UCZEŃ Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA W ŚRODOWISKU SPOŁECZNYM Włodzimierz Foryś.

Prezentacja na temat: "UCZEŃ Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA W ŚRODOWISKU SPOŁECZNYM Włodzimierz Foryś."— Zapis prezentacji:

1 UCZEŃ Z ZABURZENIAMI ZACHOWANIA W ŚRODOWISKU SPOŁECZNYM Włodzimierz Foryś

2 Socjologia w kontekście zaburzeń zachowania interesować się będzie przede wszystkim szeroko pojętym wpływem grupy społecznej, a także społeczeństwa w ogóle na jednostkę, określi wpływ środowiska społecznego na człowieka, proces wychowania i socjalizacji. Interesującym dla socjologicznej perspektywy aspektem jest kwestia norm społecznych. Refleksja nad genezą ich naruszania zbliża ujęcie socjologiczne do psychologicznego, gdyż przyczyny naruszania mogą mieć różnorodny charakter.

3 M.in. wymienić tu należy sytuacje: gdy jednostka nie zinternalizowała wartości kulturowych; gdy internalizacja objęła normy odmienne od dominującego w społeczeństwie systemu wartości; gdy nastąpił konflikt między różnymi wartościami akceptowanymi przez daną jednostkę; gdy nastąpiła niewłaściwa hierarchizacja zinternalizowanych norm; gdy miało miejsce generalne zaburzenie wartościowania w trakcie rozwoju dziecka.

4 Społeczeństwo ustanawia system norm, tworzy na różnych poziomach system kontroli społecznej i poprzez prawo kwalifikuje łamanie norm. W podejściu socjologicznym ważne jest wskazanie społecznych uwarunkowań zaburzeń zachowania. Najistotniejszymi są tutaj trzy grupy społeczne: -rodzina, - grupa szkolna - grupa rówieśnicza. Przyczyny trudności przystosowawczych tkwią najczęściej w środowisku, które jest pod jakimś względem wypaczone: - nie zaspokaja podstawowych potrzeb dziecka, - stawia zbyt wysokie wymagania w stosunku do jego możliwości rozwojowych, - dostarcza negatywnych wzorów postępowania

5 Rozwój psychiczny dziecka zależy od środowiska, w którym ono przebywa, przede wszystkim od środowiska społecznego. W toku interakcji dziecka ze środowiskiem, tworzą się doświadczenia, które stanowią podstawę jego społecznego działania. W ten sposób rozwija się socjalizacja dziecka, czyli proces kształtowania osobowości jednostki i przystosowania jej do życia w zbiorowości, polegający na uczeniu jej i wprowadzaniu do kultury, umożliwiający porozumiewanie się i inteligentne działanie.

6 Zdaniem H. Spionek na rozwój psychiczny dziecka wywierają wpływ trzy środowiska: środowisko rodzinne szkolne rówieśnicze

7 Dziecko Środowisko rodzinne Środowisko rówieśnicze Środowisko szkolne

8 ŚRODOWISKO RODZINNE

9 Środowisko rodzinne jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. Powinny być w nim zaspokajane następujące potrzeby: pewność i poczucie bezpieczeństwa, solidarność i łączność z bliskimi osobami, miłość, uznanie. Jeśli któraś z wymienionych potrzeb nie będzie zaspokajana, rozwój dziecka może przebiegać wadliwie.

10 Zaburzenia zachowania powoduje zła atmosfera domowa: ostre konflikty między rodzicami, stwarzających poczucie stałej niepewności w domu; faktyczna dezintegracja rodziny, poczucie obcości (w szkole dziecko zachowuje się coraz gorzej); aktywny udział dziecka w rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych rodziny, w kłótniach, próbach pozyskiwania dziecka przeciwko jednemu z rodziców; stałe awantury, przy niskim poziomie kulturowym środowiska, które z istnieniem dziecka w ogóle się nie liczy; alkoholizm rodziców, libacje, brak zainteresowania dzieckiem;

11 cd. egoistyczna postawa rodziców zapewniających wysoki standard materialny, ale z bezkrytycznym eksponowaniem tego stanu na zewnątrz; izolacja rodziców od otoczenia, zamknięcia się jedynie w kręgu rodziny; postawy rodziców reprezentujących odmienne od proponowanych przez szkołę treści wychowawczych.

