku biedni gospodarze nosili białe, płócienne spodnie, a bogatsi mieszkańcy szyli spodnie z wełnianego samodziału, przeważnie w kolorze czerwonym albo ciemnowiśniowym. W tym samym okresie kobiety zaczęły tkać wielokolorowe pasiaki, które wyparły jednobarwne, gładkie tkaniny Z początkiem XX wieku łowicka garderoba zaczęła tracić niektóre elementy tradycyjnego ubioru, zwiększała się za to paleta barw i bogactwo dekoracji. W tym okresie podstawowym kolorem wełnianych pasiaków stał się pomarańcz, który zestawiano z zielenią, cynobrem, fioletem i biel Na początku XX wieku geometryczne wzory haftów zostają zastąpione motywami kwiatowymi, głównie bratkami, niezapominajkami, dzwonkami, chabrami, rumiankami, różami. Początkowo głównym motywem były bratki, potem najważniejszą ozdobą haftu stały się róże.   Wszystkie kobiety w regionie łowickim zakrywały głowę chustkami

12

13 STRÓJ PODHALAŃSKI Podhale to region kulturowy położony u północnego podnóża Tatr, zajmujący środkową część Kotliny Podhalańskiej (Nowotarszczyzna, Podhale Nowotarskie), na południu wkraczający w Tatry (Skalne Podhale). Jeszcze w XVIII w. i w I poł. XIX były to ziemie z rzadka odwiedzane przez przybyszów z zewnątrz. Stanowiły peryferie najpierw Rzeczypospolitej, a po rozbiorach Austro-Węgier. Dostęp do tych ziem utrudniało ukształtowanie terenu, gęste lasy, brak dróg, a także surowy klimat. Skalne Podhale na dobre zostało zasiedlone dopiero w XVI w.  W stroju podhalańskim widać wiele cech wspólnych ze strojami noszonymi przez górali mieszkających na terenie całych Karpat, Męski strój był bardziej konserwatywny i zmieniał się rzadko, zarówno jeśli chodzi o krój, jak i rodzaje materiałów. Częściej zmieniały się cechy drugorzędne, czyli zdobienia oraz kolorystyka. Główne materiały wykorzystywane do szycia strojów wyrabiało się samodzielnie w domu – były to sukna, len oraz skóry. Górale noszą strój podhalański nie tylko z okazji różnych uroczystości (kościelnych, rodzinnych, świąt narodowych itp.), ale także, aby podkreślić swoją odrębność regionalną - jest to szczególnie dobrze widoczne wśród emigrantów podczas uroczystości polonijnych. 

14

15 SUBKULTURY

16 SUBKUTURY Subkultura (z łac. m.in.: sub = "pod";= "w obrębie" + kultura) – to pojęcie określające zespół zjawisk kulturowych, częściowo autonomiczny wobec kultury dominującej, jednakże nigdy nie zrywający całkowicie związków z tą kulturą. Subkultura młodzieżowa – nazwa grupy młodzieżowej, w której normy obyczajowe, zasady postępowania, ubiór, odbiegają od norm reszty społeczeństwa.

17 SUBKULTURY Pragnieniem człowieka od jego najmłodszych lat jest akceptacja środowiska w jakim żyje i funkcjonuje. Te potrzeby do pewnego jego wieku zaspokaja rodzina i szkoła, których głównym zadaniem jest przekazywanie różnych wzorców postępowań i zachowań, nauczenie dziecka funkcjonowania w grupach społecznych, budowa poczucia własnej wartości. W raz ze wstępowaniem w okres dojrzewania wzrasta potrzeba akceptacji i odrębności od środowiska, w którym się wzrasta. Zaczyna narastać sprzeciw wobec dotychczasowym autorytetom i wzorom, rodzina staje się powodem konfliktów i niezrozumienia. To właśnie w wieku około trzynastu-czternastu lat dziecko wchodzi w okres buntu, jego poglądy nabierają ram, a swoją odrębność często zaczynają podkreślać swoim strojem. Ale w tej inność również potrzebują akceptacji stąd częste wstępowanie młodzieży do różnych subkultur i kontrkultur.

