Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

Prezentacja na temat: "Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze"— Zapis prezentacji:

1 Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze
Uniwersytet Warszawski Wydział Zarządzania Zakład Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze Temat zajęć: TEORIE NEOCZYNNIKOWE oraz TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE Prowadzący: mgr Leila Isainowa

2

3 Kraje wysoko uprzemysłowione oraz uprzemysłowione

4 Teorie neoczynnikowe P.B.Kenen, I.Keesing, H.Y.Wachren, E.Yudina
KAPITAŁ ŁUDZKI R.E.Baldwin, G.C.Hufbauer i E.E.Leamer ZASOBY NATURALNE

5 Teoria luki technologicznej Posnera
Zwraca uwagę na różnice w potencjale technologicznym krajów, wpływające na warunki ich handlu międzynarodowego Technologia nie jest czynnikiem powszechnie dostępnym w gospodarce światowej – niektóre kraje charakteryzują się większym dynamizmem technologicznym niż pozostałe, co daje im przewagę w produkcji i eksporcie dóbr wymagających dużego nasycenia wiedzą

6 Dynamizm technologiczny
Teoria luki technologicznej Posnera Dynamizm technologiczny Zdolność kraju do tworzenia własnych innowacji oraz szybkości naśladowania innowacji powstałych w innych krajach; Różnice w dynamizmie wynikają zależą od: Wyjściowego potencjału innowacyjnego każdego kraju, czyli od początkowej przewagi lub luki technologicznej Zdolności krajów opóźnionych do naśladowania innowacji kraju przodującego, czyli od warunków i czasu zamykania luki technologicznej

7 Luka technologiczna Teoria luki technologicznej Posnera
Na wyjściowy potencjał innowacyjny ma wpływ: Baza naukowo-badawcza kraju Wielkość nakładów na badania i technologie Efektywność procesów badawczych Szybkość wdrażania nowych rozwiązań do działalności gospodarczej Liczebność i kwalifikacje kadry naukowej Zaangażowanie sektora prywatnego w prace badawcze i wdrożeniowe Liczebność i dynamizm liderów technologicznych wśród ogółu przedsiębiorstw

8 Luka technologiczna Teoria luki technologicznej Posnera
Do opisani sytuacji luki technologicznej można wykorzystać pojęcia: Opóźnienie reakcji w kraju przodującym, czyli niedostateczna szybkość z jaką krajowi importerzy naśladują rozwiązania firm wiodących, Zagraniczne opóźnienie imitacyjne, czyli okres w jakim wiodący producenci w kraju opóźnionym podejmują się zadania naśladowania wzorów tworzonych przez dostawców z kraju wiodącego technologicznie Opóźnienie popytu w kraju importera, czyli okres niezbędny dla pojawienia się krajowego popytu wystarczająco dużego by zapewnić opłacalną produkcję i zbyt nowych produktów

9 Luka technologiczna Teoria luki technologicznej Posnera Okres pierwszy
przed rozpoczęciem procesu naśladowczego w kraju importera Wyłącznym producentem i eksporterem jest nowych dóbr jest kraj przodujący technologicznie Kraj opóźniony jest importerem nowych dóbr Okres drugi Kraj imitator podejmuje próbę uruchomienia własnej produkcji nowego dobra Ograniczenie importu Kraj przodujący musi ograniczyć eksport nowego dobra do kraju imitatora Okres trzeci Znika eksport nowych dóbr z kraju przodującego i ich import przez kraj imitatora Koniec handlu wywołanego luką technologiczną

10 Luka technologiczna Teoria luki technologicznej Posnera
Wyjaśnia istnienie wymiany między krajami różniącymi się potencjałem naukowo-badawczym i technologicznym, czyli między krajami lepiej i słabiej rozwiniętymi.

11 Wynalazcą bankomatu był John Shepherd-Barron, a pierwsze urządzenie tego typu na świecie pojawiło się w oddziale Barclays Bank w Londynie 27 czerwca 1967 r.

12 W zależności od wieku i fazy rozwoju różnie się zachowujemy, różne mamy preferencje…
Z produktami jest tak samo…

13 Teoria cyklu życia produktu
Zgodnie z tą teorią lokalizacja produkcji zmienia się z jednych krajów na inne; Zmiany te zależą od poziomu rozwoju kraju i fazy cyklu życia produktu. Podstawowe założenie: każdy produkt przechodzi na rynku przez kolejne fazy rozwoju;

14 Teoria cyklu życia produktu
Założenia: Różnicowanie produktów wg. krajów. Proces produkcji podlega ekonomii skali. Obrót strumieniem informacji jest ograniczony. Ulegają zmianie techniczne i marketingowe charakterystyki produktu i wzór tych zmian jest przewidywalny.

