Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1.

Prezentacja na temat: "Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1."— Zapis prezentacji:

1

2 Witam Państwa na wykładzie z podstaw makroekonomii, :)… 1

3 Będziemy się uczyć makroekonomii,. CEL WYKŁADOWCY I ASYSTENTÓW - Nauczyć słuchaczy podstaw makroekonomii na dobrym poziomie. 2

4 CELE STUDENTÓW - Nauczyć się makroekonomii. - Zdobyć jak najlepszą ocenę na EGZAMINIE KOŃCO- WYM. 3

5 Warunkiem dopuszczenia do egzaminu jest zaliczenie ćwi- czeń. ABY ZALICZYĆ ĆWICZENIA, musicie Państwo na ćwi- czeniach i podczas pisanego przez wszystkich studentów ra- zem sprawdzianu (tzw. KOLOKWIUM) zdobyć odpowied- nią liczbę punktów. 4

6 5 Aby zaliczyć semestr, wystarczy zebrać 50 ze 100 możliwych do zdobycia punktów. 1. Do 50 punktów można zarobić, pisząc sprawdzian z wykładu i literatury, czyli tzw. KOLOKWIUM. 2. Następne 50 punktów czeka na Państwa na ćwiczeniach. Pro- wadzący rozdaje je np. za: a/ celne wypowiedzi, b/ udział w konkursach, c/ odpowiedzi na pytania w czasie zapowiedzianych z wyprze- dzeniem krótkich kartkówek. Punkty przeliczane są na oceny zaliczeniowe wedle takiej oto tabeli:

7 6 PUNKTY OCENA 3 – 3+ 4 – 4+ Ponad 90 5

8 ABY ZDAĆ EGZAMIN, trzeba poradzić sobie z innym pi- sanym przez wszystkich studentów jednocześnie sprawdzia- nem. 7

9 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 8

10 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 9

11 10 - B. Czarny: Podstawy ekonomii, PWE Warszawa 2011, 694 strony

12 O konstrukcji typowego rozdziału podręcznika… 11

13 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 12

14 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 4. SERWIS INTERNETOWY 1. www. podstawyekonomii. pl O konstrukcji serwisu … 13

15 14

16 15 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 4. SERWIS INTERNETOWY 1. www. podstawyekonomii. pl O konstrukcji serwisu … 5. SERWIS INTERNETOWY 2. www. podstawyekonomii.pl/podstawyekonomii/ O konstrukcji serwisu …

17 16

18 17 ŹRÓDŁA WIEDZY: 1. WYKŁAD 2. PODRĘCZNIK 3. ĆWICZENIA 4-5. SERWISY INTERNETOWE: a) www. podstawyekonomii. pl b) www. podstawyekonomii. pl /podstawyekonomii/

19 Na przykład… Na 1. ćwiczenia trzeba się zapoznać Z 1. ROZDZIAŁEM części Makroekonomia PODRĘCZNIKA pt. Mierzymy do- chód narodowy. Inaczej nie zrozumiecie Państwo, o co chodzi na ćwi- czeniach, :). 18

20 UWAGA! Do kolokwium i do egzaminu obowiązuje znajomość CAŁE- GO podręcznika i – dodatkowo - INFORMACJI PRZEKA- ZANYCH LUB WSKAZANYCH NA WYKŁADZIE. 19

21 20 To już koniec spraw techniczno-organizacyjnych,.

22 21 ZACZNIJMY TAK OTO… To, ze ekonomista interesuje się różnymi podmiotami (np. człowiekiem, przedsiębiorstwem, gałęzią przemysłu, całą gospodarką), skutkuje podziałem ekonomii na MIKRO- EKONOMIĘ i MAKROEKONOMIĘ.

23 22 MIKROEKONOMIA zajmuje się pojedynczymi podmio- tami (np. firmami). MAKROEKONOMIA bada zjawiska dotyczące całego społeczeństwa.

24 23 Studia MAKROEKONOMII zwykle rozpoczyna analiza sposobu mierzenia EFEKTÓW PRACY CAŁEGO SPOŁE- CZEŃSTWA, a zarazem także POZIOMU ŻYCIA SPOŁE- CZEŃSTWA (przecież poziom życia społeczeństwa zależy właśnie od wielkości produkcji gospodarki…). Chodzi o sposób mierzenia tzw. PRODUKTU KRA- JOWEGO BRUTTO (PKB) i grupy spokrewnionych z PKB mierników pochodnych (np. PRODUKT NARODOWY BRUTTO, PNB). PRODUKT KRAJOWY BRUTTO

25 24 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa- ne do ich produkcji ).

