1 Marcin Martynowski Konsultant ds. GPR Krajowa Rada Spółdzielcza www.krs.org.pl Białystok, 25 listopada 2015 r. Białystok, 25 listopada 2015 r. Działanie.

Prezentacja na temat: "1 Marcin Martynowski Konsultant ds. GPR Krajowa Rada Spółdzielcza www.krs.org.pl Białystok, 25 listopada 2015 r. Białystok, 25 listopada 2015 r. Działanie."— Zapis prezentacji:

1 1 Marcin Martynowski Konsultant ds. GPR Krajowa Rada Spółdzielcza www.krs.org.pl Białystok, 25 listopada 2015 r. Białystok, 25 listopada 2015 r. Działanie Rolników na Rynku poprzez Spółdzielnie szansą na stabilizację działalności rolniczej oraz lepsze dochody

2 2 Rok 2012 Międzynarodowym Rokiem Spółdzielczości Rok 2016 – 200-Lecie Polskiej Spółdzielczości Rok 2016 – 200-Lecie Polskiej Spółdzielczości Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach – założyciel ks. Stanisław Staszic (1816 r.) Światowa i Europejska Spółdzielczość ma 200 Lat

3 Formy funkcjonowania podmiotów gospodarczych – cechy charakterystyczne organizacji spółdzielczych Formy prawne i organizacyjne prowadzenia działalności gospodarczej Formy prawne możliwe do przyjęcia przez organizujących się producentów rolnych: -spółdzielnia -spółka z o.o. -zrzeszenie -stowarzyszenie Zrzeszenia i stowarzyszenia od 5 lat prawie nie są tworzone przez rolników.

4 Formy prawne i organizacyjne prowadzenia działalności gospodarczej - c.d. Charakterystyka form prawnych * jako grupa producentów rolnych w formie spółdzielni co najmniej 5 członków (os. fizyczne ) Członkami organizacji producentów w formie spółdzielni mogą być osoby fizyczne lub prawne SpółdzielniaSpółka z o.o.ZrzeszenieStowarzyszenie Charakter organizacji gospodarczy, ale również społeczny dowolnyspołeczno- zawodowy, ale też gospodarczy społeczny Teren działaniabez ograniczeń Terytorium RP bez ograniczeń Członkowie organizacji osoby fizyczne i prawne osoby fizyczne i prawne osoby fizyczne Liczba członków założycieli co najmniej 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne * 1 i więcejco najmniej 10 osób fizycznych co najmniej 15 osób fizycznych

5 Formy prawne i organizacyjne prowadzenia działalności gospodarczej - c.d. Rolnicy organizują się dla realizacji celów gospodarczych, stąd muszą wybierać formę prawną najlepiej dostosowaną do realizacji takiego celu, czyli formę spółdzielni lub spółki z o.o. Decydując o wyborze formy prawnej, wybierając między spółdzielnią a spółką z o.o., należy odpowiedzieć sobie na pytanie: Czy chcemy być w swojej organizacji osobami na równi z innymi – spółdzielnia „zasada jeden członek – jeden głos”, czy też chcemy oddać głos naszym pieniądzom zainwestowanym w spółkę, w imieniu których sprawujemy prawo głosu? W spółce z o.o. silniejsi ekonomicznie członkowie po zdobyciu większości głosów kontrolują spółkę. Spółka kapitałowa z założenia służy pomnażaniu zainwestowanego kapitału i jego wypłaty w postaci dywidendy proporcjonalnie do udziałów kapitałowych. 5

6 6 SPÓŁDZIELNIA CZY SPÓŁKA z o.o. ? Przykład – Spółdzielnia 20 członków Podejmowanie decyzji: 1 członek = 1 głos co najmniej11za Decyzja większością głosów: co najmniej 11 za – uchwała obowiązuje Podział nadwyżki bilansowej (zysku) - wg obrotów ze spółdzielnią Zysk 100.000 zł – podział: proporcjonalnie wg obrotów ze spółdzielnią ========================================= Przykład – Spółka z o.o. Przykład – Spółka z o.o. 20 członków Podejmowanie decyzji: wg wniesionego kapitału, wartość udziałów w spółce np. 3 członków ma po 20% tj. 60% udziałów w spółce, 17 członków 40% udziałów 3 po 20% za Decyzje podejmowane siłą udziałów – 3 po 20% za – uchwała obowiązuje Podział zysku (dywidendy) - wg wniesionego do spółki kapitału Zysk 100.000 zł – podział: 3 członków po 20 tys. zł, 17 członków śr. po 2 353 zł

7 Definicja spółdzielni, idea, zasady i wartości spółdzielcze. Spółdzielnia, jako prospołeczna forma przeds iębiorczości Od początku swego istnienia spółdzielnie przyjmowały zasady, które odróżniały je od przedsiębiorstw komercyjnych i stanowiły wytyczne postępowania i działań gospodarczych. Obecnie spółdzielczość na całym świecie obowiązują zasady przyjęte przez Kongres Międzynarodowego Związku Spółdzielczego w Manchester w 1995 r. zawarte w dokumencie „Deklaracja Spółdzielczej Tożsamości”. Definicja Spółdzielni: Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych lub kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo. 7

8 Siedem Zasad Spółdzielczych, na których powinny być oparte działania każdej spółdzielni: I.Zasada: Dobrowolnego i otwartego członkostwa II.Zasada: Demokratycznej kontroli członkowskiej III. Zasada: Ekonomicznego uczestnictwa członków IV.Zasada: Autonomii i niezależności V.Zasada: Kształcenia, szkolenia i informacji VI.Zasada: Współpracy pomiędzy spółdzielniami VII.Zasada: Troski o społeczność lokalną 8