15 Koncepcja cyklu życia produktu R.Vernona a handel międzynarodowy
Model wiąże handel światowy z występowaniem różnic w zakresie postępu technicznego

16 Fazy cyklu życia produktu według Vernona
Teoria cyklu życia produktu Fazy cyklu życia produktu według Vernona Wstępna faza życia produktu (T0 - T1): Produkcja jedynie na rynek wewnętrzny USA; przedsiębiorstwo zdobywa doświadczenie. Dojrzała faza życia produktu w USA (T1 – T2): Produkcja masowa i eksport z USA do innych KWR (które są importerami towaru). Faza zwolnionej dynamiki eksportu produktu przez USA (T2 – T4): Amerykański produkt nadal eksportowany, chociaż możliwości zbytu w innych KWR coraz bardziej ograniczone, bo te ostatnie podjęły własną produkcję, ograniczyły import, a w T3 rozpoczęły eksport. Natomiast od T2 pojawia się eksport z USA do KSR. Standardowa faza życia produktu w KWR, a jednocześnie faza schyłkowa w USA: Od momentu T4 USA importerem netto tego towaru i ograniczają własną produkcję, podczas gdy inne KWR dominują na światowym rynku, eksportując do USA i KSR. Faza przenoszenia produkcji do KSR (z racji wzrostu kosztów pracy), które od T5 stały się eksporterami netto (podczas gdy KWR ograniczyły produkcję i eksport, a od T6 przeobraziły się w importerów netto). Praktycznym przykładem faz cyklu życia produktu ewolucja procesu produkcji i eksportu telewizorów (lub komputerów).

17 Teoria cyklu życia produktu - etapy
początek wzrost dojrzałość zmierzch (produkt standardowy)

18 Największy na świecie, rynek USA najlepiej nadaje się do uruchomienia produkcji nowego dobra.
Opracowanie prototypu i rozpoczęcie produkcji seryjnej wymaga wielkich nakładów, dlatego w fazie NOWOŚCI produkt musi być drogi. Łatwiej go sprzedać w USA ze względu na większą niż gdzie indziej liczbę zamożnych konsumentów. Z powodu wysokich płac amerykański rynek środków produkcji jest szczególnie otwarty na rozwiązania techniczne pozwalające zmniejszyć koszty pracy. Jako nowość produkt na ogół wymaga różnych modyfikacji, zanim się pojawi w ostatecznej wersji. W związku z tym produkcja powinna być zlokalizowana nie tam, gdzie koszty są niższe,lecz w pobliżu głównych centrów przemysłowych i badawczych, gdzie można znaleźć wysokiej klasy specjalistów z różnych dziedzin, najwyższej jakości surowce i materiały do produkcji, najnowsze maszyny itp. Popyt na nowości jest mało wrażliwy na ceny, co nie skłania przedsiębiorstw do lokowania produkcji w krajach o tańszych czynnikach wytwórczych.

19 Teoria cyklu życia produktu
Faza wstępna charakteryzuje się: Innowacyjnością w odpowiedzi na zaobserwowane potrzeby, Eksportem z krajów innowatorów, Rozwojem cech produktu Popyt w USA szybko rośnie, popyt w innych krajach ogranicza się do niewielkich grup odbiorców o najwyższych dochodach. Miejscowym przedsiębiorcom nie opłaca się więc podejmować produkcji, a producenci amerykańscy, nie mając konkurencji, mogą z łatwością rozpocząć eksport.

20 Teoria cyklu życia produktu
Wzrost charakteryzuje się : Rosnącym eksportem z krajów - innowatorów Zwiększoną konkurencją (nowi producenci) Zwiększonym zapotrzebowaniem na kapitał Początkiem przemieszczeń lokalizacji produkcji dla realizacji korzyści (inne kraje rozwinięte) Z upływem czasu, jeżeli produkt przyjmie się na rynku, wzrośnie popyt najpierw w Europie Zachodniej i w Japonii, a potem w krajach rozwijających się. Tamtejsze przedsiębiorstwa zaczną go produkować na podstawie licencji lub własnych pomysłów. Firmy amerykańskie będą otwierać fabryki w tych krajach, gdzie popyt jest szczególnie duży.

