Dr Andrzej Jabłoński

Ubezpieczenie rentowe (I) Ubezpieczenie rentowe (I) Niezdolność do pracy, a niepełnosprawność. Niezdolność do pracy, a niepełnosprawność.

Niezdolność do pracy, jako ryzyko socjalne w systemie zabezpieczenia społecznego podlega odrębnej ochronie w ubezpieczeniu rentowym (uregulowanym w ustawie o systemie lub społecznym i ustawie o FUS) w ubezpieczeniu społecznym rolników - przypadku całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym i w systemie zaopatrzeniowym służb mundurowych -niezdolności do służby.

Niepełnosprawność - oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy

Orzekanie wykonują: 1) powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja; 2) wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja. 1) powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako pierwsza instancja; 2) wojewódzkie zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności - jako druga instancja.

Zgodnie z ust. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych ( Dz.U j.t.) ustala się trzy stopnie niepełnosprawności, które stosuje się do realizacji celów określonych ustawą 1) znaczny; 2) umiarkowany; 3) lekki.

„Przekładanie” orzeczeń o niezdolności do pracy na orzeczenia o niepełnosprawności określa art. 5 ustawy o rehabilitacji. art. 5 ustawy o rehabilitacji.

 Ryzyko socjalne w ubezpieczeniu rentowym - świadczenia z ubezpieczenia rentowego udzielane są w związku z ryzykiem:  niezdolności do pracy jest ona rozumiana, jako określona sytuacja życiowa w dwóch postaciach ( niezdolności całkowitej i częściowej )  utraty żywiciela  niezdolność do samodzielnej egzystencji (ryzyko odrębne, ale niesamodzielne)

 Świadczenia z ubezpieczenia rentowego :  a) renty :  - renty z tytułu niezdolności do pracy (stała, okresowa )  renta szkoleniowa  - renta rodzinna,  b) dodatki do rent :  dodatek pielęgnacyjny i dodatek dla sieroty zupełnej  c) zasiłek pogrzebowy

Istnieją dwa rodzaje niezdolności do pracy w ubezpieczeniu społecznym :  niezdolność zasiłkowa (czasowa niezdolność do pracy) w ubezpieczeniu chorobowym  niezdolność do pracy dla celów rentowych,

W ramach ubezpieczenia rentowego objęte są ochroną dwa typy niezdolności do pracy : -niezdolność do pracy z ogólnego stanu zdrowia, -niezdolność do pracy powstała w wypadku w drodze do pracy i z pracy.

 Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się -  nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.

 Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:  1) innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego;  2) zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych;  3) zwykłego spożywania posiłków;  odbywania nauki lub studiów.

Przerwy w drodze z punktu widzenia zakresu udzielanej ochrony mogą być : Przerwy w drodze z punktu widzenia zakresu udzielanej ochrony mogą być :-nieistotne-zawieszające - zrywające

Oceniając charakter przerwy bierze się pod uwagę jej czas (element obiektywny) Oceniając charakter przerwy bierze się pod uwagę jej czas (element obiektywny) i jej motywy (element subiektywny).

Skutki uznania zdarzenia za „wypadek w drodze”  art. 57a.  art. 57a.

Pojęcie i rodzaje niezdolności do pracy w ustawie o FUS Niezdolność do pracy dla celów rentowych -niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej (element ekonomiczny ) z powodu naruszenia sprawności organizmu (element biologiczny) i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. (art. 12 ust 1)

Ze względu na przewidywany czas trwania niezdolności do pracy wyróżnia się:  niezdolność okresową,  niezdolność trwałą.

Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.

Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

 Elementem niezdolności do pracy jest naruszenie sprawności organizmu. Ocenia się je pod kątem możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia, rehabilitacji.  Skutki naruszenia sprawności organizmu są stopniowalne – rozróżniamy utratę w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji oraz utratę zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy.  Niezdolność do samodzielnej egzystencji jako najwyższy stopień naruszenia sprawności organizmu, nie stanowi niezdolności do pracy

 Przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (wyrok SN z dnia 8 grudnia 2000 r., II UKN 134/00, OSNAPiUS 2002, nr 15, poz. 369). Również wyrok SN z dnia 7 września 1979 r., II URN 111/79 (PiZS 1981, nr 1) – „Pracownik zaliczony do I grupy inwalidów, który podjął zatrudnienie w specjalnie stworzonych dla niego warunkach lub na specjalnych stanowiskach pracy, nabywa prawo do renty, jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia, a stan jego zdrowia uległ pogorszeniu w czasie tego zatrudnienia lub w ciągu 18 miesięcy po jego upływie…”. II UKN 134/00II URN 111/79 II UKN 134/00II URN 111/79

 Częściowa niezdolność do pracy  Polega ona na utracie w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Sens wyodrębnienia tej konstrukcji można upatrywać m.in. w zapobieganiu sytuacjom, w których ubezpieczeni o wyższych kwalifikacjach po utracie zdolności do ich zarobkowego wykorzystania zmuszeni byliby podjąć pracę niżej kwalifikowaną, wobec braku środków do życia (tak I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia..., t. 2, s. 114).

