ERGONOMIA 7 DIAGNOZA ERGONOMICZNA 1. 2 Diagnoza – medyczna, techniczna, ergonomiczna.

Prezentacja na temat: "ERGONOMIA 7 DIAGNOZA ERGONOMICZNA 1. 2 Diagnoza – medyczna, techniczna, ergonomiczna."— Zapis prezentacji:

1 ERGONOMIA 7 DIAGNOZA ERGONOMICZNA 1

2 2 Diagnoza – medyczna, techniczna, ergonomiczna

3 3 Diagnoza ergonomiczna jest to diagnoza, której przedmiotem są relacje zachodzące w układzie człowiek – maszyna – otoczenie. Obiektami badań, którymi zajmuje się diagnostyka ergonomiczna są układy antropotechniczne i układy socjotechniczne. Najprostszym układem antropotechnicznym jest układ składający się ze środka technicznego i sterującego nim człowieka, nazywanego operatorem.

4 4 Układy socjotechniczne są złożonymi układami, w których można wyróżnić zasoby w postaci osób, środków technicznych oraz prostych układów antropotechnicznych współdziałających ze sobą oraz czasami z operatorem wyższego rzędu (decydentem). Główną cechą układów socjotechnicznych, odróżniającą je od układów antropotechnicznych, jest uwzględnienie oddziaływań pomiędzy osobami występującymi w tych układach.

5 5

6 6 Układ antropotechniczny może być obiektem badań zarówno dla diagnostyki medycznej (badania dotyczące operatora), diagnostyki technicznej (badania dotyczące obiektu technicznego), diagnostyki środowiska (badania dotyczące warunków materialnego środowiska pracy) jak i diagnostyki ergonomicznej (badania dotyczące oddziaływań zachodzących między obiektem technicznym, operatorem i środowiskiem pracy).

7 7 Diagnoza w odniesieniu do człowieka w procesie pracy dotyczy:  stanu zdrowia pracującego człowieka,  kosztu biologicznego pracy,  cech i możliwości psychofizjologicznych człowieka, tj. przepustowości jego kanałów sensorycznych i motorycznych, która musi być respektowana w budowie i właściwościach środków technicznych, służących pracy.

8 8 Diagnoza w odniesieniu do maszyny obejmuje:  Analizę charakterystyk technicznych i struktury urządzeń z punktu widzenia ich stanu technicznego,  Metodyki badań diagnostycznych ( planowanie tych badań i sposoby ich realizacji ),  Techniczne środki realizacji badań diagnostycznych. Diagnoza w odniesieniu do otoczenia obejmuje:  Rozpoznanie aktualnych warunków pracy i dotyczy takich parametrów jak hałas, drgania, mikroklimat, zanieczyszczenie powietrza, promieniowanie elektromagnetyczne ( pomiar istniejących stężeń lub natężeń danego czynnika ),  Porównanie otrzymanych wyników z normami higienicznymi określającymi granice tolerancji organizmu ludzkiego na środowiskowe warunki pracy.

9 9 Celem diagnozy ergonomicznej stanowisk pracy jest zidentyfikowanie elementów systemu, ich wzajemnych relacji oraz analiza i ocena, aby działanie stanowisk przy wykonywaniu określonych zadań przebiegało sprawnie, bez szkody dla człowieka i bez negatywnych zmian w otoczeniu.

10 10

11 11

12 12 Procedury diagnostyczne:  ocena obciążenia fizycznego pracą,  ocena obciążenia psychicznego pracą,  ocena antropometryczna obiektów technicznych,  ocena parametrów materialnego środowiska pracy,  kompleksowa ocena stanowiska pracy,  certyfikacja maszyn i urządzeń.

13 13 Certyfikacja to ocena zgodności wyrobów z odpowiednimi wymaganiami bezpieczeństwa i zdrowia użytkowników, prowadzona przez trzecią stronę przed wprowadzeniem tych wyrobów do obrotu handlowego.

14 14 Znak bezpieczeństwa B jest znakiem dobrowolnym, producent nie ma obowiązku umieszczania tego znaku na swoich wyrobach. Znak ten był znakiem obowiązującym na polskim rynku do 30 kwietnia 2004 r., a konieczność jego stosowania wynikała z określonych przepisów prawnych. Od 1 maja 2004 r., gdy Polska została członkiem Unii Europejskiej wprowadzono europejski system zapewnienia bezpieczeństwa wyrobów i oznakowanie CE. Nie oznaczało to jednak konieczności rezygnacji z dobrze znanego na polskim rynku znaku B, zmieniono charakter prawny tego znaku na fakultatywny, nadzór i prawa do znaku należą obecnie do Polskiego Centrum Badań i Certyfikacji S. A.