9 9 Spółdzielczość rolnicza w Polsce, w Unii Europejskiej, na świecie

10 Rys historyczny spółdzielczości rolniczej w Polsce Spółdzielnie rolnicze wywodzą się z odwiecznych tradycji współdziałania w społecznościach rolniczych. Prekursorem spółdzielczości w Polsce był Ks. Stanisław Staszic, założyciel Hrubieszowskiego Towarzystwa Rolniczego dla Ratowania się Wspólnie w Nieszczęściach. SPÓŁDZIELCZOŚĆ NA ZIEMIACH POLSKICH W OKRESIE ZABORÓW: pruskim - powstawały banki spółdzielcze zwane Bankami Ludowymi oraz spółdzielnie rolniczo-handlowe tzw. „Rolnik”, austriackim – powstawały m.in. drobne wiejskie spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe zwane „Kasami Stefczyka”, rosyjskim – spółdzielnie spożywców, na wsi spółdzielnie mleczarskie i tzw. „syndykaty rolnicze”. 10

11 Rys historyczny spółdzielczości rolniczej w Polsce c.d.  Okres międzywojenny – dalszy rozwój spółdzielczości – do wybuchu II wojny światowej działało ponad 5 tys. spółdzielni liczących ponad 1,5 miliona członków – na czele stała Państwowa Rada Spółdzielcza.  W 1920 r. pierwsza polska Ustawa o spółdzielniach (jedna z nowocześniejszych Europie).  Ruch spółdzielczy po II wojnie światowej: -pod koniec lat 80, w ponad 6 tys. spółdzielni obsługujących rolnictwo, zrzeszonych było około 3 mln członków, -Spółdzielczość była zaangażowana w wytwarzanie około 10% dochodu narodowego, -udział Spółdzielczości w zaopatrzeniu w środki produkcji wynosił prawie 100%, -udział Spółdzielczości w skupie płodów rolnych wynosił 60%, w przetwórstwie rolnym 30%.  W 1989 r. stopień zorganizowania rolników w Polsce zbliżony do krajów UE, ale większość rolników nie utożsamiała się ze spółdzielniami (uważała je za państwowe). 11

12 Rys historyczny spółdzielczości rolniczej w Polsce c.d. 20 stycznia 1990 r. uchwalenie spec Ustawy - likwidacja spółdzielczych związków lokalnych, regionalnych i krajowych (doprowadziło to do likwidacji około 65% spółdzielni - potencjał ekonomiczny pozostałych zmalał o około 90%, z wyjątkiem spółdzielni mleczarskich, które zachowały ok. 75% rynku skupu i przetwórstwa mleka). Rolnicy uwierzyli w indywidualne działanie na rynku, odeszli od swoich spółdzielni - przegrywali konkurencję i udziały w hurtowym handlu i przetwórstwie produktów rolnych. 12

13 Spółdzielczość rolnicza w wybranych krajach UE Spółdzielnie są ważnymi podmiotami na rynkach rolnych „starej” Unii, dzięki którym, producentom rolnym łatwiej jest sprostać wymogom przepisów i norm unijnych a także przyczyniają się do realizacji kluczowych celów Unii Europejskiej. Niemcy - działalność spółdzielni reguluje odrębna ustawa (Genossenschaftsgesetz), -rolnik należy do co najmniej dwóch spółdzielni rolniczych zrzeszonych w Niemieckiej Organizacji Reiffeisen (der Raiffeisen-Organisation), -w rolnictwie i na terenach wiejskich działa ponad 3 tys. spółdzielni, nie wliczając ponad 1 tys. banków spółdzielczych, -do założenia spółdzielni wystarczy 3 członków, każdy członek ma 1 głos (statut może przewidywać prawo kilku głosów – max. 3), -przepisy prawne umożliwiają przekształcenia spółki kapitałowej w spółdzielnię. 13

14 Spółdzielczość rolnicza w wybranych krajach UE - c.d. Austria Ruch spółdzielczy odgrywa ważną rolę w gospodarce tego kraju, a spółdzielnie typu Raiffeisen w istotny sposób przyczyniają się do rozwoju obszarów wiejskich, zaopatrując rolników w paliwo, środki ochrony roślin czy nawozy oraz skupując od nich produkty. Francja Obecnie funkcjonuje ok. 3,5 tys. spółdzielni oraz 1,5 tys. oddziałów, których łączny obrót za 2004r. wyniósł ponad 77 mld euro – są one miejscem pracy dla ponad 150 tys. pracowników. Włochy Spółdzielczość w tym kraju jest bardzo popularna – w 2008 r. funkcjonowało ok. 71 tys. spółdzielni z czego ponad 5,7 tys. to spółdzielnie związane z rolnictwem. Zachętą do tworzenia spółdzielni są zmieniające się przepisy – zwłaszcza kodeksu cywilnego oraz wprowadzanie korzystnych instrumentów podatkowych. 14

15 Spółdzielczość rolnicza w wybranych krajach na świecie 15 Stany Zjednoczone Jedna z kolebek spółdzielczości – już w 1785 r. powstał pierwowzór spółdzielni – Stowarzyszenie Promowania Rolnictwa, a w 1929r. powołano Krajową Radę Spółdzielni Rolniczych. Spółdzielczość wiejska, obok bezpośrednio zaangażowanych w rolnictwo, to także związki kredytowe, spółdzielnie ubezpieczeniowe, telekomunikacyjne, elektryfikacyjne, spółdzielnie zdrowia. Według szacunków w USA jest 2 mln właścicieli farm, z których każdy jest członkiem jednej lub kilku spółdzielni. Wszystkich spółdzielni rolniczych jest ok. 2,2 tys. i mają one ok. 1/3 udziału w rynku, ich obroty w 2012r. wyniosły 235 mld dolarów i zatrudniały 185 tys. pracowników.

