w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Tarnawie Dolnej

Prezentacja na temat: "w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Tarnawie Dolnej"— Zapis prezentacji:

1 w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Tarnawie Dolnej
HISTORIA w Gimnazjum im. Jana Pawła II w Tarnawie Dolnej Klasa II. Utrwalenie wiadomości i umiejętności Rozdział IV – Narodziny nowożytnego świata Marek Drwięga Wersja: 1.0/nns/14 Wszelkie prawa zastrzeżone ® ☺

2 NOWOŻYTNOŚĆ Gdy klikniesz , to przełączysz się na slajd „Spis treści”. Będziesz mogła/mógł przechodzić do każdego tematu niezależnie. Gdy klikniesz , to przejdziesz do slajdu zgodnego z podpisem („Mapa”, „Powrót” ...). Gdy klikniesz inne miejsce, to przejdziesz do następnego slajdu. Adresy stron internetowych, z których pobrano materiały znajdują się w „Spisie treści” Wynalezienie pisma - ok lat p.n.e. Pojawienie się człowieka – ok. 4 mln lat temu Wybuch I wojny światowej r. Upadek Rzymu r. Odkrycie Ameryki r. Prehistoria Starożytność Średniowiecze Nowożytność Współczesność

3 CYWILIZCJE AMERYKI Mapa
Najstarszą cywilizację Ameryki Środkowej stworzyli w II tysiącleciu p.n.e. Olmekowie. Z czasem ich miejsce zajęli Majowie i Aztekowie a w Ameryce Południowej rozwinęli się Inkowie. Majowie – Grecy Ameryki – posiadali bardzo dokładny kalendarz, pismo hieroglificzne, którym uwiecznili osiągnięcia z matematyki (z liczbą zero), religii i astrologii. Zachowały się ich dzieła malarski i architektoniczne. Podzieleni byli na miasta-państwa. Kalendarz Nie mieli metalowych narzędzi, koła, nie hodowali zwierząt pociągowych ani jucznych. Uprawiali kukurydzę. Świątynia Słońca i pałac w Palenque

4 Aztekowie – nie znali żelaza, byli rolnikami, hodowali drób, zajmowali się tkactwem, jubilerstwem, matematyką (podstawą była liczba 20, nie znali zera). Mapa Wśród wielu bóstw szczególnie czcili boga powietrza i ziemi Quatzalcoatla Tenochititlán - stolica Inkowie – stolicą było Cuzco, władcą absolutnym Inka, stworzyli w Andach imperium. Uprawiali kukurydzę i ziemniaki, nawadniali pola, stosowali nawozy, hodowali juczne zwierzęta. Mieli kalendarz, zajmowali się astronomią, medycyną, używali znaków dymno-świetlnych. W architekturze przewyższali XV-wieczną Europę. Kipu – „pismo węzełkowe” Most na inkaskiej drodze Miasto Machu Picchu

5 Powrót do „Cywilizacje Ameryki”
Olmekowie Powrót do „Cywilizacje Ameryki” Majowie Powrót do „Aztekowie” i „Inkowie” Aztekowie Inkowie

6 WIELKIE ODKRYCIA GEOGRAFICZNE
Aby zakupić taniej przyprawy i pachnidła (z Indii i Chin) oraz zdobyć bogactwo, sławę i przeżyć przygody hiszpańscy i portugalscy żeglarze wyruszali w XV w. na wyprawy geograficzne. Pomagały im w tym nowe okręty (karawele i karaki), kompasy, busole, astrolabia i upowszechniane siatki kartograficzne. Mapa Vasco da Gama Ferdynand Magellan Szerzej: Statki wyprawy Kolumba: karawele Nina i Pinta, karaka Santa Maria. Krzysztof Kolumb

7 A – I wyprawa Krzysztofa Kolumba – 1492 r. Odkrycie Ameryki
B – wyprawa Ferdynanda Magellana – r. Pierwsza dookoła świata C – wyprawa Vasco da Gamy. Dotarcie do Indii w 1498 r. D – wyprawa Bartłomieja Diaza. Dotarcie w 1488 r. do najdalej wysuniętego na południe zakątka Afryki Antyle - „Złoty trójkąt” – dochodowy handel na nowych szlakach kupieckich Granica stref wpływów Hiszpanii i Portugalii (traktat z Tordesillas) Powrót „Gospodarka w epoce...” Powrót „Wielkie odkrycia...”