26 25 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa- ne do ich produkcji ). Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C,

27 26 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa- ne do ich produkcji ). Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C, -wydatki firm na inwestycje, I,

28 27 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa- ne do ich produkcji ). Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C, - wydatki firm na inwestycje, I, -wydatki państwa na zakup dóbr, G,

29 28 Oto metoda WYDATKOWA (ang. expenditure approach) pomiaru PKB. Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE (na dobra gotowe, a nie na dobra POŚREDNIE, czyli zużywa- ne do ich produkcji ). Chodzi o: - wydatki konsumentów na konsumpcję, C, - wydatki firm na inwestycje, I, - wydatki państwa na zakup dóbr, G, - wydatki zagranicy na dobra wytworzone w naszym kra- ju, (eksport, X).

30 29 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z A )… --------------------------------------------------------------------------- A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsump- cyjne.

31 30 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z A ). Suma tych wydatków stanowi PRO- DUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB, Y). (Y 1 ) Y 1 = C + I + G + X - Z --------------------------------------------------------------------------- A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsump- cyjne.

32 31 Sumujemy roczne wydatki na nowe dobra FINALNE. Y 1 = C + I + G + X Powstałą sumę pomniejszamy o zakupy dóbr zagranicz- nych (import, Z A ). Suma tych wydatków stanowi produkt krajowy brutto (PKB, Y). (Y 1 ) Y 1 = C + I + G + X - Z (Y 1 = C + I + G + NX) --------------------------------------------------------------------------- A Dla uproszczenia założymy, że importowane są tylko dobra konsump- cyjne. To jest EKSPORT NETTO, czyli BILANS HANDLOWY.

33 32 A oto metoda DOCHODOWA (ang. income approach) po- miaru PKB. PKB JEST SUMĄ DOCHODÓW WŁAŚCICIELI CZYN- NIKÓW PRODUKCJI (Y 2 ).

34 33 W danym okresie SUMA WARTOŚCI kupionych przez kon- sumentów, firmy, państwo i zagranicę nowych DÓBR FI- NALNYCH RÓWNA SIĘ SUMIE DOCHODÓW właścicieli czynników produkcji użytych w celu wyprodukowania tych dóbr ( Y 1 =Y 2 ).

35 34 Przecież: Wartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się z A : 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urzą- dzenia techniczne, budowle, budynki B ). ----------------- A Dalej utożsamiam ziemię z kapitałem rzeczowym. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

36 35 Wartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się z A : 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urzą- dzenia techniczne, budowle, budynki B ). 2. Płac pracowników. ----------------- A Dalej utożsamiam ziemię z kapitałem rzeczowym. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

37 36 Wartość powstałych w ciągu roku dóbr finalnych (czyli PKB) składa się z A : 1. Zysku właścicieli kapitału rzeczowego (maszyny, urzą- dzenia techniczne, budowle, budynki B ). 2. Płac pracowników. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH (wartość zużywanych dóbr pośrednich 1. rzędu bezpośrednio zużywanych do produkcji dóbr finalnych. ----------------- A Zakładam, że ziemia jest rodzajem kapitału. B Zakładam, że kapitał rzeczowy się nie zużywa.

38 37 Jednak wartość dóbr pośrednich 1. rzędu (WDP 1 ) też składa się z: 1. Zysku. 2. Płac. 3. KOSZTÓW RZECZOWYCH, czyli – tym razem wartości dóbr pośrednich 2. rzędu, zużywanych do produkcji dóbr pośrednich 1. rzędu. (WDP 2 - utarg producentów dóbr pośrednich 2. rzędu) I tak dalej…

39 38 gdzie: WDF - utarg producenta dowolnego dobra finalnego. Z – zysk. P – płace. WDP 1 - utarg producentów dóbr pośrednich 1. rzędu. WDP 2 - utarg producentów dóbr pośrednich 2. rzędu. …….. – i tak dalej. W D F Z P WDP 1 Z P WDP 2........