16 Spółdzielczość rolnicza w wybranych krajach na świecie c.d. Indie Jedna ze światowych potęg spółdzielczości – w kraju liczącym ponad miliard ludzi działa ich 500 tys. zrzeszając ponad 230 mln członków. Istnieją odrębne spółdzielnie dla kobiet (pomagają zwalczać dyskryminację) oraz dla plemion żyjących w trudno dostępnych terenach, dla których często są nośnikiem cywilizacji. Japonia Spółdzielnie w tym kraju zaczęły powstawać już w latach 40 XIX w. (zrzeszając byłych samurajów zmuszonych do zajęcia się rolnictwem). Powstawanie spółdzielni było pożądane ze względu na małe rozmiary gospodarstw i trudne warunki upraw, przez co uzyskiwały one niewielki dochód z uprawy tej ziemi. Spółdzielnie rolników stanowią w Japonii około 50% wszystkich spółdzielni. Członkami spółdzielni jest ponad 90% wszystkich rolników. 16

17 Międzynarodowe organizacje spółdzielczości Międzynarodowy Związek Spółdzielczy (MZS) – powstał w 1895r. Jest jednym z najstarszych i największych działających organizacji pozarządowych, zrzesza ponad 250 członków (krajowych i międzynarodowych organizacji spółdzielczych, w tym rolniczych). Międzynarodowa Organizacja Spółdzielczości Rolniczej (ICAO) – wyspecjalizowany organ działający w ramach MZS, zajmuje się problematyką spółdzielni wiejskich i rolników spółdzielców, zasadnicze działania realizowane są przez oddziały dla poszczególnych kontynentów – dla Europy jest to organizacja Cooperatives Europe – członkiem jest KRS. Cooperatives Europe – Europejski Oddział MZS, a jednocześnie samodzielna organizacja reprezentująca interesy spółdzielczości państw członkowskich Unii wobec Komisji, Parlamentu Europejskiego i innych organów Unii. W ramach tej organizacji działa Generalny Komitet Spółdzielczości Rolniczej Unii Europejskiej - COGECA. 17

18 Funkcjonowanie Generalnego Komitetu Spółdzielczości Rolniczej w UE (COGECA) 18

19 Spółdzielnie rolnicze w UE i na Świecie Spółdzielnie rolnicze w UE i na Świecie UE Łączna liczba spółdzielni: 40 tys.; łączny obrót 300 mld Euro; Zdecydowana większość rolników UE-15 jest członkami jednej lub więcej spółdzielni, Spółdzielnie rolnicze UE-15 zatrudniają łącznie około 660 tys. pracowników, Spółdzielnie zaopatrują swoich członków w ponad 50% środków do produkcji rolnej Udział spółdzielni w zakupach, przetwórstwie i handlu artykułami rolnymi wynosi ponad 60% Udział spółdzielni w głównych branżach: mleko około 70%, mięso wieprzowe 50%, zboża 35%, USA Łączna liczba spółdzielni ponad 2,5 tys., ich udział w rynku rolnym wynosi ok. 33%. Obroty ok. 190 mld dolarów JAPONIA Spółdzielnie rolników stanowią w Japonii około 50% wszystkich spółdzielni Członkami spółdzielni jest ponad 90% wszystkich rolników.

20 Spółdzielnie rolnicze w wybranych krajach UE KrajProd. podst. w mld Euro Liczba gosp. (tys.) Udział rolników członków spółdziel ni Prod. podst. rolników czł. spółdz. w mld Euro Liczba spółdzi elni Liczba członków (tys.) Liczba pracown ików (tys.) Obroty wszystkich spółdz. (mld Euro) Obroty średnio na spółdz. (mln Euro) Francja70 52780%563 500 5801508022,9 Niemcy50 37170%352 99418071015217,4 Holandia24 7798%23 51 143 6045882,4 Włochy47167960%28 4 874 839 86326,6 Hiszpania43104430%133 989 927 94184,5 Dania9 45100%9 14 81 35191357,1 Irlandiax 12890%x 150 197 35 12 80,0 Grecja11 86010%16 170 714 18 10,2 Polska 221400 / 400 * (2300) ** 15%x 2912*** 380 90 93,1 liczbagospodarstwtowarowychprodukującychnarynek * liczba gospodarstw ubiegających się o dopłaty bezpośrednie / liczba gospodarstw towarowych produkujących na rynek ** liczba wszystkich zarejestrowanych w Polsce gospodarstw *** obejmuje Spółdz. Mlecz., RSP, SKR, GS SCh (zajmujące się gł. handlem - sklepy, produkcją pieczywa 180 GS, masarnie 50 GS) Źródło: COGECA i EUROSTAT rok 2007 i 2009, dane Polska: EUROSTAT oraz GUS rok 2010

21 Przykłady działania spółdzielni branżowych w Europie  Spółdzielczość wpisuje się, bowiem w rozwój branżowych rynków UE. Najlepszym przykładem jest rynek mleka, na którym ponad 60% obrotów jest realizowana przez spółdzielnie mleczarskie. W niektórych państwach udział jest dużo większy, co potwierdzają poniższe dane. W Polsce udział ten wynosi 75%. 21 KrajAustriaDaniaIrlandiaPortugaliaNiemcyFinlandiaFrancjaHolandia Udział w rynku mleka 95%94%99%70%65%97%55%80%