21 Teoria cyklu życia produktu
Dojrzałość charakteryzuje się: Spadkiem eksportu z kraju-innowatora Zwiększoną standaryzacją produktu Dużym zapotrzebowaniem na kapitał Rosnącą konkurencyjnością cenową Pojawieniem się produkcji na rynkach wschodzących Eksport z USA napotyka konkurencję, a możliwości jego wzrostu ulegną ograniczeniu. W miarę nasycenia rynku USA i w pozostałych krajach rozwiniętych produkt nabiera cech wyrobu STANDARDOWEGO tzn. chcą i mogą go kupić szerokie rzesze odbiorców. Aby nadal zwiększać sprzedaż, konieczne staje się obniżenie kosztów produkcji i ceny. Skutkiem tego przedsiębiorstwa z tych krajów, gdzie praca jest tańsza (np. Hiszpania, Portugalia), osiągają przewagę nad amerykańskimi przedsiębiorstwami i rospoczynają eksport do USA.

22 Teoria cyklu życia produktu
Zmierzch charakteryzuje się: Koncentracją produkcji w krajach wschodzących, Kraj – innowator staje się importerem netto Dalsze zaostrzenie konkurencji kosztowej powoduje, że kraje rozwijające się (np. Chiny, Korea Południowa, Brazylia) pozbawią kraje rozwinięte przewagi nad USA. Ostatecznie gospodarka USA zakończy eksport i stanie się wyłącznie importerem.

23 Teoria cyklu życia produktu
Przykład Przykład : Xerox  systematyczny wzrost popytu skłonił firmę do uruchomienia Produkcji z miejscowymi partnerami w Wielkiej Brytanii (Rank-Xerox) i w Japonii (Fuji-Xerox). Po wygaśnięciu patentu pojawili się konkurencji np. Canon w Japonii, Olivetti we Włoszech. Stopniowo eksport kserokopiarek z USA zmniejszył się, a niektórzy odbiorcy amerykańscy zaczęli sprowadzać je z zagranicy, głównie z Japonii. Po pewnym czasie firmy japońskie, ze względu na zbyt wysokie koszty produkcji, przeniosły fabryki do krajów słabiej rozwiniętych (Tajlandia, Singapur) Ostatecznie Wielka Brytania, Japonia i inne kraje rozwinięte dołączyły do USA, stając się importerami kserokopiarek.

24 Teoria cyklu życia produktu
Lokalizacja produkcji Faza Produkcja Początek Kraj - innowator Wzrost Kraj innowator i inne kraje uprzemysłowione Dojrzałość Wiele krajów Zmierzch Głównie w krajach rozwijających się (emerging markets)

25 Teoria cyklu życia produktu
Rynek docelowy Faza Rynki Początek Głównie na rynek kraju innowatora - Mały eksport Wzrost głównie w krajach uprzemysłowionych produkcja lokalna zastępuje eksport na tych rynkach Dojrzałość wzrost produkcji na rynkach wschodzących spadek produkcji w krajach uprzemysłowionych Zmierzch głównie na rynkach wschodzących eksport z rynków wschodzących na rynki krajów uprzemysłowionych

26 Teoria cyklu życia produktu
Czynniki konkurencyjne Faza czynniki Początek praktycznie pozycja monopolistyczna sprzedaż oparta raczej na unikalności niż cenie produkt w fazie rozwojowej – zmiana charakterystyk produktu Wzrost szybko rosnący popyt rosnąca liczba konkurentów niektórzy konkurenci zaczynają stosować obniżki cen produkt staje się bardziej wystandaryzowany Dojrzałość praktycznie ustabilizowany popyt liczba konkurentów spada cena staje się kluczowym elementem strategii, szczególnie na rynkach krajów rozwijających się Zmierzch powolny, ale nasilający się spadek popytu cena to kluczowy element strategii coraz większa liczba producentów ogranicza produkcję

27 Teoria cyklu życia produktu
Technologia produkcji Faza Czynniki technologiczne Początek szybki czas uruchomienia krótkie serie, rozwój technologii następuje wraz z rozwojem produktu ważniejsza wykwalifikowana i doświadczona kadra nawet niż dostępność kapitału Wzrost rosną nakłady kapitałowe technologie staja się standardowe Dojrzałość długie serie z rosnącymi nakładami kapitałowymi ścisła standaryzacja mniejsze wymagania dotyczące jakości kadr Zmierzch niewykwalifikowane kadry lub produkcja zautomatyzowana

28 Wady teorii Teoria cyklu życia produktu
W modelu tym nie można rozpatrywać handlu surowcami, Model ten jest skupiony na inwestycjach bezpośrednich, a nie na eksporcie czy handlu licencjami, Analizie nie podlegają konkurencyjność firm międzynarodowych lub brak konkurencyjności podmiotów lokalnych.