8 SKUTKI WIELKICH ODKRYĆ
Na odkryte ziemie Ameryki zaczęli przybywać konkwistadorzy będący przede wszystkim zdobywcami. Ferdynand Cortez - opanował państwo Azteków, uwięził władcę - Montezumę II. Francisco Pizarro – opanował państwo Inków. Władcę – Atahualpę – kazał zamordować. Na nowych ziemiach, zamienionych w kolonie, europejczycy zakładali miasta z uniwersytetami i klasztorami oraz plantacje, gdzie uprawiano bawełnę, trzcinę cukrową, pszenicę, ryż, winną latorośl a także hodowano bydło. W kopalniach wydobywano złoto, srebro i inne surowce mineralne. Z kolonii przywożono nieznane dotąd przyprawy, zwierzęta i rośliny: Tabaka Tytoń Kakao Pizarro i Atahualpa Cortez i Montezuma II

9 Europejczycy na podbite ziemie przywlekli choroby, które powodowały epidemie, cześć mieszkańców zabito, inni uciekali w góry i do dżungli, kolejnych zmieniono w niewolników. Na miejsce tubylców sprowadzano czarnych niewolników z Afryki. Europeizując niszczono kultury Indian. Podbici stawali się chrześcijanami mówiącymi po hiszpańsku i portugalsku. Wielu duchownych chroniło Indian przed działaniami kolonistów. Bartolomé de Las Casas – uczestniczył w brutalnym podboju Antyli. Po 10-ciu latach stał się gorącym obrońcą Indian. Wstąpił do zakonu dominikanów Kolumb witany przez Indian

10 GOSPODARKA W EPOCE KOLONIALNEJ
Mapa Szlaki handlowe prowadzące do Azji przez Morze Śródziemne i Półwysep Bałkański zastąpiono podróżami przez Atlantyk i Ocean Indyjski. Na obładowane cennymi towarami statki napadali korsarze. Pojawiły się kompanie handlowe, które z czasem zmonopolizowały wymianę towarową Europy z koloniami. Do rywalizacji o kolonie, w II poł. XVI w., włączyli się Holendrzy, Francuzi i Brytyjczycy. W Europie natomiast – głównie na Wyspach Brytyjskich – nastąpiło grodzenie pól. Na tych obszarach wypasano owce a wełnę sprzedawano do miejskich warsztatów. Bezrobotni ze wsi przenosili się do miast stając się biedotą, pracownikami, żołnierzami lub wyjeżdżali do kolonii.

11 Szwedzki banknot z XVII w.
W nowych realiach politycznych zmieniała się też gospodarka. Kupcy i najbogatsi rzemieślnicy starali się zmniejszyć koszty produkcji a zwiększyć zyski. Pojawiły się nowe formy gospodarowania lub udoskonalano starsze. Nakładczy system, chałupnictwo, produkcja gotowych wyrobów lub półfabrykatów we własnym pomieszczeniu i własnymi narzędziami wytwórcy (chałupnika) dla nakładcy, który jest organizatorem, dostawcą surowców i pośrednikiem między producentem a rynkiem zbytu; rodzaj rozproszonej manufaktury... Manufaktura [łac.], przedfabryczne przedsiębiorstwo przemysłowe stosujące podział pracy przy ręcznej produkcji [...] przekształciły się w fabryki. Kapitalizm [łac.], system społeczno-gospodarczy oparty na własności prywatnej, wolności osobistej i swobodzie zawierania umów... Produkcja papieru Kolonie eksportowały surowce i produkty rolne natomiast Europa produkty rzemieślnicze i manufakturowe. Dla usprawnienia wymiany towarowej zakładano banki a środkami płatniczymi stały się banknoty i weksle. Szwedzki banknot z XVII w.