22 Spółdzielnie branżowe w Europie Spółdzielnie są ważne nie tylko w zakresie skupu mleka, ale również odgrywają znaczącą rolę w marketingu i przetwórstwie mleka. Istotnym aspektem członkostwa w spółdzielni mleczarskiej jest możliwość udziału rolników w kolejnym etapie łańcucha żywności, w związku z tym uzyskanie dochodów nie tylko ze sprzedaży mleka, ale także z zysku spółdzielni. 10 przedsiębiorstw z "Top 20" - największych europejskich firm mleczarskich stanowią właśnie spółdzielnie. Od kilku lat zauważyć można konsolidację spółdzielni mleczarskich. W wyniku takiego procesu podmioty te z reguły przeobrażają się w duże przedsiębiorstwa, czasami o charakterze międzynarodowym. Należy także wyjaśnić, że tak jak w Polsce, w niektórych państwach UE obok spółdzielni mleczarskich, występują także organizacje producentów mleka. Niektóre z tych podmiotów działają w formie spółdzielni. 22

23 Spółdzielnie branżowe w Europie  Dla rolnictwa unijnego istoty jest rynek trzody chlewnej. Również w tej branży w niektórych krajach spółdzielczość ma charakter dominujący. Chodzi mianowicie o Danię (87%), Finlandię (71%), Szwecję (51%), Maltę (100%) i Francję (94%). Spośród innych państw również w Belgii, Czechach, Niemczech, Węgrzech, Hiszpanii, Austrii i we Włoszech spółdzielnie mają duży udział w tym rynku. Jeżeli chodzi o Danię to spółdzielnie angażują się nie tylko w skup trzody chlewnej, ale też w przetwórstwo. Co więcej, w tym kraju podmioty spółdzielcze tworzą także system profesjonalnego doradztwa dla rolników zarówno w zakresie prawa, jak i zasad prowadzenia produkcji zwierzęcej lub roślinnej. Podejmują też działania celem ochrony interesów spółdzielni i jej członków - producentów rolnych na szczeblu lokalnym, krajowym i unijnym. 23

24 Spółdzielnie branżowe w Europie  Spółdzielnie są także istotnymi podmiotami występującymi na rynku zbóż, z udziałem w 2010 r. we Francji 74 %, Austrii 70%, Holandii 55%, Niemczech 50%, Finlandii 49%, Słowenii 42%. Dla porównania w Polsce było to tylko 7% - obecnie ok. 10%.  W przeciwieństwie do Polski, w niektórych krajach europejskich odnotować można występowanie spółdzielni na rynku cukru. Chodzi o Francję, Holandię, Hiszpanię i Włochy. Łączy udział spółdzielni jest jednak niższy niż w innych sektorach i wynosi około 40%. Głównym zadaniem takich spółdzielni jest zakup buraków cukrowych od rolników i produkcja cukru. 24

25 Spółdzielnie branżowe w Europie  Również na europejskim rynku owoców i warzyw dużo rolę ogrywają spółdzielnie – ich udział w rynku wynosi: -w Holandii, Belgii i Szwecji mają pozycję dominującą, ich udział w rynku wynosi ponad 70%, -w Austrii, Danii, Niemczech, Grecji, Finlandii, Hiszpanii, Francji, Czechach, Włoszech, Portugalii i Wielkiej Brytanii ponad 35%. W tych krajach większość spółdzielni jest zarazem organizacjami producentów owoców i warzyw spełniającymi wymagania wynikające z rozporządzeń Unii Europejskiej. Szczególnie duże ich znaczenie jest w Holandii, w której już w 2000 r. do 14 oficjalnie zarejestrowanych organizacji producentów, członkowie dostarczali ponad 70% wszystkich owoców i warzyw. W kolejnych latach udział organizacji producentów (spółdzielni) zwiększył się do 95%. 25

26 Aktualna sytuacja spółdzielczości rolniczej / wiejskiej i grup producentów rolnych w Polsce Spółdzielczość rolnicza w Polsce utrzymuje swój podział ukształtowany jeszcze w czasach PRL, po 23 latach transformacji funkcjonuje 40% spółdzielni z tamtego okresu – jednak ich potencjał gospodarczy spadł do ok. 10% (2013/1989) Zmiany liczebności spółdzielni rolniczych/wiejskich w Polsce w latach 1989 - 2013 Źródło: Baza danych Krajowej Rady Spółdzielczej 26 Wyszczególnienie Lata 1989/ 2013 [%] 1989 2000 XII 2013 Spółdzielnie zaopatrzenia i zbytu „SCh” Spółdzielnie mleczarskie Spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarskie Rolnicze spółdzielnie produkcyjne Spółdzielnie kółek rolniczych Grupy producentów rolnych w formie spółdzielni Razem spółdzielnie rolnicze/wiejskie 1912 323 140 2089 2006 - 6470 1648 238 128 1024 1063 - 4101 1 189 142 64 698 523 444 3 060 62 43 45 33 26 - 40

27 Spółdzielczość rolnicza / wiejska i spółdzielcze GP w Polsce c.d. Najlepiej do funkcjonowania na rynku dostosowały się spółdzielnie mleczarskie, które po modernizacji i konsolidacji mogą konkurować na rynku europejskim i światowym. Największe straty poniosły spółdzielnie ogrodniczo-pszczelarskie. Producenci owoców i warzyw, jako pierwsi zaczęli budować nowe struktury gospodarcze. Impulsem do znaczącego przyrostu liczby grup dla innych produktów była realizacja PROW 2004-2006 i PROW 2007-2013 poprzez finansowe wsparcie tworzenia GPR oraz działalność szkoleniowo-doradcza oraz publikacyjną. Na dzień 30 września 2014 r. działało 1 360 GPR (w tym 421 grup w formie spółdzielni – 31%). Równolegle działało 187 grup i 134 organizacji producentów owoców i warzyw (w tym ok. 30 spółdzielni). 27