29 Teorie podażowo-popytowe
Teoria podobieństwa preferencji- S. Linder Teoria zróżnicowania produktów -P.S. Armington

30 Teoria podobieństwa preferencji- S
Teoria podobieństwa preferencji- S. Linder (Hipoteza nakładającego się popytu) Szwedzki ekonomista S. Linder w roku 1961 zaproponował własną hipotezę wyjaśniającą przyczyny handlu międzynarodowego, ograniczając analizę tylko do kwestii popytu rynkowego na przetworzone wyroby przemysłowe (tj. abstrahując od strony podaży oraz nie uwzględniając surowców i artykułów rolnych). Dodatkowe założenia Lindera: Każdy kraj eksportuje tylko te towary, które są też sprzedawane na rynku wewnętrznym. Struktura popytu krajowego (czyli zestaw poszukiwanych towarów) zależy od poziomu rozwoju gospodarczego mierzonego wysokością PKB per capita oraz preferencje konsumentów. HIPOTEZA GŁÓWNA Lindera: Eksport wyrobów gotowych występuje tylko w przypadku tych towarów, na które popyt w dwóch partnerskich krajach pokrywa się (tj. występuje równolegle).

31 Graficzne ujęcie hipotezy nakładającego się popytu S. Lindnera
Ilustrację graficzną koncepcji Lindera stanowi rys. 5.4, na którym prostokąty A, B, C i D obrazują strukturę popytu w 4 krajach. Kraj D - najwyżej rozwinięty, kraje B i C - średnio zaawansowane, kraj A - najsłabiej rozwinięty (tj. relatywnie zacofany). Litery a, b, c,...o = popyt na poszczególne kategorie wyrobów gotowych (odpowiednio od najniższej do najwyższej jakości). KONKLUZJE płynące z analizy: Intensywne kontakty handlowe między krajami B i C (handel towarami f, g, h,...k). Natomiast handel krajów B i C z krajami A i D ograniczony do jednej kategorii towarów (odpowiednio: f lub k). Kraj D (najwyżej rozwinięty) nie handluje w ogóle z krajem A (najsłabiej rozwiniętym).

32 Teoria zróżnicowania produktów (P.S. Armington, J.Drecze i H.Hesse)
Według teorii przesłankami rozwoju handlu szczególnie wysoko uprzemysłowionymi są: Zróżnicowanie produktów ze względu na kraj pochodzenia (teza Armingtona) Zróżnicowanie produktów jako efekt konkurencji monopolistycznej, dywersyfikacji popytu i polityki przedsiębiorstw. Przedsiębiorstwa dążą do maksymalizacji zysku poprzez elastyczną reakcję na szybką dywersyfikacje wymogów konsumentów, staraja się oferować coraz szerszą gamę wyrobów. Im wyższy dochód tym bardziej zdywersyfikowany ma gust konsument. PRZYKŁAD?

33 3D, LCD, LED, PLAZMA Przekątna (od11 do 85cal) Producent (Panasonic, Sharp, LG, Samsung, Sony, Philips) Rozdzielczość HD ready/ Full HD/Ultra HD skanowanie, USB, łącze z PC i t.d.

34 Handel wewnątrzgałęziowy
polega na wymianie – w danym okresie-dóbr identycznych lub podobnych, będących bliskimi substytutami; Handel wewnątrzgałęziowy może obejmować 2 zasadnicze grupy dóbr: dobra jednorodne – mające identyczne cechy użytkowe; różnią się jedynie ceną; dobra zróżnicowane – bliskie substytuty w produkcji lub konsumpcji;

35 Handel wewnątrzgałęziowy
Handel wewnątrzgałęziowy dobrami jednorodnymi można tłumaczyć teoriami klasycznymi jeśli doda się elementy: koszt transportu, magazynowania i uszlachetnienie; Koszt transportu – dla odbiorców zlokalizowanych przy granicy z Ukrainą import z Ukrainy węgla może być tańszy niż dostawy ze Śląska; koszt magazynowania – dwa kraje o różnych porach wegetacji mogą wymieniać okresowe nadwyżki płodów rolnych, jeśli koszty transportu okażą się niższe od kosztów przechowywania; koszt uszlachetniania – koszty opakowania, składowania, sortowania, czyszczenia itp.– Wlk. Brytania jest znaczącym dostawcą kawy, herbaty ze strefy tropikalnej – „angielskiej herbaty” Koszt transportu – wpływa na rozwój handlu wewnątrzgałęziowego, jeśli stanowi istotną część ceny płaconej przez odbiorcę. Z tego względu, dla towarów o dużej masie i stosunkowo niewielkiej wartości jednostkowej, import bywa tańszy niż zakup w kraju. Koszt magazynowania – jeśli popyt na jakieś dobro utrzymuje się na podobnym poziomie przez cały rok, a produkcja ma charakter cykliczny, wtedy kraj może eksportować dobra w okresie nadwyżek, a importować w okresie niedoborów. Koszty uszlachetnienia – tzw. handel na magazyn – obroty związane z pakowaniem, składowaniem, sortowaniem, czyszczeniem towarów odgrywają ogromną rolę np. w Hongkongu stanowią ponad 80%, w Singapurze ok. 50% eksportu). Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