12 KULTURA ODRODZONEJ EUROPY
Mapa Wzbogaceni, dzięki rzemiosłu i handlowi, Włosi stawali się mecenasami nauki, sztuki, literatury, architektury... . Wzorujący się na odkrytych rzymskich i greckich dziełach artyści powodowali odrodzenie – inaczej renesans - kultury starożytnej. Modna była nauka, kładziono nacisk na staranne wykształcenie oraz rozwijanie umiejętności z różnych dziedzin. Najważniejsze uniwersytety znajdowały się w Padwie, Bolonii, Paryżu, Oxfordzie, Cambridge i Salamance. Do czytania dzieł religijnych i starożytnych niezbędna była znajomość łaciny i greki. Intensywnie rozwijały się: matematyka, fizyka i astronomia. Starożytne maksymy przywoływane w Renesansie: „Carpe diem” – Horacy („Chwytaj dzień”) „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce” - Terencjusz Odrodzenie rozprzestrzeniało się po całej Europie. W centrum zainteresowania znalazł się człowiek. Popierających takie myślenie nazywano humanistami („humanus” – „ludzki”). Renesansowe stroje kobiece Renesansowe stroje męskie

13 Powrót

14 Ludzie Renesansu i ich dzieła: Pierwotna prasa drukarska
Około 1445 r. wymyślił ruchome czcionki, które umożliwiły drukowanie książek. Jan Gutenberg Szerzej: Opracował teorię heliocentryczną – Ziemia krąży wokół Słońca. Wydał książkę „O obrotach sfer niebieskich”. Mikołaj Kopernik Prace z zakresu fizyki, astronomii, filozofii, naukoznawstwa... twierdził, że „Biblia” wskazuje drogę do zbawienia, nauki przyrodnicze zaś opisują m.in. ruch ciał niebieskich. Galileusz Szerzej: Giordano Bruno Początkowo duchowny; filozof, obrońca teorii Kopernika; uwięziony przez inkwizycję i spalony na stosie. Okładka książki Kopernika

15 Leonardo di ser Piero da Vinci
Malarz, architekt, rzeźbiarz, konstruktor, poeta, badacz anatomii... Architektura Michał Anioł (Michelangelo di Lodovico Buonarroti Simoni) Malarz, architekt, rzeźbiarz... Rafael Santi Malarz, architekt... Erazm z Rotterdamu Pisarz, myśliciel chrześcijański, katolicki duchowny... Głosił, że człowiek z natury jest dobry, zło zaś pochodzi z niewiedzy. Freski w Kaplicy Sykstyńskiej Dokończył budowę Bazyliki św. Piotra, zaprojektował kopułę „Ostatnia Wieczerza” „Szkoła ateńska” „Dama z gronostajem” „Madonna ze szczygłem” „Madonna Sykstyńska” Szerzej: „Mona Lisa” „Mojżesz”

16 Donato Bramant - „Tempietto”
Powrót Temat nadobowiązkowy Donato Bramant - „Tempietto” Filippo Brunelleschi – kopuła katedry Santa Marie del Fiore we Florencji Michał Anioł – kopuła Bazyliki św. Piotra Pałac Dożów w Wenecji (częściowo gotycki) Szerzej:

17 NOWE WYZNANIA W EUROPIE
Narodził się luteranizm a między zainteresowanymi wybuchały wojny (wystąpienie szlachty przeciwko katolickiemu cesarzowi Karolowi V, powstanie chłopskie z 1524 r. pod wodza Tomasza Münzera, w 1529 r. książęta zaprotestowali przeciwko potępianiu Lutra (stąd protestanci)... Kryzys w Kościele katolickim w XV i XVI w.: - symonia – kupowanie stanowisk kościelnych, - nepotyzm – powierzanie stanowisk krewnym i znajomym, - sprzedaż odpustów, - gromadzenie majątków przez duchownych i zajmowanie się polityką... Marcin Luter – w 1517 r. na drzwiach katedry w Wittenberdze przybił (legenda!) kartę z 95 tezami dotyczącymi problemów religijnych. Tak rozpoczęła się reformacja. Mapa Papież wykluczył reformatora z Kościoła, a zagrożonemu uwięzieniem schronienia udzielił w Wartburgu książę Fryderyk Mądry, gdzie Luter przetłumaczył na niemiecki „Biblię”. Wojny religijne zakończono podpisaniem pokoju w Augsburgu w 1555 r. przyjmując zasadę „czyj kraj, tego religia”.