12 Według H. Spionek na powstawanie zaburzeń zachowania mają wpływ różne typy postaw rodziców.

13 Patogenną rolę w rozwoju dziecka odgrywają następujące typy matek: matka agresywna - całą agresję będącą wynikiem frustracji życiowych kieruje na dziecko, matka nadmiernie skrupulatna i lękowa - mająca fobię infekcji, chroniąca dziecko przed demoralizacją, więc zakazująca kontaktów rówieśniczych lub kontrolująca każdy krok dziecka, matka, dla której dziecko jest środkiem kompensacji niespełnionych pragnień i zawiedzionych nadziei życiowych. Otacza ona dziecko nadmierną opieką, lecz jest jednocześnie skłonna odrzucić dziecko emocjonalnie, jeżeli nie spełnia ono jej oczekiwań i pokładanych w nim nadziei.

14 Patogenna rola trzech typów ojców: ojciec nieobecny, czyli taki, który nie przejawia zainteresowania wychowaniem dziecka, ojciec rygorystyczny, stawiający nadmierne wymagania w stosunku do dziecka, zbyt surowy, ojciec groźny, charakteryzujący się tajoną wrogością w stosunku do własnych dzieci, postrach rodziny.

15 Złe postawy rodzicielskie wg. M. Ziemskiej Unikająca – rodzice mało interesują się dzieckiem i jego problemami. Unikanie może wiązać się z zewnętrznym brakiem troski o dziecko, zaniedbaniem jego podstawowych potrzeb biologicznych i ekonomicznych. Odrzucająca – rodzice odrzucający dziecko są mu niechętni albo nawet wrodzy. Sporadycznie (można to już nazwać patologią zachowania) niechęć w stosunku do dziecka wyzwala okrucieństwo.

16 cd. Nadmiernie wymagająca – koncentracja na dziecku z tendencjami do stałego korygowania i ulepszania wiąże się niekiedy z odrzucaniem dziecka. Nadmiernie korygowanie może jednak wypływać z chęci posiadania dziecka-ideału, a więc z brakiem akceptacji ich dziecka takiego, jakim ono jest. Nadmiernie chroniąca – nadmiernie ochranianie dziecka przez rodziców wynika często z ogólnie lękowego nastawienia jednego z rodziców lub obojga z nich do otaczającego świata; rodzice tacy w każdej sytuacji życiowej dostrzegają zagrożenie dla dziecka i starają się je przed nim uchronić.

17 Szczególnie negatywny wpływ na dziecko maja zjawiska patologiczne w życiu rodziny: kryminalizm, pasożytnictwo, prostytucja, przemoc seksualna wobec dzieci, alkoholizm, narkomania, hazard, łamanie norm obyczajowych i moralnych

18 ŚRODOWISKO RÓWIEŚNICZE

19 Obok domu rodzinnego w procesie uspołeczniania dziecka ważną rolę odgrywają grupy rówieśnicze. Uczestnictwo w tych grupach jest bardzo pożądane w procesie wychowania, zaspokaja, bowiem wiele psychicznych i społecznych potrzeb dziecka.

20 Atrakcyjność takiej grupy polega m.in. na tym, że: pozwala odbudować poczucie własnej wartości, poczucie bezpieczeństwa zachwianego przez niepowodzenia szkolne i niewłaściwą atmosferę w domu, takiej grupie można odrzucić autorytet rodziców i instytucji wychowawczych, system wartości i norm uznawanych przez ogół społeczeństwa, przynależność do niej stwarza możliwość decydowania o sobie i uzyskania statusu samodzielnej, niezależnej od innych osób jednostki.

21 Dzieci, które nie otrzymują w domu wystarczającej uwagi, pochwały, nagrody w postaci uśmiechu czy przytulenia łatwo w wieku dorastania lgną do grup rówieśniczych, nieformalnych, gdzie w sposób nie zawsze akceptowany realizują niezaspokojone potrzeby: grupa pochwali, pozwoli na poczucie własnej wartości, nie kontroluje, grupa pali - „wychowanek" pali, grupa pije - „wychowanek" pije, grupa ulega ewolucji - dzisiejszy "wychowanek" jutro jest nauczycielem.