18 SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE (?)
Przykładami grup subkulturowych są: modsi skate punki emo skinheadzi hipisi bikiniarze metalowcy grunge goci poppersi depesze rastamani rockersi hip-hop hipsterzy beatnicy

19 SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE (?)
Przykładami grup subkulturowych są: modsi punki skate skinheadzi emo bikiniarze hipisi grunge metalowcy poppersi goci rastamani rockersi hip-hop hipsterzy beatnicy

20 BEATNICY Bitnicy – potomkowie hippisów, ojcowie chrzestni hipsterów
Dzisiejsi hipsterzy, te starannie wystylizowane snoby wysiadujące w co modniejszych lokalach dla tzw. alternatywnej młodzieży, byliby zapewne bardzo zdziwieni, gdyby dowiedzieli się, kogo w przeszłości nazywano tym mianem. Określenie hipster po raz pierwszy pojawiło się bowiem w obiegu już w latach 40. ubiegłego wieku w środowisku słuchaczy czarnego jazzu. Bezpośrednimi kontynuatorami tej tradycji byli zaś twórcy tworzący krąg bitników. Był to nieformalny awangardowy ruch literacko-kulturowy, propagujący idee anarchistycznego indywidualizmu, nonkonformizmu i swobody twórczej, który powstał w latach 50. XX w. w USA. Nazwa ruchu pochodzi od angielskiego słowa "beat". Jako przymiotnik słowo to jest związane ze "zmęczeniem" i "przegraniem" (np. "to be beaten") Typowy beatnik to buntownik, charakteryzujący się niechlujnym ubiorem i wrogością wobec konsumpcyjnego społeczeństwa, zainteresowany filozofią, zwłaszcza buddyjską, dążący do prawd objawionych poprzez używanie narkotyków i alkoholu. „Bitnicy żyli na marginesie jako odszczepieńcy gardzący schematem i modą, jeśli fascynowali się bebopem, to dlatego, że naprawdę ich porywał; jeśli czytali Dostojewskiego, to z tego powodu, że znajdowali w nim prawdę o ciemnej stronie ludzkiej duszy; nosili się niechlujnie dlatego, że żyli w nędzy, a resztki pieniędzy wydawali na używki”  Z definicji, jaką w swojej książce „Wyż nisz” podaje Bartek Chaciński można wyczytać, że współczesny hipster to nonszalancki wyjadacz miejski, dla którego „mieć” dużo ważniejsze jest niż „być”. Można go poznać po oryginalnym stroju, niszowych zainteresowaniach i niechęci do przyznania się do swojego hipsterstwa. Z grubsza ubiera się w American Apparel, czyta kanadyjski magazyn „Vice” i chodzi na koncerty zespołów, o których nikt wcześniej nie słyszał. To, co łączy go z pierwowzorem, to tylko nazwa i wyczucie na „hajp”. Dawniej subkultury rodziły się z buntu przeciw systemowi czy konfliktu pokoleń. Dziś więcej w nich wyrachowania i snobizmu, niż autentycznego przeżycia. W oryginalnym znaczeniu hipster to wyrzutek, który neguje wszelkie wartości i sprzeciwia się konsumpcyjnemu podejściu do życia. 