18 Zwolennicy luteranizmu pojawili się w wielu krajach europejskich.
Wszyscy protestanci odrzucali kult świętych i Matki Boskiej oraz zwierzchnictwo papieża i biskupów. W miejsce parafii powstały zbory. Mapa Łączyło ich: uznanie autorytetu „Pisma Świętego”, sakramentu chrztu, eucharystii i wiara w Trójcę Świętą. Jan Kalwin – w 1536 r. wydał pracę „Nauka religii chrześcijańskiej”. Narodził się Nauki Kalwina: - predestynacja (przeznaczenie, Bóg z góry określił kogo zbawi a kogo potępi), surowe zasady (wstrzemięźliwość, uczciwość, skromność... duchowni wybierani przez wiernych, - ... Henryk VIII – ponieważ papież nie wyraził zgody na jego rozwód król w 1534 r. zniósł zwierzchnictwo papieża i ogłosił się głową Kościoła anglikańskiego. Nie zmienił zasad wiary, ale konfiskując dobra kościelne wypełnił pustki w skarbcu państwa. Unitarianizm (arianizm) – wyznanie nie uznające Trójcy Świętej, popierające równość, dzielenie się dobrami, przeciwne przemocy... Szerzej:

19 Holendrzy uwolnili się spod władzy Hiszpanów,
Skutki reformacji: - zburzenie dotychczasowego porządku społecznego, - powstania chłopskie, krwawe wojny religijne (np. we Francji w „noc świętego Bartłomieja” – zamordowano kilka tysięcy hugenotów (kalwinów), Holendrzy uwolnili się spod władzy Hiszpanów, kościoły zamieniano na zbory, od Kościoła katolickiego odeszła 1/3 wiernych, „Biblię” tłumaczono na języki narodowe, nastąpił szybszy rozwój kultury i literatury narodowej, chwalono przedsiębiorczość i oszczędność... Trydent Powrót „Kontrreformacja” Powrót „reformacja w Europie” Powrót „luteranizm”

20 KONTRREFORMACJA (REFORMA KATOLICKA)
Mapa Szerzącą się reformację Kościół chciał zahamować wyrokami inkwizycji (surowy sąd kościelny) jednak spowodowało to większy wzrost niechęci do katolicyzmu. Gdy działania inkwizycji okazały się nieefektywne, wówczas ( r.) podjęto reformy Kościoła na soborze powszechnym (zjazd biskupów) w Trydencie: - Potępiono nauki reformatorów i uznano ich za heretyków. - Dzieła innowierców wciągnięto do indeksu ksiąg zakazanych. - Ujednolicono liturgię. - Potwierdzono znaczenie siedmiu sakramentów. - Na nowo sformułowano zasady katolicyzmu. - Biskupom i proboszczom nakazano przebywać w swoich placówkach. - Zdecydowano, że każdy biskup ma administrować tylko jedną diecezją, wizytować parafie, zakładać seminaria duchowne i kolegia (szkoły średnie). - Zdecydowano o reformie szkół parafialnych, druku modlitewników i katechizmów. - Szczególną rolę powierzono Towarzystwu Jezusowemu (jezuitom) założonemu przez Ignacego Loyolę (kandydaci inteligentni, wykształceni i z silną osobowością, bezwzględnie posłuszni Kościołowi, kaznodzieje, twórcy szkół, misjonarze, spowiednicy władców...