40 39 W D F Z P WDP 1 Z P WDP 2 Z P WDP O........ Z P Posuwając się w głąb procesu produkcji dowolnego dob- ra finalnego, odkrywamy w końcu, że producent dóbr poś- rednich kolejnego rzędu nie zużywa dóbr pośrednich. Wartość tych dóbr pośrednich ostatniego rzędu w ca- łości składa się z dochodów właścicieli czynników.

41 40 Wynika stąd, że: WARTOŚĆ DÓBR FINALNYCH SKŁADA SIĘ Z ZYSKU, PŁAC, czyli wynagrodzenia pracy I Z WYNAGRODZENIA WŁAŚCICIELI dóbr pośrednich ostatniego rzędu, czyli (w praktyce) np. BOGACTW NATURALNYCH.

42 41 Jest jeszcze metoda PRODUKCYJNA (ang. production approach) liczenia PKB. PKB jest sumą tzw. WARTOŚCI DODANEJ w gospodarce. WARTOŚĆ DODANA (ang. value addad) jest RÓŻNICĄ WAR- TOŚCI SPRZEDANYCH DÓBR I KOSZTU KUPIONYCH W CELU ICH WYPRODUKOWANIA DÓBR POŚREDNICH.

43 42 Na rysunku tworzonej przez kolejnych producentów wartości dodanej odpowiadają zsumowane zysk i płace powstające przy produkcji, kolejno, dóbr finalnych, dóbr pośrednich pierwszego rzędu, dóbr pośrednich drugiego rzędu itd. Ponieważ wartość dóbr pośrednich ostatniego rzędu, WDP O, składa się wyłącznie z wartości dodanej, suma wartości dóbr finalnych jest równa sumie wartości dodanej. WDF Z P WDP 1 Z P WDP 2 Z P WDP O................ Z P

44 43 A zatem PKB obliczony metodą wydatkową (Y 1 ) jest rów- ny PKB obliczonemu metodą dochodową (Y 2 ). Y 1 =Y 2 Ułatwia to sporządzenie RYSUNKOWEGO MODELU POWSTAWANIA I DZIELENIA PKB w gospodarce.

45 44 Chodzi o tzw. model RUCHU OKRĘŻNEGO WYDAT- KÓW I DOCHODÓW W GOSPODARCE.

46 45 Ruch okrężny wydatków i dochodów w gospodarce X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z OZNACZENIA: C – wydatki gospodarstw domowych na konsumpcyjne dobra final- ne; S – oszczędności gospodarstw domowych ; Z – import (zgodnie z zalożeniem część konsumpcji gospodarstw domowych ; X – eksport; I – inwestycje prywatnych przedsiębiorstw; T d – podatki bezpośrednie; G – wydatki państwa na zakup dóbr; B – zasiłki wypłacane przez państwo; (NT = T d – B) – podatki netto; Y 1 – suma wydatków na dobra finalne wchodzące w skład PKB; Y 2 – równa Y 1 suma dochodów właścicieli czynników; Y d – dochód do dyspozycji gospodarstw domowych.

47 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej.

48 47 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT= T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z

49 48 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom.

50 49 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice.

51 50 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu.

52 51 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa.

53 52 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych.

54 53 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach.

55 54 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów- kę.

56 55 ZADANIE a) Narysuj ruch okrężny dóbr i płatności w gospodarce otwartej. X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z b) Na powstałym rysunku wskaż następujące strumienie pieniądza: (i) Dywidenda wypłacona przez firmę VSME akcjonariuszom. Dochód gospodarstw domowych z tytułu własności firm, Y 2. (ii) Podatek od dochodow osobistych, który zapłacili Twoi rodzice. Podatki bezpośrednie, Td. (iii) Zapłata za bułgarski dżem z pigwy kupiony w sklepie na rogu. Wydatki gospodarstw domowych na konsumpcję, C (lub import Z). (iv) Akcyza ukryta w cenie paliwa. W tym uproszczonym modelu podatki pośrednie, Te, nie istnieją. (v) Nie podzielone zyski spółek akcyjnych. Dochody do dyspozycji gospodarstw domowych, Yd, przeznaczone na oszczędności (gospodarstwa domowe zdecydowały się zostawić te środki w dyspozycji przedsiębiorstw, których są akcjonariuszami). (vi) Wydatki na utrzymanie więzienia we Wronkach. Wydatki państwa, G. (vii) Pieniądze wydane przez firmę przewozową na nową ciężarów- kę. Inwestycje, I.