15 15 Znak CE stanowi deklarację producenta, że wyrób wprowadzany do obrotu spełnia zasadnicze wymagania określone najczęściej w rozporządzeniach wydawanych na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (Dz. U. z 2004 r. Nr 204 poz. 2087 oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565) - wprowadzających do polskiego prawa tzw. dyrektywy nowego podejścia. Dotyczą one ponad dwudziestu grup produktów - między innymi urządzeń elektrycznych (w tym sprzętu elektronicznego i AGD), zabawek, środków ochrony indywidualnej, materiałów budowlanych, maszyn i wind. Tylko te wyroby, dla których istnieją zasadnicze wymagania określone w przepisach, powinny mieć znak CE.

16 16 Znak CE nie jest handlowym świadectwem jakości, ani nie potwierdza pochodzenia towaru z Unii Europejskiej. Nie jest on również certyfikatem bezpieczeństwa, ponieważ jego znaczenie jest szersze - oznacza zgodność z zasadniczymi wymaganiami, które dotyczą również na przykład emisji zakłóceń elektromagnetycznych, hałasu albo zużycia energii. Konsument, kupując w dowolnym państwie Unii Europejskiej wyrób oznakowany CE, zyskuje pewność, że może go bezpiecznie i bezproblemowo używać w swoim kraju.

17 17 Wytwórca produktu sam umieszcza na nim znak CE, ale musi uprzednio przedsięwziąć odpowiednie kroki. Jego obowiązkiem jest przeprowadzenie kontroli zgodności, stworzenie dokumentacji technicznej i podpisanie deklaracji zgodności. Taka dokumentacja musi zostać udostępniona na żądanie odpowiednim organom.

18 Metody i techniki diagnostyczne 18 metody badań ankietowych, listy kontrolne ( check-list ), metody badań testowych, metody wskaźnikowe, metody punktowo – wskaźnikowe, atestacja, metody analizy sieciowej, metody bilansowe

19 19 1.Badania ankietowe polegają na udzielaniu pisemnych odpowiedzi na pytania ( w formie swobodnych wypowiedzi), albo na wyborze niektórych z dołączonych do każdego pytania alternatyw ( możliwości ). Zalety: metoda prosta i łatwa do opracowania w fazie przygotowania badań Wady: trudności w wykorzystaniu zebranych informacji, wynikające m.in. z: braku uniwersalnego zastosowania raz opracowanej ankiety dla wszystkich stanowisk pracy, konieczności opracowania ankiety wg branż, różnego stopnia szczegółowości pytań oraz ich niejednoznaczności, utrudnionej analizy i wnioskowania, itp.

20 20 2. Listy kontrolne są rozszerzoną formą ankiety. Celem tych list jest usystematyzowanie, analiza oraz ocena różnych czynników pracy i wydajności pracy. Lista opracowana przez zespół pod kierunkiem G.C. Burgera, tzw. Lista Kontrolna Ergonomicznej Analizy Układów (Ergonomic System Analysis Checklist, w skrócie ESAC), zwana też Listą Dortmundzką. 10 pytań wstępnych, 155 pytań podstawowych ( oznaczonych literą A ) i 188 pytań szczegółowych ( oznaczonych literą B ). Dortmundzka Lista Kontrolna stała się wzorcem podejścia do badań diagnostycznych.

21 21 CET-II ( The Control Ergonomic Test – II ) unowocześniona wersja listy Dortmundzkiej. W skład tej listy wchodzi: 11 pytań ogólnych ( oznaczonych cyframi rzymskimi ), 68 pytań podstawowych ( oznaczonych literą A i kolejnymi cyframi arabskimi ), 138 pytań szczegółowych typu B, 99 pytań szczegółowych typu C, 45 pytań szczegółowych typu D.

22 22 Wszystkie pytania podzielono na sześć grup, dotyczących: 1. przestrzeni pracy, 2. metod pracy, 3. obciążeń czynnikami środowiskowymi, 4. organizacji pracy, 5. obciążenia czynnościowego i całkowitego, 6. wydajności układu. Przykłady: Lista Kontrolna K.F.H. Murrella, Lista Ogińskiego, Lista Problemowa L. Pacholskiego umożliwiająca zastosowanie techniki komputerowej, Lista Kontrolna CBKO (Centralne Biuro Konstrukcji Obrabiarek)

23 23 3. Badania testowe to znormalizowane badanie (normalizacja dotyczy materiałów lub narzędzi pomiaru ) w celu uzyskania informacji o cechach badanego zjawiska. ( ocena stanu organizacji stanowisk roboczych ) Narzędziem stosowanym w badaniach testowych są tzw. karty stanu organizacyjnego stanowisk roboczych. Przez bardziej precyzyjne ukierunkowanie i formułowanie pytań uzyskuje się mniejszą różnorodność i dowolność odpowiedzi.