21 Zmiany w Kościele katolickim:
- Założono zakony pijarów i misjonarzy – lazarystów. - Ustanowiono urząd nuncjuszy reprezentujących papieża w poszczególnych państwach. - Powołano kongregacje usprawniające i porządkujące funkcjonowanie Kościoła. - Rozwijano różne nauki (archeologia – po odkryciu rzymskich katakumb – podziemnych chrześcijańskich cmentarzy; badania astronomiczne zaś pozwoliły zreformować kalendarz, który nazwano gregoriańskim (za papieża Grzegorza XIII w 1582 r.). - Rozwijano sztuki – aby przyciągnąć wiernych kościoły miały być bogate, interesujące i piękne (w przeciwieństwie do ubogich świątyń protestanckich). Pojawił się barok. W Rzeszy Niemieckiej, pomimo pokoju augsburskiego z 1555 r., napięcia narastały. W 1618 r. wybuchła wojna trzydziestoletnia, którą zakończył pokój westfalski z 1648 r. Utrzymano rozbicie polityczne i religijna Rzeszy, ale ograniczono możliwości narzucania religii poddanym przez władców. W wojnie tej walczyła Unia Protestancka (niemieccy protestanci, Holandia, Dania Szwecja, katolicka Francja, islamska Turcja) z Ligą Katolicką (niemieccy katolicy, Hiszpania i Rzeczpospolita). Świątynie Grafika „Wieszanie” Jacquesa Callota z 1632 r. z cyklu „Okropności wojny”

22 Wystrój Bazyliki św. Piotra w Rzymie
Powrót Wnętrze Il Gesù - Kościoła Najświętszego Imienia Jezusa w Rzymie (jezuitów) Wnętrze protestanckiego kościoła św. Odolfa w Assendelft w Holandii

23 Adresy stron pobranych z Internetu
SPIS TREŚCI Treści slajdów przygotowano w oparciu o podręcznik, z którego korzystają uczniowie w szkole - „Śladami przeszłości. Podręcznik do historii do klasy drugiej gimnazjum”, S. Roszak, Wydawnictwo Era Sp. z o.o., Warszawa 2010 Nowożytność (przedział czasowy). Adresy stron pobranych z Internetu Koniec Cywilizacje Ameryki (Olmekowie, Majowie, Aztekowie i Inkowie). Wielkie odkrycia geograficzne (przyczyny wypraw, nowości w żegludze, Bartłomiej Diaz, Krzysztof Kolumb, Vasco da Gama, Ferdynand Magellan, „złoty trójkąt”, traktat z Tordesillas) Skutki wielkich odkryć (konkwistadorzy: Ferdynand Cortez i Francisco Pizarro, tworzenie kolonii, nowe rośliny, niewolnictwo, śmierć w koloniach). Gospodarka w epoce kolonialnej (szlaki handlowe, korsarze, kompanie handlowe, grodzenie pól, system nakładczy, manufaktura, kapitalizm, banki, banknoty, weksle). Kultura odrodzonej Europy (mecenas, Odrodzenie, Renesans, uniwersytety, humanizm, Jan Gutenberg, Mikołaj Kopernik, Galileusz, Giordano Bruno, Leonardo da Vinci, Michał Anioł Rafael Santi, Erazm z Rotterdamu, ). Nowe wyznania w Europie (symonia, nepotyzm, odpust, 1517 r., Marcin Luter, 95 tez, Wittenberga, luteranizm, Fryderyk Mądry, Karol V, 1524 r., Tomasz Münzer, 1555 r., Augsburg, zbory, Jan Kalwin, kalwinizm, predestynacja, Henryk VIII, anglikanizm, arianizm, skutki reformacji) Kontrreformacja (reforma katolicka) (inkwizycja, sobór w Trydencie, jezuici, Ignacy Loyola, nuncjusz, kongregacja, kalendarz gregoriański, barok, wojna trzydziestoletnia, 1648 r., pokój westfalski).

24 Adresy materiałów pobranych z Internetu
Slajd 3. Cywilizacje Ameryki: / Slajd 4. Aztekowie i Inkowie: / / / / Slajd 6. Wielkie odkrycia geograficzne: / / / Slajdy: 8 i 9. Skutki wielkich odkryć: / / / / / / / / / / / Slajdy: 10 i 11. Gospodarka w epoce kolonialnej: / / / / Slajd 12. Kultura Odrodzenia w Europie: / Slajdy: 14 i 15. Ludzie Renesansu i ich dzieła: / / / / / / / / / /

25 Adresy materiałów pobranych z Internetu
Slajdy: 15 i 16. Ludzie Renesansu i ich dzieła: / / / / / / Slajdy: 17 i 18. Nowe wyznania w Europie: / / / / Slajdy: 20, 21 i 22: Kontrreformacja (reforma katolicka) / / / / / / / Powrót