57 PRZYPŁYWY (ang. injections) I ODPŁYWY (ang. leakages) DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO (ang. circular flow)

58 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘŻNEGO (1) Y 1 = C+I+G+X-Z

59 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2

60 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 - NT

61 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S.

62 X I PRZEDSIĘBIORSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE Y d = Y 2 - NT Y 2 PAŃSTWO G NT=T d –B Z S C Y 1 = C+I+G+X-Z PRZYPŁYWY I ODPŁYWY DO I Z RUCHU OKRĘZNEGO (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z=I+G+X

63 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z =I+G+X ODPŁYWY (ang. leakages) – dochody gospodarstw domo- wych nie wydane na konsumpcję dóbr wyprodukowanych w kraju.

64 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z= I+G+X PRZYPŁYWY (ang. injections) - dochody firm nie będące wydatkami (krajowych) gospodarstw domowych sfinan- sowanymi dzięki sprzedaży czynników produkcji.

65 (1)Y 1 = C+I+G+X-Z (2)Y 1 =Y 2 (3)Y d = Y 2 – NT (4)Y d = C + S. NT+S+Z=I+G+X NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z) Z równania opisującego równość prezypływów i odpływów wynika wiele ważnych wniosków dotyczących STRUKTURY przepły- wów pieniężnych w gospodarce. Na przykład…

66 NT+S+Z=I+G+X S-I = (G-NT) + (X-Z) W danym okresie sektor prywatny w gospodarce może oszczędzać więcej niż inwestuje (S-I>0), pod warunkiem, że nadwyżkę tę sfinan- suje państwo (G-NT>0) i (lub) zagranica (X-Z>0).

67 66 Pomówmy teraz o pochodnych w stosunku do PKB mier- nikach efektów pracy (i poziomu życia!) społeczeństwa

68 67 PKB jest sumą wartości dóbr finalnych powstałych NA TERYTO- RIUM KRAJU. To nie to samo, co suma wartości dóbr finalnych powstałych dzięki wykorzystaniu naszych (narodowych) czynni- ków produkcji. PRZECIEŻ ZDARZA SIĘ, ŻE NA NASZYM TE- RYTORIUM PRACUJĄ OBCE CZYNNIKI, A NASZE CZYNNI- KI PRACUJĄ ZA GRANICĄ A ! ------------------------------------ A Do tej pory nie uwzględnialiśmy takiej możliwości.

69 68 Saldo dochodów z tytułu wynagrodzenia naszych i obcych czynników produkcji

70 2000200520062007 Ogółem741,7964,61 033,11 132,9 PKB744,4983,31 060,01 175,3 Dochód z zagranicy (saldo) a -2,7-18,7-26,9-42,4 Dochód narodowy brutto w Polsce (2000-2007; mld zł, ceny bieżące) a Stanowi saldo wynagrodzeń, dochodów z inwestycji bezpośrednich i portfe- lowych oraz pozostałych dochodów i odsetek. Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2008, GUS, Warszawa 2008, s. 682. 69

71 70 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa

72 71 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy i poziomu życia społeczeństwa

73 72 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa Inna nazwa: dochód narodowy (ang. national income)

74 73 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa

75 74 Pochodne w stosunku do PKB mierniki efektów pracy społeczeństwa UWAGA! Wcześniej Y 1 = Y 2, bo zakładaliśmy, że saldo*=0, amortyzacja=0 i podatki pośrednie=0.

76 75 WADY PKB i mierników pochodnych jako miar efektów pracy i poziomu życia (dobrobytu) (ang. welfare) społe- czeństwa gospodarującego.

77 76 I. PKB globalny nie informuje zadowalająco o poziomie życia mieszkańców kraju. Rozwiązaniem jest PKB per capita.

78 KrajePKBLudnośćPKB per capita Indie a Polska Nowa Zelandia 457,0 189,0 59,3 1033,0 38,2 3,9 456 4 944 15 443 PKB, ludność i PKB per capita w Indiach, Nowej Zelandii i Polsce w 2002 r. (PKB w mld USD, ceny bieżące, ludność w mln osób, PKB per capita w USD) a W 2001 r. Źródło: Rocznik Statystyczny RP 2003, jw., s. 651, 653, 654, 761. 77 PKB globalny a PKB per capita

79 78 II. Zmiany PKB nominalnego nie informują zadowalająco o zmianach wielkości produkcji i poziomu życia. Rozwiąza- niem jest PKB realny.