36 Handel wewnątrzgałęziowy
Znaczna większa część handlu wewnątrzgałęziowego przypada na dobra zróżnicowane np. proste wyroby hutnicze: blachy, szyny; elektronika konsumpcyjna, samochody, sprzęt osp. domowego itd. kraj eksportuje odmiany towaru produkowane w długich seriach (korzyści skali produkcji), a importuje te, których nie opłaca się wytwarzać na miejscu, bo nie zapewniają korzyści skali; koncepcja cyklu życia prod. – wyjaśnia handel wewnątrzgałęziowy dobrami o różnej generacji technicznej – ze względu na przewagę technologiczną USA mogą jednocześnie eksportować dobra najnowocześniejsze (np.. telewizory plazmowe) i importować standardowe, na które stać mniej zamożnych Amerykanów; Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

37 Indeks handlu wewnątrzgałęziowego
Handel wewnątrzgałęziowy Indeks handlu wewnątrzgałęziowego X – eksport gałęzi M – import gałęzi Powyższy indeks jest miarą względną przyjmująca wartości z przedziału [0,1]. Jeżeli B=1, to przyjmuje się, że cały handel ma charakter wewnątrzgałęziowy, . Gdy natomiast B=0, to eksport i import nie nakładają się wzajemnie w obrębie i-tej gałęzi, co oznacza, że handel wewnątrzgałęziowy w ogóle nie występuje.

38

39 Indeks Grubel-Lloyd Niemcy a Europa Wsch. i Chiny

40 Handel wewnątrzgałęziowy
udział h.w. w handlu światowym od wielu lat systematycznie rósł, podwajając się między 1960 a 2006 r.; wzrost znaczenia tego handlu dotyczył przede wszystkim krajów o wysokim i średnio wysokim poziomie dochodu na mieszkańca; w okresie od połowy lat 70.XXw. h.w. zaczął odgrywać większą rolę w przypadku części i materiałów do produkcji niż handlu dobrami finalnymi i handlu surowcami; w okresie najszybciej wzrósł udział h.w. w grupie żywność i zwierzęta żywe. Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

41 Udział h.w. w handlu Polski z UE (w %)
Handel wewnątrzgałęziowy Udział h.w. w handlu Polski z UE (w %) Grupy towarowe Lata Zmiana 1993 2005 Całość obrotów Przetwory spożywcze Produkty mineralne Maszyny i urządzenia Sprzęt transportowy 26,9 17,5 12,2 34,2 48,5 51,6 55,1 40,2 53,5 69,2 24,7 37,7 28,0 19,3 20,7 W 2011 roku polski eksport wzrastał 2,5 razy szybciej niż import. Dominującą część wymiany towarowej Polski (69% importu i 78% eksportu) stanowił handel z państwami członkowskimi UE, w którym od 2009 r. Polska notuje nadwyżkę. Stopniowo zwiększa się udział handlu wewnątrzgałęziowego w całości obrotów Polski pozostałymi krajami UE, ale nadal ponad 70% obrotów to handel międzygałęziowy. Pozytywną cechą polskiej wymiany handlowej jest to, iż w czasie kryzysu gospodarczego nie doszło do zmniejszenia się intensywności polskiego handlu wewnątrzgałęziowego, choć można się go było spodziewać z powodu silniejszego spadku wartości handlu światowego niż wartości globalnego PKB. Poprawie konkurencyjności polskich produktów na rynkach międzynarodowych dodatkowo sprzyjało, będące skutkiem kryzysu, osłabienie kursu złotego. Źródło: Świerkocki J., „Zarys ekonomi międzynarodowej”, PWE, Warszawa 2011

42 Korzyści z handlu zagranicznego:
Handel wewnątrzgałęziowy Korzyści z handlu zagranicznego: Korzyści klasyczne (większy wolumen dóbr; większa efektywność gospodarcza; spadek cen; większy wybór). Korzyści dynamiczne (pobudzanie wzrostu gospodarczego, większa dynamika wzrostu; pobudzanie postępu technicznego i jego dyfuzja; zmiany strukturalne) Większa dynamika transferów kapitałowych i usług