21 BIKINIARZE  subkultura młodzieżowa funkcjonująca w Polsce do końca lat 50. XX w. Słowo to określa polski odpowiednik amerykańskiego bitnika, charakteryzujący człowieka niestosującego się do narzucanych norm, buntującego się wobec rzeczywistości. W Polsce wraz z walką z szarą rzeczywistością PRL-u wchodziła również walka polityczna. Samo hasło bikiniarz pochodzi od słowa bikiniarstwo po raz pierwszy odnotowanego w Słowniku języka polskiego z 1956 r. pod redakcją Witolda Doroszewskiego. Etymologia nazwy wskazuje na bliski związek z atolem Bikini, od którego wziął nazwę także skąpy kobiecy strój kąpielowy. Jak pisano w Dzienniku 1954 "bikiniarz" pochodził od krawatów, na których wyobrażony był wybuch bomby atomowej na atolu Bikini w 1946 roku. Słowniki z przełomu lat 50. - 60. podawały następującą definicję bikiniarstwa: młody człowiek ubierający się ekstrawagancko, w sposób przesadnie modny wiążąc ją na przemian z słowem: Bikini w znaczeniu egzotyki zbliżonej do cytowanego atolu, lub bikini w znaczeniu stroju kąpielowego. Bikiniarze wywodzili się ze środowiska przedwojennych fascynatów kultury jazzowej. Cechą odróżniającą ich od reszty społeczeństwa było ekstatyczne umiłowanie muzyki jazzowej i kultury amerykańskiej. Przejawiało się w to w charakterystycznym ubiorze: szerokiej marynarce (tzw. "na kilowatach"), wąskich spodniach, butach "na słoninie" - gumowej grubej podeszwie, fryzurze (tzw. "plerezie"), piratkach - jaskrawokolorowych skarpetkach i kolorowym krawacie, na którym najczęściej widniały gołe girlsy (według propagandy - uosobienie zbrodniczego ustroju kapitalistycznego, w którym to nie panowały żadne zasady). Szczególnie upodobaną barwą był kolor czerwony. Władze PRL aktywnie zwalczały ten ruch młodzieżowy, uważając go za przejaw kosmopolitycznych ciągotek i miłości do USA. Główną różnicą w stosunku do beatników było nastawienie na konsumpcjonizm Mimo, że bikiniarze są typowo polską subkulturą, zjawisko to miało swój czas również w ZSRR, pod nazwą styladzy, w Wielkiej Brytanii byli to teddy boys, we Francji i Belgii zazous, Rumunii – malagambiści, Czechosłowacji – potapka. 

22 ROCKERSI Rockersi – subkultura młodzieżowa funkcjonująca w latach 1958 - 1965, głównie w Stanach Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Swój styl oraz nazwę zaczerpnęli z rock and rolla, muzyki społecznie nieakceptowanej w tamtym okresie. Ideologia rockersów charakteryzowała się pogardą wobec wzorów i norm, odrzuceniem pościgu za karierą i chęci stabilizacji, brakiem dążenia do pokonywania społecznej drabiny. Żyli z dnia na dzień. Wyznawali kategorię nieustannej walki, zasadę: silniejszy i bardziej cyniczny zwycięża. Rockersi nosili długie włosy (tzw. kaczy kuper), ubierali się niedbale, charakterystyczne cechy ich ubioru to podarte dżinsy i czarne kurtki. Byli typową grupą outsiderów, która wycofywała się ze społeczeństwa albo przyjmowała wobec niego postawę agresywną. W USA były to grupy o charakterze gangów ulicznych zajmujących się rozbijaniem zabaw w klubach w lepszych dzielnicach. Uczestnicy ruchu przeciwstawiali się modelowi tzw. dobrego Amerykanina - patrioty gotowego do walki za ojczyznę, np. w Korei. W Wielkiej Brytanii rockersi w latach   brali czynny udział w bójkach z subkulturą modsów. Byli ich przeciwieństwem. Rockersi ubierali się niechlujnie, afiszowali swoją niższość oraz nieprzystosowanie do reguł i systemu. Ruch zaczął zanikać w połowie lat 60. XX w. Był podłożem takich subkultur jak: harleyowcy, motocykliści, ridersi, punkowcy (punki).

23 MODSI Mods – subkultura młodzieżowa powstała w Wielkiej Brytanii z końcem lat 50. XX wieku. Modsi wywodzili się głównie ze środowisk robotniczych, jednakże początki ruchu wywodzą się z londyńskiego Soho. Charakteryzowali się pedantycznym sposobem ubioru, nienawiścią do edukacji, zainteresowaniem najnowszymi trendami mody oraz muzyką eksperymentalną. Często nosili bujne włosy – bądź to ścięte na sposób "studencki", bądź też ułożone w ekstrawaganckie fryzury. Lubili szokować pełnym jaskrawych barw, krzykliwym i prowokującym wyglądem. Chętnie opowiadali się za hasłami związanymi z rewolucją seksualną. Filmem uznanym za kultowy dla subkultury mods jest Quadrophenia Franca Roddama z Film opowiada o grupie przyjaciół utożsamiających się z kulturą mods i ich starciach z rockersami. Akcja toczy się w Londynie i Brighton w 1966 roku, na ścieżkę dźwiękową składają się utwory The Who, a jedną z ról zagrał Sting. Uważa się, że subkultura modsów była prekursorska względem ruchu skinhead.

24 Dziękuję za uwagę !