24 24 Odmianą metod testowych są tzw. arkusze ocen. Arkusz oceny zawiera zbiór hasłowo sformułowanych zagadnień, będących podstawą do dokonania oceny rozwiązania. W ocenie uwzględniona jest trzystopniowa skala: ocena właściwa, z zastrzeżeniem, niewłaściwa. Zasada: końcowa ocena nie może być pozytywna, jeżeli choć jedna z cech wymienionych w arkuszu otrzymała ocenę - „niewłaściwa”.

25 25 4. Metody wskaźnikowe mają charakter uniwersalny, oparte są na metodach matematycznych, charakteryzują się możliwością bezpośredniego przeprowadzenia porównań. Za podstawę oceny przyjmuje się określone wskaźniki obliczone według uprzednio przyjętych wzorów matematycznych.

26 26 5. Metody punktowo – wskaźnikowe polegają na jakościowej budowie kryteriów oceny, wykorzystujących wg określonego klucza zestaw ocen punktowych. Celem metody jest poznanie, analiza i ocena stanu organizacyjnego stanowisk pracy, określenie i zlokalizowanie występujących nieprawidłowości i zakłóceń, wyznaczenie i wskazanie dalszych badań szczegółowych i umożliwienie opracowania projektu usprawnień. Oceny cząstkowe poszczególnych czynników, jak i ocenę ogólną przeprowadza się zazwyczaj w skali trzystopniowej (może też być pięciostopniowa)

27 27 6. Atestacja należy do rzędu podstawowych procedur diagnostyczno – organizacyjnych służących racjonalizacji i modernizacji zakładowego systemu pracy. Polega ona na kompleksowym badaniu i ocenie stanowisk pod względem poziomu: technicznego, organizacyjnego, ekonomicznego, ergonomicznego oraz bhp. Celem atestacji jest: zbilansowanie stanowisk pracy z zasobami pracy oraz udoskonalenie organizacji na stanowisku roboczym, ocena stopnia nowoczesności technologii i konstrukcji wyrobów, stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz unowocześniania i poprawy poziomu technicznego wyposażenia stanowisk pracy,

28 28 Syntetyczne wyniki procedury atestacyjnej, a szczególnie orzeczenia o skali bezpieczeństwa, opisuje się w dokumencie zwanym atestem. ocena zużycia i wykorzystania środków trwałych, podnoszenie kwalifikacji pracowników, ocena warunków i bezpieczeństwa pracy oraz ergonomii, likwidacja nieefektywnych stanowisk pracy, ocena stanu organizacyjnego przedsiębiorstwa i usprawnianie wewnętrznych struktur organizacyjnych oraz ich funkcji, a także podniesienie poziomu organizacji pracy w przedsiębiorstwie.

29 29 7.Metoda analizy sieciowej polega na rejestracji stanu dotychczasowego i wnioskowania przy usprawnianiu organizacji stanowisk roboczych. Wykorzystuje ona siatki powiązań czynności wykonywanych wg zasad obowiązujących w znanych metodach analizy sieciowej (CPM, PERT, itp.) (ścieżki krytyczne, czynności krytyczne) 8. Metoda bilansowa opiera się na technice mierzenia czasu pracy ( normowaniu ), na podstawie którego ocenia się stan organizacji stanowisk roboczych

30 Poszczególne metody oceny różnią się między sobą: 30 liczbą ocenianych czynników ergonomicznych – narzuconych zwykle przez autorów metody, przedmiotem oceny ( wyróżniamy tu metody uniwersalne, mogące znaleźć zastosowanie w różnych układach człowiek – maszyna – otoczenie i specjalistyczne, przeznaczone tylko dla układów ściśle określonych ), sposobem oceny ( ilościowy, jakościowy, ilościowo – jakościowy ),

31 31 formą oceny, tj. zbiorem pytań, listą problemów, specjalnie opracowanym arkuszem oceny opartym na zbiorze kryteriów ilościowych, normatywnych, wynikiem oceny ( opisowy, wskaźnikowy ), obszarem oceny (jednostanowiskowy, wielostanowiskowe, itd.), zakresem metody: pełna i częściowa ( wszystkie aspekty układu człowiek – maszyna – otoczenie lub tylko wybrane jego elementy ).

32 32 Na podstawie analizy różnych metod można stwierdzić, że każda z nich, aby mogła spełnić swoje zadanie, musi zawierać:  merytoryczny zakres oceny,  sposób oceny,  technikę zbierania informacji,  mierniki oceny