 Zgodnie z wyrokiem SN z dnia 20 sierpnia 2003 r., II UK 403/02 (OSNPUSiSP 2004, nr 12, poz. 214), ograniczenie ze względu na stan zdrowia możliwości wykonywania pracy zgodnej z kwalifikacjami do stanowisk pracy w warunkach zapewniających wyeliminowanie szkodliwego wpływu czynników zewnętrznych, oznacza utratę zdolności do pracy w znacznym stopniu. II UK 403/02II UK 403/02

 Postanowienie SN z 25 lipca 2012r., sygn. akt II UK 328/11:  Dokonując analizy pojęcia „całkowita niezdolność do pracy” na gruncie art. 12 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy należy brać pod uwagę zarówno kryterium biologiczne (stan organizmu dotkniętego schorzeniami naruszającymi jego sprawność w stopniu powodującym całkowitą niezdolność do jakiejkolwiek pracy), jak i ekonomiczne (całkowita utrata zdolności do zarobkowania wykonywaniem jakiejkolwiek pracy). Osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ust. 2 ustawy jest zatem osoba, która spełniła obydwa te kryteria, a więc jest dotknięta upośledzeniem zarówno biologicznym jak i ekonomicznym.

 Oceny niezdolności do pracy, jej stopnia oraz ustalenia daty jej powstania, trwałości lub przewidywanego okresu, związku przyczynowego niezdolności do pracy lub śmierci z określonymi okolicznościami, trwałości lub przewidywanego okresu niezdolności do samodzielnej egzystencji, celowości przekwalifikowania zawodowego dokonuje w formie orzeczenia lekarz orzecznik ZUS.

Tryb orzekania o niezdolności Od dnia 1 stycznia 2005 r. nastąpił powrót do dwuinstancyjnego orzekania na szczeblu ZUS. Instancję wyższą nad lekarzem orzecznikiem ZUS stanowi komisja lekarska ZUS.

Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.

Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej.

Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji - orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych (art.. 13 ust 5

Podstawowe potrzeby życiowe to, przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację.( art 4 ust 4 ustawy o rehabilitacji ). ustawy o emeryturach i rentach z FUS)

Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat życia, z zastrzeżeniem ust. 4.

Niezdolność do samodzielnej egzystencji jest to wydzielone z niezdolności do pracy poprzez ochronę w drodze odrębnego świadczenia odrębne ryzyko ubezpieczenia rentowego ale ryzyko niesamodzielne, ponieważ ponieważ związane jest z uzyskaniem orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy ponieważ dodatek może otrzymać tylko osoba całkowicie niezdolna do pracy niezdolna.

Dodatek pielęgnacyjny, a zasiłek pielęgnacyjny z ustawy o świadczeniach rodzinnych

 Renty z tytułu niezdolności do pracy  1) renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała;  2) renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.  3) renta szkoleniowa

 Przesłanki nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy:   1) niezdolność do pracy  2) czas zajścia zdarzenia  3) staż  4) gęstość stażu

 Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:  - jest niezdolny do pracy;  - ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy;  - niezdolność do pracy powstała w okresach składkowych (np. ubezpieczenia, opłacania składek) oraz nieskładkowych (np. pobierania zasiłku chorobowego lub opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego) albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów, chyba że ubezpieczony udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny.

 Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:  - 1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;  - 2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;  - 3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;  - 4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;  - 5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat

 okres ten powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej, chyba że ubezpieczony udowodnił okres składkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy

 Warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego nie jest wymagany od ubezpieczonego, którego niezdolność do pracy jest spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy.

 Art Renta dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy wynosi:  1) 24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, oraz  2) po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych;  3) po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych;  4) po 0,7% podstawy jej wymiaru za każdy rok okresu brakującego do pełnych 25 lat okresów składkowych oraz nieskładkowych, przypadających od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia, w którym rencista osiągnąłby wiek emerytalny.

 Renta szkoleniowa przysługuje osobie :  -niezdolnej do pracy  -której niezdolność powstała w okresie wskazanym w ustawie  -co do której orzeczono o celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie  -która posiada wymagany okres składkowy i nieskładkowy

Renta szkoleniowa wynosi 75 % podstawy wymiaru renty - szczególny preferencyjny sposób ustalania wysokości.

Przeniesienie z urzędu na emeryturę. art. 27 a