28 Szanse budowy spółdzielczości branżowej w Polsce c.d.  Z tradycyjnych branż spółdzielczości rolniczej, najbardziej w tworzenie grup zaangażowały się Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne - ok. 45 RSP jest członkami GPR – głównie woj. opolskie, podkarpackie i wielkopolskie. Występują przypadki tworzenia grup przez RSP wraz z okolicznymi rolnikami. RSP do tworzenia grup wykorzystują własne biura, prawników, własną księgowość (czym nie dysponują okoliczni rolnicy mający średniej wielkości gospodarstwa). Zaczynają też wspólnie inwestować np. Spółdzielnia Producentów Zbóż i Rzepaku FARMER z siedzibą w Rzeszowie (GPR składająca się z 13 rolników i 3 RSP), która uruchomiła w październiku 2013 r. bazę magazynowo- suszarniczą (więcej na www.krs.org.pl zakładka dot. GPR).  8 Gminnych Spółdzielni SCh utworzyło GPR (np. w Krotoszynie, Wlkp.)  5 Spółdzielni Kółek Rolniczych utworzyło GPR (np. w Golinie k/ Jarocina, Wlkp.) 28

29 Szanse budowy spółdzielczości branżowej w Polsce c.d.  Na ok. 450 grup producentów w formie spółdzielni działających w październiku 2015 r., znaczna ich liczba dokonuje wspólnych inwestycji (najczęściej w sprzęt i wyposażenie), część z nich również w przechowalnie, magazyny, itp.  Proces ten powinien być kontynuowany, co powinno znacznie poprawić warunki gospodarowania rolników – członków grup.  Potrzebna konsolidacja GPR – łączenie grup (mniejsze koszty działania)  Powinny powstawać gospodarcze Związki Grup Producentów oraz Zrzeszenia Organizacji Producentów w formie spółdzielni – na wzór krajów Zachodniej Europy (wspólne zaopatrzenie w środki produkcji oraz sprzedaż produktów na rynku, wspólne inwestycje, itd.). 29

30 30 Inwestycja Spółdzielni FARMER z/s w Rzeszowie, miejscowość Wietlin Trzeci, Gmina Laszki, pow. Jarosławski, woj. Podkarpackie

31 31 Grupy i Organizacje Producentów nowa forma gospodarczego działania rolników na rynku ze szczególnym uwzględnieniem spółdzielni branżowych

32 32 Realizacja projektów dot. Promocji tworzenia grup producentów rolnych, ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej „Promocji tworzenia grup producentów rolnych, ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej” KRS zrealizowała 4 krajowe projekty szkoleniowe nt. GPR – 2006–2013 ponad 500 szkoleń, udział 20 tys. rolników, utworzonych ponad 300 spółdzielczych GPR Wydanie 10 opracowań, m.in.: Instrukcji i poradników nt. tworzenia GPR, publikacja raportów Do 30.06.2015 realizowany projekt krajowy nt. Działania spółdzielni rolniczych Główne działania projektu: opracowanie materiałów szkoleniowych tj. Broszury szkoleniowo-informacyjnej „ Działalność spółdzielni rolniczych ze szczególnym uwzględnieniem zarządzania spółdzielnią oraz prowadzenia działalności finansowej i marketingowej”  przeprowadzenie 140 dwudniowych szkoleń nt. działania spółdzielni rolniczych przeszkolenie łącznie około 4000 producentów rolnych w całym kraju więcej na www.krs.org.pl zakładka GPR

33 GPR w Polsce Stan zorganizowania producentów rolnych – Liczba GPR wg formy prawnej (łącznie 1 360 GPR – dane na 30.09.2014 r.) 33 Opracowano na podst. danych MRiRW – dane nie obejmują 187 grup i 134 organizacji producentów owoców warzyw, utworzonych na podst. odrębnych przepisów oraz 140 Spółdzielni Mleczarskich (mających 73% rynku skupu i przetwórstwa mleka w Polsce) spółdzielnia średnio ma ponad 2 krotnie więcej członków (14) niż spółka z o.o. (6)

34 GPR w Polsce Liczba rejestrowanych GPR w latach 2005 - 30.09.2014 r. (w 2014 - 9 GPR) - bez 187 GP i 134 OP OiW 34

35 Liczba GPR w podziale na branże oraz GP i OP OiW 35

36 Liczba członków GPR w branżach oraz członków GPiOP OiW – dane na 30.09.2014 r. (ogółem 34 994) 36

37 Liczba GPR działających w poszczególnych województwach – łącznie 1 360 - stan na 30.09.2014 r. – bez 187 GP i 134 OP OiW, z których 30% jest na Mazowszu 37

38 38 Tworzenie GPR w Polsce Tworzenie spółdzielczych GPR: 2008 – 48, 2009 – 42, 2010 – 50, 2011 – 68 2012 – 81, 2013 – 150, 2014 – 3. Łącznie na 30.09.2014 działało 1 360 GPR*, w tym 421 spółdzielni. Wg branż: 478 grup producentów ziarna zbóż i nasion roślin oleistych, 317 świń, 276 drobiu, 103 mleka, 56 bydła mięsnego, 33 ziemniaków, 18 produktów energet., 21 jaj ptasich, 19 buraków cukrowych, 12 liści tytoniu - pozostałe branże dużo słabiej. Równolegle działa 187 GP i 134 OP Owoców lub Warzyw (razem 321 GP i OP OiW) – w tym 30 spółdzielni. Łącznie w grupach producenckich działa blisko 35 000 członków, w tym ok. 11 000 członków zrzeszonych jest w grupach producentów tytoniu, ok. 7 200 to członkowie Łącznie w grupach producenckich działa blisko 35 000 członków, w tym ok. 11 000 członków zrzeszonych jest w grupach producentów tytoniu, ok. 7 200 to członkowie GPiOP owoców i warzyw. * Opracowano na podstawie rejestrów grup prowadzonych przez Marszałków Województw, stan na 30.09.2014 r. Dane nie obejmują członków zorganizowanych w spółdzielniach mleczarskich. Liczba tworzonych GPR (bez owoców i warzyw) w poszczególnych latach 2001200220032004200520062007200820092010201120122013 (2014) 82040313450104158137157224239 486 (9)