80 79 PKB nominalny a PKB realny PKB 25.

81 80 PKB nominalny a PKB realny PKB 25.

82 81 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (Y N /Y R )100.

83 82 DEFLATOR jako miara zmiany cen dóbr wliczanych do PKB między okresem bazowym a okresem docelowym DEFLATOR = (Y N /Y R )100. Zauważ! Jeśli ( Y N /Y R )>1, to spowodowane jest to WY- ŁĄCZNIE wzrostem cen między okresem, z którego brano użyte do obliczeń Y R ceny stałe, a okresem, z któ- rego pochodzi Y N …

84 83 DEFLATOR = (Y N /Y R )100, więc w naszym przykładzie DEFLATOR = (63/31)100= 203,2 Oznacza to, że ceny wszystkich dóbr wliczanych do PKB wzrosły przeciętnie o 103,2% (w okresie między momen- tem, z którego pochodzą ceny stałe użyte do obliczenia Y R, a okresem, z którego pochodzi Y N ). 25. PKB 25.

85 84 III. Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. cena strzyżenia męskiego w Zürichu i w Kutnie; cena pokoju hotelowego w Katmandu i w Warszawie), co sprawia, że: WARTOŚĆ PKB NIE INFORMUJE ZADOWALAJĄCO O ILOŚCI DÓBR SKŁADAJĄCEJ SIĘ NA TEN PKB (A WIĘC TAKŻE O POZIOMIE ZYCIA).

86 85 Ceny w różnych krajach silnie różnią się od siebie (np. cena strzyżenia męskiego w Zurichu i w Kutnie…). Dla ułatwienia porównań międzynarodowych statystycy pub- likują informacje o PKB w różnych krajach, przeliczając ich waluty np. na dolary nie według oficjalnego kursu walutowe- go, lecz według kursu odzwierciedlającego różnice poziomu cen w tych krajach, czyli odzwierciedlającego tzw. PARYTET SIŁY NABYWCZEJ (ang. purchasing power parity – PPP).

87 86 PKB per capita w Nowej Zelandii, Polsce i Indiach; kurs oficjalny (2002 r.) i kurs PPP (2000 r.) $ Źródło: Dane ONZ. Nowa Zelandia PolskaIndia Kurs oficjalny154434944456 Kurs PPP2037298372340 Okazuje się wtedy, że w rzeczywistości BIEDNI NIE SĄ AŻ TAK BIEDNI, A BOGACI AŻ TAK BOGACI!

88 87 PKB per capita (USD, PPP) w różnych krajach, 2008 rok POLSKA – 17 675 Niemcy – 35 652 Rosja – 15 922 Białoruś – 12 291 Ukraina – 7 347 Czechy – 24 710 Słowacja – 22 081 USA – 45 489 Szwecja – 37 309 Norwegia – 58 390

89 88 PKB nie uwzględnia produkcji dóbr finalnych w szarej strefie i w gospodarstwach domowych. IV. Inne wady PKB i mierników pochodnych

90 89 V. PKB nie uwzględnia wielu innych zjawisk, od których za- leży poziom życia społeczeństwa. Na przykład: a) bezpieczeństwa.

91 90 b) złych i dobrych ubocznych skutków czyjegoś gospoda- rowania dla osób postronnych (ang. externalities) (np. za- nieczyszczenie środowiska).

92 91 c) ilości czasu wolnego.

93 92 d) struktury dochodów (sprawiedliwości).

94 93 Zadanie o ograniczeniach PKB jako miernika efektów rocz- nej pracy społeczeństwa (i nie tylko o tym)…

95 94 ZADANIE Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu A. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. ---------------------------------------- A/ Na przykład, z badań dr hab. Ilony Błaszczak-Przybycińskiej z SGH w Warszawie wynika, że w Polsce wartość pracy domowej wy- nosiła w 2004 r. około 30% PNB. Udział pracy domowej kobiet w tej wartości wyniósł 66%, a udział mężczyzn 34% (zob. Katarzyna Growiec, Praca domowa czyli bez kasy na drugim etacie, w: Gaze- ta.pl z 24 lutego 2009 r.).

