Temat: Życie polityczne II Rzeczypospolitej w latach 1918-1926. Cele lekcji Zapoznanie z koncepcjami odbudowy państwa polskiego. Rozumienie rozwiązań ustrojowych wprowadzonych przez Konstytucję Marcową.

Józef Piłsudski i Roman Dmowski. 1918-1920 – współdziałanie mimo wzajemnej niechęci; Józef Piłsudski – początki w PPS, skupił wokół siebie ludzi o przekonaniach lewicowych, liberalnych i konserwatywnych, chciał włączyć mniejszości do pracy na rzecz państwa, dopuszczał możliwość autonomii dla mniejszości, rozdział Kościoła od państwa i równouprawnienie wyznań.

Roman Dmowski – przywódca Narodowej Demokracji (endecji), chciał zmienić Rzeczpospolitą w państwo narodowe, ścisły związek polskości z wyznaniem rzymsko-katolickim, moralność katolicka podstawą życia społecznego a Kościół uprzywilejowany.

Konstytucja marcowa. Po wyborach 26 I 1919 r. władza zwierzchnia – Sejm Ustawodawczy; 20 II 1919 – Józef Piłsudski Naczelnikiem Państwa; 20 II 1919 – Mała Konstytucja – rząd powołuje Naczelnik Państwa w porozumieniu z Sejmem Ustawodawczym; Prace nad nową ustawą zasadniczą; 17 marca 1921 – uchwalenie Konstytucji marcowej(wzorowana na francuskiej z 1875 r.):

Zasady Konstytucji marcowej. Państwo jest Rzeczpospolitą; Władza zwierzchnia należy do narodu; Władza ustawodawcza: sejm(444) i senat(111) – kadencja 5 lat, wybierane w głosowaniu: równym, tajnym, powszechnym i proporcjonalnym; Inicjatywa ustawodawcza: sejm i senat. Władza wykonawcza: Prezydent wybierany przez Zgromadzenie Narodowe na 7 lat oraz rząd powoływany i odwoływany przez Prezydenta po uwzględnieniu większości sejmowej; Prezydent był zwierzchnikiem sił zbrojnych, zawierał umowy międzynarodowe, wypowiadał wojnę i zawierał pokój za zgodą sejmu; Akty prezydenta wymagały podpisów premiera i odpowiedniego ministra;

h. Rząd: Prezes Rady Ministrów + ministrowie; decydowała o kierunku polityki państwa; mogła być odwołana przez sejm zwykłą większością głosów; Władza sądowa – niezawisłe sądy.

Gwarancje dla obywateli zawarte w Konstytucji marcowej: Równość wobec prawa, Prawo do ochrony życia, Prawo do ochrony wolności, Prawo do ochrony mienia, Wolność słowa i prasy, Wolność gromadzenia się, Wolność zawiązywania stowarzyszeń i zrzeszeń, Wolność sumienia i wyznania, Prawo do ochrony pracy, Zakaz pracy dzieci poniżej 15 lat, Prawo do ubezpieczenia społecznego, Bezpłatna nauka w szkołach państwowych i samorządowych.

4. Funkcjonowanie demokracji parlamentarnej. Wybory do sejmu i senatu – XI 1922 – 17 klubów (Związek Ludowo-Narodowy, PPS, PSL –„Wyzwolenie”, PSL – „Piast”, Blok Mniejszości Narodowych); Wybory prezydenckie – 9 XII 1922 Zgromadzenie Narodowe – Gabriel Narutowicz (Piłsudski nie kandydował) -prawica protestowała bo poparły go mniejszości; 16 XII 1922 – w „Zachęcie” Narutowicz został zastrzelony przez Eligiusz Niewiadomskiego; 20 XII 1922 – Stanisław Wojciechowski wybrany na prezydenta; Kłopoty z wyłonieniem większości parlamentarnej; Sukcesem była reforma walutowa(1924) i reforma rolna(1925); Powołano Korpus Ochrony Pogranicza – poprawa bezpieczeństwa granicy wschodniej; Zunifikowano systemy prawne;