39 Perspektywy rozwoju spółdzielczości branżowej w Polsce  W ciągu ostatnich 12 latach utworzonych zostało w Polsce ponad 1700 grup i organizacji producentów w poszczególnych branżach - rynkach. Na 30.09.2014 działało: 317 GP trzody chlewnej (161 spółdzielni – 51%) 478 GP ziarna zbóż lub nasion roślin oleistych (105 spółdzielni – 22%) 321 GP i OP owoców i warzyw (30 spółdzielni – 9%), 276 GP drobiu (44 spółdzielnie – 16%) 56 GP bydła mięsnego (39 spółdzielni – 70%) 130 GP pozost. produktów (17 spółdz. - 13%) - nie licząc mleka (103 GP/ 56 - 55% ) Stanowi to dobrą bazę do tworzenia spółdzielczości branżowej. 39

40 40 Główne cele gospodarcze tworzenia grup  Tańsze wspólne zaopatrzenie w środki do produkcji rolnej – rabaty 2 do 8%  Lepsze warunki sprzedaży produkcji – cena + 3 do 8%  Efektywniejsze wykorzystanie maszyn i urządzeń – wspólny zakup + dotacje  Prowadzenie wspólnych działań marketingowych – mniejsze koszty jedn.  Możliwość wspólnego inwestowania,  Współpraca grup i organizacji, tworzenie związków grup  Odbudowanie pozycji rolnika na rynku  Mniejsze ryzyko + oszczędność czasu

41 „Stawiaj przed sob ą cele mo ż liwe do osi ą gni ę cia” Horacy (Quintus Horatius Flakkus ) – poeta rzymski (65 - 8 p.n.e.) 41

42 Odniesienie dobrego wyniku z działalności gospodarczej – tzw. sukcesu 42 1. Kto jest za wspólnym działaniem, aby mieć korzyści gospodarcze? 2. Kto jest gotowy ponieść koszty z pozyskanych dotacji, aby uzyskać większe dochody gospodarstwa? 3. Kto jest gotowy ponieść koszty z części dochodu prywatnego np. wkład własny do inwestycji, aby uzyskać większe dochody gospodarstwa?

43 Uzyskanie dobrego wyniku finansowego 1. Co jest potrzebne, aby uzyskać dobry wynik finansowy? 43 2. Kto byłby gotowy zatrudnić profesjonalnego menedżera? 3. Kto zdecydowałby się opłacić menedżera z środków dotacji? 4. Kto byłby gotowy opłacić menedżera z części swojego dochodu, uzyskując w zamian lepsze wyniki działalności GPR / OP/ Związku GPR i większe dochody gospodarstwa? 5. Wchodząc we współpracę gospodarczą kilku / kilkunastu GPR (zwiększamy korzyści wspólnego działania, mimo często ponoszenia kosztów menedżera) – uzyskujemy większy dochód gospodarstw Wynagrodzenie menedżera: podstawowa gaża + premia za wyniki

44 POCZĄTKOWE ETAPY ORGANIZOWANIA SIĘ GRUPY / ORGANIZACJI PRODUCENTÓW ROLNYCH Etap I. Spotkanie się kilku osób o podobnym profilu produkcji chcących poprawić swoją sytuację na rynku - Udział w spotkaniu/ szkoleniu uzasadniające potrzebę wspólnego działania producentów w GPR - Lektura materiałów szkoleniowych - Inne źródła informacji (Internet, radio, tv, itp.) - Rozmowa z osobami z działającej w okolicy grupy producentów Etap II. Wielokrotne spotkanie się osób zainteresowanych współpracą – założeniem firmy  Wybór grupy inicjatywnej, zbadanie możliwości działania na rynku  Sprawdzenie potencjału produkcji towarowej  Zachęcanie do współpracy okolicznych znanych sobie producentów  Określenie celów: Co chcemy zrobić? Jak? Czym dysponujemy? Czego nam brakuje? 44

45 ETAPY ORGANIZOWANIA SIĘ GPR – c.d. Etap III. Nabranie do siebie wzajemnego zaufania sprawdzenie się poprzez dokonanie wspólnych zakupów środków produkcji Etap IV. Opracowanie przez grupę inicjatywną wstępnego planu przedsięwzięcia dyskusja nad wyborem formy prawnej opracowanie projektu statutu dyskusja nad wyborem osób, które mogłyby kierować działalnością GPR Zorganizowanie i przeprowadzenie zebrania założycielskiego Etap V. Zorganizowanie i przeprowadzenie zebrania założycielskiego 45

46 46 Przeprowadzenie zebrania Założycieli spółdzielni jako GPR Po uprzednich uzgodnieniach na spotkaniach roboczych oraz przygotowaniu projektów: statutu i uchwał - zorganizowanie zebrania założycielskiego. Porządek zebrania (najczęściej występujący): 1) Otwarcie zebrania 2) Wybór przewodniczącego i sekretarza 3) Przyjęcie porządku obrad 4) Przedstawienie i przedyskutowanie projektu statutu 5) Podjęcie uchwały w sprawie utworzenia spółdzielni i przyjęcia jej statutu 6) Wybór organów statutowych spółdzielni (Rady Nadzorczej i Zarządu) 7) Sprawy różne – wolne wnioski 8) Zakończenie obrad obecność należy potwierdzić podpisem na liście Członków - Założycieli przyjęcie statutu wszyscy Członkowie – Założyciele potwierdzają własnoręcznymi czytelnymi podpisami na ostatniej stronie statutu.