96 95 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady. Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - SPRZĄTANIE,

97 96 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - PRZYGOTOWYWANIE POSIŁKÓW,

98 97 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - PRANIE,

99 98 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - WYCHOWANIE DZIECI,

100 99 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - OPIEKA NAD DZIEĆMI,

101 100 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziećmi, - OPIEKA NAD OSOBAMI CHORYMI,

102 101 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi m. in. o zwykle wykonywane przez kobiety: - sprzątanie, - przygotowywanie posiłków, - pranie, - wychowanie dzieci, - opieka nad dziećmi, - opieka nad osobami chorymi, - OPIEKA NAD OSOBAMI STARYMI. (Przez chwilkę pomyśl o kwalifikacjach potrzebnych do wy- konywania tych wszystkich prac…).

103 102 Ekonomisci uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opieka nad dziećmi, opieka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)?

104 103 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu).

105 104 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT ZA (TAK, DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) Wynagrodzeniem dla kobiety są dobra produkowane przez mężczyznę w ramach domowego podziału pracy (np. naprawa kranu). (ii) Natura kobiety jest taka, że zwykle lubi ona wykonywać te prace, a wynagrodzeniem jest dla niej zadowolenie męż- czyzny.

106 105 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY- ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy- nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także EMERYTUR z tytułu pracy w gospodarstwie domowym.

107 106 Ekonomiści uważają, że PKB zaniża wartość efektów rocz- nej pracy społeczeństwa o około, bo PKB nie uwzględnia m. in. wykonywanej głównie przez kobiety pracy w domu. a) O jaką pracę chodzi? Podaj przykłady? Chodzi o wykonywane zwykle przez kobiety: sprzątanie, przygotowywanie posiłków, pranie, wychowanie dzieci, opie- ka nad osobami chorymi, opieka nad osobami starymi. b) Czy w Polsce kobiety dostają wynagrodzenie za tę pracę (podaj argument za i argument przeciw)? ARGUMENT PRZECIW (NIE, NIE DOSTAJĄ!) (przykłady): (i) To głównie kobiety wykonują prace domowe (ZOB. WY- ŻEJ), a obserwacja pokazuje, że nie dostają pieniężnego wy- nagrodzenia za tę pracę. Nie dostają także emerytur z ty- tułu pracy w gospodarstwie domowym. (ii) To nieprawda, że z natury rzeczy kobiety lubią te pra- ce. W dodatku praca domowa jest w powszechnej opinii mniej prestiżowa od pracy zarobkowej wykonywanej poza domem.

108 107 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. DOSTĘPU DO INFORMACJI…

109 108 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, ZDOBYWANIA KAPITAŁU LUDZKIEGO…

110 109 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, OSIĄGANIA PRESTIŻU…

111 110 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, NAWIĄZYWANIA ZNAJOMOŚCI…

112 111 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, ZATAJANIA DOCHODÓW…

113 112 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których NIE MA pracująca w domu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, zatajania dochodów, DECYDOWANIA O PRZEZNACZENIU ZAROBIONYCH PIENIĘDZY).

114 113 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię.

115 114 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie:

116 115 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci niektórzy mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą.

117 116 c) W dodatku niektórzy twierdzą, że praca zarobkowa stwa- rza mężczyźnie możliwości, których nie ma pracująca w do- mu kobieta (np. dostępu do informacji, zdobywania kapitału ludzkiego, osiągania prestiżu, nawiązywania znajomości, za- tajania dochodów, decydowania o przeznaczeniu zarobio- nych pieniędzy). Sugerują oni, że sprzyja to ekonomicznemu uzależnieniu kobiet od mężczyzn. Skomentuj tę opinię. Zdania w tej sprawie są podzielone; oto niektóre opinie: (i) Ci niektórzy mają po prostu rację; często jest właśnie tak, jak oni twierdzą. (ii) To bzdury! Przestrzeganie naturalnego podziału pracy w rodzinie zapewnia spoistość i szczęście rodziny,.

118 117 Harding, S. (1995) Can Feminist Thought Make Economics More Objective? Feminist Economics, vol. 1, nr 1.

119 118 Do zobaczenia na ćwiczeniach, !