22 ŚRODOWISKO SZKOLNE

23 Ważnym środowiskiem wychowawczym jest szkoła, w której niestety zachodzi wiele niepokojących zjawisk. O ile szkoły realizują funkcje edukacyjne, to już od dość dawna nie wypełniają w pełni funkcji opiekuńczej i wychowawczej. We współczesnej dobie coraz bardziej słabnie profilaktyczna działalność szkoły. K. Pospiszyl uważa szkołę za główny, obok rodziny, czynnik kształtowania osobowości jednostki; szkoła wprowadza dziecko w rzeczowe stosunki między ludźmi, zapoznaje je z pracą i odpowiedzialnością. Jednakże bywa także ogniwem w procesie patologizacji, miejscem porażek i niepowodzeń.

24 Środowisko szkolne: jest środowiskiem zasadniczo różniącym się od domu rodzinnego, atmosfera w niej panująca jest chłodniejsza od panującej w domu, dziecko przestaje być w centrum zainteresowania, nauczyciele odnoszą się do niego z większą rezerwą niż rodzice.

25 Zniekształcenia relacji wychowawczej dziecko, które manifestuje zaburzone zachowanie nie jest świadome procesu, który przeżywa i nie potrafi go kontrolować wychowawca, który styka się z zaburzonym zachowaniem dziecka może przeżywać silny stres a także może nieświadomie swoją reakcją wzmocnić to zachowanie zachowania dziecka i dysfunkcyjne reakcje wychowawcy mogą się na siebie nakładać, wzmacniać wzajemnie (pętla sprężenia zwrotnego wzmacniającego) ten proces często przybiera charakter gry, w którą uwikłany jest wychowawca i dziecko

26 Formy pomocy udzielanej dzieciom i młodzieży z zaburzeniami zachowania terapia indywidualna terapia grupowa terapia rodzin leczenie farmakologiczne nauczanie indywidualne kształcenie specjalne umieszczenie w placówce zajmującej się opieką nad dziećmi z zaburzeniami zachowania.

27 Instytucje zajmujące się opieką nad dziećmi z zaburzeniami zachowania Poradnie Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży Poradnie Psychologiczno – Pedagogiczne Świetlice Socjoterapeutyczne Specjalne Ośrodki Szkolno – Wychowawcze Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze Młodzieżowe Ośrodki Socjoterapii Domy Wczasów Dziecięcych

28 Podejście środowiskowe do pomocy dziecku z zaburzeniami zachowania: oddziaływanie na jego sytuację we wszystkich środowiskach, w których przejawiają się problemy dziecka: rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza interwencja w rodzinie - przerwanie krzywdzenia dziecka pomoc dziecku i rodzinie (w tym pomoc specjalistyczna) korygowanie zaburzeń w funkcjonowaniu dziecka w środowisku szkoły

29 cd. pomoc dziecku w budowaniu konstruktywnych relacji w środowisku szkoła potrzebuje wsparcia lokalnego środowiska, między innymi wsparcia specjalistów, w rozumieniu problemów tych dzieci i budowaniu dobrych strategii pomocy każdy profesjonalista stykający się z dzieckiem krzywdzonym lub jego rodziną, może być rzecznikiem dziecka w środowisku szkolnym, może pomóc nauczycielom w zrozumieniu jego sytuacji i zaplanowaniu pomocy.

30 Literatura Ehrlich S., Wiążące wzory zachowania, Warszawa 1995. Konopnicki J., Niedostosowanie społeczne, Warszawa 1971. Pecyna M.B., Psychologia kliniczna w praktyce pedagogicznej, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa 1999. Pecyna M.B., Rodzinne uwarunkowania zachowania dziecka w świetle psychologii klinicznej, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1998. Pospieszyl I., Przemoc w rodzinie, WSiP, Warszawa 1994. Pytka L., Zacharuk T., Zaburzenia przystosowania społecznego dzieci i młodzieży, Siedlce 1995. Spionek H., Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa, 1985.

31 cd. Radochoński M. : Zarys psychopatologii dla pedagogów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów 1996. Strzemieczny J. : Program zajęć socjoterapeutycznych dla dzieci ze szkół podstawowych, Ministerstwo Edukacji Narodowej, Warszawa 1988. Ziemska M., Rodzina i dziecko, PWN, Warszawa 1979. Ziemska M., Postawy rodzicielskie, Warszawa 1973.