47 47 Uzyskanie statusu grupy Rejestracja w Rejestrze Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego. Zarejestrowane w Rejestrze Przedsiębiorców przedsiębiorstwo, musi złożyć wniosek do Agencji Rynku Rolnego (wg siedziby GPR/ OP) o wpis do rejestru grup producentów/ organizacji producentów. Załącznikiem do wniosku jest Biznesplan grupy/ organizacji na okres pierwszych 5 lat działalności. Po rejestracji w Agencji Rynku Rolnego, grupa/ organizacja musi w terminie wyznaczonym złożyć do ARiMR (Agencja Płatnicza) wniosek o przyznanie pomocy finansowej (ryczałtowej). Po każdym z 5 lat działania grupa składa wniosek o płatność do ARiMR, wraz z wykazem sprzedaży grupy/ organizacji – wykaz faktur (w I roku działania, grupa może uzyskać zaliczkę (w latach 2007-2013 w wysokości 25% szacowanej dotacji za I rok, nie więcej niż 50 tys. zł).

48 48 Etapy tworzenia grupy / organizacji producentów rolnych – skrót: Kolejność prac przy tworzeniu grupy (GP) / organizacji (OP) – skrót: 1. Zbadanie możliwości działania grupy / organizacji na rynku 2. Zaplanowanie działania GP / OP, spotkania robocze, uzgodnienia 3. Przygotowanie biznesplanu 4. Wybór formy prawnej – forma spółdzielni preferowana zorganizowanie zebrania założycieli 5. Opracowanie statutu/umowy, zorganizowanie zebrania założycieli 6. Rejestracja  rejestracja w Krajowy Rejestrze Sądowym (Rejestr Przedsiębiorców)  rejestracja w Urzędzie Statystycznym (uzyskanie nr REGON)  rejestracja w Urzędzie Skarbowym (uzyskanie nr NIP)  założenie konta bankowego  zgłoszenie w ZUS (jeśli występuje zatrudnienie w GP / OP)  rejestr administracyjny (rejestracja w ARR i ARiMR)

49 49 Problemy zakładania grup producentów rolnych Niechęć do wspólnego działania – zbyt duży indywidualizm rolnikówNiechęć do wspólnego działania – zbyt duży indywidualizm rolników Brak zaufania producentów rolnych wobec siebieBrak zaufania producentów rolnych wobec siebie Złe doświadczenia funkcjonowania spółdzielczości rolniczej z okresu PRL-u Brak doświadczeń większości rolników we wspólnym gospodarczym działaniu w warunkach rynkowychBrak doświadczeń większości rolników we wspólnym gospodarczym działaniu w warunkach rynkowych Brak bazy (lokalu na biuro, infrastruktury) na której grupy mogłyby rozpocząć działalność gospodarczą Utracenie pozycji przez rolników na rynku rolnym poprzez brak udziałów w zakładach przetwórstwa rolno-spożywczego i hurtowego obrotu produktami rolnymi

50 50 Zwolnienia podatkowe Zwolnieniem z podatku od nieruchomości objęte są budynki i budowle zajęte przez grupę producentów rolnych wpisaną do rejestru grup, wykorzystywane jest wyłącznie na prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży produktów lub grup produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy lub w zakresie określonym w Art 4., ust 2. Ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw z dnia 15 września 2000 roku z późn. zm., czyli: 1)zaopatrzenia członków grupy w środki produkcji, 2)zasad wspólnego użytkowania sprzętu rolniczego, 3)promocji produktów lub grupy produktów wprowadzanych do obrotu, 4)przechowywania, konfekcjonowania i standaryzacji produktów lub grupy produktów (zgodnie z jej aktem założycielskim (statutem, umową spółki). Warunkiem zwolnienia jest fakt bycia przez grupę płatnikiem tego podatku, co nie ma miejsca w przypadku wynajmu czy dzierżawy pomieszczeń przez grupę.

51 51 Zwolnienia podatkowe – c.d. Ostatnia zmiana ustawy o grupach producentów rolnych i ich związkach oraz o zmianie innych ustaw dotyczyła między innymi zwolnienia grupy producentów rolnych od płacenia podatku od dochodów grupy pochodzących ze sprzedaży produktów lub grup produktów, dla których grupa została utworzona, wyprodukowanych w gospodarstwach jej członków, w części wydatkowanej na rzecz członków tej grupy w roku podatkowym lub roku po nim następującym. Wydatkami na rzecz członków w tym zakresie są: zakup środków produkcji przekazanych członkom grupy oraz szkolenia członków grupy producentów rolnych.

52 Powody, dla których rolnicy powinni się organizować: –Gospodarstwa rolne niezależnie od swojej wielkości są na rynku jednostkami małymi –Postępuje proces globalizacji – zmniejsza się liczba odbiorców produktów rolnych, mających większe obroty –Odbiorcy potrzebują dużych, jednorodnych partii produktów rolnych –Wspólna sprzedaż większych partii produktów powinna zapewnić korzystniejsze ceny i lepszą pozycję na rynku –Coraz częstsza niestabilność rynków rolnych –Wspólne zakupy środków produkcji rolnej obniżają wysokie koszty produkcji –Możliwość wspólnego inwestowania.

