Podstawy języka łacińskiego

Prezentacja na temat: "Podstawy języka łacińskiego"— Zapis prezentacji:

1 Podstawy języka łacińskiego
O quotiens obitum linguae statuere Latinae! Tot tamen exequiis salva superstes errat. (J. Eberle) Ilekroć ogłaszano łaciny upadek, Tylekroć na swój pogrzeb przyszła… jako świadek. Podstawy języka łacińskiego Zajęcia wprowadzające

2 Informacje organizacyjne
2 lata zajęć (45+25= 70 godzin) terminy konsultacji: środa 14:30-16:00, czwartek 11:30 – 13:00 podręcznik: Wilczyński S., Zarych T., Rudimenta Latinitatis. Część I: Teksty i słownik, Wrocław 1998. Wilczyński S., Zarych T., Rudimenta Latinitatis. Część II: Preparacje i komentarz gramatyczny, Wrocław 1998. Wymagania: terminowe realizowanie zajęć online zaliczenie kolokwium zaliczeniowego pod koniec roku Lektura polecana: Wilfried Stroh, „Umarła łacina, niech żyje łacina” – dostępna w naszej bibliotece

3 Pojęcie języka łacińskiego
lingua latina – język Lacjum etymologiczne pojmowanie terminu lingua latina jako „języka Lacjum” jest dla terminologii naukowej bezużyteczne, ponieważ nie da się przedstawić Lacjum jako terminu jednorodnego nawet jeżeli weźmiemy pod uwagę okres najstarszy to pewne jest, że nie mówiono na tym obszarze jednym językiem znajdujemy zabytki potwierdzające istnienie różnych dialektów/gwar italskich pod pojęciem „język łaciński” należy rozumieć język miasta Rzym, język handlu i administracji powstałego imperium oraz pewnej, w miarę jednorodnej kultury duchowej

4 Miejsce łaciny w rodzinie języków indoeuropejskich i grupie języków italskich

5

6 w dalszym rozwoju, w kolejnych epokach z łaciny wyodrębniły się inne języki (rumuński, dalmatyński, włoski, sardyński, francuski, prowansalski, kataloński, hiszpański, portugalski)

7 Chronologia dziejów języka łacińskiego:
łacina archaiczna okresu przedliterackiego (VII w. p. Chr. – 240 p. Chr.) starołaciński okres literacki ( 240 – 100/81 p. Chr.) okres „złotej łaciny” (100/81 p. Chr. – 14 A. D.) okres „srebrnej łaciny” (14 – 117 A. D.) epoka archaizująca (117 – 180 A. D.) okres późnoantyczny (ca. 200 – 600 A. D.) łacina średniowieczna (VI – XVI w.) łacina humanistyczna (XIV – XVI w.) okres nowołaciński

8 Najstarsze zabytki języka łacińskiego
Fibula z Prenestae (670 – 630) MANIOSMEDFHEFAKEDNUMASIOS (Manius me fecit Numerio)

9 Urna z Caere (630 – 600 p. Chr.) ECOURNATITAUENDIASMAMAR[me]DF[eced] (ego urna Tita Vendia, Mamercus me fecit

10 Alfabet łaciński: w VIII wieku greccy koloniści z miasta Chalkis na Eubei osiedlają się na Pithekoussai (Ischia) w 720 r. p. Chr. zostaje zasiedlona miejscowość Cumae (Kampania); wraz z tą falą rozpowszechnia się również archaiczny grecki alfabet ten alfabet zostaje przejęty bezpośrednio od Greków, a nie przez pośrednictwo etruskie jak dotąd sądzono (choć wpływy etruskie są silne)

11 A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U V X Y Z w jego skład wchodzą:
Składa się z 24 liter A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T U V X Y Z w jego skład wchodzą: samogłoski (vocales) dwugłoski (diphtongi) spółgłoski (consonantes)

12 Wymowa: samogłoski bez zmian (wyj. y, bliższy i lub ü)
ae – E (Aegyptus – Egiptus) (lub ai) oe – E (Oedipus – Edipus) (lub oi) w pewnych wyrazach nie stanowią dyftongu ale wtedy jest to zaznaczone np. poëta c jak k ( ale ta reguła nie jest konsekwentna) h w zbitkach ph, rh, th jest nieme q występuje zawsze z „u” i czytamy jako kw; (lub kł) su przed samogłoską jako sw np. suawis (czyt. swawis)

13 język łaciński odróżniał samogłoski krótkie i długie
różnice iloczasowe są dla nas trudne do zauważenia akcent był toniczny (podwyższenie tonu sylaby) w przeciwieństwie do naszego dynamicznego (silniejsze wymówienie) akcent pada na drugą lub trzecią sylabę od końca (zasada: jeżeli druga od końca jest długa to akcent na niej np. a – mi – cus; jeżeli krótka to akcent na trzeciej np. pu – bli – ca)

14 Podstawy fleksji: (temat i końcówka)
Rzeczownik: trzy rodzaje dwie liczby sześć przypadków pięć deklinacji Czasownik: trzy osoby dwie strony trzy tryby sześć czasów

15 Podstawy gramatyki fonetykę (i fonologię)- bada dźwiękową stronę języka, morfologię - zajmuje się budową wyrazów (słowotwórstwo) i ich odmianą (fleksja), składnię - zajmuje się regułami łączenia wyrazów w wypowiedzenia, leksykologię - zajmuje się analizą funkcjonalną i znaczeniową słownictwa

16 Morfologia Wyraz, czyli leksem:

17 Składnia Zdania dzielimy ze względu na: a) cel wypowiedzi: b) budowę:
Oznajmujące Pytające Rozkazujące Wykrzyknikowe Zawiera stwierdzenie jakiegoś faktu, np.: Kocham zwierzęta. Zawiera pytanie, np.: Pójdziesz ze mną na spacer? Zawiera rozkaz, polecenie lub prośbę, np.: Załóż buty. Zawiera emocje. Mozy być zarówno zdaniem oznajmującym, jak i pytającym, czy też rozkazującym, np.: Zostaw mnie w spokoju! b) budowę: Pojedyncze Złożone Rozwinięte Nierozwinięte Współrzędne Podrzędne Wielokrotnie złożone Zawiera podmiot i orzeczenie, a także ich określenia, np.: Duży kot idzie powoli ulicą Ogrodową. Może zawierać samo orzeczenie, np.: Woła. Mówi. Lub też podmiot i orzeczenie, np.: Mama mówi. Zdania składowe są względem siebie równorzędne, np.: Ptaki latają i dzieci biegają. Jedno zdanie składowe jest nadrzędne, a drugie podrzędne, np.: Kiedy przyszło lato, zakwitły lipy. Składają się z kilku zdań składowych, np.: Rybak stoi na molo i łowi śledzie, bo to jego hobby.

18 Składnia