53 „Argumentów nie nale ż y liczy ć, lecz je wa ż y ć ” Cyceron Marcus Tullius – filozof rzymski (106 - 43 p.n.e.) 53

54 KORZYŚCI wynikające ze współdziałania producentów rolnych w ramach grup producentów i pomiędzy tymi grupami:  Zwiększenie swoich przychodów, poprzez sprzedaż dużych partii produktów – uzyskiwanie cen wyższych niż średnia rynkowa w danym regionie  Możliwość wynegocjowania korzystniejszych warunków sprzedaży produktów przez spółdzielnię  Zmniejszone ryzyko działalności poprzez uśrednienie cen i tworzenie kapitałów ubezpieczeniowych  Zwiększone zdolności inwestycyjne 54

55 55 Szanse polskich rolników i potrzebne działania 4 główne źródła dochodów rolników:  Sprzedaż produktów (głównie surowce rolne)  Dopłaty bezpośrednie  Wspólna zorganizowana sprzedaż i zaopatrzenie (GPR, OP, Związki GPR, spółdzielnie rolnicze) – na lepszych warunkach  Dotacje UE na inwestycje – służące uzyskiwaniu części wartości dodanej Na ok. 400 tys. tzw. rolników towarowych w Polsce, ok. 70% (280 tys. rolników) ma tylko sprzedaż produktów (surowce) i dopłaty bezpośrednie. Potrzebne znaczące zwiększenie współpracy gospodarczej rolników – to najprostsza droga do zwiększenia dochodów gospodarstw

56 56 Działające Związki lub Konsorcja GPR / OP oraz Inicjatywy Współpracy Związki / Konsorcja gospodarcze (branżowe) Spółdzielnia Grup Polski Rzepak i Zboża – współpraca gospodarcza 17 GP Rzepaku i Zbóż (siedziba: Opole) Konsorcjum Appolonia – współpraca gospodarcza 19 GP i OP Owoców (Warszawa) Izby gospodarcze (wielobranżowe) Krajowy Związek Grup Producentów Rolnych – Izba Gospodarcza (W-wa/ Szwarcenowo) Podkarpacka Izba Gospodarcza Związek Grup Producentów Rolnych (Rzeszów) Inicjatywy współpracy GP (branżowe) Związek Grup Producentów Trzody Chlewnej - Spółdzielnia (Wielkopolska) Związek Grup Producentów Trzody Chlewnej – Spółdzielnia (Łódzkie + Wielkopolska)

57 Pozycja konkurencyjna polskiego rolnictwa w UE kraj produkcja użytki śr. wielkość % zatrudnienia podstawowa rolne gospodarstw w rolnictwie mld Euro mln ha ha z pola/chowu Francja 70 29,3 52 3,1 Niemcy 50 18,9 45 2,2 Włochy 47 13,3 8 3,8 Hiszpania 43 25,6 23 4,3 W. Brytania 24 5,2 53 1,4 Holandia 24 1,9 25 2.8 Polska 22 15,6 9 (20*) 12,0 Rumunia 18 13,7 4 22,0 Grecja 11 3,9 5 2,5 Dania 9 2,6 59 2,8 * Średnia powierzchnia dla tzw. gospodarstw towarowych Źródło: COGECA i EUROSTAT rok 2007 i 2009, dane Polska: EUROSTAT oraz GUS rok 2010

58 58 Zabezpieczenia transakcji handlowych Jakie są zabezpieczenia zapłaty za dostarczone produkty?

59 59 Zabezpieczenia transakcji handlowych Faktura Umowa z warunkami zabezpieczenia - sankcjami Weksel in blanco======================= Inkaso dokumentów Akredytywa dokumentowa (bankowa) Gwarancja bankowa zapłaty za towar lub usługę Factoring – ubezpieczenie transakcji handlowych np. 80% zobowiązania

60 60 Punkt Konsultacyjny dla Grup Producentów Rolnych Krajowa Rada Spółdzielcza, ul. Jasna 1, 00-013 Warszawa, pok. 120 (Ip.) tel./fax: (22) 827 41 74, tel. (22) 596 45 13 email: pkgpr@krs.com.pl ; martynowskim@krs.com.pl www.krs.org.pl (czynny w godz. 7.30 – 15.30) umożliwia zgłoszenie osobiste, telefoniczne, faksem lub emailem zapytań w zakresie Grup Producentów Rolnych w celu konsultacji lub uzyskania informacji na każdym etapie tworzenia grupy

61 61 Strona internetowa dotycząca GPR Na głównej stronie internetowej Krajowej Rady Spółdzielczej www.krs.org.pl www.krs.org.pl prowadzona jest zakładka dotycząca grup producentów rolnych grup producentów rolnych zawierająca m.in.  aktualności dot. grup producentów rolnych  zasady tworzenia grup  prawodawstwo  ważniejsze opracowania KRS nt. grup m.in. poradniki i instrukcje nt. tworzenia GPR, z możliwością ich bezpłatnego pobrania (np. „Instrukcja postępowania przy zakładaniu spółdzielni jako grupy producentów rolnych”, „Instrukcja prowadzenia działalności finansowej w grupie producentów rolnych”)  wykazy grup

62 „Pojedynczy cz ł owiek jest s ł aby, jak opuszczony Robinson: tylko razem z innymi mo ż e du ż o osi ą gn ąć ” Artur Schopenhauer – filozof niemiecki (1788 – 1860) 62

63 63 Dziękuję za uwagę Dziękuję za uwagę kontakt tel. 22 827 41 74 kom. 501 630 443 martynowskim@krs.org.pl